WEBVTT

00:00:03.634 --> 00:00:07.363
[Ekran arkası: İnternette
ne göreceğime kim karar veriyor?]

00:00:08.376 --> 00:00:09.526
Merhaba, ben Taylor.

00:00:09.526 --> 00:00:11.778
İnternet ve gazeteciliği araştırıyorum

00:00:11.778 --> 00:00:16.077
ve biz vatandaşların dünya hakkındaki
bilgileri nasıl aldığını.

00:00:17.389 --> 00:00:19.628
Eskiden insanlar bilgi alacaksa

00:00:19.778 --> 00:00:22.688
buna daha çok insanlar karar verirdi.

00:00:22.688 --> 00:00:25.381
Bilmemiz gerekenleri belirleyen
insanlar vardı.

00:00:25.560 --> 00:00:28.550
Dolayısıyla bir gazeteyi
veya akşam haberlerini açtığımızda,

00:00:28.550 --> 00:00:32.570
duyduğumuz ve gördüğümüz şeylere
karar veren bir insandı.

00:00:33.240 --> 00:00:36.546
Bunun sonucunda
hepimiz benzer şeylerden haberdar olurduk.

00:00:38.059 --> 00:00:40.742
Şimdiyse internet her şeyi değiştirdi.

00:00:41.090 --> 00:00:44.017
İnternete girdiğinizde,
bir uygulamayı açtığınızda,

00:00:44.486 --> 00:00:47.224
gördüğünüz şey bir insan tarafından değil

00:00:47.489 --> 00:00:49.220
bir makine tarafından belirleniyor.

00:00:49.589 --> 00:00:51.820
Bu birçok açıdan dehşet bir şey:

00:00:51.984 --> 00:00:54.053
Google Haritalar kullanmanızı,

00:00:54.053 --> 00:00:56.523
online yemek siparişi vermenizi,

00:00:56.523 --> 00:01:00.162
dünyanın her yerinden arkadaşlarınızla
bağlantı kurmanızı

00:01:00.162 --> 00:01:01.870
ve bilgi paylaşmanızı sağlıyor.

00:01:02.290 --> 00:01:04.911
Ancak bu makine ile ilgili

00:01:05.221 --> 00:01:07.511
çok dikkatli düşünmemiz gereken şeyler var

00:01:07.741 --> 00:01:11.618
çünkü bir toplumun ve demokrasinin
vatandaşları olarak

00:01:11.793 --> 00:01:15.050
aldığımız tüm bilgileri onlar belirliyor.

00:01:15.489 --> 00:01:17.029
Bir uygulamayı açtığınızda,

00:01:17.179 --> 00:01:20.531
mesela Snapchat akışınızda
bir resim gösteriliyor size,

00:01:20.764 --> 00:01:24.420
tüm bu bilgilere
bu makine karar veriyor

00:01:24.465 --> 00:01:28.951
ve bu makine web sitesinin veya
uygulamanın sahibi şirketin güdüleriyle

00:01:28.951 --> 00:01:32.251
yönetiliyor.

00:01:32.684 --> 00:01:36.540
Bu güdü ise sizin o uygulamada
mümkün olduğunca

00:01:36.540 --> 00:01:38.250
fazla zaman geçirmenize yöneliktir.

00:01:38.680 --> 00:01:42.087
Haliyle orada olmaktan hoşnut olduğunuzu
hissettirecek şeyleri yaparlar.

00:01:42.250 --> 00:01:44.643
İnsanların fotoğraflarınızı 
beğenmesini sağlarlar.

00:01:44.975 --> 00:01:47.943
Görmek isteyeceğinizi düşündükleri
içerikleri size gösterirler

00:01:48.066 --> 00:01:50.940
ki bunlar sizi ya mutlu edecek veya
çok kızdıracak şeylerdir,

00:01:50.940 --> 00:01:54.190
böylelikle de sizden duygusal tepki alarak
orada kalmanızı sağlarlar.

00:01:54.260 --> 00:01:57.143
Bunu, siz uygulamadayken size 
mümkün olduğu kadar çok sayıda

00:01:57.143 --> 00:01:59.163
reklam göstermek istedikleri için yaparlar

00:01:59.163 --> 00:02:00.610
çünkü bu onların iş modelidir.

00:02:00.897 --> 00:02:03.914
Ayrıca, uygulamalarını kullanmanızdan

00:02:03.914 --> 00:02:06.300
hakkınızda veri toplamak için
faydalanıyorlar.

00:02:06.370 --> 00:02:08.005
Bu verileri de

00:02:08.005 --> 00:02:11.663
sizin hayatınız ve davranışlarınızın
detaylı profilini oluşturmada kullanırlar

00:02:11.845 --> 00:02:13.924
ve bu profiller daha sonra

00:02:13.924 --> 00:02:16.930
sizi daha fazla reklam hedefine 
almak için kullanılabilir

00:02:17.200 --> 00:02:19.700
ve sonra da neler göreceğinizi belirler.

00:02:21.470 --> 00:02:25.170
Fakat bunların hepsi sadece bir şirketin
iş modeli ile ilgili değil,

00:02:25.614 --> 00:02:28.277
aslında demokrasimiz üzerinde etkisi var

00:02:28.735 --> 00:02:34.509
çünkü internette gördüğümüz şeyler
yüksek oranda bizim için özelleştirilmiş,

00:02:34.990 --> 00:02:36.183
sevdiğimiz,

00:02:36.453 --> 00:02:37.843
inandığımız,

00:02:38.253 --> 00:02:41.203
görmek veya inanmak istediğimiz şeyler.

00:02:41.523 --> 00:02:43.498
Bu, toplum olarak

00:02:43.756 --> 00:02:47.500
artık hepimizin müşterek bir bilgi seti
olmadığı anlamına geliyor

00:02:47.500 --> 00:02:49.687
ki bu birlikte çalışmamızı

00:02:49.687 --> 00:02:52.441
ve hayatlarımız hakkında 
birlikte kararlar vermemiz için

00:02:52.441 --> 00:02:55.391
aynı şeyleri bilmemizi gerektiren 
demokrasi için zor bir şey.

00:02:55.391 --> 00:02:57.030
Hepimiz farklı şeyleri bilir

00:02:57.030 --> 00:03:01.059
ve kendi küçük bilgi baloncuklarımızın 
içine yığılırsak

00:03:01.567 --> 00:03:04.860
birbirimizle anlaşmamız
inanılmaz zor olur.

00:03:04.860 --> 00:03:07.670
Paylaşılan deneyim veya 
paylaşılan bilgimiz yok.

00:03:08.241 --> 00:03:11.335
Çevrimiçi aldığımız bilgiler hakkında,

00:03:11.545 --> 00:03:14.107
şirketler hakkında 
ve internette gördüğümüz şeylere

00:03:14.247 --> 00:03:17.167
karar veren yapılar hakkında
eleştirel düşünmemizin

00:03:17.337 --> 00:03:19.455
gerçekten önemli olduğunu düşünüyorum.

00:03:21.504 --> 00:03:24.172
[NewsWise CIVIX ve 
Kanada Gazetecilik Vakfı (CJF) projesidir]

00:03:24.172 --> 00:03:25.172
Alt yazı: Claudia Contreras
Gözden geçiren: Carol Wang

00:03:25.172 --> 00:03:27.595
Çeviri: Selda Yener