WEBVTT

00:00:06.756 --> 00:00:09.109
Vũ trụ khởi đầu như thế nào và từ khi nào?

00:00:09.109 --> 00:00:11.215
Làm thế nào mà nó được như hiện nay?

00:00:11.215 --> 00:00:12.890
Nó sẽ kết thúc như thế nào?

00:00:12.890 --> 00:00:14.668
Từ khi xuất hiện, loài người đã bàn luận về những câu hỏi trên

00:00:15.229 --> 00:00:18.229
và vẫn chưa có lời giải thích thỏa đáng

00:00:18.229 --> 00:00:22.228
Ngày nay, các nhà vũ trụ học đang miệt mài nghiên cứu nhằm tìm ra câu trả lời

00:00:22.228 --> 00:00:27.209
Nhưng làm thế nào để tìm ra câu trả lời đúng đắn cho những câu hỏi thâm thúy đó?

00:00:27.209 --> 00:00:31.533
Và làm thế nào để khám phá và nghiên cứu một thứ to lớn như vũ trụ

00:00:31.533 --> 00:00:34.194
khi chúng ta hầu như không thể với tới?

00:00:34.194 --> 00:00:35.974
Câu trả lời là ánh sáng.

00:00:35.974 --> 00:00:38.118
Và mặc dù ánh sáng đến từ những vùng xa xôi của vũ trụ

00:00:38.118 --> 00:00:40.483
có thể cần đến hàng tỷ năm để đến với chúng ta,

00:00:40.483 --> 00:00:43.689
nó mang theo sáu thông điệp độc đáo mà khi kết hợp với nhau

00:00:43.689 --> 00:00:47.019
có thể tiết lộ một lượng thông tin tuyệt vời đến các nhà thiên văn học,

00:00:47.019 --> 00:00:49.302
những người biết cách tìm kiếm chúng.

00:00:49.302 --> 00:00:52.437
Cũng giống như ánh sáng mặt trời có thể tán sắc thành những màu cầu vồng,

00:00:52.437 --> 00:00:56.210
phân tách ánh sáng từ những vật ở xa làm lộ ra những dải màu khác nhau

00:00:56.210 --> 00:00:58.311
tùy thuộc vào nguồn phát ra chúng.

00:00:58.311 --> 00:01:02.186
Các vạch màu đặc biệt này không chỉ có thể tiết lộ cấu tạo của vật thể,

00:01:02.186 --> 00:01:06.040
mà còn cho biết nhiệt độ và áp suất của thành phần cấu tạo nó.

00:01:06.040 --> 00:01:09.054
Chúng ta còn có thể khám phá nhiều hơn từ ánh sáng

00:01:09.054 --> 00:01:12.034
Nếu bạn đã từng đứng ở ga tàu hỏa, có thể bạn sẽ nhận ra

00:01:12.034 --> 00:01:15.251
rằng tiếng động phát ra từ đoàn tàu phụ thuộc vào hướng di chuyển của nó

00:01:15.251 --> 00:01:17.402
với cao độ âm thanh tăng lên khi tàu chạy về phía bạn

00:01:17.402 --> 00:01:19.674
và giảm xuống khi tàu chạy ra xa.

00:01:19.674 --> 00:01:23.237
điều này không phải vì người ta chơi nhạc trên tàu

00:01:23.237 --> 00:01:26.453
mà là do một hiện tượng gọi là hiệu ứng Doppler

00:01:26.453 --> 00:01:29.985
trong đó sóng âm tạo ra bởi một vật đang tiến lại gần sẽ bị nén lại

00:01:29.985 --> 00:01:33.260
và giãn ra khi vật tiến ra xa.

00:01:33.260 --> 00:01:35.899
Nhưng nó có liên quan gì đến thiên văn học?

00:01:35.899 --> 00:01:40.865
Âm thanh không truyền được trong chân không. Không ai nghe được tiếng thét của bạn ngoài vũ trụ.

00:01:40.865 --> 00:01:45.974
Nhưng hiệu ứng Doppler cũng có thể áp dụng cho nguồn sáng di chuyển với tốc độ đặc biệt.

00:01:45.974 --> 00:01:48.191
Nếu nguồn sáng tiến về phía chúng ta, bước sóng sẽ ngắn lại

00:01:48.191 --> 00:01:50.603
và làm cho ánh sáng trở nên xanh hơn.

00:01:50.603 --> 00:01:52.877
Nếu ánh sáng đến từ một nguồn đang di chuyển ra xa,

00:01:52.877 --> 00:01:55.655
nó sẽ có bước sóng dài hơn, và sẽ trở nên đỏ hơn.

00:01:55.655 --> 00:01:59.068
Vậy nên bằng cách phân tích dải màu dựa trên sự dịch chuyển ánh sáng Doppler

00:01:59.068 --> 00:02:02.761
từ những vật thể được quan sát bởi kính thiên văn, chúng ta có thể biết nó được cấu tạo bằng gì,

00:02:02.761 --> 00:02:06.138
nó nóng như thế nào và chịu áp suất ra sao,

00:02:06.138 --> 00:02:10.264
ta còn biết được nó có di chuyển không, theo hướng nào và nhanh tới mức nào.

00:02:10.264 --> 00:02:13.073
Và sáu phép đo lường này, giống như những thông điệp của ánh sáng

00:02:13.073 --> 00:02:16.153
tiết lộ lịch sử của vũ trụ.

00:02:16.153 --> 00:02:20.759
Người đầu tiên nghiên cứu ánh sáng từ những thiên hà xa xôi là Edwin Hubble,

00:02:20.759 --> 00:02:23.586
và ánh sáng mà ông ấy quan sát đã chuyển sang màu đỏ.

00:02:23.586 --> 00:02:26.273
Những thiên hà đó đang di chuyển ra xa chúng ta,

00:02:26.273 --> 00:02:29.995
và càng tiến ra xa thì tốc độ di chuyển lại càng nhanh hơn.

00:02:29.995 --> 00:02:32.880
Hubble đã khám phá ra rằng vũ trụ đang giãn nở,

00:02:32.880 --> 00:02:36.203
cung cấp bằng chứng đầu tiên cho thuyết Big Bang

00:02:36.203 --> 00:02:40.235
Cùng với ý kiến cho rằng vũ trụ hiện hữu đang giãn nở không ngừng

00:02:40.235 --> 00:02:42.774
từ một điểm rất đặc,

00:02:42.774 --> 00:02:45.025
một trong những dự đoán quan trọng nhất của thuyết này

00:02:45.025 --> 00:02:50.443
là cấu tạo vũ trụ nguyên sơ chỉ bao gồm 2 loại khí: Hiđrô và Heli,

00:02:50.443 --> 00:02:52.737
với tỷ lệ 3:1

00:02:52.737 --> 00:02:55.390
Và dự đoán này có thể được kiểm nghiệm qua ánh sáng.

00:02:55.390 --> 00:02:59.654
Nếu chúng ta quan sát ánh sáng từ một vùng tách biệt, yên tĩnh trong vũ trụ và tách chúng ra,

00:02:59.654 --> 00:03:04.412
chúng ta sẽ thấy dấu hiệu của hai loại khí này với tỉ lệ như trên.

00:03:04.412 --> 00:03:06.613
Một thắng lợi lớn nữa của thuyết Big Bang.

00:03:06.613 --> 00:03:09.804
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi cần trả lời.

00:03:09.804 --> 00:03:12.458
Mặc dù chúng ta biết vũ trụ hiện hữu vẫn đang giãn nở,

00:03:12.458 --> 00:03:15.100
lực hấp dẫn sẽ kìm hãm nó lại.

00:03:15.100 --> 00:03:17.956
Nhưng những phép do lường ánh sáng từ những ngôi sao đang chết từ rất xa

00:03:17.956 --> 00:03:20.701
cho chúng ta thấy rằng chúng còn ở xa hơn dự tính.

00:03:20.701 --> 00:03:24.399
Vì vậy sự giãn nở của vũ trụ đang tăng tốc.

00:03:24.399 --> 00:03:26.545
Có một thứ gì đó đang thúc đẩy quá trình này,

00:03:26.545 --> 00:03:30.103
và nhiều nhà khoa học cho rằng có một thứ gọi là năng lượng tối,

00:03:30.103 --> 00:03:34.275
chiếm tới 2/3 khối lượng vũ trụ và đang dần chia tách nó ra.

00:03:34.275 --> 00:03:38.555
Kiến thức của chúng ta về biểu hiện của vật chất và sự chính xác của các dụng cụ đo

00:03:38.555 --> 00:03:42.697
làm cho việc quan sát các ngôi sao ở xa có thể giúp chúng ta biết nhiều về vũ trụ

00:03:42.697 --> 00:03:45.027
hơn những gì chúng ta đã từng nghĩ.

00:03:45.027 --> 00:03:47.986
Nhưng vẫn còn nhiều bí ẩn khác, chẳng hạn như bản chất của năng lượng tối

00:03:47.986 --> 00:03:50.287
mà chúng ta vẫn chưa làm sáng tỏ.