1
00:00:14,000 --> 00:00:16,000
कधी कधी शिकण्याची उत्तम संधी

2
00:00:16,000 --> 00:00:18,000
ते क्षण असतात जेव्हा आपण गोंधळात असतो.

3
00:00:18,000 --> 00:00:21,000
असे क्षण जेव्हा आपण विचार करायला
सुरुवात करतो आणि आपल्या प्रश्न पडतात

4
00:00:21,000 --> 00:00:23,000
इतिहासात असे क्षण बऱ्याच वेळा आलेले आहे

5
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
आणि त्यातनं काही विस्मयकारक शोध लागलेत.

6
00:00:25,000 --> 00:00:27,000
हीच गोष्ट बघा ना

7
00:00:27,000 --> 00:00:29,000
एकदा आर्किमिडीज नावाचा एक व्यक्ती होता.

8
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
त्याचा जन्म २८७ इ. स. पू. मध्ये 
सेरेकिस इथे झाला होता

9
00:00:32,000 --> 00:00:35,000
तो ग्रीक गणितज्ञ, भौतिकशास्त्रज्ञ, अभियंता

10
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
संशोधक व खगोलशास्त्रज्ञ होता.

11
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
एके दिवशी आर्किमिडीज ला सिसिलीच्या
राजा ने एक काम दिले

12
00:00:40,000 --> 00:00:43,000
सोनाराने राजा ला फसवले आहे का
ह्याचा शोध लावण्याचे

13
00:00:43,000 --> 00:00:46,000
राजा ने सांगितले की त्याने सोनारला
नेमके तितकेच सोने दिले होते

14
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
जितके मुकुट बनवण्यासाठी गरजेचे होते.

15
00:00:48,000 --> 00:00:52,000
पण, जेव्हा मुकुट तयार झाला तेव्हा राजाला 
असे वाटले की सोनाराने आपल्याला फसवून

16
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
मुकुटात थोडे चांदी वापरले आहे

17
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
आणि तितकेच सोने स्वतः कडे ठेवले आहे .

18
00:00:56,000 --> 00:00:59,000
राजाने आर्किमिडीजला ही 
समस्या सोडवायला सांगीतले.

19
00:00:59,000 --> 00:01:04,000
पण राजाची एक अट होती : 
त्याने मुकुटाचे काहीच नुकसान करायचे नाही.

20
00:01:04,000 --> 00:01:05,830
ऐके दिवशी आंघोळ करताना

21
00:01:05,830 --> 00:01:09,000
आर्किमिडीजच्या लक्षात आले की
आंघोळीच्या टबमधील पाण्याचीपातळी वाढते

22
00:01:09,000 --> 00:01:12,000
आणि नंतर पाणी ओतू जातं
जसजसा तो पाण्यात बुडतो

23
00:01:12,000 --> 00:01:15,000
अचानक त्याचं लक्षात आले की 
पाण्याची पातळी किती वाढेल हे

24
00:01:15,000 --> 00:01:18,000
त्याचं शरीराचा किती भाग पाण्याखाली आहे
ह्या वर अवलंबून होत.

25
00:01:18,000 --> 00:01:21,000
हा शोध लागल्या वर त्याला इतका आनंद झाला की
तो लगेच टब बाहेर पडला

26
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
आणि "युरेका" म्हणत गल्लीत तसाच पळत सुटला!

27
00:01:24,000 --> 00:01:27,000
प्राचीन ग्रीक भाषेत युरेकाचा 
अर्थ आहे "मला सापडले".

28
00:01:27,000 --> 00:01:29,000
त्याला काय सापडले होते?

29
00:01:29,000 --> 00:01:31,520
खरेतर त्याला राजाची समस्या 
सोडवायचे मार्ग सापडले होते

30
00:01:31,520 --> 00:01:34,000
हे बघा, आर्किमिडीजला बघायचं होत की 
मुकुटाची घनता

31
00:01:34,000 --> 00:01:36,520
ही शुद्ध सोन्याचे घनते इतकीच होती कि नाही.

32
00:01:36,520 --> 00:01:40,200
घनता मोजण्यासाठी एका वस्तूच्या वजनाला
त्याच्या घनफळ ह्याने भागाकार करावे लागते

33
00:01:40,200 --> 00:01:43,000
शुद्ध सोन्याची घनता ही 
चांदीच्या घनते पेक्षा जास्त असते.

34
00:01:43,000 --> 00:01:48,000
म्हणजेच जर का मुकुटात चांदी असेल तर 
त्याची घनता शुद्ध सोन्या पेक्षा कमी असेल.

35
00:01:48,000 --> 00:01:51,000
मुकुट काश्यानेही बनवलेले असले 
तरीही त्याचा आकार तोच राहील

36
00:01:51,000 --> 00:01:52,520
म्हणजेच त्याचे घनफळ तेच राहील.

37
00:01:52,520 --> 00:01:55,150
म्हणून जर का आर्किमिडीजला
पहिले मुकुटाचे पहिले मोजता आले

38
00:01:55,150 --> 00:01:57,000
आणि नंतर त्याचे घनफळ मोजता आले

39
00:01:57,000 --> 00:01:58,890
तर त्याला मुकुटाची घनता काढता येईल.

40
00:01:58,890 --> 00:02:01,910
पण मुकुटाचे घनफळ काढणे सोपे नव्हते
कारण त्याचे आकार अनियमित होते

41
00:02:01,910 --> 00:02:04,540
जे एका साध्या डब्ब्यापेक्षा
किंवा चेंडूपेक्षा वेगळे होते

42
00:02:04,540 --> 00:02:08,410
म्हणून आकार मोजण्यासाठी त्याची लांबीरुंदी
मोजून त्यांचा गुणाकार करून चालणार नव्हते

43
00:02:08,410 --> 00:02:11,000
मग आर्किमिडीजच्या लक्षात आले की
ह्याचे उत्तर होते

44
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
मुकुटाला आंघोळ घालणे.

45
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
मुकुटाला पाण्यात बुडवून पाण्याची किती 
पातळी वाढते हे बघितलं

46
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
की मुकुटाचे घनफळ मोजता येईल,

47
00:02:18,000 --> 00:02:20,560
आणि त्यावरून तो मुकुटाची घनता काढू शकेल.

48
00:02:20,560 --> 00:02:23,000
जर मुकुटाची घनता हि 
शुद्ध सोन्या पेक्षा कमी असेल तर

49
00:02:23,000 --> 00:02:26,000
सोनार ने नक्कीच राजाला फसवले!

50
00:02:26,000 --> 00:02:29,230
जेव्हा आर्किमिडीज राजा कडे परत गेला 
आणि त्याने ही चाचणी करून बघितली

51
00:02:29,230 --> 00:02:33,000
तेव्हा गोष्टीनुसार सोनाराने 
खरच राजाला फसवले होते,

52
00:02:33,000 --> 00:02:35,800
आणि थोडे चांदी घातले होते. म्हणूनच आजकाल

53
00:02:35,800 --> 00:02:39,000
पाण्याची किती पातळी वाढते त्यानुसार
त्याचे घनफळ मोजण्याच्या पद्धतीला

54
00:02:39,000 --> 00:02:42,580
आर्किमिडीजचा सिद्धांत असे म्हणतात.
पुढच्या वेळेस तुम्ही जेव्हा आंघोळ करताना

55
00:02:42,580 --> 00:02:45,000
आर्किमिडीजचा सिद्धांत खरोखर बघणार,

56
00:02:45,000 --> 00:02:49,001
तेव्हा कदाचित तुम्हालाही 
काहीतरी नवीन युक्ती सुचेल.