WEBVTT 00:00:00.772 --> 00:00:03.145 W ostatnim filmiku zakończyliśmy na podbojach 00:00:03.145 --> 00:00:06.369 Aleksandra Wielkiego, tym, że jest w stanie podbić 00:00:06.369 --> 00:00:10.029 większość widocznej tu mapy, 00:00:10.029 --> 00:00:14.336 w szczególności terenu od Grecji przez cały Bliski Wschód, 00:00:14.336 --> 00:00:18.503 przez Persję aż do granic Indii. 00:00:19.677 --> 00:00:22.264 Podbił też Egipt. 00:00:22.264 --> 00:00:24.566 Wspomnieliśmy też że miał bardzo krótkie życie, 00:00:24.566 --> 00:00:27.887 a gdy umarł jego imperium zostało rozbite. 00:00:27.887 --> 00:00:31.221 Zbiegiem okoliczności w tym samym czasie inne potęgi 00:00:31.221 --> 00:00:34.301 śródziemnoporskie rosną w siłę. 00:00:34.301 --> 00:00:38.877 Głównie Rzymianie, Rzym został utworzony 00:00:38.877 --> 00:00:42.616 kilkaset lat przed Aleksandrem Wielkim, 00:00:42.616 --> 00:00:46.154 ale w tym czasie zaczęli podbijać coraz więcej 00:00:46.154 --> 00:00:49.234 Półwyspu Apenińskiego, o tutaj, 00:00:49.234 --> 00:00:51.134 terenu znanego nam jako Półwysep Apeniński. 00:00:51.134 --> 00:00:55.301 W siłę rosła też Kartagina, znajdująca się tu 00:00:56.726 --> 00:00:58.829 na północnym wybrzeżu Afryki. 00:00:58.829 --> 00:01:02.746 Kartagina była początkowo osadą fenicką. 00:01:04.309 --> 00:01:07.266 Fenicjanie znani są z fenickiego alfabetu. 00:01:07.266 --> 00:01:09.940 Mieli siedzibę na terenie dzisiejszego 00:01:09.940 --> 00:01:14.033 Libanu i Syrii, zajmowali się handlem 00:01:14.033 --> 00:01:16.605 i osiedlali się w całym basenie Morza Śródziemnego. 00:01:16.605 --> 00:01:20.772 A Kartagina, potęga lub cywilizacja Kartaginy, 00:01:21.844 --> 00:01:24.475 była w tym czasie dość znacząca. 00:01:24.475 --> 00:01:26.646 Możemy sobie wyobrazić, że dwie potęgi 00:01:26.646 --> 00:01:28.470 znajdujące się blisko siebie mogą mieć 00:01:28.470 --> 00:01:31.119 te same dążenia, pragnąć podboju tej samej ziemi, 00:01:31.119 --> 00:01:32.995 mogą postrzegać siebie nawzajem jako zagrożenie 00:01:32.995 --> 00:01:35.277 i zwykle zaczynają ze sobą walczyć. 00:01:35.277 --> 00:01:38.517 Dokładnie tak wyglądała sytuacja między Rzymem a Kartaginą. 00:01:38.517 --> 00:01:40.297 Wojny, które ze sobą toczyli 00:01:40.297 --> 00:01:42.928 są znane jako wojny punickie i rozegrały się 00:01:42.928 --> 00:01:45.261 w okresie od 264 do 146 r. p.n.e. 00:01:50.518 --> 00:01:53.101 Mamy wojne punickie. 00:01:54.615 --> 00:01:57.238 I powtórzę, poświęcimy więcej filmów wojnom punickim, 00:01:57.238 --> 00:02:00.694 ale to podczas tych wojen Hannibal zasłynął 00:02:00.694 --> 00:02:05.220 z przeprawienia się ze słoniami przez Alpy aby zaatakować Rzym. 00:02:05.220 --> 00:02:08.461 Widać to o tutaj na naszej osi czasu. 00:02:08.461 --> 00:02:11.914 Wojny punickie między Kartaginą a Rzymem. 00:02:11.914 --> 00:02:16.234 I dla jasności, ten mały purpurowy cień 00:02:16.234 --> 00:02:19.590 na naszej osi czasu reprezentuje Kartaginę 00:02:19.590 --> 00:02:22.421 i Kartagińską cywilizację. 00:02:22.421 --> 00:02:24.345 Można nawet powiedzieć potęgę. 00:02:24.345 --> 00:02:26.345 A to jest Rzym. 00:02:26.345 --> 00:02:30.260 Ostatecznie Rzym definitywnie wygrywa i jest w stanie 00:02:30.260 --> 00:02:34.454 zmieść Kartaginę, dosłownie ją zmieść. 00:02:34.454 --> 00:02:38.621 I tak Rzym coraz bardziej staje się dominującą 00:02:39.493 --> 00:02:43.143 potęgą w basenie Morza Śródziemnego, a nawet, jak się przekonacie, 00:02:43.143 --> 00:02:45.185 daleko poza ten teren. 00:02:45.185 --> 00:02:48.594 W tym czasie Rzym jest republiką. 00:02:48.594 --> 00:02:50.957 Kiedy mówimy o republice, to mówimy o 00:02:50.957 --> 00:02:55.124 pewnym rodzaju reprezentacji, choć nie takiej formie 00:02:56.326 --> 00:02:58.575 reprezentacji, jaką moglibyśmy mieć dzisiaj na myśli. 00:02:58.575 --> 00:03:02.649 Mówilibyśmy o jakiejś formie ochrony praw. 00:03:02.649 --> 00:03:05.564 Po raz kolejny, nie do końca tak, jakbyśmy to robili dzisiaj. 00:03:05.564 --> 00:03:10.384 Ale gdy dotrzemy do połowy I w p.n.e., 00:03:10.384 --> 00:03:13.206 mamy wtedy odnoszącego sukcesy rzymskiego generała, 00:03:13.206 --> 00:03:16.207 mogliście o nim słyszeć - Juliusza Cezara, 00:03:16.207 --> 00:03:19.252 który przejął władzę nad Rzymem, 00:03:19.252 --> 00:03:22.626 i został dyktatorem Rzymu. 00:03:22.626 --> 00:03:26.209 Sprawując władzę, zaczyna kończyć republikę, 00:03:27.731 --> 00:03:29.105 oraz robi wiele innych rzeczy. 00:03:29.105 --> 00:03:30.835 Zaczyna zmieniać układ kalendarza, 00:03:30.835 --> 00:03:33.252 dostaje miesiąc nazwany od jego imienia - July (lipiec), 00:03:33.252 --> 00:03:38.033 a potem zostaje zamordowany i jego adoptowany syn August 00:03:38.033 --> 00:03:39.502 przejmuje władzę. 00:03:39.502 --> 00:03:43.511 Augusta często uważa się za pierwszego prawdziwego 00:03:43.511 --> 00:03:47.288 cesarza Rzymu po tym, jak republika upadła. 00:03:47.288 --> 00:03:51.179 On tez dostaje miesiąc od swojego imiennia - August (sierpień). 00:03:51.179 --> 00:03:54.165 W tym samym czasie kolejna 00:03:54.165 --> 00:03:57.229 bardzo znacząca postać się wyłania, 00:03:57.229 --> 00:04:01.237 i oczywiście Jezus jest znaczącą postacią w religii, 00:04:01.237 --> 00:04:03.439 ale z kolei to wywołuje efekt na historii. 00:04:03.439 --> 00:04:05.869 Jego nauki stanowią podstawę religii, 00:04:05.869 --> 00:04:07.930 co będzie miało głębokie konsekwencje 00:04:07.930 --> 00:04:11.053 dla reszty historii, całego świata. 00:04:11.053 --> 00:04:14.125 I nawet chociaż moglibyśmy mieć tą, można powiedzieć, 00:04:14.125 --> 00:04:16.025 świecką oś czasu p.n.e., 00:04:16.025 --> 00:04:20.006 odnoszącą się do czasu przed naszą erą. 00:04:20.006 --> 00:04:23.231 Nagrywam ten film w roku 2016 naszej ery. 00:04:23.231 --> 00:04:25.907 To są świeckie wersje kalendarza, który jest, 00:04:25.907 --> 00:04:27.929 zasadniczo, skoncentrowany na narodzinach Jezusa 00:04:27.929 --> 00:04:30.277 albo całkiem blisko narodzin Jezusa. 00:04:30.277 --> 00:04:32.839 Zamiast p.n.e., byłoby przed Chrystusem. 00:04:32.839 --> 00:04:37.660 Zamiast n.e. mówimy AD, po łaciśku Roku Pańskiego. 00:04:37.660 --> 00:04:40.855 A Jezus, trzeba to podkreślić, bo czasami 00:04:40.855 --> 00:04:42.995 ludzie, ucząc się o życiu Jezusa, 00:04:42.995 --> 00:04:44.980 mogą myśleć o świętej ziemi, 00:04:44.980 --> 00:04:47.721 Nazarecie, Jerozolimie i tak dalej, 00:04:47.721 --> 00:04:50.697 ale ważne jest, by zrozumieć, że w tym czasie, 00:04:50.697 --> 00:04:54.053 Jezus narodził się i wychował, dorastał i umarł 00:04:54.053 --> 00:04:56.419 na terenie Imperium Rzymskiego. 00:04:56.419 --> 00:04:59.821 Tak naprawdę, kiedy sie urodził, a nie zdarzyło sie to w 0 roku pn.e., 00:04:59.821 --> 00:05:03.598 właściwie po prostu w 0 roku, uważa się, że 00:05:03.598 --> 00:05:06.681 było to w okolicach 4 p.n.e. albo 4 n.e. 00:05:07.731 --> 00:05:11.215 Więc urodził się za panowania Augusta. 00:05:11.215 --> 00:05:15.047 i zmarł za panowania Tyberiusza, 00:05:15.047 --> 00:05:18.178 czyli jednych z pierwszych rzymskich cesarzy. 00:05:18.178 --> 00:05:20.339 Tym sposobem omówiliśmy 00:05:20.339 --> 00:05:23.018 starożytne cywilizacje. 00:05:23.018 --> 00:05:25.353 W kilku następnych filmach 00:05:25.353 --> 00:05:28.536 zagłębimy się bardziej w każdy z tych tematów 00:05:28.536 --> 00:05:30.606 o których mówiliśmy, ale mam nadzieję, że kilka ostatnich filmów 00:05:30.606 --> 00:05:33.684 dały wam dobre wyobrażenie tego, co się działo 00:05:33.684 --> 00:05:36.871 na świecie zarówno pod względem czasu, jak i przestrzeni.