1
00:00:01,111 --> 00:00:06,451
आज मी संताप या विषयावर बोलणार आहे.

2
00:00:09,128 --> 00:00:11,130
मी अकरा वर्षांचा असताना

3
00:00:11,130 --> 00:00:14,462
माझ्या काही मित्रांना 
शिक्षण सोडताना पाहिलं.

4
00:00:14,462 --> 00:00:18,684
त्यांच्या पालकांना पुस्तकांचा खर्च 
परवडत नसे, म्हणून.

5
00:00:18,684 --> 00:00:21,186
ते पाहून मला संताप आला.

6
00:00:23,316 --> 00:00:26,068
२७ व्या वर्षी, मी

7
00:00:26,068 --> 00:00:31,280
एका गुलामीत जगणाऱ्या 
अगतिक पित्याची अवस्था ऐकली.

8
00:00:31,280 --> 00:00:36,292
त्याच्या कन्येला एका वेश्यागृहाला 
विकलं जात होतं

9
00:00:36,302 --> 00:00:38,683
हे ऐकून मला संताप आला.

10
00:00:40,423 --> 00:00:42,763
पन्नासाव्या वर्षी,

11
00:00:42,763 --> 00:00:47,586
मी रस्त्यावर रक्ताच्या थारोळ्यात पडलो

12
00:00:47,586 --> 00:00:50,532
माझ्या मुलासमवेत.

13
00:00:50,532 --> 00:00:52,999
याचा मला संताप आला.

14
00:00:55,299 --> 00:01:00,484
प्रिय मित्रांनो, संताप हा वाईट असतो 
असं आपल्याला शतकानुशतकं शिकवलं गेलं.

15
00:01:01,274 --> 00:01:03,486
आपले पालक, गुरुजन आणि धर्मगुरू -

16
00:01:03,486 --> 00:01:09,371
सर्वानीच आपल्याला, संतापावर ताबा ठेवून 
तो दडपून कसा टाकावा, हे शिकवलं

17
00:01:12,241 --> 00:01:14,146
पण मी विचारतो, "का?"

18
00:01:15,596 --> 00:01:20,513
आपण आपल्या संतापाचं रुपांतर 
समाजाच्या भल्यात का करू शकत नाही?

19
00:01:20,513 --> 00:01:22,109
आपण आपला संताप,

20
00:01:22,109 --> 00:01:25,615
जगातल्या वाईट गोष्टींशी सामना करून, 
त्या बदलण्यासाठी का वापरू शकत नाही?

21
00:01:29,705 --> 00:01:32,176
हे करण्याचा मी प्रयत्न केला.

22
00:01:34,036 --> 00:01:35,847
मित्रांनो,

23
00:01:37,367 --> 00:01:43,370
माझ्या बऱ्याचशा तेजस्वी कल्पनांचा जन्म 
संतापापोटीच झाला.

24
00:01:43,814 --> 00:01:53,514
उदाहरणार्थ, जेव्हा मी ३५ व्या वर्षी, 
एका छोट्या कारागृहात बंदी होतो,

25
00:01:54,564 --> 00:01:57,067
ती संपूर्ण रात्र मी संतापात काढली.

26
00:01:57,957 --> 00:02:01,017
पण त्यातून एका नवीन कल्पनेचा जन्म झाला.

27
00:02:01,017 --> 00:02:04,176
पण त्याबद्दल मी नंतर बोलेन.

28
00:02:04,176 --> 00:02:11,041
प्रथम, मी स्वतःचं नाव कसं ठेवलं, 
त्या गोष्टीपासून सुरुवात करू.

29
00:02:13,481 --> 00:02:17,622
माझ्या बालपणापासून मी महात्मा गांधींचा 
जोरदार चाहता आहे.

30
00:02:19,032 --> 00:02:24,321
गांधीजी स्वतंत्र भारत चळवळीचे नेते होते.

31
00:02:25,261 --> 00:02:27,299
पण त्याहून महत्त्वाचं,

32
00:02:27,299 --> 00:02:34,034
त्यांनी शिकवलं, ते 
समाजाच्या सर्वात दुर्बल घटकांना

33
00:02:34,034 --> 00:02:38,305
आणि सर्वाधिक वंचित लोकांना 
मानाची आणि आदराची वागणूक देणं.

34
00:02:39,595 --> 00:02:44,562
आणि म्हणूनच, १९६९ साली,

35
00:02:44,562 --> 00:02:47,829
जेव्हा भारतभर महात्मा गांधींची 
जन्मशताब्दी साजरी केली जात होती,

36
00:02:47,829 --> 00:02:50,117
- त्यावेळी मी १५ वर्षांचा होतो-

37
00:02:50,117 --> 00:02:52,474
तेव्हा मला एक कल्पना सुचली.

38
00:02:53,774 --> 00:02:57,244
आपण ती वेगळ्या रीतीने का साजरी करून नये?

39
00:02:57,244 --> 00:03:02,672
मला ठाऊक होतं, 
आणि कदाचित तुम्हीही जाणत असाल,

40
00:03:02,672 --> 00:03:10,665
की भारतात पुष्कळ लोक 
निम्नतम जातींमध्ये जन्मतात.

41
00:03:12,185 --> 00:03:15,324
आणि त्यांना अस्पृश्य म्हणून वागवलं जातं.

42
00:03:15,324 --> 00:03:16,656
तर या लोकांना,

43
00:03:16,656 --> 00:03:21,066
देवळात जाण्याची परवानगी मिळणं 
तर सोडाच,

44
00:03:21,066 --> 00:03:28,250
त्यांना उच्च जातीच्या लोकांच्या घरी 
किंवा दुकानांत देखील जाता येत नाही.

45
00:03:28,250 --> 00:03:33,564
तर, माझ्या गावच्या नेत्यांचा 
माझ्यावर प्रभाव पडला.

46
00:03:33,564 --> 00:03:38,102
ते जातीव्यवस्था आणि अस्पृश्यतेचा 
जोरदार विरोध करीत असत.

47
00:03:38,102 --> 00:03:40,274
आणि गांधीवादी आदर्शांबद्दल बोलत असत.

48
00:03:41,774 --> 00:03:44,944
तर ती प्रेरणा घेऊन मी ठरवलं, 
आपण लोकांसमोर एक आदर्श ठेवू.

49
00:03:44,944 --> 00:03:51,389
अस्पृश्य समाजाने रांधून वाढलेलं अन्न

50
00:03:51,389 --> 00:03:54,619
ग्रहण करण्याचं या नेत्यांना आमंत्रण देऊ.

51
00:03:54,619 --> 00:03:59,551
मी काही निम्न जातीच्या, 
तथाकथित अस्पृश्य, लोकांकडे गेलो.

52
00:04:01,421 --> 00:04:05,807
त्यांना पटवून देण्याचा प्रयत्न केला. 
पण हे त्यांच्या आकलनाबाहेरचं होतं.

53
00:04:05,807 --> 00:04:09,760
ते म्हणाले, " छे छे. हे अशक्य आहे. 
असं आजपर्यंत कधीच घडलं नाही."

54
00:04:11,070 --> 00:04:12,784
मी म्हणालो, " हे नेते पहा,"

55
00:04:12,784 --> 00:04:15,221
हे महान आहेत. 
यांचा अस्पृश्यतेला विरोध आहे.

56
00:04:15,221 --> 00:04:17,911
ते येतील. कुणीच आलं नाही, 
तर आपण एक उदाहरण घालून देऊ.

57
00:04:20,891 --> 00:04:26,751
त्या लोकांना मी अगदी भोळसट वाटलो.

58
00:04:28,161 --> 00:04:30,651
शेवटी एकदाचे ते तयार झाले.

59
00:04:30,651 --> 00:04:36,352
मी आणि माझे मित्र सायकली घेऊन गेलो. 
त्या राजकीय नेत्यांना आमंत्रण देऊन आलो.

60
00:04:37,982 --> 00:04:41,126
त्यातल्या प्रत्येकाने 
आमंत्रण स्वीकारल्याचं पाहून

61
00:04:41,126 --> 00:04:45,722
मी उत्तेजित झालो, नव्हे, 
माझ्या अंगावर मूठभर मांस चढलं.

62
00:04:47,192 --> 00:04:50,083
मला वाटलं, "किती महान कल्पना. 
आपण एक आदर्श समाजासमोर ठेवू.

63
00:04:50,083 --> 00:04:53,711
आपण समाजात परिवर्तन घडवून आणू."

64
00:04:55,451 --> 00:04:57,004
तो दिवस उगवला.

65
00:04:57,724 --> 00:05:03,467
हे सारे अस्पृश्य, 
तीन स्त्रिया आणि दोन पुरुष,

66
00:05:03,467 --> 00:05:06,816
यायला कबूल झाले.

67
00:05:07,436 --> 00:05:13,075
त्यांनी आपल्याजवळचे सर्वोत्तम कपडे
घातले होते, असं मला स्मरतं.

68
00:05:14,475 --> 00:05:16,740
त्यांनी नवीन भांडी आणली होती.

69
00:05:18,000 --> 00:05:20,339
त्यांनी शेकडो वेळा आंघोळी केल्या होत्या.

70
00:05:20,339 --> 00:05:23,300
कारण असं काही करणं 
हे त्यांच्या आकलनाबाहेरचं होतं.

71
00:05:23,300 --> 00:05:25,944
परिवर्तनाचा क्षण आला होता.

72
00:05:27,254 --> 00:05:29,702
ते एकत्र जमले आणि त्यांनी स्वयंपाक केला.

73
00:05:30,402 --> 00:05:33,000
सात वाजले.

74
00:05:33,000 --> 00:05:35,876
आठ वाजेपर्यंत आम्ही वाट बघत राहिलो.

75
00:05:35,876 --> 00:05:40,857
कारण नेते उशीरा येणं हे तर नेहमीचंच आहे.

76
00:05:40,857 --> 00:05:42,539
म्हणजे एखादा तास उशीरा येणं.

77
00:05:43,239 --> 00:05:49,922
तर, आठ वाजल्यानंतर आम्ही सायकली काढल्या 
आणि त्या नेत्यांच्या घरी गेलो.

78
00:05:49,922 --> 00:05:52,278
फक्त त्यांना आठवण करून देण्यासाठी.

79
00:05:54,248 --> 00:05:58,945
त्यांच्यापैकी एका नेत्याच्या पत्नीने 
मला सांगितलं,

80
00:05:58,945 --> 00:06:03,960
"माफ करा, त्यांचं डोकं दुखतं आहे. 
बहुतेक ते येऊ शकणार नाहीत."

81
00:06:03,960 --> 00:06:06,037
मी दुसऱ्या नेत्याकडे गेलो.

82
00:06:06,037 --> 00:06:10,097
आणि त्यांची पत्नी म्हणाली, 
"बरं. तुम्ही जा. ते नक्की येतील."

83
00:06:11,357 --> 00:06:15,469
म्हणून मला वाटलं, 
हा जेवणाचा कार्यक्रम नक्की पार पडणार.

84
00:06:15,469 --> 00:06:19,952
तितक्याशा मोठ्या प्रमाणावर का नसेना.
मी आमच्या ठिकाणी परत गेलो.

85
00:06:21,352 --> 00:06:27,319
हे ठिकाण म्हणजे 
नवीनच बांधलेलं महात्मा गांधी उद्यान.

86
00:06:28,559 --> 00:06:30,053
दहा वाजले.

87
00:06:31,483 --> 00:06:34,822
एकही नेता आला नाही.

88
00:06:36,132 --> 00:06:38,835
या गोष्टीचा मला संताप आला.

89
00:06:40,275 --> 00:06:46,679
मी महात्मा गांधींच्या पुतळ्याला 
टेकून उभा होतो.

90
00:06:49,839 --> 00:06:54,310
मी मनातून थकलो होतो. पार गळून गेलो होतो.

91
00:06:56,890 --> 00:07:02,375
जिथे जेवण ठेवलं होतं, तिथे मी बसलो.

92
00:07:05,695 --> 00:07:07,785
मी माझ्या भावना काबूत ठेवल्या होत्या.

93
00:07:07,785 --> 00:07:12,279
पण पहिला घास घेताक्षणी

94
00:07:12,279 --> 00:07:15,210
मला रडू कोसळलं.

95
00:07:15,210 --> 00:07:20,149
आणि अचानक मला खांद्यावर 
एका हाताचा स्पर्श जाणवला.

96
00:07:20,149 --> 00:07:26,047
तो होता जखमा भरणारा मातेचा स्पर्श. 
एका अस्पृश्य स्त्रीचा स्पर्श.

97
00:07:26,047 --> 00:07:30,278
आणि ती म्हणाली, 
"कैलाश, कशासाठी रडतो आहेस तू?"

98
00:07:31,598 --> 00:07:34,011
तू तुझं काम केलंस.

99
00:07:34,011 --> 00:07:37,136
तू अस्पृश्यांच्या हातचं जेवलास.

100
00:07:37,136 --> 00:07:40,127
आमच्या आठवणीत असं कधीच घडलं नव्हतं.

101
00:07:41,207 --> 00:07:45,789
ती म्हणाली, "आज तू जिंकलास."

102
00:07:45,789 --> 00:07:50,759
आणि माझ्या मित्रांनो, 
तिचं म्हणणं बरोबर होतं.

103
00:07:52,059 --> 00:07:55,789
मध्यरात्रीनंतर मी घरी परतलो.

104
00:07:55,789 --> 00:08:00,363
अंगणात बसलेले अनेक उच्चवर्णीय 
वयोवृद्ध लोक पाहून

105
00:08:00,363 --> 00:08:02,517
मला धक्काच बसला.

106
00:08:02,517 --> 00:08:05,613
माझी आई आणि 
घरातल्या इतर वयस्कर स्त्रिया रडत होत्या

107
00:08:05,613 --> 00:08:10,071
आणि त्या वयोवृद्ध लोकांच्या 
विनवण्या करीत होत्या.

108
00:08:10,071 --> 00:08:13,005
कारण त्यांनी आमच्या घराण्याला
वाळीत टाकण्याची धमकी दिली होती.

109
00:08:14,345 --> 00:08:19,477
आणि घराणं वाळीत टाकणं 
ही सामाजिक शिक्षा,

110
00:08:19,477 --> 00:08:22,591
कल्पनेतल्या कुठल्याही शिक्षेहून मोठी आहे.

111
00:08:23,975 --> 00:08:28,821
मला एकट्याला शिक्षा द्यायला 
ते कसेबसे राजी झाले.

112
00:08:28,821 --> 00:08:33,336
ही शिक्षा म्हणजे शुद्धीकरण. 
म्हणजे मी गावापासून ६०० मैलावर जायचं.

113
00:08:33,336 --> 00:08:37,267
गंगा नदीत बुडी मारून पवित्र व्हायचं.

114
00:08:37,267 --> 00:08:41,691
आणि त्यानंतर १०१ पुरोहितांना 
भोजन द्यायचं.

115
00:08:41,691 --> 00:08:45,239
त्यांचे पाय धुवून, ते चरणतीर्थ प्यायचं.

116
00:08:46,529 --> 00:08:49,528
हा शुद्ध मूर्खपणा होता.

117
00:08:49,528 --> 00:08:52,417
मी ही शिक्षा नाकारली.

118
00:08:53,267 --> 00:08:55,397
मग त्यांनी मला कोणती शिक्षा केली?

119
00:08:55,397 --> 00:09:01,194
त्यांनी मला माझ्याच स्वयंपाकघरात 
आणि भोजनघरात जायला बंदी केली.

120
00:09:01,194 --> 00:09:04,246
माझी भांडीकुंडी वेगळी ठेवण्यात आली.

121
00:09:04,246 --> 00:09:09,300
पण ज्या रात्री मला संताप आला होता, 
तेव्हा त्यांना मला वाळीत टाकायचं होतं.

122
00:09:10,600 --> 00:09:14,633
पण मी संपूर्ण जातीव्यवस्थेलाच 
वाळीत टाकण्याचं ठरवलं.

123
00:09:15,503 --> 00:09:20,228
(टाळ्या)

124
00:09:20,988 --> 00:09:26,003
आणि ते शक्य होतं, कारण त्याची सुरुवात

125
00:09:26,003 --> 00:09:28,119
स्वतःचं आडनाव बदलून करता आली असती.

126
00:09:28,119 --> 00:09:31,784
कारण भारतात, 
बरीचशी आडनावं ही जातींची नावं असतात.

127
00:09:31,784 --> 00:09:34,306
म्हणून मी स्वतःचं आडनाव गाळून टाकलं.

128
00:09:34,306 --> 00:09:40,810
आणि त्यानंतर मी स्वतःला 
एक नवीन आडनाव दिलं : सत्यार्थी.

129
00:09:40,810 --> 00:09:43,776
त्याचा अर्थ, सत्याचा शोध घेणारा.

130
00:09:45,216 --> 00:09:49,248
(टाळ्या)

131
00:09:49,248 --> 00:09:52,585
संतापातून परिवर्तन घडवण्याची सुरुवात 
ही अशी झाली.

132
00:09:54,095 --> 00:09:56,704
मित्रांनो, तुमच्यापैकी कोणी ओळखेल का,

133
00:09:56,704 --> 00:10:01,530
बाल अधिकार कार्यकर्ता होण्यापूर्वी 
मी काय करीत होतो?

134
00:10:02,410 --> 00:10:03,788
कोणाला ठाऊक आहे का?

135
00:10:04,898 --> 00:10:06,169
नाही.

136
00:10:06,169 --> 00:10:12,558
मी एक इंजिनीयर होतो. 
इलेक्ट्रिकल इंजिनीयर.

137
00:10:12,558 --> 00:10:17,662
आणि त्यावेळी मी शिकलो, की ऊर्जा

138
00:10:17,662 --> 00:10:22,146
कोळसा जाळून निर्माण होणारी,

139
00:10:22,146 --> 00:10:26,250
अणुभट्टीतल्या स्फोटांतून निर्माण होणारी,

140
00:10:26,250 --> 00:10:29,442
रोरावणाऱ्या नदीच्या प्रवाहातली,

141
00:10:29,442 --> 00:10:33,066
सोसाट्याच्या वाऱ्यामधली,

142
00:10:33,066 --> 00:10:38,083
तिचं परिवर्तन केल्यावर, 
लक्षावधी लोकांची आयुष्यं उजळू शकते.

143
00:10:38,963 --> 00:10:43,495
मी हे ही शिकलो की,
अत्यंत दुर्दम्य रूपातली ऊर्जा कशा प्रकारे

144
00:10:43,495 --> 00:10:47,970
समाजाच्या हितासाठी 
चांगल्या कामी जुंपता येते.

145
00:10:52,925 --> 00:10:59,692
तर आता, मी तुरुंगात कसा गेलो, 
त्या गोष्टीकडे वळतो.

146
00:10:59,692 --> 00:11:03,919
मी डझनभर मुलांना 
गुलामगिरीतून सोडवल्याच्या आनंदात होतो.

147
00:11:03,919 --> 00:11:06,890
त्यांना त्यांच्या पालकांच्या हातात 
सोपवलं होतं.

148
00:11:06,890 --> 00:11:10,078
एखाद्या मुलाला मुक्त केल्यावर 
मला अवर्णनीय आनंद होतो.

149
00:11:11,238 --> 00:11:12,428
मी खूप आनंदात होतो.

150
00:11:13,458 --> 00:11:19,021
पण दिल्लीत परतण्यासाठी 
आगगाडीची वाट पाहत असताना,

151
00:11:19,021 --> 00:11:22,264
मला डझनावारी मुलं येताना दिसली.

152
00:11:22,264 --> 00:11:25,562
कोणीतरी त्यांचा अपव्यापार करीत होतं.

153
00:11:25,562 --> 00:11:28,415
त्या लोकांना मी थांबवलं.

154
00:11:28,415 --> 00:11:30,517
पोलिसांजवळ त्यांची तक्रार केली.

155
00:11:30,517 --> 00:11:35,071
पण त्या पोलिसांनी मला मदत करण्याऐवजी

156
00:11:35,071 --> 00:11:40,773
मला या छोट्या कोठडीत टाकलं, 
एखाद्या जनावरासारखं.

157
00:11:41,573 --> 00:11:43,121
आणि त्याच संतापभरल्या रात्रीतून

158
00:11:43,121 --> 00:11:46,972
एका अत्यंत तेजस्वी आणि 
महान कल्पनेचा जन्म झाला.

159
00:11:47,632 --> 00:11:53,100
मला वाटलं, मी १० मुलांना मुक्त करीत असेन, 
पण आणखी ५० मुलं त्यात ओढली जात असतील,

160
00:11:53,100 --> 00:11:54,560
तर त्यात काही अर्थ नाही.

161
00:11:54,560 --> 00:11:57,368
ग्राहकांच्या ताकदीवर माझा विश्वास आहे.

162
00:11:57,368 --> 00:12:00,852
आणि तुम्हाला सांगतो, एक गोष्ट 


163
00:12:00,852 --> 00:12:05,968
माझ्या हातूनच नव्हे, 
तर जगभरात प्रथमच घडली.

164
00:12:05,968 --> 00:12:10,041
ग्राहकांना माहिती देऊन, जागरूक करून,

165
00:12:10,041 --> 00:12:14,501
बालमजूर न वापरता बनवलेल्या गालिच्यांची 
मागणी करण्यासाठी चळवळ उभारली गेली.

166
00:12:15,691 --> 00:12:19,083
युरोप आणि अमेरिकेत 
आम्हाला यश मिळालं आहे.

167
00:12:19,083 --> 00:12:23,768
आणि दक्षिण आशियाई देशांत

168
00:12:23,768 --> 00:12:27,024
बालमजुरीत ८० टक्के घट झाली आहे.

169
00:12:27,024 --> 00:12:30,406
(टाळ्या)

170
00:12:32,736 --> 00:12:39,397
इतकंच नव्हे, तर हा नव्याने जन्मलेला 
ग्राहकाचा संताप, किंवा ही ग्राहक चळवळ

171
00:12:39,397 --> 00:12:43,505
इतर देशांत आणि इतर उद्योगांमध्ये 
पसरली आहे.

172
00:12:43,505 --> 00:12:48,931
चॉकोलेट असो, कपडे असोत, पादत्राणे असोत, 
त्याहूनही पलिकडे पोहोचली आहे.

173
00:12:51,271 --> 00:12:52,823
वयाच्या ११व्या वर्षी मी संतापलो.

174
00:12:52,823 --> 00:12:58,176
जेव्हा मला कळलं की प्रत्येक मुलासाठी 
शिक्षण हे किती महत्त्वाचं आहे,

175
00:12:58,176 --> 00:13:05,821
वापरलेली पुस्तकं जमा करून, गरीब मुलांना 
मदत करण्याची कल्पना मला सुचली.

176
00:13:05,821 --> 00:13:09,270
वयाच्या ११व्या वर्षी मी 
पुस्तक-पेढी स्थापन केली.

177
00:13:10,570 --> 00:13:11,813
मी इतकं करून थांबलो नाही.

178
00:13:11,813 --> 00:13:14,046
कालांतराने, मी सहसंस्थापक झालो,

179
00:13:14,046 --> 00:13:18,580
नागरी समाजातल्या एकमेव आणि सर्वात मोठ्या 
शैक्षणिक मोहिमेचा.

180
00:13:18,580 --> 00:13:21,571
ही मोहीम म्हणजे ग्लोबल कँपेन फॉर एज्युकेशन

181
00:13:22,221 --> 00:13:26,866
या मोहिमेने शिक्षणाबद्दलची पूर्ण विचारसरणी
बदलून टाकली आहे.

182
00:13:26,866 --> 00:13:29,257
शिक्षण हा दानधर्म नसून, 
एक मानवी अधिकार ठरला आहे.

183
00:13:29,257 --> 00:13:34,026
आणि त्यामुळे शाळेत न जाणाऱ्या मुलांची 
संख्या कमी होण्यात ठोस मदत झाली आहे.

184
00:13:34,026 --> 00:13:37,614
गेल्या १५ वर्षांत ही संख्या 
अर्धी झाली आहे.

185
00:13:37,614 --> 00:13:41,693
(टाळ्या)

186
00:13:43,753 --> 00:13:46,867
२७ व्या वर्षी मला आलेल्या संतापामुळे

187
00:13:46,867 --> 00:13:52,235
एक मुलगी 
वेश्यागृहात विकली जाण्यापासून वाचली.

188
00:13:52,235 --> 00:13:57,018
आणि त्यामुळे मला एक नवीन कल्पना सुचली.

189
00:13:57,018 --> 00:14:01,271
धाड घालून सुटका करण्याचं एक नवीन तंत्र.

190
00:14:01,271 --> 00:14:04,188
मुलांना गुलामगिरीतून सोडवण्यासाठी.

191
00:14:04,758 --> 00:14:10,614
आणि मला सांगायला अभिमान वाटतो,
की सुदैवाने एक नव्हे, दहा-वीस नव्हे, तर

192
00:14:10,614 --> 00:14:16,957
८३, ००० बालमजुरांना 
मी आणि माझ्या सहकाऱ्यांनी मुक्त केलं आहे.

193
00:14:16,962 --> 00:14:20,093
आणि त्यांना त्यांच्या कुटुंबांकडे, 
मातांकडे सुपूर्द केलं आहे.

194
00:14:20,093 --> 00:14:23,452
(टाळ्या)

195
00:14:25,692 --> 00:14:27,979
याबद्दल जागतिक धोरणं हवीत, 
हे मला ठाऊक होतं.

196
00:14:27,979 --> 00:14:31,011
आम्ही जगभर बालमजुरीच्या विरोधात 
पदयात्रा आयोजित केल्या.

197
00:14:31,011 --> 00:14:37,073
यातून एक नवा आंतरराष्ट्रीय ठराव 
निर्माण झाला.

198
00:14:37,073 --> 00:14:41,172
अत्यंत वाईट परिस्थितीतल्या मुलांचं 
संरक्षण करणारा.

199
00:14:42,262 --> 00:14:46,351
याचा ठोस परिणाम म्हणजे 
जगभरातल्या बालमजुरांची संख्या

200
00:14:46,351 --> 00:14:51,891
गेल्या १५ वर्षांत १/३ ने कमी झाली आहे.

201
00:14:51,891 --> 00:14:56,311
(टाळ्या)

202
00:14:56,311 --> 00:14:59,721
तर, प्रत्येक वेळी,

203
00:14:59,721 --> 00:15:03,510
संतापाने सुरुवात झाली.

204
00:15:03,510 --> 00:15:06,159
त्याचं कल्पनेत रुपांतर झालं.

205
00:15:06,159 --> 00:15:09,565
मग, कृती.

206
00:15:09,565 --> 00:15:12,441
तर, संताप, पुढे काय?

207
00:15:12,441 --> 00:15:14,920
कल्पना, आणि..

208
00:15:14,920 --> 00:15:16,278
श्रोते: कृती

209
00:15:16,278 --> 00:15:20,835
कै. स.: संताप, कल्पना, कृती. 
जे करण्याचा मी प्रयत्न केला.

210
00:15:22,254 --> 00:15:24,751
संताप ही एक शक्ती आहे, 
संताप ही एक ऊर्जा आहे.

211
00:15:24,751 --> 00:15:27,552
आणि निसर्ग नियमानुसार,

212
00:15:27,552 --> 00:15:32,795
ऊर्जा निर्माण करता येत नाही, 
किंवा नष्टही करता येत नाही.

213
00:15:32,795 --> 00:15:39,685
तर मग, संतापाच्या ऊर्जेचं परिवर्तन करून, 
तिला कामाला का जुंपू नये?

214
00:15:39,685 --> 00:15:44,221
एक जास्त चांगलं, सुंदर, निःपक्ष 
आणि न्यायपूर्ण जग निर्माण करण्यासाठी.

215
00:15:44,861 --> 00:15:47,341
आपल्यापैकी प्रत्येकाच्या मनात 
संताप असतोच.

216
00:15:47,341 --> 00:15:53,241
आणि आता थोडक्यात एक गुपित सांगतो.

217
00:15:53,241 --> 00:16:00,795
आपण अहंकाराच्या अरुंद कवचात 
बंदिस्त राहिलो,

218
00:16:00,795 --> 00:16:05,225
स्वार्थाच्या वर्तुळात फिरत राहिलो,

219
00:16:05,225 --> 00:16:12,709
तर संतापाचं रुपांतर 
तिरस्कार, हिंसा, सूड, नाश यात होईल.

220
00:16:13,539 --> 00:16:16,595
पण आपण ही वर्तुळं भेदू शकलो,

221
00:16:16,595 --> 00:16:22,481
तर त्याच संतापाचं रूपांतर 
एका महान शक्तीमध्ये होईल.

222
00:16:22,481 --> 00:16:26,828
आपण आपल्या अंगभूत करुणेद्वारे 
ही वर्तुळं भेदू शकतो.

223
00:16:26,828 --> 00:16:30,678
आणि जगाशी करुणेतून संबंध जोडू शकतो. 
जग जास्त चांगलं बनवू शकतो.

224
00:16:30,678 --> 00:16:34,351
तोच संताप करुणेत रूपांतरित करता येऊ शकतो.

225
00:16:34,351 --> 00:16:38,936
तर प्रिय मित्रांनो, बंधुंनो आणि भगिनींनो, 
नोबेल विजेता या नात्याने, पुन्हा एकदा

226
00:16:39,956 --> 00:16:42,711
मी तुम्हाला विनवतो, संतापी व्हा

227
00:16:43,841 --> 00:16:46,983
मी तुम्हाला विनवतो, संतापी व्हा.

228
00:16:48,003 --> 00:16:52,299
आपल्यापैकी सर्वात जास्त संतापी तो,

229
00:16:52,299 --> 00:16:59,510
जो आपल्या संतापाचं रुपांतर 
कल्पना आणि कृतीमध्ये करेल.

230
00:17:00,440 --> 00:17:02,275
अनेक धन्यवाद.

231
00:17:02,275 --> 00:17:06,245
(टाळ्या)

232
00:17:15,115 --> 00:17:18,924
ख्रिस एण्डर्सन: गेली अनेक वर्षे 
आपण अनेकांचं प्रेरणास्थान आहात.

233
00:17:18,924 --> 00:17:22,109
तुम्हाला प्रेरणा कोणापासून किंवा 
कशापासून मिळते? आणि का?

234
00:17:22,629 --> 00:17:24,341
कै.स. : प्रश्न चांगला आहे.

235
00:17:24,341 --> 00:17:28,335
ख्रिस, तुम्हाला मी सत्य सांगतो,

236
00:17:28,335 --> 00:17:32,849
दरवेळी जेव्हा मी एखाद्या मुलाला 
मुक्त करतो,

237
00:17:32,849 --> 00:17:37,028
तेव्हा आपल्या मातेला पुन्हा भेटण्याची आशा 
सोडून दिलेल्या त्या मुलाचं,

238
00:17:37,028 --> 00:17:41,335
मुक्त झाल्यावरचं हास्य,

239
00:17:41,335 --> 00:17:43,890
आणि आपलं मूल

240
00:17:43,890 --> 00:17:50,501
परत येऊन आपल्या मांडीवर बसेल 
ही आशा पूर्णपणे गमावलेल्या मातेच्या

241
00:17:50,501 --> 00:17:52,656
गालावर ओघळणारा तो आनंदाचा पहिला अश्रु.

242
00:17:52,656 --> 00:17:57,809
त्यांच्या अनावर झालेल्या भावना.

243
00:17:57,809 --> 00:18:01,154
त्यात मला देवाची झलक दिसते. 
तीच माझी सर्वात मोठी प्रेरणा.

244
00:18:01,154 --> 00:18:06,032
आणि मी पूर्वी म्हटल्याप्रमाणे, 
एकदा नव्हे, तर हजारो वेळा

245
00:18:06,032 --> 00:18:09,628
मला माझा हा देव पाहण्याचं 
भाग्य लाभलं आहे.

246
00:18:09,628 --> 00:18:11,640
आणि तीच माझी सर्वात मोठी प्रेरणा.

247
00:18:11,640 --> 00:18:13,652
धन्यवाद.

248
00:18:13,652 --> 00:18:15,665
(टाळ्या)