[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.11,0:00:09.16,Default,,0000,0000,0000,,Nicolaus Steno\Nis vrijwel onbekend
Dialogue: 0,0:00:09.16,0:00:11.44,Default,,0000,0000,0000,,buiten het vak \N'Introductie tot de geologie',
Dialogue: 0,0:00:11.44,0:00:14.24,Default,,0000,0000,0000,,maar iedereen die het leven op aarde\Nhoopt te begrijpen,
Dialogue: 0,0:00:14.24,0:00:18.59,Default,,0000,0000,0000,,zou moeten zien hoe Steno juist\Ndie concepten uitbreidde en verbond:
Dialogue: 0,0:00:18.68,0:00:21.76,Default,,0000,0000,0000,,aarde, leven en begrijpen.
Dialogue: 0,0:00:21.76,0:00:25.23,Default,,0000,0000,0000,,In 1638 geboren in Denemarken\Nals Niels Stensen,
Dialogue: 0,0:00:25.23,0:00:26.81,Default,,0000,0000,0000,,de zoon van een goudsmid,
Dialogue: 0,0:00:26.81,0:00:28.14,Default,,0000,0000,0000,,was hij een ziekelijk kind
Dialogue: 0,0:00:28.14,0:00:30.64,Default,,0000,0000,0000,,wiens schoolvrienden\Nstierven aan de pest.
Dialogue: 0,0:00:30.64,0:00:32.56,Default,,0000,0000,0000,,Hij overleefde en begon\Nlichamen te ontleden
Dialogue: 0,0:00:32.56,0:00:33.73,Default,,0000,0000,0000,,als anatomist.
Dialogue: 0,0:00:33.73,0:00:36.36,Default,,0000,0000,0000,,Hij bestudeerde organen\Nvan allerlei diersoorten.
Dialogue: 0,0:00:36.36,0:00:38.25,Default,,0000,0000,0000,,Hij ontdekte een kanaal\Nin dierlijke schedels
Dialogue: 0,0:00:38.25,0:00:40.23,Default,,0000,0000,0000,,dat speeksel\Nnaar de mond leidt.
Dialogue: 0,0:00:40.23,0:00:41.73,Default,,0000,0000,0000,,Hij weerlegde het idee\Nvan Descartes
Dialogue: 0,0:00:41.73,0:00:43.86,Default,,0000,0000,0000,,dat alleen mensen\Neen pijnappelklier zouden hebben,
Dialogue: 0,0:00:43.86,0:00:46.11,Default,,0000,0000,0000,,en toonde aan dat het niet\Nde zetel van de ziel was,
Dialogue: 0,0:00:46.11,0:00:48.94,Default,,0000,0000,0000,,misschien wel het ontstaan\Nvan de neurowetenschap.
Dialogue: 0,0:00:48.94,0:00:51.95,Default,,0000,0000,0000,,Meest opzienbarend voor die tijd\Nwas zijn methode.
Dialogue: 0,0:00:51.95,0:00:54.20,Default,,0000,0000,0000,,Steno liet nooit toe dat antieke teksten,
Dialogue: 0,0:00:54.20,0:00:55.71,Default,,0000,0000,0000,,Aristotelische metafysica
Dialogue: 0,0:00:55.71,0:00:57.50,Default,,0000,0000,0000,,of Cartesiaanse redeneringen
Dialogue: 0,0:00:57.50,0:01:01.17,Default,,0000,0000,0000,,boven empirisch en experimenteel\Nbewijs gingen.
Dialogue: 0,0:01:01.17,0:01:05.13,Default,,0000,0000,0000,,Zijn visie, vrij van\Nspeculatie of rationalisatie,
Dialogue: 0,0:01:05.13,0:01:06.06,Default,,0000,0000,0000,,ging diep.
Dialogue: 0,0:01:06.06,0:01:07.67,Default,,0000,0000,0000,,Steno had gezien hoe galstenen
Dialogue: 0,0:01:07.67,0:01:10.43,Default,,0000,0000,0000,,ontstaan in natte organen\Ndoor opslibbing.
Dialogue: 0,0:01:10.43,0:01:11.77,Default,,0000,0000,0000,,Ze voldeden aan gietingsprincipes.
Dialogue: 0,0:01:11.77,0:01:13.56,Default,,0000,0000,0000,,die hij kende als goudsmid,
Dialogue: 0,0:01:13.56,0:01:15.16,Default,,0000,0000,0000,,regels die toepasbaar zijn\Nin allerlei vakgebieden
Dialogue: 0,0:01:15.16,0:01:16.74,Default,,0000,0000,0000,,voor het begrip van vaste stoffen
Dialogue: 0,0:01:16.74,0:01:18.77,Default,,0000,0000,0000,,via hun structurele verhoudingen.
Dialogue: 0,0:01:18.77,0:01:20.31,Default,,0000,0000,0000,,Later liet\Nde Groothertog van Toscane
Dialogue: 0,0:01:20.31,0:01:21.98,Default,,0000,0000,0000,,hem een haai ontleden.
Dialogue: 0,0:01:21.98,0:01:23.89,Default,,0000,0000,0000,,Diens tanden leken op tongstenen,
Dialogue: 0,0:01:23.89,0:01:26.39,Default,,0000,0000,0000,,vreemde kiezels\Ndie werden gevonden in rotsen
Dialogue: 0,0:01:26.39,0:01:28.98,Default,,0000,0000,0000,,op Malta en de bergen\Nnabij Florence.
Dialogue: 0,0:01:28.98,0:01:31.20,Default,,0000,0000,0000,,Plinius de Oudere,\Neen Romeinse natuuronderzoeker,
Dialogue: 0,0:01:31.20,0:01:33.53,Default,,0000,0000,0000,,zei dat ze uit\Nde lucht waren gevallen.
Dialogue: 0,0:01:33.53,0:01:34.70,Default,,0000,0000,0000,,Tijdens de Middeleeuwen
Dialogue: 0,0:01:34.70,0:01:36.49,Default,,0000,0000,0000,,ging het volksverhaal\Ndat het slangentongen waren,
Dialogue: 0,0:01:36.49,0:01:38.25,Default,,0000,0000,0000,,die werden versteend\Ndoor Sint Paulus.
Dialogue: 0,0:01:38.25,0:01:41.06,Default,,0000,0000,0000,,Steno zag dat de tongstenen\Nhaaientanden waren
Dialogue: 0,0:01:41.06,0:01:42.39,Default,,0000,0000,0000,,en vice versa,
Dialogue: 0,0:01:42.39,0:01:45.00,Default,,0000,0000,0000,,met dezelfde sporen\Nvan doorlopende groei.
Dialogue: 0,0:01:45.00,0:01:47.87,Default,,0000,0000,0000,,Hij zag dat soortgelijke dingen\Nsoortgelijk worden aangemaakt,
Dialogue: 0,0:01:47.87,0:01:50.87,Default,,0000,0000,0000,,en stelde dat prehistorische tanden\Nvan prehistorische haaien kwamen
Dialogue: 0,0:01:50.88,0:01:53.68,Default,,0000,0000,0000,,uit water dat steen vormde\Nrond de tanden,
Dialogue: 0,0:01:53.68,0:01:55.42,Default,,0000,0000,0000,,en bergen vormde.
Dialogue: 0,0:01:55.42,0:01:58.64,Default,,0000,0000,0000,,Rotslagen waren ooit lagen\Nvan afzettingen door water,
Dialogue: 0,0:01:58.64,0:02:00.28,Default,,0000,0000,0000,,die horizontaal liggen,
Dialogue: 0,0:02:00.28,0:02:01.39,Default,,0000,0000,0000,,bovenop elkaar,
Dialogue: 0,0:02:01.39,0:02:03.20,Default,,0000,0000,0000,,van de oudste\Ntot de nieuwste laag.
Dialogue: 0,0:02:03.20,0:02:05.21,Default,,0000,0000,0000,,Als de lagen zijn vervormd, gekanteld,
Dialogue: 0,0:02:05.21,0:02:07.16,Default,,0000,0000,0000,,door een breuk\Nof een kloof doorsneden,
Dialogue: 0,0:02:07.16,0:02:09.49,Default,,0000,0000,0000,,kwam die verandering\Nnadat de laag werd gevormd.
Dialogue: 0,0:02:09.49,0:02:10.78,Default,,0000,0000,0000,,Vandaag de dag klinkt het logisch.
Dialogue: 0,0:02:10.78,0:02:12.100,Default,,0000,0000,0000,,Destijds was het\Nbaanbrekend.
Dialogue: 0,0:02:12.100,0:02:14.66,Default,,0000,0000,0000,,Hij had stratigrafie\Nuitgevonden
Dialogue: 0,0:02:14.66,0:02:17.11,Default,,0000,0000,0000,,en legde het grondwerk\Nvoor de geologie.
Dialogue: 0,0:02:17.74,0:02:21.73,Default,,0000,0000,0000,,Door één oorsprong te vinden\Nvan haaientanden uit twee tijdperken,
Dialogue: 0,0:02:21.73,0:02:24.63,Default,,0000,0000,0000,,door te stellen dat natuurwetten\Ndie nu gelden
Dialogue: 0,0:02:24.63,0:02:26.63,Default,,0000,0000,0000,,ook gelden voor het verleden,
Dialogue: 0,0:02:26.63,0:02:30.13,Default,,0000,0000,0000,,legde Steno de kiem\Nvoor uniformitarianisme,
Dialogue: 0,0:02:30.13,0:02:33.09,Default,,0000,0000,0000,,het idee dat het verleden\Nvorm kreeg door processen
Dialogue: 0,0:02:33.09,0:02:34.80,Default,,0000,0000,0000,,die vandaag de dag\Nnog te zien zijn.
Dialogue: 0,0:02:34.80,0:02:36.75,Default,,0000,0000,0000,,In de 18e en 19e eeuw
Dialogue: 0,0:02:36.75,0:02:39.26,Default,,0000,0000,0000,,bestudeerden de Engelse\Nuniformitarianistische geologen
Dialogue: 0,0:02:39.26,0:02:41.47,Default,,0000,0000,0000,,James Hutton en Charles Lyell
Dialogue: 0,0:02:41.47,0:02:43.97,Default,,0000,0000,0000,,actuele, zeer langzame,\Ndoorgaande veranderingen
Dialogue: 0,0:02:43.97,0:02:46.01,Default,,0000,0000,0000,,van erosie en sedimentatie
Dialogue: 0,0:02:46.01,0:02:48.19,Default,,0000,0000,0000,,en beseften dat de aarde\Nveel ouder moest zijn
Dialogue: 0,0:02:48.19,0:02:51.31,Default,,0000,0000,0000,,dan de Bijbelse schatting\Nvan 6.000 jaar.
Dialogue: 0,0:02:51.31,0:02:53.32,Default,,0000,0000,0000,,Vanuit hun werk ontstond\Nde gesteentecyclus.
Dialogue: 0,0:02:53.32,0:02:55.06,Default,,0000,0000,0000,,wat, samen\Nmet de platentektoniek
Dialogue: 0,0:02:55.06,0:02:56.44,Default,,0000,0000,0000,,halverwege de 20e eeuw
Dialogue: 0,0:02:56.44,0:02:58.91,Default,,0000,0000,0000,,ons de grote\Ngesmolten-korstige, bevende,
Dialogue: 0,0:02:58.91,0:03:01.48,Default,,0000,0000,0000,,alles omvattende theorie\Nvan de Aarde gaf,
Dialogue: 0,0:03:01.48,0:03:05.56,Default,,0000,0000,0000,,van een galsteen tot\Neen 4,5 miljard jaar oude planeet.
Dialogue: 0,0:03:05.56,0:03:06.91,Default,,0000,0000,0000,,En denk nu nog groter,
Dialogue: 0,0:03:06.91,0:03:08.02,Default,,0000,0000,0000,,pas het toe op biologie.
Dialogue: 0,0:03:08.02,0:03:10.16,Default,,0000,0000,0000,,Stel dat je een haaientand\Nziet in een laag
Dialogue: 0,0:03:10.16,0:03:11.54,Default,,0000,0000,0000,,en daaronder een fossiel\Nvan een organisme
Dialogue: 0,0:03:11.54,0:03:13.19,Default,,0000,0000,0000,,dat je nog nooit hebt gezien.
Dialogue: 0,0:03:13.19,0:03:15.45,Default,,0000,0000,0000,,Het diepere organisme is ouder, toch?
Dialogue: 0,0:03:15.45,0:03:16.50,Default,,0000,0000,0000,,Nu heb je bewijs
Dialogue: 0,0:03:16.50,0:03:19.71,Default,,0000,0000,0000,,voor het ontstaan en uitsterven\Nvan soorten met de tijd.
Dialogue: 0,0:03:19.71,0:03:21.17,Default,,0000,0000,0000,,Word uniformitarisch.
Dialogue: 0,0:03:21.17,0:03:23.35,Default,,0000,0000,0000,,Misschien dat een proces\Ndat nu gaan de is
Dialogue: 0,0:03:23.35,0:03:26.84,Default,,0000,0000,0000,,niet alleen stenen verandert,\Nmaar het leven.
Dialogue: 0,0:03:26.84,0:03:28.98,Default,,0000,0000,0000,,Het verklaart misschien ook\Nde verschillen en overeenkomsten
Dialogue: 0,0:03:28.98,0:03:30.42,Default,,0000,0000,0000,,tussen soorten
Dialogue: 0,0:03:30.42,0:03:32.62,Default,,0000,0000,0000,,die werden ontdekt\Ndoor anatomisten als Steno.
Dialogue: 0,0:03:32.62,0:03:33.73,Default,,0000,0000,0000,,Het is veel om over na te denken,
Dialogue: 0,0:03:33.73,0:03:36.27,Default,,0000,0000,0000,,maar Charles Darwin had de tijd.
Dialogue: 0,0:03:36.27,0:03:37.90,Default,,0000,0000,0000,,Op een lange reis\Nnaar de Galapagos eilanden
Dialogue: 0,0:03:37.90,0:03:40.47,Default,,0000,0000,0000,,las hij het boek\Nvan zijn vriend Charles Lyell,
Dialogue: 0,0:03:40.47,0:03:42.32,Default,,0000,0000,0000,,'Principles of Geology,'
Dialogue: 0,0:03:42.32,0:03:44.50,Default,,0000,0000,0000,,wat Steno zo ongeveer\Nhad bedacht.
Dialogue: 0,0:03:44.50,0:03:46.53,Default,,0000,0000,0000,,Soms staan reuzen\Nop de schouders
Dialogue: 0,0:03:46.53,0:03:48.53,Default,,0000,0000,0000,,van kleine\Nnieuwsgierige mensen.
Dialogue: 0,0:03:48.53,0:03:50.88,Default,,0000,0000,0000,,Nicolaus Steno hielp\Nevolutie te ontwikkelen,
Dialogue: 0,0:03:50.88,0:03:52.43,Default,,0000,0000,0000,,legde de grondslag\Nvan de geologie,
Dialogue: 0,0:03:52.43,0:03:55.04,Default,,0000,0000,0000,,en liet zien hoe onbevooroordeeld,\Nempirische observatie
Dialogue: 0,0:03:55.04,0:03:56.89,Default,,0000,0000,0000,,intellectuele grenzen\Nkan doorsnijden
Dialogue: 0,0:03:56.89,0:03:58.94,Default,,0000,0000,0000,,en ons perspectief\Nkan verdiepen.
Dialogue: 0,0:03:58.94,0:04:00.75,Default,,0000,0000,0000,,Zijn hoogste prestatie,\Ndaarentegen,
Dialogue: 0,0:04:00.75,0:04:01.88,Default,,0000,0000,0000,,is wellicht zijn motto
Dialogue: 0,0:04:01.88,0:04:03.19,Default,,0000,0000,0000,,het brengen van de zoektocht\Nnaar de waarheid
Dialogue: 0,0:04:03.19,0:04:05.72,Default,,0000,0000,0000,,voorbij onze zintuigen\Nen huidig begrip
Dialogue: 0,0:04:05.72,0:04:07.28,Default,,0000,0000,0000,,als het nastreven\Nvan de schoonheid
Dialogue: 0,0:04:07.28,0:04:09.48,Default,,0000,0000,0000,,van het nog onbekende.
Dialogue: 0,0:04:09.48,0:04:11.44,Default,,0000,0000,0000,,Mooi is wat we zien,
Dialogue: 0,0:04:11.44,0:04:13.69,Default,,0000,0000,0000,,nog mooier is wat we weten,
Dialogue: 0,0:04:13.69,0:04:17.27,Default,,0000,0000,0000,,maar verreweg het allermooiste\Nis het onbekende.