0:00:07.114,0:00:09.163
Nicolas Steno hiếm khi được nghe đến

0:00:09.163,0:00:11.436
bên ngoài lĩnh vực địa chất

0:00:11.436,0:00:14.245
nhưng ai muốn hiểu về sự sống trên Trái Đất

0:00:14.245,0:00:17.174
nên thấy Steno mở rộng và liên kết

0:00:17.174,0:00:18.675
các khái niệm như thế nào

0:00:18.675,0:00:21.758
Trái Đất, sự sống và sự hiểu biết

0:00:21.758,0:00:25.226
Niels Stensen sinh ở Đan Mạch 1638,

0:00:25.226,0:00:26.813
con trai của thợ kim hoàn,

0:00:26.813,0:00:28.139
ông ta là một đứa trẻ yếu ớt

0:00:28.139,0:00:30.642
bạn bè của ông chết do một dịch bệnh

0:00:30.642,0:00:32.559
ông là nhà giải phẫu học

0:00:32.559,0:00:33.726
mổ xác chết

0:00:33.726,0:00:36.357
để nghiên cứu những bộ phận chung giữa các loài.

0:00:36.357,0:00:38.249
Ông ta thấy một bộ truyền trong sọ động vật

0:00:38.249,0:00:40.227
cung cấp nước bọt cho miệng

0:00:40.227,0:00:41.728
Ông phản biện ý kiến của Descartes

0:00:41.728,0:00:43.862
rằng chỉ người mới có tuyến yên

0:00:43.862,0:00:46.113
chứng minh rằng đó không phải là chỗ của tâm hồn

0:00:46.113,0:00:48.942
mà là sự bắt đầu của khoa học thần kinh

0:00:48.942,0:00:51.949
Đặc biệt nhất bấy giờ là phương pháp của ông

0:00:51.949,0:00:54.200
Steno không để các học thuyết cổ điển

0:00:54.200,0:00:55.708
các thuyết của Aristote

0:00:55.708,0:00:57.503
hay cách lập luận của Cartesian

0:00:57.503,0:01:01.173
lấn át các bằng chứng thực nghiệm

0:01:01.173,0:01:05.131
Tầm nhìn thông suốt của ông thông qua dự đoán và hợp lý hoá

0:01:05.131,0:01:06.060
rất sâu sắc

0:01:06.060,0:01:07.673
Steno quan sát đá gallstone tăng trưởng

0:01:07.673,0:01:10.426
như thế nào từ thành phần ẩm ướt

0:01:10.426,0:01:11.768
Chúng tuân theo quy luật định hình

0:01:11.768,0:01:13.556
mà ông biết từ nghề kim hoàn

0:01:13.556,0:01:15.155
quy luật có giá trị

0:01:15.155,0:01:16.739
cho việc tìm hiểu chất rắn

0:01:16.739,0:01:18.771
qua các sự liên kết của chúng

0:01:18.771,0:01:20.310
Sau đó, Grand Duke thuộc Tuscany

0:01:20.310,0:01:21.977
nhờ ông phẫu thuật một con cá mập

0:01:21.977,0:01:23.890
Răng nó giống với lưỡi đá,

0:01:23.890,0:01:26.393
loại đá lẻ ở trong loại đá khác

0:01:26.393,0:01:28.979
tại Malta và vùng núi gần Florence

0:01:28.979,0:01:31.203
Pliny the Elder, nhà tự nhiên người Roman

0:01:31.203,0:01:33.530
cho rằng chúng từ bầu trời.

0:01:33.530,0:01:34.703
Trong kỷ bóng tối,

0:01:34.703,0:01:36.493
tương truyền rằng chúng là lưỡi rắn

0:01:36.493,0:01:38.254
bị Thánh Phao-lô bến thành đá

0:01:38.254,0:01:41.058
Steno thấy những lưỡi đá là răng cá mập

0:01:41.058,0:01:42.393
và ngược lại

0:01:42.393,0:01:45.003
có cùng dấu hiệu của cấu trúc phát triển

0:01:45.003,0:01:47.757
Tìm ra các điểm giống nhau

0:01:47.757,0:01:49.396
ông cho rằng những chiếc răng cổ

0:01:49.396,0:01:50.877
là từ loài cá mập cổ

0:01:50.877,0:01:53.679
trong vùng biển tạo thành đá quanh răng

0:01:53.679,0:01:55.420
và đã trở thành núi

0:01:55.420,0:01:58.637
Đá là một trong các lớp lắng đọng của biển

0:01:58.637,0:02:00.280
nằm ngang

0:02:00.280,0:02:01.390
trên lớp khác

0:02:01.390,0:02:03.197
từ cổ nhất đền mới nhất

0:02:03.197,0:02:04.679
Nếu các lớp bị phá vỡ

0:02:04.679,0:02:05.199
nghiêng

0:02:05.199,0:02:07.164
hay cắt bởi sữ đứt đoạn hay hẻm núi,

0:02:07.164,0:02:09.487
hay sự thay đổi sau khi lớp hình thành.

0:02:09.487,0:02:10.779
Nghe có vẻ đơn giản

0:02:10.779,0:02:12.998
nhưng thời ấy là một cuộc cách mạng

0:02:12.998,0:02:14.660
Ông mở đường cho địa tầng học

0:02:14.660,0:02:17.113
và đặt nền móng cho địa chất học

0:02:17.744,0:02:20.064
Qua tìm kiếm nguồn gốc răng cá mập

0:02:20.074,0:02:24.631
từ 2 thời kỳ bằng quy luật tự nhiên

0:02:24.631,0:02:26.628
kiểm soát hiện tại và quá khứ,

0:02:26.628,0:02:30.134
Steno mở đầu cho Thuyết Đồng Nhất,

0:02:30.134,0:02:33.091
cho rằng mọi vật hình thành bởi quá trình

0:02:33.091,0:02:34.798
có thể quan sát được ở hiện tại

0:02:34.798,0:02:36.754
Vào thế kỷ 18, 19

0:02:36.754,0:02:39.255
nhà địa chất học Anh về thuyết đồng nhất

0:02:39.255,0:02:41.468
là James Hutton và Charles Lyell,

0:02:41.468,0:02:43.972
nghiên cứu tốc độ hiện thời rất chậm

0:02:43.972,0:02:46.014
của sự xói mòn và trầm tích

0:02:46.014,0:02:48.190
và nhận thấy Trái Đất cổ xưa hơn

0:02:48.190,0:02:51.308
dự đoán của Kinh Thánh, 6000 năm

0:02:51.308,0:02:53.316
Chu trình của đá,

0:02:53.316,0:02:55.056
kết hợp với kiến tạo đĩa

0:02:55.056,0:02:56.436
ở giữa thế kỷ 20

0:02:56.436,0:02:58.907
cho ra thuyết nóng chảy vỏ, động đất

0:02:58.907,0:03:01.483
và bao vây của trái đất

0:03:01.483,0:03:05.556
từ đá gallstone đến hành tinh 4,5 tỉ năm

0:03:05.556,0:03:06.907
Giờ hãy nghĩ rộng hơn

0:03:06.907,0:03:08.022
liên hệ với sinh học

0:03:08.022,0:03:10.160
bạn thấy răng cá mập ở một lớp

0:03:10.160,0:03:11.539
và hoá thạch của một cá thể

0:03:11.539,0:03:13.188
mà bạn chưa bao giờ thấy

0:03:13.188,0:03:15.447
Hoá thạch càng sâu càng lâu năm, đúng không?

0:03:15.447,0:03:16.502
Giờ bạn có chứng cứ

0:03:16.502,0:03:19.707
về nguồn gốc và tuyệt chủng của các loài

0:03:19.707,0:03:21.171
Liên hệ với thuyết đồng nhất

0:03:21.171,0:03:23.350
Có thể quá trình vẫn hoạt động ngày nay

0:03:23.350,0:03:26.844
dẫn đến thay đổi về đá lẫn môi trường

0:03:26.844,0:03:28.982
Nó có thể giải thích sự tương đồng và khác biệt

0:03:28.982,0:03:30.421
giữa các loài

0:03:30.421,0:03:32.621
được tìm thấy bởi nhà giải phẫu như Steno

0:03:32.621,0:03:33.729
Có rất nhiều điều để suy ngẫm

0:03:33.729,0:03:36.269
nhưng Charles Darwin có thời gian

0:03:36.269,0:03:37.902
trong chuyến đi tới Galapagos

0:03:37.902,0:03:40.467
đọc bài viết của người bạn Charles Lyell

0:03:40.467,0:03:42.323
"Học thuyết địa chất"

0:03:42.323,0:03:44.496
có sự góp công của Steno.

0:03:44.496,0:03:46.530
Đôi khi khối việc chất lên vai

0:03:46.530,0:03:48.529
con người nhỏ bé, tò mò

0:03:48.529,0:03:50.882
Nicolas Steno góp phần vào thuyết tiến hoá

0:03:50.882,0:03:52.431
mở đường cho địa chất học

0:03:52.431,0:03:55.041
và chứng minh quan sát thực tiễn

0:03:55.041,0:03:56.890
có thể vượt mọi rào cản

0:03:56.890,0:03:58.936
tới một tầm nhìn sâu rộng hơn

0:03:58.936,0:04:00.752
kết quả tốt nhất của ông

0:04:00.752,0:04:01.882
có lẽ là câu châm ngôn

0:04:01.882,0:04:03.189
định dạng sự tìm kiếm chân lý

0:04:03.189,0:04:05.719
nằm ngoài sự hiểu biết và cảm nhận của ta

0:04:05.719,0:04:07.284
về cái đẹp

0:04:07.284,0:04:09.476
của những điều chưa biết

0:04:09.476,0:04:11.443
cái đẹp là những điều ta thấy

0:04:11.443,0:04:13.694
đẹp hơn là những điều ta biết

0:04:13.694,0:04:17.274
đẹp nhất là những điều ta không...