Từ trước khi làm một bác sĩ tâm lý,
tôi đã luôn hứng thú về sự
kết nối giữa người với người.
Tại sao chúng ta kết nối với nhau,
và tại sao chúng ta ngừng kết nối?
Có lẽ ai cũng đã từng lên máy bay,
ta ngồi xuống và mở một cuốn sách ra,
hay ta đang nghe nhạc,
hoặc hoàn thành công việc của mình,
và bất chợt,
không gian trở nên sôi động hơn
bởi tiếng hét của một em bé.
(Cười)
Và tôi đã quan sát được
các kiểu phản ứng với trường hợp đó.
Từ những cái nhìn cảm thông,
tới những khuôn mặt khó chịu,
và có những người
thì chạy đua với nhau
để chiếm lấy chỗ ngồi
cách tiếng ồn nhất.
Nhưng trong chuyến đi gần đây
tới bờ Tây của Mỹ,
tôi được chứng kiến hành động
đáng ngạc nhiên hơn cả.
Một cậu bé ba tuổi ra khỏi ghế của mình,
và đi chập chững tới em bé đang khóc
để đưa em bé đồ chơi của cậu.
(Cười)
Tôi liền nghĩ trong đầu: "Chà!
Cậu bé đó thực sự hiểu
nỗi khó chịu của em bé."
Và chẳng phải ai cũng muốn
được vậy hay sao?
Được nhìn thấy, nghe thấy,
và đáp ứng nhu cầu?
Đó chính là bản chất của sự cảm thông.
10 năm trước, một học sinh của tôi
nảy ra một ý tưởng.
Cậu ấy muốn tìm hiểu xem,
khi sự cảm thông xuất hiện,
liệu nhịp tim hay những dấu hiệu sinh lý
có đồng nhất giữa hai người hay không.
Và cậu ấy muốn tuyển
những cặp bệnh nhân-bác sĩ tự nguyện,
buổi chữa trị của họ được quay lại,
và họ sẽ được theo dõi tâm sinh lí qua máy
Tôi đã mất một chút thời gian mới đồng ý,
nhưng hóa ra đó lại là
một quyết định
mang tính hướng nghiệp.
Một trong những bệnh nhân
đồng ý tham gia của tôi
là một sinh viên trẻ
cần sự giúp đỡ trong việc giảm cân.
Cô tiến bộ trong rất nhiều lĩnh vực
trừ việc giảm cân.
Vì vậy, chúng tôi được nối
với máy theo dõi,
và nó cho thấy lúc nào
cả hai người hợp nhất, hoặc không.
Các bạn có thể thấy trên màn chiếu,
"hợp nhất" là khi tâm sinh lý của bác sĩ
và của bệnh nhân bắt trước lẫn nhau.
Hay "mất hợp nhất" được thể hiện
bởi đường tâm sinh lí khác nhau.
Chiều hôm đó, cậu sinh viên của tôi nói
"Giáo sư cần phải xem cái này!"
Sau khi xem lại dữ liệu của chúng tôi,
tôi đã rất ngạc nhiên.
Người phụ nữ trông rất tự tin, bình tĩnh,
ăn nói rất lưu loát
hóa ra lại có sự lo lắng tột độ.
Và dữ liệu của chúng tôi
đa phần là đồng nhất,
ngoại trừ một số lúc cô ấy như thế này,
còn tôi thì như thế này.
Và tôi đã không nhận ra
chuyện gì đang xảy ra bên trong cô ấy.
Đến khi tôi cho cô ấy xem dữ liệu,
cô ấy nói
"Tôi không hề ngạc nhiên bởi điều này.
Tôi sống thế này hàng ngày mà,
nhưng chưa ai từng hiểu nỗi đau của tôi."
Không chỉ với tư cách bác sĩ,
mà còn là một con người,
điều này khiến tôi rất cảm động.
Vậy nên, tôi đã xem lại video, lần này
để tìm những cảm xúc,
và cố gắng hiểu điều gì đã xảy ra,
vì tôi rõ ràng đã bỏ qua thứ gì đó.
Tôi nhận thấy
những cái đỉnh trong dữ liệu
trùng vào những cử động nhỏ,
chẳng hạn như phẩy tóc, nhìn xuống đất,
hoặc thay đổi về giọng nói của cô ấy.
Trong những lần gặp sau đó,
sau khi tôi chú ý và đáp lại những cử chỉ,
việc điều trị đã phần nào
tiến xa hơn.
Cô ấy bắt đầu cởi mở
với tôi hơn
và bắt đầu tập thể dục lần đầu tiên
trong cuộc đời cô ấy.
Cô ấy, từ một người chưa bao giờ
có thể giảm cân,
đã giảm gần 23kg vào năm sau đó.
Đây là một sự đột phá
đối với cả cô ấy và tôi,
vì tôi chợt nhận ra rằng
với sự quan tâm sâu sắc,
tôi đã học cách cảm thông hơn với cô ấy.
Trước đây, mọi người nghĩ rằng
sự cảm thông là bẩm sinh,
và ta không thể làm gì với để thay đổi nó.
Thế nhưng, hãy nghĩ đến những lợi ích
nếu bác sĩ, y tá, giáo viên, người chủ,
bố mẹ, bạn trai, bạn gái của bạn
học cách để trở nên cảm thông hơn.
Chính vì vậy, tôi đã nghiên cứu rất nhiều
về sự đồng cảm trong khoa học thần kinh.
Và nó cũng là một ngành phát triển
vào thời điểm đó.
Qua những gì nghiên cứu được,
tôi đã phát triển cách luyện sự cảm thông.
Phương pháp này bắt nguồn từ
sinh học thần kinh của
cảm xúc và cảm thông.
Sau đó, nó được kiểm tra trong
các thí nghiệm ngẫu nhiên có kiểm soát
tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts.
Các bác sĩ ở đây sẽ được đánh giá
bởi bệnh nhân họ điều trị,
và những bác sĩ được huấn luyện
đã được đánh giá cao hơn so với
những bác sĩ không được huấn luyện.
Một bệnh nhân còn nói: "Bác sĩ
của tôi thực sự lắng nghe, quan tâm
và đối xử với tôi như với những
con người lành lặn khác
họ hiểu được những lo lắng của tôi!"
Đó là một vài thành phần của sự đồng cảm.
Đây có vẻ là một kết quả tốt
vì phương pháp chỉ đơn giản là sử dụng
những phản ứng mang tính cảm thông.
Để đơn giản hóa mọi thứ, tôi tạo ra
một cụm chữ cái E.M.P.A.T.H.Y.
empathy nghĩa là sự cảm thông
và cũng là chìa khóa để chúng ta có thể
kết nối với mọi người.
Chữ "E" thay cho "eye contact"
và nghĩa là sự kết nối giữa mắt với mắt.
Sự kết nối về mắt thường là dấu hiệu đầu
của việc chúng ta được để ý bởi ai đó
ở bất kì văn hóa nào.
Còn nữa, ánh mắt nhìn khởi nguồn từ
sự kết nối giữa mẹ và con.
Người ta phát hiện rằng tiêu cự mắt
của em bé là 12cm,
cũng chính là khoảng cách giữa
mắt em bé và mắt của người mẹ,
khi mà em bé được bế như thế này.
Nhìn vào mắt nhau cũng rất quan trọng
khi ta chào hỏi nhau.
Ở nước chúng tôi, chúng tôi
hay chào nhau bằng "Hi" hay "Hello."
Ở bộ lạc Zulu, từ để chào nhau
là "sawubona" có nghĩa là "Tôi thấy bạn."
Con người nào cũng muốn được nhìn thấy,
được hiểu, và được tôn trọng,
và nhìn vào mắt nhau là bước đầu tiên
để đạt điều này.
"M" - "muscles of facial expression",
có nghĩa là "biểu cảm mặt."
Mặt là nơi chúng ta gần như
không bao giờ che kín,
và nó giúp ta thể hiện
rất nhiều cảm xúc.
và bởi vậy,
biểu cảm qua mặt không chỉ có thể
cứu sống chúng ta
mà còn giúp duy trì giống nòi của ta.
Hãy nghĩ đến biểu cảm của một người
vừa ăn phải thức ăn ôi thiu,
từ đó những người khác sẽ biết,
tránh ăn phải thức ăn đó,
để không bị ốm mà chết.
Hay cái nhìn sững sờ của người bạn
ngay trước khi quả bóng đá
bay đến và đập vào đầu bạn
và bạn có thể di chuyển kịp thời để tránh.
Và rồi cái liếc tán tỉnh được đáp trả lại
có thể là của mối tình
mà bạn vẫn mong chờ.
Chữ "P" là của "posture"
hay có nghĩa là dáng điệu.
Dáng điệu là một phương tiện
hữu hiệu nữa giúp kết nối.
Dáng điệu ta đóng hay mở
phát ra tín hiệu
giúp người khác biết có thể
tiếp cận ta hay không?
Trong một nghiên cứu,
các bác sĩ được bảo
ngồi xuống khi thăm bệnh
được đánh giá là ấm áp, nhiệt tình,
và được cho rằng
đã dành thời gian cho bệnh nhân
hơn 3-5 lần.
Trong khi đó, các bác sĩ đứng
cũng nói chuyện với bệnh nhân
giống các bác sĩ ngồi
lại bị đánh giá thấp hơn.
Chữ "A" trong "affect"
hay có nghĩa là "cảm xúc bộc lộ"
Chúng tôi được huấn luyện
để gọi tên được những cảm xúc này
như một cách để tự hướng bản thân
tới những cảm xúc của bệnh nhân.
Khi bạn đang ở cùng ai đó,
hãy gọi tên cảm xúc của họ,
"Jacob đang buồn à?", "Jane vui chứ?",
"Sally giận à?",
và cách mà bạn lắng nghe
sẽ thay đổi.
"T" - "tone of voice"
nghĩa là giọng điệu.
Chúng ta đều từng nghe
giọng của một người như vỡ ra
khi sắp khóc.
Chúng ta cũng từng nghe
giọng của một người
sắp nổi khùng.
Khu vực trong não của ta
chịu trách nhiệm
cho phản ứng "đánh hay chạy",
cũng chính là nơi điều khiển
giọng điệu và biểu cảm mặt của ta.
Ngắn gọn hơn là
khi cảm xúc của ta
được thể hiện
khuôn mặt, giọng điệu của ta tự động
thay đổi theo cảm xúc.
Nghĩa là ta liên tục thể hiện các cảm xúc.
Chỉ là một số người giấu được nó
kĩ hơn những người khác;
nhưng, nếu quan sát kĩ, ta có thể
thấy những cảm xúc đó là gì.
Chữ "H" trong "hearing"
tức là lắng nghe.
Lắng nghe nhiều hơn cả
những điều mà người ta nói.
Lắng nghe và hiểu được hoàn cảnh của họ.
Nó cũng có nghĩa rằng
luôn luôn tò mò
và không phán xét đến khi bạn
thực sự hiểu hoàn cảnh của đối phương.
Chữ "Y" đại diện cho "your response"
và nghĩa là phản ứng của bạn.
Chúng ta luôn phản ứng trước cảm xúc
của người khác
chúng ta luôn nghĩ chỉ cảm nhận được
cảm xúc của chính ta,
nhưng chúng ta cũng liên tục
hấp thụ những cảm xúc của người khác.
Một sự thật là chúng ta
có cùng phần lớn các cảm xúc.
Giả sử bạn thấy một người mẹ
ôm con thật chặt
sau khi cậu ta đi nghĩa vụ về;
bạn cảm thấy sao?
Hay khi bạn nhìn thấy khuôn mặt
của những ông bố
mất đi đứa con gái vì bạo lực hẹn hò.
Bạn cảm thấy sao?
Bạn cảm thấy gì
khi nhìn thấy những khuôn mặt
của những người dân
mất nhà cửa sau cơn bão và sóng thần.
Và rồi vẻ mặt của cha mẹ
mất con vì vụ xả sung trường học.
Cảm xúc của chúng ta là sự phản chiếu
từ cảm xúc của những người xung quanh.
Ai sinh ra cũng có sự cảm thông
vì sự tồn tại của ta phụ thuộc vào nó.
Ta có thể cảm nhận được cảm xúc
của những người khác
vì đó là điều cần thiết
cho sự sinh tồn của ta.
Chúng ta đều đang ngồi ở đây
là nhờ biết giúp đỡ lẫn nhau và hợp tác
chứ không phải nhờ
"mạnh ai người đấy sống."
Nếu chúng ta chỉ
"mạnh ai người đấy sống,"
chỉ cố "giẫm đạp lên người khác mà sống,"
nhưng con người không phải như vậy.
Như Dalai Lama đã nói:
"Tình yêu và lòng thương cảm
là những thứ thiết yếu.
Không có chúng,
loài người không thể tồn tại."
Vậy thì chúng ta làm thế nào?
Chúng ta đều nghe câu "Tôi cảm nhận được
nỗi đau của bạn"
Giờ hãy tưởng tượng một chút,
lúc bạn đang ở bãi đỗ xe,
bạn chứng kiến một người bị cánh cửa ô tô
dập vào tay.
Tôi đã thấy nhiều người giật mình,
dù họ không phải là người bị đau.
Một số người khác thì cảm thấy
như bị đau thật chỉ bằng tưởng tượng.
Các nhà khoa học thần kinh đã
có rất nhiều những nghiên cứu tuyệt vời
nhằm tìm ra nguyên lí hoạt động
của sự cảm thông.
Ở một nghiên cứu,
16 cặp đôi được tuyển,
và những người phụ nữ được
đưa vào máy quét não
trong khi họ bị sốc điện vào tay.
Như các bạn thấy ở đây,
vùng xanh lá thể hiện rằng
"ma trận đau" của họ bị
kích hoạt khi bị sốc điện.
Sau đó, họ được báo rằng
những người bạn trai của họ
cũng bị sốc điện vào tay
và các bạn có thể thấy vùng đỏ
thể hiện rằng
gần như toàn bộ "ma trận đau"
bị kích hoạt
mà chỉ cần nghĩ rằng người khác
bị đau giống họ.
Não của ta hoạt động
với những mạch thần kinh chung,
những tế bào thần kinh chung,
và một số tế bào thần kinh bắt chước;
vì vậy, chúng ta có thể cảm thấy những gì
bất cứ ai đang trải qua
Nên khi ta nói:
"Tôi hiểu nỗi đau của bạn,"
nó không chỉ là
một câu nói thông thường
Cảm nhận được cảm xúc của người khác
là bẩm sinh.
Chúng ta đang sống ở thời kì
đỉnh cao của công nghệ.
Người ngoài cuộc nhìn vào
có thể cho rằng
chúng ta thân thiết với điện thoại của ta
hơn là với những người thân của ta.
Bắt nạt ảo đang phát triển mạnh
vì nó dễ dàng hơn
để làm "đau" những người
mà bạn không bao giờ gặp.
Sẽ thật khó để có
một cuộc trò chuyện ý nghĩa,
nếu bạn đã quen với những dòng tweet
140 kí tự.
Và làm thế nào để biết có nên nói:
"Ông có cần tôi qua không?"
nếu bạn vừa được gửi một dòng chữ:
"Ngày tồi tệ!" cùng biểu tượng cảm xúc?
Jonathan Safran Foer từng nói,
"Khi chúng ta chấp nhận
những thứ thay thế,
chúng ta trở thành
những thứ bị thay thế."
Chính vì vậy, tin vui là lòng cảm thông
có thể có được nhờ luyện tập.
Người chủ muốn có
lực lượng lao động hiệu quả, tự giác
thì cần hiểu chính những người lao động.
Người bệnh cảm thấy
không được quan tâm
sẽ tốn nhiều thời gian để phục hồi hơn
với hệ miễn dịch kém hơn.
Sinh viên ít được giáo viên quan tâm
sẽ dễ bỏ học hơn.
Hôn nhân mà không có
sự cảm thông lẫn nhau
rất dễ bị đổ vỡ.
Cho nên, sự cảm thông cần có
ở mọi ngóc ngách của cuộc đời ta.
Hay như bộ lạc Zulu nói "Tôi thấy bạn,"
chứ không phải "Xin chào,"
tất cả chúng ta đều cần nhìn nhận và
giúp những người khác đạt được
những khả năng tiềm tàng của họ.
Phần lớn mọi người cần được
người khác nhìn thấy sự đặc biệt của họ
để rồi họ có thể tự nhìn thấy nó
bằng chính đôi mắt của họ.
Tất cả những khán giả ở đây
đều có khả năng này.
Và khi ta đã giúp những người
xung quanh ta trở nên mạnh mẽ hơn,
chúng ta có thể chung sức
để xử lí những vấn đề
dù là lớn nhất, nhỏ nhất,
gây tranh cãi nhất.
Và đó chính là
sức mạnh của sự đồng cảm.
(Vỗ tay)