0:00:06.756,0:00:09.109
Jak i kiedy powstał wszechświat?

0:00:09.109,0:00:11.215
Dlaczego tak wygląda?

0:00:11.215,0:00:12.890
Jak zakończy się jego istnienie?

0:00:12.890,0:00:14.691
Ludzkość zadawała sobie te pytania

0:00:14.691,0:00:18.225
od zarania dziejów, [br]nie znajdując odpowiedzi.

0:00:18.229,0:00:22.228
Kosmologowie usilnie [br]starają się to zrobić.[br]

0:00:22.228,0:00:27.209
Ale jak znaleźć konkretną odpowiedź[br]na tak poważne pytania?

0:00:27.209,0:00:31.533
Jak badać coś tak ogromnego,[br]jak wszechświat,[br]

0:00:31.533,0:00:34.194
którego w większości [br]nigdy nie przemierzymy?

0:00:34.194,0:00:35.974
Odpowiedzią jest światło.

0:00:35.974,0:00:38.338
Choć światło z najdalszych[br]zakątków wszechświata

0:00:38.338,0:00:40.483
podróżuje do nas miliardy lat,

0:00:40.483,0:00:43.689
niesie ze sobą sześć [br]unikalnych informacji,

0:00:43.689,0:00:47.019
które razem dają astronomom[br]niewiarygodną ilość danych,

0:00:47.019,0:00:49.302
jeśli się wie, gdzie szukać.

0:00:49.302,0:00:52.437
Tak jak światło można rozszczepić[br]na znajomą tęczę,

0:00:52.437,0:00:56.365
światło dalekich obiektów [br]odsłania różne spektra kolorów,

0:00:56.365,0:00:58.311
zależnie od ich źródła.

0:00:58.311,0:01:02.186
Ten odległy kod kreskowy [br]ujawnia nie tylko budowę obiektu,

0:01:02.186,0:01:06.040
ale także jego temperaturę[br]i ciśnienie elementów składowych.

0:01:06.040,0:01:09.054
Możemy odkryć jeszcze więcej.

0:01:09.054,0:01:12.034
Jeśli staliście kiedyś na peronie,[br]mogliście zauważyć,

0:01:12.034,0:01:15.251
że pociąg brzmi inaczej [br]w zależności od kierunku jazdy.

0:01:15.251,0:01:17.592
Wysokość dźwięku wzrasta,[br]gdy się do nas zbliża,

0:01:17.592,0:01:19.674
a maleje, gdy się oddala.

0:01:19.674,0:01:23.237
To nie dlatego, że konduktor[br]ćwiczy swój drugi fach.

0:01:23.237,0:01:26.453
Powoduje to efekt Dopplera.

0:01:26.453,0:01:28.763
Fale generowane przez nadchodzący obiekt

0:01:28.763,0:01:30.345
są bardziej skoncentrowane,

0:01:30.345,0:01:33.260
a przy odchodzącym bardziej rozciągnięte.

0:01:33.260,0:01:35.899
Co to ma wspólnego z astronomią?

0:01:35.899,0:01:37.865
Dźwięk nie przechodzi przez próżnię.

0:01:37.865,0:01:40.865
W kosmosie nikt nie usłyszy twego krzyku!

0:01:40.865,0:01:45.974
Efekt Dopplera dotyczy też światła,[br]którego źródło szybko się porusza.

0:01:45.974,0:01:48.191
Gdy zbliża się do nas,[br]fala jest krótsza.

0:01:48.191,0:01:50.603
Światło będzie bardziej niebieskie.

0:01:50.603,0:01:52.877
Gdy źródło światła się oddala,

0:01:52.877,0:01:55.655
ma dłuższą falę, przesuniętą [br]w kierunku czerwonego.

0:01:55.655,0:01:59.068
Analizując spektrum światła [br]pod kątem efektu Dopplera

0:01:59.068,0:02:02.761
dowolnego obiektu, poznamy jego skład

0:02:02.761,0:02:06.138
temperaturę i ciśnienie,

0:02:06.138,0:02:10.264
a także czy się porusza, [br]w jakim kierunku i jak szybko.

0:02:10.264,0:02:13.073
Te sześć pomiarów,[br]jak sześć punktów świetlnych,[br]

0:02:13.073,0:02:16.153
ujawnia historię kosmosu.

0:02:16.153,0:02:20.759
Edwin Hubble jako pierwszy badał [br]światło z odległych galaktyk.

0:02:20.759,0:02:23.786
Światło, które widział, [br]było przesunięte w stronę czerwieni.

0:02:23.786,0:02:26.273
Odległe galaktyki uciekały od nas,

0:02:26.273,0:02:29.995
im dalej się znajdowały,[br]tym szybciej się oddalały.

0:02:29.995,0:02:32.880
Hubble odkrył, [br]że wszechświat się rozszerza.

0:02:32.880,0:02:36.203
Dostarczył pierwszy dowód[br]na teorię Wielkiego Wybuchu.

0:02:36.203,0:02:40.235
Oprócz tego, że widzialny kosmos[br]wciąż się rozszerza,

0:02:40.235,0:02:42.774
począwszy od maleńkiego punktu,

0:02:42.774,0:02:45.025
jedno z najważniejszych[br]założeń teorii głosi,

0:02:45.025,0:02:50.443
że najpierw kosmos składał się tylko [br]z dwóch gazów: wodoru i helu,

0:02:50.443,0:02:52.737
w stosunku trzy do jednego.

0:02:52.737,0:02:55.390
To założenie można także[br]udowodnić światłem.

0:02:55.390,0:02:59.654
Jeśli obserwujemy światło z dalekiego,[br]spokojnego regionu wszechświata,

0:02:59.654,0:03:04.412
faktycznie znajdziemy sygnatury[br]tych gazów w tych proporcjach.

0:03:04.412,0:03:06.613
Kolejny triumf teorii Wielkiego Wybuchu.

0:03:06.613,0:03:09.804
Zostało jednak [br]wiele elementów tej układanki.

0:03:09.804,0:03:12.458
Choć wiemy, [br]że widzialny kosmos się rozszerza,

0:03:12.458,0:03:15.100
grawitacja powinna go hamować.

0:03:15.100,0:03:17.956
Ale ostatnie pomiary światła[br]dalekich, umierających gwiazd,

0:03:17.956,0:03:20.701
pokazują, że są one dalej,[br]niż zakładaliśmy.

0:03:20.701,0:03:24.399
Tak więc rozszerzanie się [br]wszechświata cały czas przyspiesza.

0:03:24.399,0:03:26.545
Coś go do tego popycha.

0:03:26.545,0:03:30.103
Wielu naukowców uważa,[br]że jest to ciemna energia,

0:03:30.103,0:03:34.275
z której składa się 2/3 wszechświata,[br]i która powoli go rozrywa.

0:03:34.275,0:03:38.555
Dzięki wiedzy o zachowaniu materii[br]i czułości instrumentów badawczych

0:03:38.555,0:03:42.697
obserwacja dalekich gwiazd [br]mówi nam więcej o kosmosie,

0:03:42.697,0:03:45.027
niż kiedykolwiek moglibyśmy pomarzyć.

0:03:45.027,0:03:47.986
Ale są też inne tajemnice,[br]takie jak natura ciemnej energii,

0:03:47.986,0:03:50.287
na które jeszcze trzeba rzucić światło.