1
00:00:09,261 --> 00:00:15,599
[1905 - rok cudu Einsteina]

2
00:00:18,985 --> 00:00:20,911
Kiedy nastał 1905 rok

3
00:00:21,333 --> 00:00:26,829
prawie 26-letni Einstein 
wydawał się nieudanym naukowcem.

4
00:00:26,862 --> 00:00:30,466
Większość ówczesnych fizyków 
wykpiłaby pomysł,

5
00:00:30,486 --> 00:00:34,508
że ten drobny urzędnik mógłby 
bardzo zasłużyć się nauce.

6
00:00:35,217 --> 00:00:36,800
Jednak w roku, który nadchodził,

7
00:00:36,809 --> 00:00:38,933
Einstein miał opublikować nie jeden,

8
00:00:38,933 --> 00:00:40,081
nie dwa,

9
00:00:40,081 --> 00:00:40,870
nie trzy,

10
00:00:41,340 --> 00:00:45,507
ale cztery niezwykłe artykuły,
każdy na inny temat,

11
00:00:45,577 --> 00:00:50,391
które miały radykalnie zmienić
nasze rozumienie Wszechświata.

12
00:00:51,159 --> 00:00:54,377
Pogłoska, że Einstein oblał matematykę, 
pozostaje tylko pogłoską.

13
00:00:54,740 --> 00:00:57,860
Opanował naukę rachunków 
samodzielnie w wieku 15 lat

14
00:00:57,877 --> 00:01:00,672
i dobrze radził sobie
zarówno w liceum w Monachium,

15
00:01:00,672 --> 00:01:02,881
jak i na politechnice w Szwajcarii,

16
00:01:02,881 --> 00:01:05,943
gdzie studiował matematykę i fizykę
na kierunku nauczycielskim.

17
00:01:06,139 --> 00:01:09,447
Ale praca w laboratorium kosztem wykładów

18
00:01:09,447 --> 00:01:12,071
i brak oczekiwanego szacunku do profesorów

19
00:01:12,232 --> 00:01:15,164
zaburzyły jego zamierzoną ścieżkę kariery.

20
00:01:15,513 --> 00:01:18,034
Nie dostawszy nawet
posady asystenta w laboratorium,

21
00:01:18,034 --> 00:01:21,225
musiał zadowolić się posadą
w szwajcarskim urzędzie patentowym,

22
00:01:21,450 --> 00:01:23,739
uzyskaną dzięki pomocy
ojca swojego przyjaciela.

23
00:01:24,299 --> 00:01:26,842
Pracując sześć dni w tygodniu
jako urzędnik patentowy,

24
00:01:26,842 --> 00:01:29,832
Einstein mógł poświęcić 
trochę czasu na fizykę,

25
00:01:29,832 --> 00:01:33,074
dyskutując o wynikach swojej pracy
z najbliższymi przyjaciółmi

26
00:01:33,074 --> 00:01:35,307
i publikując kilka mniejszych artykułów.

27
00:01:35,638 --> 00:01:37,149
Było wielkim zaskoczeniem,

28
00:01:37,149 --> 00:01:42,132
kiedy w marcu 1905 roku
ogłosił w artykule szokującą hipotezę.

29
00:01:42,737 --> 00:01:45,469
Mimo dziesięcioleci dowodzenia,
że światło jest falą,

30
00:01:45,469 --> 00:01:49,132
Einstein założył, że mogło być cząsteczką,

31
00:01:49,132 --> 00:01:53,049
i udowodnił, że tajemnicze zjawisko,
jakim jest efekt fotoelektryczny,

32
00:01:53,049 --> 00:01:55,619
można wyjaśnić dzięki jego hipotezie.

33
00:01:56,097 --> 00:01:58,341
Przez wiele lat jego ideę wyśmiewano,

34
00:01:58,341 --> 00:02:01,913
ale Einstein wyprzedził wtedy 
swoje czasy o dwadzieścia lat.

35
00:02:01,997 --> 00:02:07,380
Dualizm korpuskularno-falowy 
zapoczątkował później rewolucję kwantową.

36
00:02:07,811 --> 00:02:11,050
Dwa miesiące później, w maju,
Einstein opublikował drugi artykuł,

37
00:02:11,050 --> 00:02:16,116
tym razem kwestionując pytanie,
czy atomy w ogóle istnieją.

38
00:02:16,528 --> 00:02:19,866
Chociaż pewne teorie budowano
na teorii niewidzialnych atomów,

39
00:02:19,866 --> 00:02:24,393
niektórzy ważni naukowcy
nadal uważali je za użyteczną fikcję,

40
00:02:24,393 --> 00:02:26,768
z nie za realne obiekty fizyczne.

41
00:02:26,901 --> 00:02:29,028
Einstein jednak użył genialnego argumentu,

42
00:02:29,028 --> 00:02:31,270
wykazując, że zachowanie małych cząstek

43
00:02:31,270 --> 00:02:35,372
poruszających się losowo w płynie
według zasad ruchów Browna

44
00:02:35,372 --> 00:02:37,085
można dokładnie przewidzieć


45
00:02:37,085 --> 00:02:40,320
dzięki zderzeniom milionów 
niewidzialnych atomów.

46
00:02:40,424 --> 00:02:43,331
Wkrótce doświadczenia 
potwierdziły model Einsteina,

47
00:02:43,331 --> 00:02:46,662
a sceptycy teorii atomów 
nie mieli już nic do powiedzenia.

48
00:02:47,009 --> 00:02:49,133
Trzeci artykuł ukazał się w czerwcu.

49
00:02:49,942 --> 00:02:51,012
Od dłuższego czasu

50
00:02:51,012 --> 00:02:55,731
Einsteina nurtowała niespójność
dwu podstawowych zasad fizyki.

51
00:02:56,299 --> 00:03:00,647
Dobrze potwierdzona zasada względności,
sięgająca jeszcze czasów Galileusza,

52
00:03:00,655 --> 00:03:04,178
zakładała, że ruchu absolutnego
nie da się zdefiniować.

53
00:03:04,178 --> 00:03:07,357
Jednak teoria elektromagnetyczna,
także dobrze potwierdzona,

54
00:03:07,357 --> 00:03:10,111
zakładała, że ruch absolutny istnieje.

55
00:03:10,191 --> 00:03:13,322
Ta rozbieżność
i niemożność jej rozwiązania

56
00:03:13,322 --> 00:03:17,545
wprawiała Einsteina, jak mówił,
w stan napięcia psychicznego.

57
00:03:17,545 --> 00:03:18,715
Pewnego majowego dnia,

58
00:03:18,715 --> 00:03:21,838
kiedy rozważał zagadkę razem
z przyjacielem, Michelem Besso,

59
00:03:21,838 --> 00:03:23,776
chmury się rozstąpiły.

60
00:03:24,016 --> 00:03:26,871
Einstein zauważył,
że sprzeczność da się rozwiązać,

61
00:03:26,871 --> 00:03:29,861
jeśli prędkość światła uznamy za stałą,

62
00:03:29,861 --> 00:03:32,110
niezależnie od układu odniesienia,

63
00:03:32,110 --> 00:03:36,060
podczas gdy czas i przestrzeń
zależą od obserwatora.

64
00:03:36,311 --> 00:03:39,774
Einsteinowi tylko kilka tygodni zajęło
opracowanie szczegółów

65
00:03:39,774 --> 00:03:43,614
sformułowanie teorii znanej
jako specjalna teoria względności.

66
00:03:43,614 --> 00:03:46,821
Teoria nie tylko rozbiła
nasze stare rozumienie rzeczywistości,

67
00:03:46,821 --> 00:03:49,189
ale utorowała także drogę
nowym technologiom,

68
00:03:49,189 --> 00:03:51,186
od akceleratorów cząstek

69
00:03:51,186 --> 00:03:53,752
do globalnego systemu pozycjonowania.

70
00:03:53,752 --> 00:03:55,587
Można sądzić, że to już wystarczy,

71
00:03:55,587 --> 00:03:56,593
ale we wrześniu


72
00:03:56,593 --> 00:04:01,752
pojawił się czwarty artykuł
o specjalnej teorii względności.


73
00:04:02,071 --> 00:04:04,931
Einstein rozważył teorię
jeszcze dokładniej,

74
00:04:04,931 --> 00:04:08,694
i zauważył, że wskazywała także
na to, że masa i energia,

75
00:04:08,694 --> 00:04:12,479
jedna wyraźnie stała
a druga eteryczna,

76
00:04:12,479 --> 00:04:14,895
były właściwie równorzędne.

77
00:04:14,899 --> 00:04:18,928
Ich stosunek można wyrazić równaniem, 
które zostało najpopularniejszym

78
00:04:18,928 --> 00:04:22,001
i najważniejszym równaniem w historii:

79
00:04:22,001 --> 00:04:25,064
E=mc^2.

80
00:04:25,284 --> 00:04:29,727
Einstein został światową ikoną nauki
dopiero po piętnastu latach,

81
00:04:29,747 --> 00:04:32,705
kiedy jego późniejsza
ogólna teoria względności

82
00:04:32,705 --> 00:04:34,795
została potwierdzona w 1919 roku,

83
00:04:34,795 --> 00:04:38,515
dzięki pomiarowi zakrzywienia światła 
gwiazd podczas zaćmienia słońca.

84
00:04:38,515 --> 00:04:41,303
Prasa obwołała go celebrytą.

85
00:04:41,441 --> 00:04:44,590
Ale nawet gdyby zniknął wtedy 
z powrotem w biurze patentowym

86
00:04:44,590 --> 00:04:47,745
i niczego nie dokonał po roku 1905,

87
00:04:47,745 --> 00:04:50,046
te cztery artykuły z jego roku cudów

88
00:04:50,046 --> 00:04:56,287
pozostałyby złotym standardem
zadziwiającego i nieoczekiwanego geniuszu.