1
00:00:06,784 --> 00:00:09,069
Był rok 1776.

2
00:00:09,069 --> 00:00:13,419
W Bawarii nowe racjonalistyczne
myśli, wolność religijna

3
00:00:13,419 --> 00:00:15,388
i uniwersalne prawa człowieka

4
00:00:15,388 --> 00:00:20,138
konkurowały z ogromnym wpływem
Kościoła Katolickiego na życie publiczne.

5
00:00:20,138 --> 00:00:21,430
Za Atlantykiem

6
00:00:21,430 --> 00:00:26,470
nowy naród walczył
o niepodległość w duchu tych myśli.

7
00:00:26,470 --> 00:00:27,966
Jednak w Bawarii

8
00:00:27,966 --> 00:00:32,336
próby nauczania filozofii sekularyzmu
przez profesora prawa Adama Weishaupta

9
00:00:32,336 --> 00:00:34,614
wciąż kończyły się fiaskiem.

10
00:00:34,614 --> 00:00:38,984
Weishaupt postanowił, że będzie szerzył
swoje idee poprzez tajne stowarzyszenie,

11
00:00:38,984 --> 00:00:43,120
które rzuci nieco światła na mankamenty
chrześcijańskiej ideologii.

12
00:00:43,120 --> 00:00:47,052
To tajne stowarzyszenie nazwał
zakonem iluminatów.

13
00:00:47,052 --> 00:00:52,792
Weishaupt, tworząc tajne stowarzyszenie,
wzorował się na masonerii.

14
00:00:52,792 --> 00:00:56,672
Początkowo masoni byli bractwem
murarzy w późnym średniowieczu.

15
00:00:56,672 --> 00:01:00,272
Najpierw uczyli sztuki kamieniarstwa,

16
00:01:00,272 --> 00:01:04,037
co później przerodziło się w ogólne
promowanie wiedzy i rozsądku.

17
00:01:04,037 --> 00:01:07,930
Z biegiem czasu urośli do rangi
sekretnego, ekskluzywnego zakonu,

18
00:01:07,930 --> 00:01:11,184
do którego należało wielu zamożnych
i wpływowych ludzi,

19
00:01:11,184 --> 00:01:14,377
ze skomplikowanym
tajnym rytuałem inicjacyjnym.

20
00:01:14,377 --> 00:01:18,997
Weishaupt tworzył tożsamą społeczność,
ale też dołączył do masonów

21
00:01:18,997 --> 00:01:21,139
i rekrutował z tamtejszych szeregów.

22
00:01:21,139 --> 00:01:24,136
Przyjął pseudonim Spartakus

23
00:01:24,136 --> 00:01:27,459
po osławionym przywódcy powstania
niewolników w starożytnym Rzymie.

24
00:01:27,459 --> 00:01:32,269
Pierwsi członkowie zakonu utworzyli
radę nadzorczą zwaną Areopagiem.

25
00:01:32,269 --> 00:01:36,923
Baron Adolph Knigge był członkiem
tej rady, ale też masonem,

26
00:01:36,923 --> 00:01:39,490
i wpływowym rekruterem.

27
00:01:39,490 --> 00:01:42,871
Z pomocą Knigge'a iluminaci
zwiększyli swoją liczebność,

28
00:01:42,871 --> 00:01:45,790
pozyskali wpływy pośród wielu
masońskich lóż

29
00:01:45,790 --> 00:01:48,453
i zaczęli stosować masońskie rytuały.

30
00:01:48,453 --> 00:01:51,806
Do roku 1784 było ponad 600 członków,

31
00:01:51,806 --> 00:01:55,434
w tym wpływowi uczeni i politycy.

32
00:01:55,434 --> 00:01:57,581
Gdy iluminaci zdobywali nowych członków,

33
00:01:57,581 --> 00:02:00,588
amerykańska rewolucja też nabierała tempa.

34
00:02:00,588 --> 00:02:04,867
W późniejszych latach Thomas Jefferson
będzie się wzorował na Weishauptcie.

35
00:02:04,867 --> 00:02:10,487
Europejscy władcy i duchowieństwo obawiało
się podobnych buntów w swoich regionach.

36
00:02:10,487 --> 00:02:14,886
W międzyczasie istnienie
iluminatów wyszło na jaw.

37
00:02:14,886 --> 00:02:18,273
Zarówno iluminaci, jak i masoni,
wywodzili się wyłącznie

38
00:02:18,273 --> 00:02:20,347
z zamożnej elity społeczeństwa,

39
00:02:20,347 --> 00:02:22,804
więc ciągle obracali się w kręgach

40
00:02:22,804 --> 00:02:25,938
religijnego i politycznego towarzystwa.

41
00:02:25,938 --> 00:02:28,972
Wielu przedstawicieli rządu
i kościoła wierzyło, że obie grupy

42
00:02:28,972 --> 00:02:32,437
dążyły do podburzenia wiary ludzi w Boga.

43
00:02:32,437 --> 00:02:35,802
Jednak te grupy niekoniecznie
sprzeciwiały się religii;

44
00:02:35,802 --> 00:02:39,243
chodziło im o oddzielenie jej od rządu.

45
00:02:39,243 --> 00:02:43,256
Mimo to, podejrzliwy bawarski rząd
zaczął sporządzać kartotekę

46
00:02:43,256 --> 00:02:46,274
domniemanych członków zakonu iluminatów.

47
00:02:46,274 --> 00:02:50,964
Gdy tylko iluminaci zaczęli zajmować
ważne stanowiska we władzach lokalnych

48
00:02:50,964 --> 00:02:52,318
i na uniwersytetach,

49
00:02:52,318 --> 00:03:00,164
istnienie tajnych grup zostało zakazane
dekretem Księcia Bawarskiego w 1784 roku.

50
00:03:00,164 --> 00:03:05,134
Wykonanie publicznego zakazu nałożonego
na coś pozornie tajnego może być trudne,

51
00:03:05,134 --> 00:03:06,918
ale w tym przypadku się to udało.

52
00:03:06,918 --> 00:03:08,824
W zaledwie 9 lat od założenia

53
00:03:08,824 --> 00:03:11,654
zakon rozwiązano, zapiski przechwycono,

54
00:03:11,654 --> 00:03:14,892
a Weishaupta wygnano.

55
00:03:14,892 --> 00:03:18,396
Po rozwiązaniu zakon zasłynął bardziej

56
00:03:18,396 --> 00:03:21,584
niż kiedykolwiek wcześniej.

57
00:03:21,584 --> 00:03:25,158
10 lat później, po Rewolucji Francuskiej

58
00:03:25,158 --> 00:03:29,748
konserwatywni autorzy twierdzili,
że iluminaci przetrwali

59
00:03:29,748 --> 00:03:33,064
i zorganizowali obalenie monarchii.

60
00:03:33,064 --> 00:03:34,224
W Stanach Zjednoczonych

61
00:03:34,224 --> 00:03:39,174
kaznodzieja Jedidiah Morse propagował
podobne poglądy o konspiracji zakonu

62
00:03:39,174 --> 00:03:40,861
przeciwko władzom.

63
00:03:40,861 --> 00:03:45,161
Mimo że teoria tajnego stowarzyszenia
wzniecającego niepokój polityczny

64
00:03:45,161 --> 00:03:50,154
pozostaje żywa, do dziś nie znaleziono
dowodów na przetrwanie zakonu,

65
00:03:50,154 --> 00:03:53,135
jego restrukturyzację,
czy zejście do podziemi.

66
00:03:53,135 --> 00:03:56,873
Jego krótka kadencja jest dobrze
udokumentowana w aktach bawarskich,

67
00:03:56,873 --> 00:03:59,158
w aktach wciąż aktywnej loży masońskiej.

68
00:03:59,158 --> 00:04:02,379
Zwłaszcza zbieżności między
tymi dwoma źródłami

69
00:04:02,379 --> 00:04:04,962
nie wskazują na późniejszą aktywność.

70
00:04:04,962 --> 00:04:08,170
W duchu racjonalizmu
wyznawanego przez iluminatów,

71
00:04:08,170 --> 00:04:11,409
każdy dojdzie do wniosku,
że zakon już nie istnieje,

72
00:04:11,409 --> 00:04:15,929
ale idee które pchnęły Weishaupta do
założenia zakonu wciąż się upowszechniają,

73
00:04:15,929 --> 00:04:19,218
stając się podwaliną
dla wielu zachodnich państw.

74
00:04:19,218 --> 00:04:22,712
Te idee nie powstały ani nie umarły
wraz z iluminatami;

75
00:04:22,712 --> 00:04:27,160
to była społeczność niosąca falę przemian,

76
00:04:27,160 --> 00:04:30,158
która już miała miejsce
w chwili założenia zakonu,

77
00:04:30,158 --> 00:04:32,668
a która wciąż trwa.