0:00:07.114,0:00:09.163
Nicolas Steno, 'Jeolojiye Giriş' dersleri dışında

0:00:09.163,0:00:11.436
pek nadir bilinir.

0:00:11.436,0:00:14.245
Fakat dünya üzerindeki yaşamı anlamaya çalışan herkes,

0:00:14.245,0:00:17.174
Steno'nun şu konuları ne kadar genişletmiş

0:00:17.174,0:00:18.675
ve ilişkilendirmiş olduğunu görür:

0:00:18.675,0:00:21.758
Dünya, yaşam ve kavrayış.

0:00:21.758,0:00:25.226
1638 yılında Danimarka'da, Neils Stensen ismiyle doğdu.

0:00:25.226,0:00:26.813
Babası kuyumcuydu.

0:00:26.813,0:00:28.139
Çocukluğu hastalıklarla geçti

0:00:28.139,0:00:30.642
ve pek çok okul arkadaşı vebadan öldü.

0:00:30.642,0:00:32.559
Kadavraları inceleyen bir anatomist

0:00:32.559,0:00:33.726
olarak yaşamına devam etti.

0:00:33.726,0:00:36.357
Türler arası benzer organları inceledi.

0:00:36.357,0:00:38.249
Hayvan kafatasında, ağza

0:00:38.249,0:00:40.227
salya ileten bir kanal buldu.

0:00:40.227,0:00:41.728
Descartes'ın savını,

0:00:41.728,0:00:43.862
epifiz bezinin yalnızca insanlarda bulunmadığını

0:00:43.862,0:00:46.113
yani 'ruhun tahtı' olmadığını kanıtlayarak çürüttü.

0:00:46.113,0:00:48.942
Muhtemelen, bu nöroloji biliminin başlangıcıydı.

0:00:48.942,0:00:51.949
O dönem için en kayda değer olan; yöntemiydi.

0:00:51.949,0:00:54.200
Steno asla, eski metinlerin,

0:00:54.200,0:00:55.708
Aristo metafiziğinin

0:00:55.708,0:00:57.503
ya da Descart çıkarımlarının

0:00:57.503,0:01:01.173
deneye dayalı kanıtlara hükmetmesine izin vermedi.

0:01:01.173,0:01:05.131
Vizyonu, kurgu ve akılcılıktan uzak,

0:01:05.131,0:01:06.060
daha derindi.

0:01:06.060,0:01:07.673
Steno, safra taşlarının

0:01:07.673,0:01:10.426
nemli organlarda nasıl büyüyerek şekillendiğini gördü.

0:01:10.426,0:01:11.768
Safra taşları, kuyumculuktan bildiği

0:01:11.768,0:01:13.556
döküm kurallarına uyuyordu.

0:01:13.556,0:01:15.155
Bu kurallar, pek çok alanda

0:01:15.155,0:01:16.739
katıları, yapısal benzerliklerinden

0:01:16.739,0:01:18.771
tanımlamayı sağlar.

0:01:18.771,0:01:20.310
Daha sonra, Tuscany Büyük Dükü

0:01:20.310,0:01:21.977
bir köpek balığını incelemesini istedi.

0:01:21.977,0:01:23.890
Dişleri, dil taşına benziyordu.

0:01:23.890,0:01:26.393
Bu taşlar, Malta'da ve Floransa yakınlarındaki dağlarda

0:01:26.393,0:01:28.979
diğer taşların arasında görülen tuhaf taşlardı.

0:01:28.979,0:01:31.203
Romalı doğacı Büyük Plinius, bu taşların

0:01:31.203,0:01:33.530
gökyüzünden düştüğünü söylemişti.

0:01:33.530,0:01:34.703
Karanlık çağlarda,

0:01:34.703,0:01:36.493
insanlar, bunların Aziz Paul tarafından

0:01:36.493,0:01:38.254
taşa çevrilen yılanların dili olduğunu söylerlerdi.

0:01:38.254,0:01:41.058
Steno, dil taşlarının, köpek balığı dişi olduğunu gördü.

0:01:41.058,0:01:42.393
Tersi de geçerliydi.

0:01:42.393,0:01:45.003
Her ikisi de aynı yapısal gelişimi gösteriyordu.

0:01:45.003,0:01:47.757
Benzer nesnelerin benzer şekilde oluştuğunu bulduğunda

0:01:47.757,0:01:49.396
çok eski köpek balıklarına ait dişlerin,

0:01:49.396,0:01:50.877
suyun içnde

0:01:50.877,0:01:53.679
etrafında kaya tabakası oluşmasıyla

0:01:53.679,0:01:55.420
dağlara dönüştüğünü savundu.

0:01:55.420,0:01:58.637
Bir zamanlar sulu çökelti halindeki kayalar

0:01:58.637,0:02:00.280
yatay olarak katmanlaşmıştı.

0:02:00.280,0:02:01.390
Birbiri üzerine,

0:02:01.390,0:02:03.197
en eskiden en yeniye...

0:02:03.197,0:02:04.679
Eğer katmanlar bozulmuş,

0:02:04.679,0:02:05.199
eğilmiş,

0:02:05.199,0:02:07.164
bir çatlak ya da kanyon tarafından yarılmışsa;

0:02:07.164,0:02:09.487
bu değişim, katman oluştuktan sonra gerçekleşmiş olurdu.

0:02:09.487,0:02:10.779
Bugün kulağa basit geliyor;

0:02:10.779,0:02:12.998
fakat o zaman için bu, devrim niteliğindeydi.

0:02:12.998,0:02:14.660
Katman bilimini bulmuş

0:02:14.660,0:02:17.113
ve Jeolojinin temelini atmıştı.

0:02:17.744,0:02:21.734
İki çağ önceki köpek balığı dişlerinin kökenini bularak,

0:02:21.734,0:02:24.631
geçmişte ve günümüzde geçerli olan

0:02:24.631,0:02:26.628
doğa yasalarını belirterek,

0:02:26.628,0:02:30.134
Steno, tek biçimciliğin temelini atmıştır.

0:02:30.134,0:02:33.091
Bu düşünceye göre; geçmişteki jeolojik süreçler,

0:02:33.091,0:02:34.798
bugün de gözlenebilir.

0:02:34.798,0:02:36.754
18. ve 19. yüzyıllarda,

0:02:36.754,0:02:39.255
İngiliz tek biçimci jeologlar,

0:02:39.255,0:02:41.468
James Hutton ve Chales Lyell,

0:02:41.468,0:02:43.972
gerçekleşmekte olan çok düşük dereceli

0:02:43.972,0:02:46.014
erozyon ve çökelmeyi inceledi.

0:02:46.014,0:02:48.190
Böylece dünyanın, İncil'de belirtilen

0:02:48.190,0:02:51.308
6000 yıldan çok daha yaşlı olduğu ortaya çıktı.

0:02:51.308,0:02:53.316
Onların çalışmaları, 'kayaç döngüsü'nün bulunmasına

0:02:53.316,0:02:55.056
ve bu çalışmanın da 21. yüzyılın ortalarında

0:02:55.056,0:02:56.436
yapılan 'plaka tektoniği' ile birleşerek

0:02:56.436,0:02:58.907
erimiş kabuklu, sarsılan ve tamamen çevreleyen

0:02:58.907,0:03:01.483
büyük yerküre teorisinin oluşmasına sebep oldu.

0:03:01.483,0:03:05.556
Bir safra taşından, 4.5 milyar yıllık bir gezegene...

0:03:05.556,0:03:06.907
Şimdi büyük düşünün,

0:03:06.907,0:03:08.022
biyolojiye bakın.

0:03:08.022,0:03:10.160
Bir katmanda köpek balığı dişi gördüğünüzü düşünün

0:03:10.160,0:03:11.539
ve aşağısında daha önce görmediğiniz

0:03:11.539,0:03:13.188
bir organizmanın fosili.

0:03:13.188,0:03:15.447
Derindeki fosil daha eski olmalı, değil mi?

0:03:15.447,0:03:16.502
Türlerin başlangıcını

0:03:16.502,0:03:19.707
ve zamanla tükenişini gösteren kanıta sahipsiniz.

0:03:19.707,0:03:21.171
Tek biçimci olun.

0:03:21.171,0:03:23.350
Belki de sadece taşları değil

0:03:23.350,0:03:26.844
hayatı da değiştiren bir süreç halen işliyordur.

0:03:26.844,0:03:28.982
Hatta bu, Steno gibi anatomistlerin bulduğu,

0:03:28.982,0:03:30.421
türler arasındaki benzerlik

0:03:30.421,0:03:32.621
ve farklılıkları açıklayabilir.

0:03:32.621,0:03:33.729
Kafa yormayı gerektiren bir durumdu;

0:03:33.729,0:03:36.269
ama Charles Darwin'in, çıktığı

0:03:36.269,0:03:37.902
uzun Galapagos yolculuğunda zamanı vardı.

0:03:37.902,0:03:40.467
Yolculuğu sırasında, arkadaşı Charles Lyell'in

0:03:40.467,0:03:42.323
"Jeoloji Prensipleri" kitabını okudu,

0:03:42.323,0:03:44.496
ki bir anlamda o prensipleri Steno bulmuştu.

0:03:44.496,0:03:46.530
Devler bazen küçük meraklı insanların

0:03:46.530,0:03:48.529
omuzlarında yükselirler.

0:03:48.529,0:03:50.882
Nicolas Steono, evrim teorisinin gelişmesini sağladı,

0:03:50.882,0:03:52.431
Jeolojinin temellerini attı,

0:03:52.431,0:03:55.041
ve tarafsız, deneysel gözlemin,

0:03:55.041,0:03:56.890
zeka sınırlarını aşıp

0:03:56.890,0:03:58.936
bakış açımızı genişletebileceğini gösterdi.

0:03:58.936,0:04:00.752
En büyük başarısı ise,

0:04:00.752,0:04:01.882
henüz bilinmeyenin

0:04:01.882,0:04:03.189
güzelliği peşinde,

0:04:03.189,0:04:05.719
algımızın ve kayramışın ötesindeki

0:04:05.719,0:04:07.284
gerçeği ararken geride bıraktığı

0:04:07.284,0:04:09.476
belki de şu vecizedir;

0:04:09.476,0:04:11.443
Güzel olan, gördüklerimiz;

0:04:11.443,0:04:13.694
daha güzel olan, bildiklerimiz;

0:04:13.694,0:04:17.274
en güzel olan ise, henüz bilmediklerimiz.