1
00:00:00,772 --> 00:00:03,145
W ostatnim filmiku zakończyliśmy na podbojach

2
00:00:03,145 --> 00:00:06,369
Aleksandra Wielkiego, tym, że jest w stanie podbić

3
00:00:06,369 --> 00:00:10,029
większość widocznej tu mapy,

4
00:00:10,029 --> 00:00:14,336
w szczególności terenu od Grecji przez cały Bliski Wschód,

5
00:00:14,336 --> 00:00:18,503
przez Persję aż do granic Indii.

6
00:00:19,677 --> 00:00:22,264
Podbił też Egipt.

7
00:00:22,264 --> 00:00:24,566
Wspomnieliśmy też że miał bardzo krótkie życie,

8
00:00:24,566 --> 00:00:27,887
a gdy umarł jego imperium zostało rozbite.

9
00:00:27,887 --> 00:00:31,221
Zbiegiem okoliczności w tym samym czasie inne potęgi

10
00:00:31,221 --> 00:00:34,301
śródziemnoporskie rosną w siłę.

11
00:00:34,301 --> 00:00:38,877
Głównie Rzymianie, Rzym został utworzony

12
00:00:38,877 --> 00:00:42,616
kilkaset lat przed Aleksandrem Wielkim,

13
00:00:42,616 --> 00:00:46,154
ale w tym czasie zaczęli podbijać coraz więcej

14
00:00:46,154 --> 00:00:49,234
Półwyspu Apenińskiego, o tutaj,

15
00:00:49,234 --> 00:00:51,134
terenu znanego nam jako Półwysep Apeniński.

16
00:00:51,134 --> 00:00:55,301
W siłę rosła też Kartagina, znajdująca się tu

17
00:00:56,726 --> 00:00:58,829
na północnym wybrzeżu Afryki.

18
00:00:58,829 --> 00:01:02,746
Kartagina była początkowo osadą fenicką.

19
00:01:04,309 --> 00:01:07,266
Fenicjanie znani są z fenickiego alfabetu.

20
00:01:07,266 --> 00:01:09,940
Mieli siedzibę na terenie dzisiejszego

21
00:01:09,940 --> 00:01:14,033
Libanu i Syrii, zajmowali się handlem

22
00:01:14,033 --> 00:01:16,605
i osiedlali się w całym basenie Morza Śródziemnego.

23
00:01:16,605 --> 00:01:20,772
A Kartagina, potęga lub cywilizacja Kartaginy,

24
00:01:21,844 --> 00:01:24,475
była w tym czasie dość znacząca.

25
00:01:24,475 --> 00:01:26,646
Możemy sobie wyobrazić, że dwie potęgi

26
00:01:26,646 --> 00:01:28,470
znajdujące się blisko siebie mogą mieć

27
00:01:28,470 --> 00:01:31,119
te same dążenia, pragnąć podboju tej samej ziemi,

28
00:01:31,119 --> 00:01:32,995
mogą postrzegać siebie nawzajem jako zagrożenie

29
00:01:32,995 --> 00:01:35,277
i zwykle zaczynają ze sobą walczyć.

30
00:01:35,277 --> 00:01:38,517
Dokładnie tak wyglądała sytuacja
między Rzymem a Kartaginą.

31
00:01:38,517 --> 00:01:40,297
Wojny, które ze sobą toczyli

32
00:01:40,297 --> 00:01:42,928
są znane jako wojny punickie i rozegrały się

33
00:01:42,928 --> 00:01:45,261
w okresie od 264 do 146 r. p.n.e.

34
00:01:50,518 --> 00:01:53,101
Mamy wojne punickie.

35
00:01:54,615 --> 00:01:57,238
I powtórzę, poświęcimy więcej filmów wojnom punickim,

36
00:01:57,238 --> 00:02:00,694
ale to podczas tych wojen Hannibal zasłynął

37
00:02:00,694 --> 00:02:05,220
z przeprawienia się ze słoniami przez Alpy aby zaatakować Rzym.

38
00:02:05,220 --> 00:02:08,461
Widać to o tutaj na naszej osi czasu.

39
00:02:08,461 --> 00:02:11,914
Wojny punickie między Kartaginą a Rzymem.

40
00:02:11,914 --> 00:02:16,234
I dla jasności, ten mały purpurowy cień

41
00:02:16,234 --> 00:02:19,590
na naszej osi czasu reprezentuje Kartaginę

42
00:02:19,590 --> 00:02:22,421
i Kartagińską cywilizację.

43
00:02:22,421 --> 00:02:24,345
Można nawet powiedzieć potęgę.

44
00:02:24,345 --> 00:02:26,345
A to jest Rzym.

45
00:02:26,345 --> 00:02:30,260
Ostatecznie Rzym definitywnie wygrywa 
i jest w stanie

46
00:02:30,260 --> 00:02:34,454
zmieść Kartaginę, dosłownie ją zmieść.

47
00:02:34,454 --> 00:02:38,621
I tak Rzym coraz bardziej staje się dominującą

48
00:02:39,493 --> 00:02:43,143
potęgą w basenie Morza Śródziemnego, a nawet, jak się przekonacie,

49
00:02:43,143 --> 00:02:45,185
daleko poza ten teren.

50
00:02:45,185 --> 00:02:48,594
W tym czasie Rzym jest republiką.

51
00:02:48,594 --> 00:02:50,957
Kiedy mówimy o republice, to mówimy o

52
00:02:50,957 --> 00:02:55,124
pewnym rodzaju reprezentacji, choć nie takiej formie

53
00:02:56,326 --> 00:02:58,575
reprezentacji, jaką moglibyśmy mieć dzisiaj na myśli.

54
00:02:58,575 --> 00:03:02,649
Mówilibyśmy o jakiejś formie ochrony praw.

55
00:03:02,649 --> 00:03:05,564
Po raz kolejny, nie do końca tak, jakbyśmy to robili dzisiaj.

56
00:03:05,564 --> 00:03:10,384
Ale gdy dotrzemy do połowy I w p.n.e.,

57
00:03:10,384 --> 00:03:13,206
mamy wtedy odnoszącego sukcesy rzymskiego generała,

58
00:03:13,206 --> 00:03:16,207
mogliście o nim słyszeć - Juliusza Cezara,

59
00:03:16,207 --> 00:03:19,252
który przejął władzę nad Rzymem,

60
00:03:19,252 --> 00:03:22,626
i został dyktatorem Rzymu.

61
00:03:22,626 --> 00:03:26,209
Sprawując władzę, zaczyna kończyć republikę,

62
00:03:27,731 --> 00:03:29,105
oraz robi wiele innych rzeczy.

63
00:03:29,105 --> 00:03:30,835
Zaczyna zmieniać układ kalendarza,

64
00:03:30,835 --> 00:03:33,252
dostaje miesiąc nazwany od jego imienia - July (lipiec),

65
00:03:33,252 --> 00:03:38,033
a potem zostaje zamordowany i jego adoptowany syn August

66
00:03:38,033 --> 00:03:39,502
przejmuje władzę.

67
00:03:39,502 --> 00:03:43,511
Augusta często uważa się za pierwszego prawdziwego

68
00:03:43,511 --> 00:03:47,288
cesarza Rzymu po tym, jak republika upadła.

69
00:03:47,288 --> 00:03:51,179
On tez dostaje miesiąc od swojego imiennia - August (sierpień).

70
00:03:51,179 --> 00:03:54,165
W tym samym czasie kolejna

71
00:03:54,165 --> 00:03:57,229
bardzo znacząca postać się wyłania,

72
00:03:57,229 --> 00:04:01,237
i oczywiście Jezus jest znaczącą postacią w religii,

73
00:04:01,237 --> 00:04:03,439
ale z kolei to wywołuje efekt na historii.

74
00:04:03,439 --> 00:04:05,869
Jego nauki stanowią podstawę religii,

75
00:04:05,869 --> 00:04:07,930
co będzie miało głębokie konsekwencje

76
00:04:07,930 --> 00:04:11,053
dla reszty historii, całego świata.

77
00:04:11,053 --> 00:04:14,125
I nawet chociaż moglibyśmy mieć tą, można powiedzieć,

78
00:04:14,125 --> 00:04:16,025
świecką oś czasu p.n.e.,

79
00:04:16,025 --> 00:04:20,006
odnoszącą się do czasu przed naszą erą.

80
00:04:20,006 --> 00:04:23,231
Nagrywam ten film w roku 2016 naszej ery.

81
00:04:23,231 --> 00:04:25,907
To są świeckie wersje kalendarza, który jest,

82
00:04:25,907 --> 00:04:27,929
zasadniczo, skoncentrowany na narodzinach Jezusa

83
00:04:27,929 --> 00:04:30,277
albo całkiem blisko narodzin Jezusa.

84
00:04:30,277 --> 00:04:32,839
Zamiast p.n.e., byłoby przed Chrystusem.

85
00:04:32,839 --> 00:04:37,660
Zamiast n.e. mówimy AD, po łaciśku Roku Pańskiego.

86
00:04:37,660 --> 00:04:40,855
A Jezus, trzeba to podkreślić, bo czasami

87
00:04:40,855 --> 00:04:42,995
ludzie, ucząc się o życiu Jezusa,

88
00:04:42,995 --> 00:04:44,980
mogą myśleć o świętej ziemi,

89
00:04:44,980 --> 00:04:47,721
Nazarecie, Jerozolimie i tak dalej,

90
00:04:47,721 --> 00:04:50,697
ale ważne jest, by zrozumieć, że w tym czasie,

91
00:04:50,697 --> 00:04:54,053
Jezus narodził się i wychował, dorastał i umarł

92
00:04:54,053 --> 00:04:56,419
na terenie Imperium Rzymskiego.

93
00:04:56,419 --> 00:04:59,821
Tak naprawdę, kiedy sie urodził, a nie zdarzyło sie to w 0 roku pn.e.,

94
00:04:59,821 --> 00:05:03,598
właściwie po prostu w 0 roku, uważa się, że

95
00:05:03,598 --> 00:05:06,681
było to w okolicach 4 p.n.e. albo 4 n.e.

96
00:05:07,731 --> 00:05:11,215
Więc urodził się za panowania Augusta.

97
00:05:11,215 --> 00:05:15,047
i zmarł za panowania Tyberiusza,

98
00:05:15,047 --> 00:05:18,178
czyli jednych z pierwszych rzymskich cesarzy.

99
00:05:18,178 --> 00:05:20,339
Tym sposobem omówiliśmy

100
00:05:20,339 --> 00:05:23,018
starożytne cywilizacje.

101
00:05:23,018 --> 00:05:25,353
W kilku następnych filmach

102
00:05:25,353 --> 00:05:28,536
zagłębimy się bardziej w każdy z tych tematów

103
00:05:28,536 --> 00:05:30,606
o których mówiliśmy, ale mam nadzieję, że kilka ostatnich filmów

104
00:05:30,606 --> 00:05:33,684
dały wam dobre wyobrażenie tego, co się działo

105
00:05:33,684 --> 00:05:36,871
na świecie zarówno pod względem czasu, jak i przestrzeni.