WEBVTT

00:00:06.910 --> 00:00:09.460
Mantıkçı Raymond Smullyan
tarafından hazırlanan

00:00:09.460 --> 00:00:12.566
ve iş arkadaşı George Boolos'la
ünlenen bu bilmece

00:00:12.566 --> 00:00:17.176
bugüne kadarki en zor bilmece
olarak bilinmektedir.

00:00:17.176 --> 00:00:21.515
Ekibinizle birlikte antik bir gezegene
zorunlu iniş yaptınız.

00:00:21.515 --> 00:00:26.286
Kurtulmanın tek yolu,
üç uzaylı lider olan Tee, Eff ve Arr'a

00:00:26.286 --> 00:00:31.505
doğru sembolleri vererek
gitmenize izin vermelerini sağlamaktır.

NOTE Paragraph

00:00:31.505 --> 00:00:34.596
Fakat maalesef hiçbirinin kim
olduğunu bilmiyorsunuz.

00:00:34.596 --> 00:00:39.187
Kurallara göre,
her lidere birer tane olmak şartıyla

NOTE Paragraph

00:00:39.187 --> 00:00:42.266
sadece üç evet-hayır sorusu 
sorma hakkınız var.

00:00:42.266 --> 00:00:44.747
Tee her zaman doğru,

00:00:44.747 --> 00:00:46.776
Eff her zaman yalan söylüyor,

00:00:46.776 --> 00:00:50.187
Arr ise her seferinde rastgele
seçim yapıyor.

00:00:50.187 --> 00:00:51.767
Fakat bir sorun var.

00:00:51.767 --> 00:00:54.839
Konuştukları dili sadece sorularınızı
soracak kadar biliyorsunuz,

00:00:54.839 --> 00:00:59.927
evet, hayır anlamına gelen ozo ve ulu 
kelimelerinden hangisi evet,

00:00:59.927 --> 00:01:01.628
hangisi hayır bilmiyorsunuz.

00:01:01.628 --> 00:01:05.188
Hangi uzaylının hangisi olduğunu
nasıl anlarsınız?

00:01:05.188 --> 00:01:08.147
Cevabı kendiniz bulmak istiyorsanız
videoyu burada durdurun.

00:01:08.147 --> 00:01:09.968
Ve cevap için: 3

00:01:09.968 --> 00:01:11.447
2

00:01:11.447 --> 00:01:12.716
1

00:01:12.716 --> 00:01:17.228
İlk başta, bulmaca sadece zor değil
düpedüz imkânsız görünüyor.

00:01:17.228 --> 00:01:18.797
Cevabı anlaşılmayan,

NOTE Paragraph

00:01:18.797 --> 00:01:23.227
anlaşılsa bile doğru mu emin olunamayan
bir soru sormanın ne yararı olabilir?

00:01:23.227 --> 00:01:24.918
Ama olabilir.

00:01:24.918 --> 00:01:27.598
Esas nokta soruları formülleştirmektir,

00:01:27.598 --> 00:01:31.298
böylece cevap ne olursa olsun
bize yararlı bir bilgi sağlayacaktır.

00:01:31.298 --> 00:01:35.827
Öncelikle, ozo ve ulu kelimelerini de 
sorulara dâhil ederek

00:01:35.827 --> 00:01:39.578
ne anlama geldiklerini anlayabiliriz

00:01:39.578 --> 00:01:43.539
ve ikinci olarak, eğer her bir soruyu
varsayımlı koşulla oluşturursak

00:01:43.539 --> 00:01:47.988
hangi uzaylının doğru veya yalan
söylediğinin bir önemi kalmayacaktır.

00:01:47.988 --> 00:01:49.559
Ne demek istediğimi anlamak için

00:01:49.559 --> 00:01:53.630
iki artı ikinin dört olup olmadığını
sorduğumuzu düşünün.

00:01:53.630 --> 00:01:55.399
Soruyu direkt sormak yerine,

00:01:55.399 --> 00:01:59.778
"Eğer iki artı ikinin dört olup olmadığını
sorsaydım, cevabın "ozo" mu olurdu?"

00:01:59.778 --> 00:02:01.539
diye sorarız.

00:02:01.539 --> 00:02:04.619
Eğer "ozo" evet demekse
ve sorduğunuz uzaylı Tee'yse

00:02:04.619 --> 00:02:07.359
doğruyu söyleyerek "ozo" der.

00:02:07.359 --> 00:02:09.289
Fakat ya sorduğumuz Eff'se?

00:02:09.289 --> 00:02:13.459
O zaman, "ulu" cevabını alırdık, ki bu da
gömülü soruya hayır cevabını almak olurdu

00:02:13.459 --> 00:02:17.116
fakat Eff yalan söylediği için "ulu"
yerine "ozo" diyecektir.

00:02:17.116 --> 00:02:20.049
Ama eğer "ozo"nun gerçek anlamı hayırsa,

00:02:20.049 --> 00:02:23.589
o zaman sorumuzun cevabı "ulu" olur

00:02:23.589 --> 00:02:27.069
ve Tee de Eff de
kendi sebeplerinden dolayı

00:02:27.069 --> 00:02:29.110
"ozo" cevabını verir.

00:02:29.110 --> 00:02:31.180
Eğer nedeni hakkında kafanız karıştıysa,

00:02:31.180 --> 00:02:33.610
mantıksal yapılarla açıklayalım.

00:02:33.610 --> 00:02:38.440
İki pozitifin de iki 
negatifin de sonucu pozitiftir.

00:02:38.440 --> 00:02:43.320
Şimdi eğer koşullu sorumuz doğruysa,
Tee'nin de Eff'in de "ozo",

00:02:43.320 --> 00:02:47.461
eğer soru yanlışsa ikisinin de "ulu" 
cevabını vereceğinden

00:02:47.461 --> 00:02:50.730
kelimenin ne anlama geldiğine bakmaksızın

00:02:50.730 --> 00:02:53.020
emin olabiliriz.

00:02:53.020 --> 00:02:56.621
Maalesef, bu kural Arr'da 
işimize yaramayacak.

00:02:56.621 --> 00:03:01.141
Ama merak etmeyin,
ilk baştaki sorumuzu hangi uzaylı liderin

00:03:01.141 --> 00:03:03.771
kesinlikle Arr olmadığını 
bulmak için kullanabiliriz.

00:03:03.771 --> 00:03:08.112
Sonra ikinci soruyu kimin Tee ya da Eff
olduğunu bulmak için kullanacağız.

00:03:08.112 --> 00:03:09.371
Ve cevabı öğrendiğimizde,

00:03:09.371 --> 00:03:12.955
diğer soruyu da geri kalanlardan birinin
kimliğini bulmak için kullanacağız.

00:03:12.955 --> 00:03:14.732
O zaman başlayalım!

00:03:14.732 --> 00:03:16.452
Ortadaki uzaylıya sorun,

00:03:16.452 --> 00:03:22.122
"Eğer solumdaki lider Arr mı değil mi diye
sorsaydım cevabın "ozo" mu olurdu?"

00:03:22.122 --> 00:03:26.342
Eğer "ozo" derse iki seçenek var demektir.

00:03:26.342 --> 00:03:30.961
Ya zaten konuştuğunuz kişi Arr,
ki bu durumda verdiği cevap anlamsız

00:03:30.961 --> 00:03:34.921
ya da Tee veya Eff'le konuşuyorsunuz

00:03:34.921 --> 00:03:36.191
ve bildiğimiz gibi

00:03:36.191 --> 00:03:41.402
ikisinden birinden "ozo" cevabını almak
sorunuzun doğru olduğu anlamına gelir

00:03:41.402 --> 00:03:44.713
ve soldaki lider gerçekten de Arr'dır.

00:03:44.713 --> 00:03:49.463
İki türlü de, sağdaki uzaylının
Arr olmadığına emin olabilirsiniz.

00:03:49.463 --> 00:03:52.072
Aynı şekilde, eğer cevap "ulu"ysa,

00:03:52.072 --> 00:03:55.662
o zaman soldaki uzaylının
Arr olmadığına emin olursunuz.

00:03:55.662 --> 00:04:00.027
Şimdi Arr olmadığına emin olduğunuz lidere
gidin ve "Eğer sen Eff misin deseydim,

00:04:00.027 --> 00:04:04.163
cevabın "ozo" mu olurdu?" diye sorun.

00:04:04.163 --> 00:04:07.152
Herhangi bir olasılık için endişelenmeniz
gerekmediğinden,

00:04:07.152 --> 00:04:11.303
iki cevap da kimliğini açığa çıkaracaktır.

00:04:11.303 --> 00:04:14.373
Artık cevabın doğru mu yanlış mı
olduğunu bildiğinizden,

00:04:14.373 --> 00:04:19.471
aynı uzaylıya ortadaki liderin
Arr olup olmadığını sorun.

00:04:19.471 --> 00:04:23.984
Eleme süreci kalan uzaylının kimliğini 
ortaya çıkaracaktır.

00:04:23.984 --> 00:04:26.853
Memnun olan liderler uzay geminizi tamire
yardım edecekler

00:04:26.853 --> 00:04:28.863
ve kalkış yapabileceksiniz.

00:04:28.863 --> 00:04:33.473
Son bir final sorusuna izin verildiğinde,
Tee'den buradan Dünya'ya gitmek

00:04:33.473 --> 00:04:36.393
çok uzun sürüyor mu diye cevap 
vermesini isteyin, "ozo" diyecektir.

00:04:36.393 --> 00:04:39.283
Ne yazık ki hâlâ "ozo"nun ne demek
olduğunu bilmiyorsunuz.