0:00:09.261,0:00:15.599
[1905 - rok cudu Einsteina]

0:00:18.985,0:00:20.911
Kiedy nastał 1905 rok

0:00:21.333,0:00:26.829
prawie 26-letni Einstein [br]wydawał się nieudanym naukowcem.

0:00:26.862,0:00:30.466
Większość ówczesnych fizyków [br]wykpiłaby pomysł,

0:00:30.486,0:00:34.508
że ten drobny urzędnik mógłby [br]bardzo zasłużyć się nauce.

0:00:35.217,0:00:36.800
Jednak w roku, który nadchodził,

0:00:36.809,0:00:38.933
Einstein miał opublikować nie jeden,

0:00:38.933,0:00:40.081
nie dwa,

0:00:40.081,0:00:40.870
nie trzy,

0:00:41.340,0:00:45.507
ale cztery niezwykłe artykuły,[br]każdy na inny temat,

0:00:45.577,0:00:50.391
które miały radykalnie zmienić[br]nasze rozumienie Wszechświata.

0:00:51.159,0:00:54.377
Pogłoska, że Einstein oblał matematykę, [br]pozostaje tylko pogłoską.

0:00:54.740,0:00:57.860
Opanował naukę rachunków [br]samodzielnie w wieku 15 lat

0:00:57.877,0:01:00.672
i dobrze radził sobie[br]zarówno w liceum w Monachium,

0:01:00.672,0:01:02.881
jak i na politechnice w Szwajcarii,

0:01:02.881,0:01:05.943
gdzie studiował matematykę i fizykę[br]na kierunku nauczycielskim.

0:01:06.139,0:01:09.447
Ale praca w laboratorium kosztem wykładów

0:01:09.447,0:01:12.071
i brak oczekiwanego szacunku do profesorów

0:01:12.232,0:01:15.164
zaburzyły jego zamierzoną ścieżkę kariery.

0:01:15.513,0:01:18.034
Nie dostawszy nawet[br]posady asystenta w laboratorium,

0:01:18.034,0:01:21.225
musiał zadowolić się posadą[br]w szwajcarskim urzędzie patentowym,

0:01:21.450,0:01:23.739
uzyskaną dzięki pomocy[br]ojca swojego przyjaciela.

0:01:24.299,0:01:26.842
Pracując sześć dni w tygodniu[br]jako urzędnik patentowy,

0:01:26.842,0:01:29.832
Einstein mógł poświęcić [br]trochę czasu na fizykę,

0:01:29.832,0:01:33.074
dyskutując o wynikach swojej pracy[br]z najbliższymi przyjaciółmi

0:01:33.074,0:01:35.307
i publikując kilka mniejszych artykułów.

0:01:35.638,0:01:37.149
Było wielkim zaskoczeniem,

0:01:37.149,0:01:42.132
kiedy w marcu 1905 roku[br]ogłosił w artykule szokującą hipotezę.

0:01:42.737,0:01:45.469
Mimo dziesięcioleci dowodzenia,[br]że światło jest falą,

0:01:45.469,0:01:49.132
Einstein założył, że mogło być cząsteczką,

0:01:49.132,0:01:53.049
i udowodnił, że tajemnicze zjawisko,[br]jakim jest efekt fotoelektryczny,

0:01:53.049,0:01:55.619
można wyjaśnić dzięki jego hipotezie.

0:01:56.097,0:01:58.341
Przez wiele lat jego ideę wyśmiewano,

0:01:58.341,0:02:01.913
ale Einstein wyprzedził wtedy [br]swoje czasy o dwadzieścia lat.

0:02:01.997,0:02:07.380
Dualizm korpuskularno-falowy [br]zapoczątkował później rewolucję kwantową.

0:02:07.811,0:02:11.050
Dwa miesiące później, w maju,[br]Einstein opublikował drugi artykuł,

0:02:11.050,0:02:16.116
tym razem kwestionując pytanie,[br]czy atomy w ogóle istnieją.

0:02:16.528,0:02:19.866
Chociaż pewne teorie budowano[br]na teorii niewidzialnych atomów,

0:02:19.866,0:02:24.393
niektórzy ważni naukowcy[br]nadal uważali je za użyteczną fikcję,

0:02:24.393,0:02:26.768
z nie za realne obiekty fizyczne.

0:02:26.901,0:02:29.028
Einstein jednak użył genialnego argumentu,

0:02:29.028,0:02:31.270
wykazując, że zachowanie małych cząstek

0:02:31.270,0:02:35.372
poruszających się losowo w płynie[br]według zasad ruchów Browna

0:02:35.372,0:02:37.085
można dokładnie przewidzieć[br]

0:02:37.085,0:02:40.320
dzięki zderzeniom milionów [br]niewidzialnych atomów.

0:02:40.424,0:02:43.331
Wkrótce doświadczenia [br]potwierdziły model Einsteina,

0:02:43.331,0:02:46.662
a sceptycy teorii atomów [br]nie mieli już nic do powiedzenia.

0:02:47.009,0:02:49.133
Trzeci artykuł ukazał się w czerwcu.

0:02:49.942,0:02:51.012
Od dłuższego czasu

0:02:51.012,0:02:55.731
Einsteina nurtowała niespójność[br]dwu podstawowych zasad fizyki.

0:02:56.299,0:03:00.647
Dobrze potwierdzona zasada względności,[br]sięgająca jeszcze czasów Galileusza,

0:03:00.655,0:03:04.178
zakładała, że ruchu absolutnego[br]nie da się zdefiniować.

0:03:04.178,0:03:07.357
Jednak teoria elektromagnetyczna,[br]także dobrze potwierdzona,

0:03:07.357,0:03:10.111
zakładała, że ruch absolutny istnieje.

0:03:10.191,0:03:13.322
Ta rozbieżność[br]i niemożność jej rozwiązania

0:03:13.322,0:03:17.545
wprawiała Einsteina, jak mówił,[br]w stan napięcia psychicznego.

0:03:17.545,0:03:18.715
Pewnego majowego dnia,

0:03:18.715,0:03:21.838
kiedy rozważał zagadkę razem[br]z przyjacielem, Michelem Besso,

0:03:21.838,0:03:23.776
chmury się rozstąpiły.

0:03:24.016,0:03:26.871
Einstein zauważył,[br]że sprzeczność da się rozwiązać,

0:03:26.871,0:03:29.861
jeśli prędkość światła uznamy za stałą,

0:03:29.861,0:03:32.110
niezależnie od układu odniesienia,

0:03:32.110,0:03:36.060
podczas gdy czas i przestrzeń[br]zależą od obserwatora.

0:03:36.311,0:03:39.774
Einsteinowi tylko kilka tygodni zajęło[br]opracowanie szczegółów

0:03:39.774,0:03:43.614
sformułowanie teorii znanej[br]jako specjalna teoria względności.

0:03:43.614,0:03:46.821
Teoria nie tylko rozbiła[br]nasze stare rozumienie rzeczywistości,

0:03:46.821,0:03:49.189
ale utorowała także drogę[br]nowym technologiom,

0:03:49.189,0:03:51.186
od akceleratorów cząstek

0:03:51.186,0:03:53.752
do globalnego systemu pozycjonowania.

0:03:53.752,0:03:55.587
Można sądzić, że to już wystarczy,

0:03:55.587,0:03:56.593
ale we wrześniu[br]

0:03:56.593,0:04:01.752
pojawił się czwarty artykuł[br]o specjalnej teorii względności.[br]

0:04:02.071,0:04:04.931
Einstein rozważył teorię[br]jeszcze dokładniej,

0:04:04.931,0:04:08.694
i zauważył, że wskazywała także[br]na to, że masa i energia,

0:04:08.694,0:04:12.479
jedna wyraźnie stała[br]a druga eteryczna,

0:04:12.479,0:04:14.895
były właściwie równorzędne.

0:04:14.899,0:04:18.928
Ich stosunek można wyrazić równaniem, [br]które zostało najpopularniejszym

0:04:18.928,0:04:22.001
i najważniejszym równaniem w historii:

0:04:22.001,0:04:25.064
E=mc^2.

0:04:25.284,0:04:29.727
Einstein został światową ikoną nauki[br]dopiero po piętnastu latach,

0:04:29.747,0:04:32.705
kiedy jego późniejsza[br]ogólna teoria względności

0:04:32.705,0:04:34.795
została potwierdzona w 1919 roku,

0:04:34.795,0:04:38.515
dzięki pomiarowi zakrzywienia światła [br]gwiazd podczas zaćmienia słońca.

0:04:38.515,0:04:41.303
Prasa obwołała go celebrytą.

0:04:41.441,0:04:44.590
Ale nawet gdyby zniknął wtedy [br]z powrotem w biurze patentowym

0:04:44.590,0:04:47.745
i niczego nie dokonał po roku 1905,

0:04:47.745,0:04:50.046
te cztery artykuły z jego roku cudów

0:04:50.046,0:04:56.287
pozostałyby złotym standardem[br]zadziwiającego i nieoczekiwanego geniuszu.