1 00:00:01,000 --> 00:00:02,809 Bundan yaklaşık 30 yıl önce, 2 00:00:02,833 --> 00:00:06,750 ülkem her şeyi sıfırdan tekrar kurmak zorunda kaldı. 3 00:00:07,333 --> 00:00:09,518 Sovyet işgalinden yıllar sonra 4 00:00:09,542 --> 00:00:13,768 Estonya bağımsızlığını tekrar kazandı fakat elimizde hiçbir şey kalmamıştı. 5 00:00:13,792 --> 00:00:18,226 Ne altyapı, ne yönetim ne de yasal herhangi bir şey. 6 00:00:18,250 --> 00:00:20,125 Organizasyonel bir kaos adeta. 7 00:00:20,708 --> 00:00:21,510 İhtiyaçtan ötürü 8 00:00:21,510 --> 00:00:25,434 ülke liderleri o dönemde zorlu kararlar almak durumunda kalmıştı. 9 00:00:25,458 --> 00:00:28,018 Ülkemizin gücünün yeteceği kararlar. 10 00:00:28,042 --> 00:00:30,934 Birçok deneme ve belirsizlik vardı. 11 00:00:30,958 --> 00:00:32,768 Biraz da şans tabii. 12 00:00:32,792 --> 00:00:35,434 Özellikle de kaliteli vizyonerlere, 13 00:00:35,458 --> 00:00:40,198 kriptograflara ve mühendislere güvenebilmemiz konusunda. 14 00:00:40,208 --> 00:00:42,476 O zamanlar sadece bir çocuktum. 15 00:00:42,500 --> 00:00:46,792 Bugünse, en dijital topluluk olarak anılıyoruz. 16 00:00:48,167 --> 00:00:49,434 Ben Estonyalıyım. 17 00:00:49,458 --> 00:00:53,559 2001'den bu yana vergi beyannamelerini online olarak bildiriyoruz. 18 00:00:53,583 --> 00:00:58,309 2002'den beri dijital kimlik ve dijital imza kullanıyoruz. 19 00:00:58,333 --> 00:01:01,684 2005'ten beri ise, online olarak oy kullanıyoruz. 20 00:01:01,708 --> 00:01:04,976 Aklınıza gelebilecek her türlü toplum hizmetlerini 21 00:01:05,000 --> 00:01:06,518 online olarak veriyoruz; 22 00:01:06,542 --> 00:01:11,059 eğitim, polis, adalet, şirket kurmak 23 00:01:11,083 --> 00:01:13,976 yardım başvurusunda bulunmak, sağlık kayıtlarına bakmak 24 00:01:14,000 --> 00:01:16,059 veya bir park cezasına itiraz etmek. 25 00:01:16,083 --> 00:01:19,143 Bunların hepsi online olarak yapılan şeyler. 26 00:01:19,167 --> 00:01:21,934 Aslında, henüz online olarak yapamadığımız 27 00:01:21,958 --> 00:01:25,351 üç şeyi söylemek daha kolay: 28 00:01:25,375 --> 00:01:28,768 Kimlik kartımızı almak için bizzat bulunmamız gerekiyor. 29 00:01:28,792 --> 00:01:30,851 Evlenmek veya boşanmak 30 00:01:30,875 --> 00:01:33,157 ya da emlak satışlarını gerçekleştirmek için de. 31 00:01:33,157 --> 00:01:34,292 Hepsi bu. 32 00:01:36,208 --> 00:01:39,809 Bu nedenle her yıl 33 00:01:39,833 --> 00:01:41,934 vergi beyannamesine başlamak için 34 00:01:41,958 --> 00:01:45,851 sabırsızlandığımı söylediğim zaman şaşırmamalısınız. 35 00:01:45,875 --> 00:01:46,893 (Gülüşmeler) 36 00:01:46,917 --> 00:01:48,934 Çünkü yapmam gereken tek şey, 37 00:01:48,958 --> 00:01:51,059 elimde telefonumla koltuğa oturup 38 00:01:51,083 --> 00:01:55,101 gelir ve gider verileriyle ilgili hazırlanmış birkaç sayfayı yana kaydırmak 39 00:01:55,125 --> 00:01:56,809 ve gönder tuşuna basmak. 40 00:01:56,833 --> 00:01:58,393 Üç dakika sonra ise, 41 00:01:58,417 --> 00:02:01,059 vergi iade tutarım hazır. 42 00:02:01,083 --> 00:02:05,393 Aslında oldukça kârlı bir iş. 43 00:02:05,417 --> 00:02:07,434 Vergi danışmanları yok. 44 00:02:07,458 --> 00:02:09,726 Makbuz toplamak yok. 45 00:02:09,750 --> 00:02:11,292 Hesap yapmak yok. 46 00:02:12,625 --> 00:02:15,498 Ayrıca herhangi bir devlet dairesine gitmeyeli 47 00:02:15,498 --> 00:02:18,237 neredeyse yedi yıl olduğunu söylemiş miydim? 48 00:02:18,667 --> 00:02:21,976 Gelişen teknolojiyi ve bugünün imkanlarını düşündüğümüzde 49 00:02:22,000 --> 00:02:25,219 artık "var olmak" için herhangi bir neden bırakmayan modern yaşamın 50 00:02:25,219 --> 00:02:27,018 bir diğer getirisi ise, 51 00:02:27,042 --> 00:02:29,684 bürokrasi labirenti. 52 00:02:29,708 --> 00:02:32,365 Kendini dijitalleştiren bir hükûmet olarak 53 00:02:32,365 --> 00:02:36,518 gösterilen çabayla bu labirentten neredeyse tamamen kurtulduk. 54 00:02:36,542 --> 00:02:41,458 Örneğin, bakanlar kurulu artık elektronik olarak kağıt kullanmadan çalışıyor. 55 00:02:43,375 --> 00:02:46,476 Bu gelişmenin arkasındaki ana fikir 56 00:02:46,500 --> 00:02:51,995 devletin rolünün dönüştürülmesi ve güven kavramının dijitalleştirilmesi. 57 00:02:52,833 --> 00:02:54,101 Bir düşünün. 58 00:02:54,125 --> 00:02:57,976 Çoğu ülkenin vatandaşları hükûmete güvenmiyor. 59 00:02:58,000 --> 00:03:01,059 Hükûmet de vatandaşa güvenmiyor. 60 00:03:01,083 --> 00:03:04,351 Ve kağıt üzerindeki karışık prosedürlerin 61 00:03:04,375 --> 00:03:06,851 bu durumu çözmesi gerekiyor. 62 00:03:06,875 --> 00:03:09,143 Fakat çözmüyor. 63 00:03:09,167 --> 00:03:12,393 Sadece hayatı daha karmaşık hale getiriyorlar. 64 00:03:12,417 --> 00:03:14,245 Ben Estonya'nın deneyiminin 65 00:03:14,245 --> 00:03:17,125 vatandaşların ihtiyacına anında dönüş yapan 66 00:03:17,125 --> 00:03:20,954 verimli ve kullanıcı merkezli bir sistem kurarak 67 00:03:20,958 --> 00:03:24,976 teknolojinin bu güveni geri kazanmak için 68 00:03:25,000 --> 00:03:28,458 bir çare olabileceğini gösterdiğine inanıyorum. 69 00:03:29,833 --> 00:03:33,768 Bunu, bürokrasiyi olduğu gibi dijitalleştirerek yapmadık. 70 00:03:33,792 --> 00:03:38,184 Birkaç etkili ve ortak prensipte anlaşarak 71 00:03:38,208 --> 00:03:40,688 kuralları ve prosedürleri yeniden tasarlayarak, 72 00:03:40,708 --> 00:03:43,617 gereksiz bilgi toplamaktan 73 00:03:43,617 --> 00:03:45,865 ve iş çoğaltmaktan kaçınarak 74 00:03:45,865 --> 00:03:48,815 ve açık ve şeffaf davranarak yaptık. 75 00:03:48,815 --> 00:03:50,268 Şimdi sizlere e-Estonya'nın 76 00:03:50,292 --> 00:03:53,958 birkaç anahtar tasarım prensibinden bahsedeyim. 77 00:03:56,042 --> 00:04:00,893 Verilerin ve bilgilerin gizliliğinin garanti altına alınması 78 00:04:00,917 --> 00:04:03,059 ilk sırada yer alıyor. 79 00:04:03,083 --> 00:04:06,643 Bu da devlet tarafından verilen 80 00:04:06,667 --> 00:04:10,593 her şeyle uyumlu güvenilir bir dijital kimlik ile sağlanabilir. 81 00:04:10,723 --> 00:04:13,365 Ve her Estonyalı'da bu kart bulunur. 82 00:04:14,000 --> 00:04:18,559 Kimlik, hem Estonya'da hem de Avrupa Birliği'nde geçerli olan 83 00:04:18,583 --> 00:04:25,340 ve yasal olarak bağlayıcı olan dijital imza ile iki kimlik halini alır. 84 00:04:26,708 --> 00:04:32,101 Sistem uygun ve güvenli bir şekilde kartı kullanan kişiyi tanımladığında 85 00:04:32,125 --> 00:04:37,018 giriş yaptıktan sonra vatandaşın kişisel verisine 86 00:04:37,042 --> 00:04:40,809 ve tek araçta bulunan bütün toplum hizmetlerine erişim sağlayarak, 87 00:04:40,833 --> 00:04:44,625 dijital imzayla herhangi bir işlemi gerçekleştirmeye izin verir. 88 00:04:46,583 --> 00:04:50,226 En dönüşümsel olan prensiplerden bir diğeri ise, 89 00:04:50,250 --> 00:04:53,268 "yalnızca bir kere" olarak adlandırılıyor. 90 00:04:53,292 --> 00:04:59,034 Yani, devlet aynı bilgiyi yalnızca bir kere sorabilir 91 00:04:59,083 --> 00:05:02,893 ve yalnızca tek bir yerde depolayabilir. 92 00:05:02,917 --> 00:05:03,904 Örneğin, 93 00:05:03,904 --> 00:05:09,163 eğer nüfus idaresine bir kere evlilik ya da doğum belgenizi vermişseniz 94 00:05:09,225 --> 00:05:12,059 bilgilerinizin saklanacağı tek yer nüfus idaresidir. 95 00:05:12,083 --> 00:05:16,625 Başka hiçbir kuruluş sizden tekrar bu bilgileri istemez. 96 00:05:17,583 --> 00:05:20,684 "Yalnızca bir kere" kuralı, 97 00:05:20,708 --> 00:05:24,768 bir ülkedeki bütün veri topluluğu yapısını; 98 00:05:24,792 --> 00:05:29,246 yani, hangi bilgiler tanımlı ve ondan sorumlu olan kişi gibi faktörleri 99 00:05:29,292 --> 00:05:32,393 bilginin tek bir yerde toplanmasına ve kopyalanmasına 100 00:05:32,397 --> 00:05:35,158 imkan vermeyen ve ayrıca güncel kalmasını sağlayan 101 00:05:35,158 --> 00:05:37,208 oldukça güçlü bir kural. 102 00:05:38,792 --> 00:05:40,564 Bu parçalı yaklaşım 103 00:05:40,564 --> 00:05:45,059 zincirin en zayıf halkasından kopması problemini de ortadan kaldırıyor. 104 00:05:45,083 --> 00:05:50,306 Fakat, veri çoğaltılamadığından veya birden fazla alınamadığından, 105 00:05:50,375 --> 00:05:53,309 tasarlanan yapının, sistemdeki bilgilere 106 00:05:53,333 --> 00:05:57,222 her zaman güvenli ve sağlam bir şekilde erişebilir olmasını zorunlu kılıyor 107 00:05:57,325 --> 00:06:01,103 ve böylece kamu kurumları hizmet verebiliyor. 108 00:06:01,208 --> 00:06:05,583 Bu da 2001'den beri kullanımda olan 109 00:06:05,583 --> 00:06:07,188 "X-Road" isimli 110 00:06:07,188 --> 00:06:11,220 veri değişim programının sorumluluğunda. 111 00:06:11,708 --> 00:06:13,351 Tıpkı bir otoban gibi, 112 00:06:13,375 --> 00:06:17,018 kamu kurumları, belediyeler ve özel işletmeler 113 00:06:17,042 --> 00:06:19,851 arasındaki veri alışverişlerinin 114 00:06:19,875 --> 00:06:25,309 gerçek zamanlı, güvenli ve kurallara uygun şekilde gerçekleşmesini 115 00:06:25,333 --> 00:06:29,542 ve her işlem sonrasında denetlenebilir bir iz bırakmasını sağlar. 116 00:06:31,500 --> 00:06:34,143 İşte X-Road üzerinde gerçekleştirilen işlemleri 117 00:06:34,167 --> 00:06:37,059 ve neleri kolaylaştırdığını gösteren 118 00:06:37,083 --> 00:06:40,458 bir ekran görüntüsü. 119 00:06:41,542 --> 00:06:44,375 Ve bu da kamu ve özel sektör veritabanları 120 00:06:44,375 --> 00:06:48,976 arasındaki bağlantıyı gösteren asıl resim. 121 00:06:49,000 --> 00:06:49,892 Gördüğünüz gibi 122 00:06:49,892 --> 00:06:52,917 herhangi bir merkezi veritabanı yok. 123 00:06:53,833 --> 00:06:57,559 Kişisel ve kamusal gizlilik oldukça önemli. 124 00:06:57,583 --> 00:06:59,476 Fakat dijital dünyada, 125 00:06:59,500 --> 00:07:04,376 güvenilebilirlik ve bilgi bütünlüğü operasyonlar için hayati önem taşıyor. 126 00:07:05,458 --> 00:07:06,250 Mesela, 127 00:07:06,250 --> 00:07:11,125 eğer birisi sizin veya doktorunuzun bilgisi olmadan, sağlık kaydınızda 128 00:07:11,125 --> 00:07:13,684 örneğin, alerjilerinizde bir değişiklik yaparsa, 129 00:07:13,708 --> 00:07:15,750 tedavi ölümcül olabilir. 130 00:07:16,625 --> 00:07:20,518 Bu nedenle, Estonya gibi 131 00:07:20,542 --> 00:07:23,309 hiçbir işin kağıt üzerinde değil de, 132 00:07:23,333 --> 00:07:26,934 dijital olarak yapıldığı bir toplumda; 133 00:07:26,958 --> 00:07:29,059 verilerin bütünlüğü, 134 00:07:29,083 --> 00:07:31,934 veri değişim kuralları, yazılım bileşenleri 135 00:07:31,958 --> 00:07:34,292 ve LOG dosyaları fevkalade olmalı. 136 00:07:35,583 --> 00:07:38,762 Eş zamanlı olarak veri bütünlüğünü kontrol etmek 137 00:07:38,762 --> 00:07:40,792 ve garanti altına almak için, 138 00:07:40,792 --> 00:07:44,143 2007 yılında tasarladığımız, ki o zamanlar daha yeni tanınıyordu, 139 00:07:44,167 --> 00:07:48,375 bir tür Blok Zinciri kullanıyoruz. 140 00:07:49,417 --> 00:07:55,108 Blok Zinciri bizim denetmenimiz ve verilere ulaşım sağlanmamasına 141 00:07:55,125 --> 00:07:58,292 veya veri işlemlerinin kaydedilmesine dair garantimiz. 142 00:08:02,083 --> 00:08:04,195 Veri sahipliği ise, 143 00:08:04,195 --> 00:08:07,105 sistemin tasarımındaki bir diğer ana prensip. 144 00:08:07,625 --> 00:08:12,059 Peki, hükûmetlerin, teknoloji şirketlerinin 145 00:08:12,083 --> 00:08:14,042 veya diğer işletmelerin sizden aldıkları 146 00:08:14,042 --> 00:08:17,434 ve size ait olan bilgilere erişim izni vermemek için 147 00:08:17,458 --> 00:08:21,601 ve o bilgilerin nasıl kullanıldığını veya 3. partilerle paylaşıldığını 148 00:08:21,625 --> 00:08:27,067 reddetmek adına, kendilerine aitmiş gibi göstermelerinden endişelenmediniz mi? 149 00:08:28,333 --> 00:08:31,958 Bilemiyorum, bence oldukça rahatsız edici bir durum. 150 00:08:34,083 --> 00:08:37,684 Estonya sisteminin prensibine göre; 151 00:08:37,708 --> 00:08:42,226 birey kendinden alınan verinin sahibidir. 152 00:08:42,250 --> 00:08:47,309 Bu nedenle, hangi bilgisinin kim tarafından kullanıldığını 153 00:08:47,333 --> 00:08:50,184 bilmeye kesinlikle hakkı vardır. 154 00:08:50,208 --> 00:08:54,309 Bir polis, doktor veya devlet memuru 155 00:08:54,333 --> 00:08:57,893 online olarak vatandaşın kişisel verisine ulaşacağı zaman, 156 00:08:57,917 --> 00:09:02,309 ilk olarak işlerini yapabilmeleri için yetkileri olan bilgiye, 157 00:09:02,333 --> 00:09:05,768 giriş yaptıktan sonra erişebilmektedir. 158 00:09:05,792 --> 00:09:09,809 Ve ikinci olarak, sistemde her işlem yaptıkları zaman, 159 00:09:09,833 --> 00:09:12,042 bu işlemler LOG dosyasına kaydedilmektedir. 160 00:09:14,667 --> 00:09:19,018 Görmüş olduğunuz LOG dosyası devlet kamu servisinin bir kısmı. 161 00:09:19,042 --> 00:09:22,332 Ve vatandaşların gizlilik hakkını garanti altına alan 162 00:09:22,332 --> 00:09:26,348 oldukça şeffaf bir uygulama. 163 00:09:28,000 --> 00:09:31,684 Fakat tabii ki bunlar, e-Estonya'nın tasarım prensiplerinin 164 00:09:31,708 --> 00:09:36,253 oldukça basitleştirilmiş ve özetlenmiş hâli. 165 00:09:37,917 --> 00:09:40,783 Şimdi ise, 166 00:09:41,458 --> 00:09:45,476 hükûmet yapay zekâ ve insanların içinde bulunduğu farklı durumlarda; 167 00:09:45,500 --> 00:09:49,226 doğum yapmak, işsiz kalmak 168 00:09:49,226 --> 00:09:55,977 veya iş kurmak gibi, sorunsuzca çalışacak yeni nesil bir kamu hizmeti, 169 00:09:56,000 --> 00:10:00,750 proaktif hizmet için hazırlanıyor. 170 00:10:03,250 --> 00:10:04,032 Tabii ki 171 00:10:04,032 --> 00:10:06,105 hiç kağıt kullanmadan 172 00:10:06,105 --> 00:10:09,417 dijital bir toplumu yönetmek bir sorun olabilir, değil mi? 173 00:10:10,417 --> 00:10:13,434 Sistemlerimize oldukça güvenmemize rağmen, 174 00:10:13,458 --> 00:10:18,768 kimse, ilk defa 2007 yılında yaşadığımız 175 00:10:18,792 --> 00:10:22,559 siber kaza anında bizim olduğumuz kadar temkinli olamaz. 176 00:10:22,583 --> 00:10:28,417 Saatlerce erişim sağlanamamıştı ve bazı ağlar tamamen kapanmıştı. 177 00:10:29,583 --> 00:10:31,226 Ve atlatmayı başardık. 178 00:10:31,250 --> 00:10:36,476 Ayrıca bu olay, platformumuzu hem güçlendirme hem de sağlamlaştırma için 179 00:10:36,500 --> 00:10:40,917 siber güvenliği en önemli gündemimiz haline getirdi. 180 00:10:41,958 --> 00:10:46,518 Fakat, ülke çapındaki bir sistemi nasıl her şeyin aşırı yakın olduğu 181 00:10:46,542 --> 00:10:48,977 küçük bir devlet düzeyinde sağlamlaştırabilirsiniz? 182 00:10:49,500 --> 00:10:53,768 Örneğin, verinin bir kopyasını 183 00:10:53,792 --> 00:10:55,893 ülke topraklarının dışına, 184 00:10:55,917 --> 00:10:59,542 dokunulmaz büyükelçilik alanına ihraç edebilirsiniz. 185 00:11:00,542 --> 00:11:03,851 Biz de bugün Estonya'nın, 186 00:11:03,875 --> 00:11:08,309 en önemli dijital bilgilerini tutan, 187 00:11:08,309 --> 00:11:11,517 verilerini korumakla birlikte işlemlerin devamlılığını sağlayan, 188 00:11:11,517 --> 00:11:16,208 en önemlisi ise egemenliğimizi koruyan bu veri elçiliklerini kurduk. 189 00:11:16,250 --> 00:11:20,250 Bölgemize fiziksel bir saldırı durumunda bile güvendeler. 190 00:11:22,042 --> 00:11:25,794 Bazılarınız, şu an bu sistemin olumsuz taraflarını düşünüyor olabilirsiniz. 191 00:11:27,083 --> 00:11:29,559 Bütün işleri dijital ortamda yürütmek 192 00:11:29,583 --> 00:11:34,851 idari açıdan, dürüst olmak gerekirse, finansal açıdan daha kârlı. 193 00:11:34,875 --> 00:11:37,518 Başlıca, her şeyin bilgisayar üzerinden olması 194 00:11:37,542 --> 00:11:40,351 "insan faktörünü" yani seçilen siyasetçileri 195 00:11:40,375 --> 00:11:42,184 ve siyasete atılmayı 196 00:11:42,208 --> 00:11:46,951 daha önemsiz gösteriyormuş gibi bir algı söz konusu olabiliyor. 197 00:11:47,042 --> 00:11:49,845 Ayrıca, yeteneklerini işlevsiz kılabileceğinden dolayı 198 00:11:49,845 --> 00:11:51,434 teknoloji tarafından kuşatılmayı 199 00:11:51,458 --> 00:11:54,067 tehdit olarak gören kişiler de bulunmakta. 200 00:11:55,708 --> 00:12:00,019 Yani sonuç olarak ne yazık ki, ülkemizi dijital platformda yönetmek, 201 00:12:00,042 --> 00:12:03,768 bizi politik güç savaşlarından 202 00:12:03,792 --> 00:12:06,393 ve toplumdaki kutuplaşmalardan kurtarmadı. 203 00:12:06,417 --> 00:12:08,976 En son seçimlerde de gördüğümüz gibi. 204 00:12:09,000 --> 00:12:11,822 Yani en azından insanlar dahil olana kadar. 205 00:12:13,917 --> 00:12:16,643 Son bir soru. 206 00:12:16,667 --> 00:12:19,059 Eğer her şey konum olarak bağımsız ise 207 00:12:19,083 --> 00:12:22,726 ve ben dünyanın herhangi bir yerinden istediğim hizmete ulaşabiliyorsam, 208 00:12:22,750 --> 00:12:28,372 niçin Estonya sınırları dışında yaşayan diğer insanlar da ulaşamasın? 209 00:12:30,000 --> 00:12:31,476 Beş yıl önce, hükûmet çapında 210 00:12:31,500 --> 00:12:35,851 start-up olarak bilinen ve bugün on binlerce insanın katıldığı 211 00:12:35,875 --> 00:12:40,193 e-Vatandaşlık adlı bir program başlattık. 212 00:12:40,417 --> 00:12:42,650 Bunlar, 136 farklı ülkeden 213 00:12:42,650 --> 00:12:45,750 benimkine benzer bir kimlik kartı kullanarak 214 00:12:45,750 --> 00:12:51,500 Avrupa Birliği yasaları çerçevesinde dijital olarak kendi işletmelerini kuran, 215 00:12:51,500 --> 00:12:57,417 online olarak banka işlerini yapan ve fiilen e-Estonya platformu üzerinden 216 00:12:57,417 --> 00:13:01,101 kendi şirketlerini yöneten girişimciler. 217 00:13:01,125 --> 00:13:04,851 Ve bu saydıklarımın hepsini 218 00:13:04,875 --> 00:13:08,167 dünyanın herhangi bir yerinden yapabilmekteler. 219 00:13:09,625 --> 00:13:13,143 Estonya sistemi konum farkı gözetmez 220 00:13:13,167 --> 00:13:14,851 ve kullanıcı merkezlidir. 221 00:13:14,875 --> 00:13:20,018 Önceliği; kapsayıcılık, açıklık ve güvenilirliktir. 222 00:13:20,042 --> 00:13:24,268 Şeffaflık ve güvenlik merkezli çalışır. 223 00:13:24,292 --> 00:13:28,184 Ve veriler tamamen hak sahiplerindedir. 224 00:13:28,208 --> 00:13:30,684 Yani kimin bilgileriyse onda kalır. 225 00:13:30,708 --> 00:13:32,684 Söylediklerimle yetinmeyin. 226 00:13:32,708 --> 00:13:34,309 Kendiniz deneyin. 227 00:13:34,333 --> 00:13:35,684 Teşekkürler. 228 00:13:35,708 --> 00:13:40,250 (Alkış)