0:00:06.682,0:00:09.811
Czy odwraca się do nas czy od nas?

0:00:09.811,0:00:11.446
Zdania są podzielone.

0:00:11.446,0:00:13.856
To tajemniczy temat obrazu [br]holenderskiego mistrza,

0:00:13.856,0:00:14.961
Johannesa Vermeera,

0:00:14.961,0:00:17.191
pod tytułem: "Dziewczyna z perłą",

0:00:17.191,0:00:21.639
dzieła nazywanego często[br]"Giocondą Północy".

0:00:21.639,0:00:24.121
Należąca do holenderskiego [br]stylu wyidealizowanych,

0:00:24.121,0:00:26.801
czasem nazbyt ekspresyjnych obrazów,

0:00:26.801,0:00:28.561
tak zwanych "tronies", czyli "twarz",

0:00:28.561,0:00:31.011
"Dziewczyna z perłą" ma urok

0:00:31.011,0:00:34.542
i subtelność, charakterystyczną[br]dla prac Vermeera.

0:00:34.542,0:00:37.811
Ale ten obraz wyróżnia się[br]spośród spokojnych scen rodzajowych

0:00:37.811,0:00:42.002
widocznych na wielu obrazach Vermeera.

0:00:42.002,0:00:43.431
Dziewczyna czytająca list.

0:00:43.431,0:00:44.672
Lekcja muzyki.

0:00:44.672,0:00:46.641
Artysta przy pracy.

0:00:46.641,0:00:51.071
Te obrazy dają nam poczucie intymności,[br]zachowując pewien dystans,

0:00:51.071,0:00:54.643
zaciągnięta zasłona często [br]podkreśla to odseparowanie.

0:00:54.643,0:00:58.123
Widzimy mleczarkę spokojnie[br]nalewającą mleko do miski,

0:00:58.123,0:01:00.221
ale to mleko nie jest dla nas.

0:01:00.221,0:01:02.132
Jesteśmy tylko obserwatorami.

0:01:02.132,0:01:04.571
Wystudiowana kompozycja obrazów Vermeera

0:01:04.571,0:01:07.492
daje zrównoważoną harmonię.

0:01:07.492,0:01:10.003
Czarno-białe parkiety na wielu obrazach

0:01:10.003,0:01:14.462
pokazują wprawę Vermeera[br]w użyciu skrótu perspektywicznego.

0:01:14.462,0:01:16.443
Ta technika używa zniekształcenia

0:01:16.443,0:01:20.763
dającego iluzję, że obiekt się oddala.

0:01:20.763,0:01:24.213
Inne elementy, jak linie wzroku,[br]lustra i źródła światła,

0:01:24.213,0:01:27.513
określają chwilę za pomocą[br]przestrzeni i położenia.

0:01:27.513,0:01:29.963
Kobieta czytająca list przy otwartym oknie

0:01:29.963,0:01:35.312
stoi tak, żeby obserwator[br]widział w szybie jej odbicie.

0:01:35.312,0:01:40.064
Vermeer potrafił nawet schować [br]nogi sztalugi dla dobra kompozycji.

0:01:40.064,0:01:45.212
Brak tych właśnie elementów[br]ożywia "Dziewczynę z perłą".

0:01:45.212,0:01:48.673
Podejście Vermeera do światła [br]i cienia, inaczej chiaroscuro,

0:01:48.673,0:01:54.755
polega na użyciu ciemnego, płaskiego tła,[br]które podkreśla trójwymiarowość postaci.

0:01:54.755,0:01:58.564
Zamiast być elementem[br]niczym w teatralnej scenografii,

0:01:58.564,0:02:01.694
dziewczyna staje się [br]podmiotem psychologicznym.

0:02:01.694,0:02:04.113
Kontakt wzrokowy[br]i delikatnie rozwarte usta,

0:02:04.113,0:02:06.193
jakby chciała coś powiedzieć,

0:02:06.193,0:02:08.505
sprawia, że jej spojrzenie nas przyciąga.

0:02:08.505,0:02:12.945
Tradycyjnie na portretach umieszczano[br]często postacie szlachetne lub religijne.

0:02:12.945,0:02:16.584
Dlaczego więc Vermeer [br]namalował anonimową dziewczynę?

0:02:16.584,0:02:20.454
W XVII wieku miasto Delft,[br]podobnie jak reszta Holandii,

0:02:20.454,0:02:25.044
zwróciło się przeciwko rządzącej[br]arystokracji i kościołowi katolickiemu.

0:02:25.044,0:02:27.951
Po ośmiu dekadach buntu [br]wobec władzy Hiszpanii

0:02:27.951,0:02:34.202
Holendrzy chcieli sami rządzić[br]swoim krajem i być republiką.

0:02:34.202,0:02:37.871
Miasta takie jak Delft były niezależne[br]od królów czy biskupów,

0:02:37.871,0:02:42.941
więc wielu artystów, jak Vermeer,[br]nie posiadało tradycyjnych mecenasów.

0:02:42.941,0:02:44.920
Na szczęście nowatorskie przedsięwzięcia,

0:02:44.920,0:02:47.972
którym utorowała drogę Holenderska[br]Kompania Wschodnioindyjska,

0:02:47.972,0:02:51.084
zmieniły ekonomiczny krajobraz Holandii.

0:02:51.084,0:02:55.371
Stworzyły klasę kupców[br]i nowy typ mecenasa.

0:02:55.371,0:02:58.242
Pragnąc, by finansowane obrazy[br]pokazywały ich samych,

0:02:58.242,0:03:00.741
kupcy woleli tematy z klasy średniej,

0:03:00.741,0:03:03.683
ujęte w przestrzeniach[br]przypominających ich domy,

0:03:03.683,0:03:05.832
w otoczeniu znajomych przedmiotów.

0:03:05.832,0:03:08.583
Mapy pojawiające się na obrazach Vermeera

0:03:08.583,0:03:11.040
były uznawane za modne i światowe

0:03:11.040,0:03:15.638
przez klasę kupiecką w czasach[br]złotego wieku malarstwa holenderskiego.

0:03:15.638,0:03:18.692
Orientalny turban na głowie[br]"Dziewczyny z perłą"

0:03:18.692,0:03:22.708
także podkreśla [br]światowość klasy kupieckiej,

0:03:22.708,0:03:27.443
a sama perła, symbol bogactwa,[br]jest właściwie przesadzona.

0:03:27.443,0:03:31.514
Vermeer nie mógł sobie pozwolić[br]na prawdziwą perłę tej wielkości.

0:03:31.514,0:03:36.531
Najprawdopodobniej było to szkło[br]lub polakierowana kropla cyny.

0:03:36.531,0:03:40.223
Sam obraz jest odbiciem [br]tej iluzji bogactwa.

0:03:40.223,0:03:43.903
W szerszym kontekście[br]perła wydaje się okrągła i ciężka,

0:03:43.903,0:03:48.713
ale po dokładnym zbadaniu widać,[br]że to jedynie delikatne muśnięcie pędzla.

0:03:48.713,0:03:54.574
Dokładna analiza uwidacznia [br]umiejętność Vermeera w tworzeniu iluzji.

0:03:54.574,0:03:58.213
Choć może nigdy nie poznamy[br]tożsamości "Dziewczyny z perłą",

0:03:58.213,0:04:01.923
jej portret intryguje nas[br]w niezapomniany sposób.

0:04:01.923,0:04:06.463
Wisi w Domu Maurycego,[br]Królewskiej Galerii Malarstwa w Hadze,

0:04:06.463,0:04:10.293
a jej obecność jest jednocześnie[br]przenikliwa i subtelna.

0:04:10.293,0:04:14.694
Na swój tajemniczy sposób przedstawia[br]narodziny nowoczesnych poglądów

0:04:14.810,0:04:17.890
na ekonomię, politykę i miłość.