1
00:00:06,910 --> 00:00:09,460
Mantıkçı Raymond Smullyan
tarafından hazırlanan

2
00:00:09,460 --> 00:00:12,566
ve iş arkadaşı George Boolos'la
ünlenen bu bilmece

3
00:00:12,566 --> 00:00:17,176
bugüne kadarki en zor bilmece
olarak bilinmektedir.

4
00:00:17,176 --> 00:00:21,515
Ekibinizle birlikte antik bir gezegene
zorunlu iniş yaptınız.

5
00:00:21,515 --> 00:00:26,286
Kurtulmanın tek yolu,
üç uzaylı lider olan Tee, Eff ve Arr'a

6
00:00:26,286 --> 00:00:31,505
doğru sembolleri vererek
gitmenize izin vermelerini sağlamaktır.

7
00:00:31,505 --> 00:00:34,596
Fakat maalesef hiçbirinin kim
olduğunu bilmiyorsunuz.

8
00:00:34,596 --> 00:00:39,187
Kurallara göre,
her lidere birer tane olmak şartıyla

9
00:00:39,187 --> 00:00:42,266
sadece üç evet-hayır sorusu 
sorma hakkınız var.

10
00:00:42,266 --> 00:00:44,747
Tee her zaman doğru,

11
00:00:44,747 --> 00:00:46,776
Eff her zaman yalan söylüyor,

12
00:00:46,776 --> 00:00:50,187
Arr ise her seferinde rastgele
seçim yapıyor.

13
00:00:50,187 --> 00:00:51,767
Fakat bir sorun var.

14
00:00:51,767 --> 00:00:54,839
Konuştukları dili sadece sorularınızı
soracak kadar biliyorsunuz,

15
00:00:54,839 --> 00:00:59,927
evet, hayır anlamına gelen ozo ve ulu 
kelimelerinden hangisi evet,

16
00:00:59,927 --> 00:01:01,628
hangisi hayır bilmiyorsunuz.

17
00:01:01,628 --> 00:01:05,188
Hangi uzaylının hangisi olduğunu
nasıl anlarsınız?

18
00:01:05,188 --> 00:01:08,147
Cevabı kendiniz bulmak istiyorsanız
videoyu burada durdurun.

19
00:01:08,147 --> 00:01:09,968
Ve cevap için: 3

20
00:01:09,968 --> 00:01:11,447
2

21
00:01:11,447 --> 00:01:12,716
1

22
00:01:12,716 --> 00:01:17,228
İlk başta, bulmaca sadece zor değil
düpedüz imkânsız görünüyor.

23
00:01:17,228 --> 00:01:18,797
Cevabı anlaşılmayan,

24
00:01:18,797 --> 00:01:23,227
anlaşılsa bile doğru mu emin olunamayan
bir soru sormanın ne yararı olabilir?

25
00:01:23,227 --> 00:01:24,918
Ama olabilir.

26
00:01:24,918 --> 00:01:27,598
Esas nokta soruları formülleştirmektir,

27
00:01:27,598 --> 00:01:31,298
böylece cevap ne olursa olsun
bize yararlı bir bilgi sağlayacaktır.

28
00:01:31,298 --> 00:01:35,827
Öncelikle, ozo ve ulu kelimelerini de 
sorulara dâhil ederek

29
00:01:35,827 --> 00:01:39,578
ne anlama geldiklerini anlayabiliriz

30
00:01:39,578 --> 00:01:43,539
ve ikinci olarak, eğer her bir soruyu
varsayımlı koşulla oluşturursak

31
00:01:43,539 --> 00:01:47,988
hangi uzaylının doğru veya yalan
söylediğinin bir önemi kalmayacaktır.

32
00:01:47,988 --> 00:01:49,559
Ne demek istediğimi anlamak için

33
00:01:49,559 --> 00:01:53,630
iki artı ikinin dört olup olmadığını
sorduğumuzu düşünün.

34
00:01:53,630 --> 00:01:55,399
Soruyu direkt sormak yerine,

35
00:01:55,399 --> 00:01:59,778
"Eğer iki artı ikinin dört olup olmadığını
sorsaydım, cevabın "ozo" mu olurdu?"

36
00:01:59,778 --> 00:02:01,539
diye sorarız.

37
00:02:01,539 --> 00:02:04,619
Eğer "ozo" evet demekse
ve sorduğunuz uzaylı Tee'yse

38
00:02:04,619 --> 00:02:07,359
doğruyu söyleyerek "ozo" der.

39
00:02:07,359 --> 00:02:09,289
Fakat ya sorduğumuz Eff'se?

40
00:02:09,289 --> 00:02:13,459
O zaman, "ulu" cevabını alırdık, ki bu da
gömülü soruya hayır cevabını almak olurdu

41
00:02:13,459 --> 00:02:17,116
fakat Eff yalan söylediği için "ulu"
yerine "ozo" diyecektir.

42
00:02:17,116 --> 00:02:20,049
Ama eğer "ozo"nun gerçek anlamı hayırsa,

43
00:02:20,049 --> 00:02:23,589
o zaman sorumuzun cevabı "ulu" olur

44
00:02:23,589 --> 00:02:27,069
ve Tee de Eff de
kendi sebeplerinden dolayı

45
00:02:27,069 --> 00:02:29,110
"ozo" cevabını verir.

46
00:02:29,110 --> 00:02:31,180
Eğer nedeni hakkında kafanız karıştıysa,

47
00:02:31,180 --> 00:02:33,610
mantıksal yapılarla açıklayalım.

48
00:02:33,610 --> 00:02:38,440
İki pozitifin de iki 
negatifin de sonucu pozitiftir.

49
00:02:38,440 --> 00:02:43,320
Şimdi eğer koşullu sorumuz doğruysa,
Tee'nin de Eff'in de "ozo",

50
00:02:43,320 --> 00:02:47,461
eğer soru yanlışsa ikisinin de "ulu" 
cevabını vereceğinden

51
00:02:47,461 --> 00:02:50,730
kelimenin ne anlama geldiğine bakmaksızın

52
00:02:50,730 --> 00:02:53,020
emin olabiliriz.

53
00:02:53,020 --> 00:02:56,621
Maalesef, bu kural Arr'da 
işimize yaramayacak.

54
00:02:56,621 --> 00:03:01,141
Ama merak etmeyin,
ilk baştaki sorumuzu hangi uzaylı liderin

55
00:03:01,141 --> 00:03:03,771
kesinlikle Arr olmadığını 
bulmak için kullanabiliriz.

56
00:03:03,771 --> 00:03:08,112
Sonra ikinci soruyu kimin Tee ya da Eff
olduğunu bulmak için kullanacağız.

57
00:03:08,112 --> 00:03:09,371
Ve cevabı öğrendiğimizde,

58
00:03:09,371 --> 00:03:12,955
diğer soruyu da geri kalanlardan birinin
kimliğini bulmak için kullanacağız.

59
00:03:12,955 --> 00:03:14,732
O zaman başlayalım!

60
00:03:14,732 --> 00:03:16,452
Ortadaki uzaylıya sorun,

61
00:03:16,452 --> 00:03:22,122
"Eğer solumdaki lider Arr mı değil mi diye
sorsaydım cevabın "ozo" mu olurdu?"

62
00:03:22,122 --> 00:03:26,342
Eğer "ozo" derse iki seçenek var demektir.

63
00:03:26,342 --> 00:03:30,961
Ya zaten konuştuğunuz kişi Arr,
ki bu durumda verdiği cevap anlamsız

64
00:03:30,961 --> 00:03:34,921
ya da Tee veya Eff'le konuşuyorsunuz

65
00:03:34,921 --> 00:03:36,191
ve bildiğimiz gibi

66
00:03:36,191 --> 00:03:41,402
ikisinden birinden "ozo" cevabını almak
sorunuzun doğru olduğu anlamına gelir

67
00:03:41,402 --> 00:03:44,713
ve soldaki lider gerçekten de Arr'dır.

68
00:03:44,713 --> 00:03:49,463
İki türlü de, sağdaki uzaylının
Arr olmadığına emin olabilirsiniz.

69
00:03:49,463 --> 00:03:52,072
Aynı şekilde, eğer cevap "ulu"ysa,

70
00:03:52,072 --> 00:03:55,662
o zaman soldaki uzaylının
Arr olmadığına emin olursunuz.

71
00:03:55,662 --> 00:04:00,027
Şimdi Arr olmadığına emin olduğunuz lidere
gidin ve "Eğer sen Eff misin deseydim,

72
00:04:00,027 --> 00:04:04,163
cevabın "ozo" mu olurdu?" diye sorun.

73
00:04:04,163 --> 00:04:07,152
Herhangi bir olasılık için endişelenmeniz
gerekmediğinden,

74
00:04:07,152 --> 00:04:11,303
iki cevap da kimliğini açığa çıkaracaktır.

75
00:04:11,303 --> 00:04:14,373
Artık cevabın doğru mu yanlış mı
olduğunu bildiğinizden,

76
00:04:14,373 --> 00:04:19,471
aynı uzaylıya ortadaki liderin
Arr olup olmadığını sorun.

77
00:04:19,471 --> 00:04:23,984
Eleme süreci kalan uzaylının kimliğini 
ortaya çıkaracaktır.

78
00:04:23,984 --> 00:04:26,853
Memnun olan liderler uzay geminizi tamire
yardım edecekler

79
00:04:26,853 --> 00:04:28,863
ve kalkış yapabileceksiniz.

80
00:04:28,863 --> 00:04:33,473
Son bir final sorusuna izin verildiğinde,
Tee'den buradan Dünya'ya gitmek

81
00:04:33,473 --> 00:04:36,393
çok uzun sürüyor mu diye cevap 
vermesini isteyin, "ozo" diyecektir.

82
00:04:36,393 --> 00:04:39,283
Ne yazık ki hâlâ "ozo"nun ne demek
olduğunu bilmiyorsunuz.