1
00:00:03,634 --> 00:00:07,363
[Ekran arkası: İnternette
ne göreceğime kim karar veriyor?]

2
00:00:08,376 --> 00:00:09,526
Merhaba, ben Taylor.

3
00:00:09,526 --> 00:00:11,778
İnternet ve gazeteciliği araştırıyorum

4
00:00:11,778 --> 00:00:16,077
ve biz vatandaşların dünya hakkındaki
bilgileri nasıl aldığını.

5
00:00:17,389 --> 00:00:19,628
Eskiden insanlar bilgi alacaksa

6
00:00:19,778 --> 00:00:22,688
buna daha çok insanlar karar verirdi.

7
00:00:22,688 --> 00:00:25,381
Bilmemiz gerekenleri belirleyen
insanlar vardı.

8
00:00:25,560 --> 00:00:28,550
Dolayısıyla bir gazeteyi
veya akşam haberlerini açtığımızda,

9
00:00:28,550 --> 00:00:32,570
duyduğumuz ve gördüğümüz şeylere
karar veren bir insandı.

10
00:00:33,240 --> 00:00:36,546
Bunun sonucunda
hepimiz benzer şeylerden haberdar olurduk.

11
00:00:38,059 --> 00:00:40,742
Şimdiyse internet her şeyi değiştirdi.

12
00:00:41,090 --> 00:00:44,017
İnternete girdiğinizde,
bir uygulamayı açtığınızda,

13
00:00:44,486 --> 00:00:47,224
gördüğünüz şey bir insan tarafından değil

14
00:00:47,489 --> 00:00:49,220
bir makine tarafından belirleniyor.

15
00:00:49,589 --> 00:00:51,820
Bu birçok açıdan dehşet bir şey:

16
00:00:51,984 --> 00:00:54,053
Google Haritalar kullanmanızı,

17
00:00:54,053 --> 00:00:56,523
online yemek siparişi vermenizi,

18
00:00:56,523 --> 00:01:00,162
dünyanın her yerinden arkadaşlarınızla
bağlantı kurmanızı

19
00:01:00,162 --> 00:01:01,870
ve bilgi paylaşmanızı sağlıyor.

20
00:01:02,290 --> 00:01:04,911
Ancak bu makine ile ilgili

21
00:01:05,221 --> 00:01:07,511
çok dikkatli düşünmemiz gereken şeyler var

22
00:01:07,741 --> 00:01:11,618
çünkü bir toplumun ve demokrasinin
vatandaşları olarak

23
00:01:11,793 --> 00:01:15,050
aldığımız tüm bilgileri onlar belirliyor.

24
00:01:15,489 --> 00:01:17,029
Bir uygulamayı açtığınızda,

25
00:01:17,179 --> 00:01:20,531
mesela Snapchat akışınızda
bir resim gösteriliyor size,

26
00:01:20,764 --> 00:01:24,420
tüm bu bilgilere
bu makine karar veriyor

27
00:01:24,465 --> 00:01:28,951
ve bu makine web sitesinin veya
uygulamanın sahibi şirketin güdüleriyle

28
00:01:28,951 --> 00:01:32,251
yönetiliyor.

29
00:01:32,684 --> 00:01:36,540
Bu güdü ise sizin o uygulamada
mümkün olduğunca

30
00:01:36,540 --> 00:01:38,250
fazla zaman geçirmenize yöneliktir.

31
00:01:38,680 --> 00:01:42,087
Haliyle orada olmaktan hoşnut olduğunuzu
hissettirecek şeyleri yaparlar.

32
00:01:42,250 --> 00:01:44,643
İnsanların fotoğraflarınızı 
beğenmesini sağlarlar.

33
00:01:44,975 --> 00:01:47,943
Görmek isteyeceğinizi düşündükleri
içerikleri size gösterirler

34
00:01:48,066 --> 00:01:50,940
ki bunlar sizi ya mutlu edecek veya
çok kızdıracak şeylerdir,

35
00:01:50,940 --> 00:01:54,190
böylelikle de sizden duygusal tepki alarak
orada kalmanızı sağlarlar.

36
00:01:54,260 --> 00:01:57,143
Bunu, siz uygulamadayken size 
mümkün olduğu kadar çok sayıda

37
00:01:57,143 --> 00:01:59,163
reklam göstermek istedikleri için yaparlar

38
00:01:59,163 --> 00:02:00,610
çünkü bu onların iş modelidir.

39
00:02:00,897 --> 00:02:03,914
Ayrıca, uygulamalarını kullanmanızdan

40
00:02:03,914 --> 00:02:06,300
hakkınızda veri toplamak için
faydalanıyorlar.

41
00:02:06,370 --> 00:02:08,005
Bu verileri de

42
00:02:08,005 --> 00:02:11,663
sizin hayatınız ve davranışlarınızın
detaylı profilini oluşturmada kullanırlar

43
00:02:11,845 --> 00:02:13,924
ve bu profiller daha sonra

44
00:02:13,924 --> 00:02:16,930
sizi daha fazla reklam hedefine 
almak için kullanılabilir

45
00:02:17,200 --> 00:02:19,700
ve sonra da neler göreceğinizi belirler.

46
00:02:21,470 --> 00:02:25,170
Fakat bunların hepsi sadece bir şirketin
iş modeli ile ilgili değil,

47
00:02:25,614 --> 00:02:28,277
aslında demokrasimiz üzerinde etkisi var

48
00:02:28,735 --> 00:02:34,509
çünkü internette gördüğümüz şeyler
yüksek oranda bizim için özelleştirilmiş,

49
00:02:34,990 --> 00:02:36,183
sevdiğimiz,

50
00:02:36,453 --> 00:02:37,843
inandığımız,

51
00:02:38,253 --> 00:02:41,203
görmek veya inanmak istediğimiz şeyler.

52
00:02:41,523 --> 00:02:43,498
Bu, toplum olarak

53
00:02:43,756 --> 00:02:47,500
artık hepimizin müşterek bir bilgi seti
olmadığı anlamına geliyor

54
00:02:47,500 --> 00:02:49,687
ki bu birlikte çalışmamızı

55
00:02:49,687 --> 00:02:52,441
ve hayatlarımız hakkında 
birlikte kararlar vermemiz için

56
00:02:52,441 --> 00:02:55,391
aynı şeyleri bilmemizi gerektiren 
demokrasi için zor bir şey.

57
00:02:55,391 --> 00:02:57,030
Hepimiz farklı şeyleri bilir

58
00:02:57,030 --> 00:03:01,059
ve kendi küçük bilgi baloncuklarımızın 
içine yığılırsak

59
00:03:01,567 --> 00:03:04,860
birbirimizle anlaşmamız
inanılmaz zor olur.

60
00:03:04,860 --> 00:03:07,670
Paylaşılan deneyim veya 
paylaşılan bilgimiz yok.

61
00:03:08,241 --> 00:03:11,335
Çevrimiçi aldığımız bilgiler hakkında,

62
00:03:11,545 --> 00:03:14,107
şirketler hakkında 
ve internette gördüğümüz şeylere

63
00:03:14,247 --> 00:03:17,167
karar veren yapılar hakkında
eleştirel düşünmemizin

64
00:03:17,337 --> 00:03:19,455
gerçekten önemli olduğunu düşünüyorum.

65
00:03:21,504 --> 00:03:24,702
[NewsWise CIVIX ve 
Kanada Gazetecilik Vakfı (CJF) projesidir]

66
00:03:25,172 --> 00:03:27,595
Çeviri: Selda Yener