1
00:00:07,114 --> 00:00:09,163
Nicolaus Steno
is vrijwel onbekend

2
00:00:09,163 --> 00:00:11,436
buiten het vak 
'Introductie tot de geologie',

3
00:00:11,436 --> 00:00:14,245
maar iedereen die het leven op aarde
hoopt te begrijpen,

4
00:00:14,245 --> 00:00:18,594
zou moeten zien hoe Steno juist
die concepten uitbreidde en verbond:

5
00:00:18,675 --> 00:00:21,758
aarde, leven en begrijpen.

6
00:00:21,758 --> 00:00:25,226
In 1638 geboren in Denemarken
als Niels Stensen,

7
00:00:25,226 --> 00:00:26,813
de zoon van een goudsmid,

8
00:00:26,813 --> 00:00:28,139
was hij een ziekelijk kind

9
00:00:28,139 --> 00:00:30,642
wiens schoolvrienden
stierven aan de pest.

10
00:00:30,642 --> 00:00:32,558
Hij overleefde en begon
lichamen te ontleden

11
00:00:32,558 --> 00:00:33,726
als anatomist.

12
00:00:33,726 --> 00:00:36,357
Hij bestudeerde organen
van allerlei diersoorten.

13
00:00:36,357 --> 00:00:38,249
Hij ontdekte een kanaal
in dierlijke schedels

14
00:00:38,249 --> 00:00:40,227
dat speeksel
naar de mond leidt.

15
00:00:40,227 --> 00:00:41,728
Hij weerlegde het idee
van Descartes

16
00:00:41,728 --> 00:00:43,862
dat alleen mensen
een pijnappelklier zouden hebben,

17
00:00:43,862 --> 00:00:46,113
en toonde aan dat het niet
de zetel van de ziel was,

18
00:00:46,113 --> 00:00:48,942
misschien wel het ontstaan
van de neurowetenschap.

19
00:00:48,942 --> 00:00:51,949
Meest opzienbarend voor die tijd
was zijn methode.

20
00:00:51,949 --> 00:00:54,200
Steno liet nooit toe dat antieke teksten,

21
00:00:54,200 --> 00:00:55,708
Aristotelische metafysica

22
00:00:55,708 --> 00:00:57,503
of Cartesiaanse redeneringen

23
00:00:57,503 --> 00:01:01,173
boven empirisch en experimenteel
bewijs gingen.

24
00:01:01,173 --> 00:01:05,131
Zijn visie, vrij van
speculatie of rationalisatie,

25
00:01:05,131 --> 00:01:06,060
ging diep.

26
00:01:06,060 --> 00:01:07,673
Steno had gezien hoe galstenen

27
00:01:07,673 --> 00:01:10,426
ontstaan in natte organen
door opslibbing.

28
00:01:10,426 --> 00:01:11,768
Ze voldeden aan gietingsprincipes.

29
00:01:11,768 --> 00:01:13,556
die hij kende als goudsmid,

30
00:01:13,556 --> 00:01:15,155
regels die toepasbaar zijn
in allerlei vakgebieden

31
00:01:15,155 --> 00:01:16,739
voor het begrip van vaste stoffen

32
00:01:16,739 --> 00:01:18,771
via hun structurele verhoudingen.

33
00:01:18,771 --> 00:01:20,310
Later liet
de Groothertog van Toscane

34
00:01:20,310 --> 00:01:21,977
hem een haai ontleden.

35
00:01:21,977 --> 00:01:23,890
Diens tanden leken op tongstenen,

36
00:01:23,890 --> 00:01:26,393
vreemde kiezels
die werden gevonden in rotsen

37
00:01:26,393 --> 00:01:28,979
op Malta en de bergen
nabij Florence.

38
00:01:28,979 --> 00:01:31,203
Plinius de Oudere,
een Romeinse natuuronderzoeker,

39
00:01:31,203 --> 00:01:33,530
zei dat ze uit
de lucht waren gevallen.

40
00:01:33,530 --> 00:01:34,703
Tijdens de Middeleeuwen

41
00:01:34,703 --> 00:01:36,493
ging het volksverhaal
dat het slangentongen waren,

42
00:01:36,493 --> 00:01:38,254
die werden versteend
door Sint Paulus.

43
00:01:38,254 --> 00:01:41,058
Steno zag dat de tongstenen
haaientanden waren

44
00:01:41,058 --> 00:01:42,393
en vice versa,

45
00:01:42,393 --> 00:01:45,003
met dezelfde sporen
van doorlopende groei.

46
00:01:45,003 --> 00:01:47,867
Hij zag dat soortgelijke dingen
soortgelijk worden aangemaakt,

47
00:01:47,867 --> 00:01:50,866
en stelde dat prehistorische tanden
van prehistorische haaien kwamen

48
00:01:50,877 --> 00:01:53,679
uit water dat steen vormde
rond de tanden,

49
00:01:53,679 --> 00:01:55,420
en bergen vormde.

50
00:01:55,420 --> 00:01:58,637
Rotslagen waren ooit lagen
van afzettingen door water,

51
00:01:58,637 --> 00:02:00,280
die horizontaal liggen,

52
00:02:00,280 --> 00:02:01,390
bovenop elkaar,

53
00:02:01,390 --> 00:02:03,197
van de oudste
tot de nieuwste laag.

54
00:02:03,197 --> 00:02:05,209
Als de lagen zijn vervormd, gekanteld,

55
00:02:05,209 --> 00:02:07,164
door een breuk
of een kloof doorsneden,

56
00:02:07,164 --> 00:02:09,487
kwam die verandering
nadat de laag werd gevormd.

57
00:02:09,487 --> 00:02:10,779
Vandaag de dag klinkt het logisch.

58
00:02:10,779 --> 00:02:12,998
Destijds was het
baanbrekend.

59
00:02:12,998 --> 00:02:14,660
Hij had stratigrafie
uitgevonden

60
00:02:14,660 --> 00:02:17,113
en legde het grondwerk
voor de geologie.

61
00:02:17,744 --> 00:02:21,734
Door één oorsprong te vinden
van haaientanden uit twee tijdperken,

62
00:02:21,734 --> 00:02:24,631
door te stellen dat natuurwetten
die nu gelden

63
00:02:24,631 --> 00:02:26,628
ook gelden voor het verleden,

64
00:02:26,628 --> 00:02:30,134
legde Steno de kiem
voor uniformitarianisme,

65
00:02:30,134 --> 00:02:33,091
het idee dat het verleden
vorm kreeg door processen

66
00:02:33,091 --> 00:02:34,798
die vandaag de dag
nog te zien zijn.

67
00:02:34,798 --> 00:02:36,754
In de 18e en 19e eeuw

68
00:02:36,754 --> 00:02:39,255
bestudeerden de Engelse
uniformitarianistische geologen

69
00:02:39,255 --> 00:02:41,468
James Hutton en Charles Lyell

70
00:02:41,468 --> 00:02:43,972
actuele, zeer langzame,
doorgaande veranderingen

71
00:02:43,972 --> 00:02:46,014
van erosie en sedimentatie

72
00:02:46,014 --> 00:02:48,190
en beseften dat de aarde
veel ouder moest zijn

73
00:02:48,190 --> 00:02:51,308
dan de Bijbelse schatting
van 6.000 jaar.

74
00:02:51,308 --> 00:02:53,316
Vanuit hun werk ontstond
de gesteentecyclus.

75
00:02:53,316 --> 00:02:55,056
wat, samen
met de platentektoniek

76
00:02:55,056 --> 00:02:56,436
halverwege de 20e eeuw

77
00:02:56,436 --> 00:02:58,907
ons de grote
gesmolten-korstige, bevende,

78
00:02:58,907 --> 00:03:01,483
alles omvattende theorie
van de Aarde gaf,

79
00:03:01,483 --> 00:03:05,556
van een galsteen tot
een 4,5 miljard jaar oude planeet.

80
00:03:05,556 --> 00:03:06,907
En denk nu nog groter,

81
00:03:06,907 --> 00:03:08,022
pas het toe op biologie.

82
00:03:08,022 --> 00:03:10,160
Stel dat je een haaientand
ziet in een laag

83
00:03:10,160 --> 00:03:11,539
en daaronder een fossiel
van een organisme

84
00:03:11,539 --> 00:03:13,188
dat je nog nooit hebt gezien.

85
00:03:13,188 --> 00:03:15,447
Het diepere organisme is ouder, toch?

86
00:03:15,447 --> 00:03:16,502
Nu heb je bewijs

87
00:03:16,502 --> 00:03:19,707
voor het ontstaan en uitsterven
van soorten met de tijd.

88
00:03:19,707 --> 00:03:21,171
Word uniformitarisch.

89
00:03:21,171 --> 00:03:23,350
Misschien dat een proces
dat nu gaan de is

90
00:03:23,350 --> 00:03:26,844
niet alleen stenen verandert,
maar het leven.

91
00:03:26,844 --> 00:03:28,982
Het verklaart misschien ook
de verschillen en overeenkomsten

92
00:03:28,982 --> 00:03:30,421
tussen soorten

93
00:03:30,421 --> 00:03:32,621
die werden ontdekt
door anatomisten als Steno.

94
00:03:32,621 --> 00:03:33,729
Het is veel om over na te denken,

95
00:03:33,729 --> 00:03:36,269
maar Charles Darwin had de tijd.

96
00:03:36,269 --> 00:03:37,902
Op een lange reis
naar de Galapagos eilanden

97
00:03:37,902 --> 00:03:40,467
las hij het boek
van zijn vriend Charles Lyell,

98
00:03:40,467 --> 00:03:42,323
'Principles of Geology,'

99
00:03:42,323 --> 00:03:44,496
wat Steno zo ongeveer
had bedacht.

100
00:03:44,496 --> 00:03:46,530
Soms staan reuzen
op de schouders

101
00:03:46,530 --> 00:03:48,529
van kleine
nieuwsgierige mensen.

102
00:03:48,529 --> 00:03:50,882
Nicolaus Steno hielp
evolutie te ontwikkelen,

103
00:03:50,882 --> 00:03:52,431
legde de grondslag
van de geologie,

104
00:03:52,431 --> 00:03:55,041
en liet zien hoe onbevooroordeeld,
empirische observatie

105
00:03:55,041 --> 00:03:56,890
intellectuele grenzen
kan doorsnijden

106
00:03:56,890 --> 00:03:58,936
en ons perspectief
kan verdiepen.

107
00:03:58,936 --> 00:04:00,752
Zijn hoogste prestatie,
daarentegen,

108
00:04:00,752 --> 00:04:01,882
is wellicht zijn motto

109
00:04:01,882 --> 00:04:03,189
het brengen van de zoektocht
naar de waarheid

110
00:04:03,189 --> 00:04:05,719
voorbij onze zintuigen
en huidig begrip

111
00:04:05,719 --> 00:04:07,284
als het nastreven
van de schoonheid

112
00:04:07,284 --> 00:04:09,476
van het nog onbekende.

113
00:04:09,476 --> 00:04:11,443
Mooi is wat we zien,

114
00:04:11,443 --> 00:04:13,694
nog mooier is wat we weten,

115
00:04:13,694 --> 00:04:17,274
maar verreweg het allermooiste
is het onbekende.