WEBVTT

00:00:07.114 --> 00:00:09.163
Nicolas Steno, 'Jeolojiye Giriş' dersleri dışında

00:00:09.163 --> 00:00:11.436
pek nadir bilinir.

00:00:11.436 --> 00:00:14.245
Fakat dünya üzerindeki yaşamı anlamaya çalışan herkes,

00:00:14.245 --> 00:00:17.174
Steno'nun şu konuları ne kadar genişletmiş

00:00:17.174 --> 00:00:18.675
ve ilişkilendirmiş olduğunu görür:

00:00:18.675 --> 00:00:21.758
Dünya, yaşam ve kavrayış.

00:00:21.758 --> 00:00:25.226
1638 yılında Danimarka'da, Neils Stensen ismiyle doğdu.

00:00:25.226 --> 00:00:26.813
Babası kuyumcuydu.

00:00:26.813 --> 00:00:28.139
Çocukluğu hastalıklarla geçti

00:00:28.139 --> 00:00:30.642
ve pek çok okul arkadaşı vebadan öldü.

00:00:30.642 --> 00:00:32.559
Kadavraları inceleyen bir anatomist

00:00:32.559 --> 00:00:33.726
olarak yaşamına devam etti.

00:00:33.726 --> 00:00:36.357
Türler arası benzer organları inceledi.

00:00:36.357 --> 00:00:38.249
Hayvan kafatasında, ağza

00:00:38.249 --> 00:00:40.227
salya ileten bir kanal buldu.

00:00:40.227 --> 00:00:41.728
Descartes'ın savını,

00:00:41.728 --> 00:00:43.862
epifiz bezinin yalnızca insanlarda bulunmadığını

00:00:43.862 --> 00:00:46.113
yani 'ruhun tahtı' olmadığını kanıtlayarak çürüttü.

00:00:46.113 --> 00:00:48.942
Muhtemelen, bu nöroloji biliminin başlangıcıydı.

00:00:48.942 --> 00:00:51.949
O dönem için en kayda değer olan; yöntemiydi.

00:00:51.949 --> 00:00:54.200
Steno asla, eski metinlerin,

00:00:54.200 --> 00:00:55.708
Aristo metafiziğinin

00:00:55.708 --> 00:00:57.503
ya da Descart çıkarımlarının

00:00:57.503 --> 00:01:01.173
deneye dayalı kanıtlara hükmetmesine izin vermedi.

00:01:01.173 --> 00:01:05.131
Vizyonu, kurgu ve akılcılıktan uzak,

00:01:05.131 --> 00:01:06.060
daha derindi.

00:01:06.060 --> 00:01:07.673
Steno, safra taşlarının

00:01:07.673 --> 00:01:10.426
nemli organlarda nasıl büyüyerek şekillendiğini gördü.

00:01:10.426 --> 00:01:11.768
Safra taşları, kuyumculuktan bildiği

00:01:11.768 --> 00:01:13.556
döküm kurallarına uyuyordu.

00:01:13.556 --> 00:01:15.155
Bu kurallar, pek çok alanda

00:01:15.155 --> 00:01:16.739
katıları, yapısal benzerliklerinden

00:01:16.739 --> 00:01:18.771
tanımlamayı sağlar.

00:01:18.771 --> 00:01:20.310
Daha sonra, Tuscany Büyük Dükü

00:01:20.310 --> 00:01:21.977
bir köpek balığını incelemesini istedi.

00:01:21.977 --> 00:01:23.890
Dişleri, dil taşına benziyordu.

00:01:23.890 --> 00:01:26.393
Bu taşlar, Malta'da ve Floransa yakınlarındaki dağlarda

00:01:26.393 --> 00:01:28.979
diğer taşların arasında görülen tuhaf taşlardı.

00:01:28.979 --> 00:01:31.203
Romalı doğacı Büyük Plinius, bu taşların

00:01:31.203 --> 00:01:33.530
gökyüzünden düştüğünü söylemişti.

00:01:33.530 --> 00:01:34.703
Karanlık çağlarda,

00:01:34.703 --> 00:01:36.493
insanlar, bunların Aziz Paul tarafından

00:01:36.493 --> 00:01:38.254
taşa çevrilen yılanların dili olduğunu söylerlerdi.

00:01:38.254 --> 00:01:41.058
Steno, dil taşlarının, köpek balığı dişi olduğunu gördü.

00:01:41.058 --> 00:01:42.393
Tersi de geçerliydi.

00:01:42.393 --> 00:01:45.003
Her ikisi de aynı yapısal gelişimi gösteriyordu.

00:01:45.003 --> 00:01:47.757
Benzer nesnelerin benzer şekilde oluştuğunu bulduğunda

00:01:47.757 --> 00:01:49.396
çok eski köpek balıklarına ait dişlerin,

00:01:49.396 --> 00:01:50.877
suyun içnde

00:01:50.877 --> 00:01:53.679
etrafında kaya tabakası oluşmasıyla

00:01:53.679 --> 00:01:55.420
dağlara dönüştüğünü savundu.

00:01:55.420 --> 00:01:58.637
Bir zamanlar sulu çökelti halindeki kayalar

00:01:58.637 --> 00:02:00.280
yatay olarak katmanlaşmıştı.

00:02:00.280 --> 00:02:01.390
Birbiri üzerine,

00:02:01.390 --> 00:02:03.197
en eskiden en yeniye...

00:02:03.197 --> 00:02:04.679
Eğer katmanlar bozulmuş,

00:02:04.679 --> 00:02:05.199
eğilmiş,

00:02:05.199 --> 00:02:07.164
bir çatlak ya da kanyon tarafından yarılmışsa;

00:02:07.164 --> 00:02:09.487
bu değişim, katman oluştuktan sonra gerçekleşmiş olurdu.

00:02:09.487 --> 00:02:10.779
Bugün kulağa basit geliyor;

00:02:10.779 --> 00:02:12.998
fakat o zaman için bu, devrim niteliğindeydi.

00:02:12.998 --> 00:02:14.660
Katman bilimini bulmuş

00:02:14.660 --> 00:02:17.113
ve Jeolojinin temelini atmıştı.

00:02:17.744 --> 00:02:21.734
İki çağ önceki köpek balığı dişlerinin kökenini bularak,

00:02:21.734 --> 00:02:24.631
geçmişte ve günümüzde geçerli olan

00:02:24.631 --> 00:02:26.628
doğa yasalarını belirterek,

00:02:26.628 --> 00:02:30.134
Steno, tek biçimciliğin temelini atmıştır.

00:02:30.134 --> 00:02:33.091
Bu düşünceye göre; geçmişteki jeolojik süreçler,

00:02:33.091 --> 00:02:34.798
bugün de gözlenebilir.

00:02:34.798 --> 00:02:36.754
18. ve 19. yüzyıllarda,

00:02:36.754 --> 00:02:39.255
İngiliz tek biçimci jeologlar,

00:02:39.255 --> 00:02:41.468
James Hutton ve Chales Lyell,

00:02:41.468 --> 00:02:43.972
gerçekleşmekte olan çok düşük dereceli

00:02:43.972 --> 00:02:46.014
erozyon ve çökelmeyi inceledi.

00:02:46.014 --> 00:02:48.190
Böylece dünyanın, İncil'de belirtilen

00:02:48.190 --> 00:02:51.308
6000 yıldan çok daha yaşlı olduğu ortaya çıktı.

00:02:51.308 --> 00:02:53.316
Onların çalışmaları, 'kayaç döngüsü'nün bulunmasına

00:02:53.316 --> 00:02:55.056
ve bu çalışmanın da 21. yüzyılın ortalarında

00:02:55.056 --> 00:02:56.436
yapılan 'plaka tektoniği' ile birleşerek

00:02:56.436 --> 00:02:58.907
erimiş kabuklu, sarsılan ve tamamen çevreleyen

00:02:58.907 --> 00:03:01.483
büyük yerküre teorisinin oluşmasına sebep oldu.

00:03:01.483 --> 00:03:05.556
Bir safra taşından, 4.5 milyar yıllık bir gezegene...

00:03:05.556 --> 00:03:06.907
Şimdi büyük düşünün,

00:03:06.907 --> 00:03:08.022
biyolojiye bakın.

00:03:08.022 --> 00:03:10.160
Bir katmanda köpek balığı dişi gördüğünüzü düşünün

00:03:10.160 --> 00:03:11.539
ve aşağısında daha önce görmediğiniz

00:03:11.539 --> 00:03:13.188
bir organizmanın fosili.

00:03:13.188 --> 00:03:15.447
Derindeki fosil daha eski olmalı, değil mi?

00:03:15.447 --> 00:03:16.502
Türlerin başlangıcını

00:03:16.502 --> 00:03:19.707
ve zamanla tükenişini gösteren kanıta sahipsiniz.

00:03:19.707 --> 00:03:21.171
Tek biçimci olun.

00:03:21.171 --> 00:03:23.350
Belki de sadece taşları değil

00:03:23.350 --> 00:03:26.844
hayatı da değiştiren bir süreç halen işliyordur.

00:03:26.844 --> 00:03:28.982
Hatta bu, Steno gibi anatomistlerin bulduğu,

00:03:28.982 --> 00:03:30.421
türler arasındaki benzerlik

00:03:30.421 --> 00:03:32.621
ve farklılıkları açıklayabilir.

00:03:32.621 --> 00:03:33.729
Kafa yormayı gerektiren bir durumdu;

00:03:33.729 --> 00:03:36.269
ama Charles Darwin'in, çıktığı

00:03:36.269 --> 00:03:37.902
uzun Galapagos yolculuğunda zamanı vardı.

00:03:37.902 --> 00:03:40.467
Yolculuğu sırasında, arkadaşı Charles Lyell'in

00:03:40.467 --> 00:03:42.323
"Jeoloji Prensipleri" kitabını okudu,

00:03:42.323 --> 00:03:44.496
ki bir anlamda o prensipleri Steno bulmuştu.

00:03:44.496 --> 00:03:46.530
Devler bazen küçük meraklı insanların

00:03:46.530 --> 00:03:48.529
omuzlarında yükselirler.

00:03:48.529 --> 00:03:50.882
Nicolas Steono, evrim teorisinin gelişmesini sağladı,

00:03:50.882 --> 00:03:52.431
Jeolojinin temellerini attı,

00:03:52.431 --> 00:03:55.041
ve tarafsız, deneysel gözlemin,

00:03:55.041 --> 00:03:56.890
zeka sınırlarını aşıp

00:03:56.890 --> 00:03:58.936
bakış açımızı genişletebileceğini gösterdi.

00:03:58.936 --> 00:04:00.752
En büyük başarısı ise,

00:04:00.752 --> 00:04:01.882
henüz bilinmeyenin

00:04:01.882 --> 00:04:03.189
güzelliği peşinde,

00:04:03.189 --> 00:04:05.719
algımızın ve kayramışın ötesindeki

00:04:05.719 --> 00:04:07.284
gerçeği ararken geride bıraktığı

00:04:07.284 --> 00:04:09.476
belki de şu vecizedir;

00:04:09.476 --> 00:04:11.443
Güzel olan, gördüklerimiz;

00:04:11.443 --> 00:04:13.694
daha güzel olan, bildiklerimiz;

00:04:13.694 --> 00:04:17.274
en güzel olan ise, henüz bilmediklerimiz.