WEBVTT 00:00:07.078 --> 00:00:10.538 Bu üç kişiden hangisi riskli bir şey yapıyor? NOTE Paragraph 00:00:10.538 --> 00:00:15.008 Kolesterol ilaçlarını greyfurt suyu ile içen kişi mi? NOTE Paragraph 00:00:15.008 --> 00:00:17.489 İçki içmek için dışarı çıkmadan önce 00:00:17.489 --> 00:00:20.440 ağrıyan bileği için ağrı kesicisi içen kişi mi? NOTE Paragraph 00:00:20.440 --> 00:00:23.209 Ya da kan sulandırıcı bir ilaç kullanan 00:00:23.209 --> 00:00:26.659 kişinin baş ağrısı için aspirin alması mı? NOTE Paragraph 00:00:26.659 --> 00:00:29.229 Aslında hepsi riskli. 00:00:29.229 --> 00:00:32.454 Her biri, istemeden de olsa, bir ilaç etkileşimi yaratır. 00:00:32.454 --> 00:00:37.128 Bu da, olağanüstü durumlarda, böbrek yetmezliğine, karaciğer hasarına 00:00:37.128 --> 00:00:38.688 veya iç kanamaya yol açabilir. 00:00:38.688 --> 00:00:40.318 Bir ilaç başka bir maddeyle 00:00:40.318 --> 00:00:43.718 bir araya geldiğinde ilacın tek başına kullanılmasının 00:00:43.718 --> 00:00:47.398 yol açtığı etkilerden daha farklı ilaç etkileşimlerine sebep olur. 00:00:47.398 --> 00:00:52.208 Besinler, bitkisel takviyeler, yasal ilaçlar ve yasa dışı maddeler 00:00:52.208 --> 00:00:54.528 ilaç etkileşimlerine neden olabilir. NOTE Paragraph 00:00:54.528 --> 00:00:57.938 İlaç etkileşimlerinin çoğu iki kategoriye ayrılır. 00:00:57.938 --> 00:01:02.830 Bazıları, iki maddenin birbirini doğrudan etkilediğinde meydana gelir. 00:01:02.830 --> 00:01:07.223 Diğer durumlarda, bir madde diğerinin vücutta emilimini, 00:01:07.223 --> 00:01:11.810 metabolize edilmesini veya vücuttaki dolaşımını etkiler. NOTE Paragraph 00:01:11.810 --> 00:01:14.670 Örneğin, kan sulandırıcılar ve aspirin 00:01:14.670 --> 00:01:18.510 bir araya geldiğinde tehlikeli olan benzer etkilere sahiptir. 00:01:18.510 --> 00:01:20.790 Her ikisi de kan pıhtılarının oluşmasını önler— 00:01:20.790 --> 00:01:22.820 kan sulandırıcılar, 00:01:22.950 --> 00:01:25.930 pıhtılaşma faktörlerinin oluşumunu engeller. 00:01:25.930 --> 00:01:28.400 Aspirin ise, kan hücrelerinin 00:01:28.400 --> 00:01:31.550 bir araya toplanıp pıhtılaşmasını önler. 00:01:31.600 --> 00:01:34.470 Bu etkiler genellikle tek başına zararsızdır. 00:01:34.570 --> 00:01:38.450 Ama, bu ilaçlar birlikte alınırsa iç kanamaya yol açarak 00:01:38.550 --> 00:01:40.978 pıhtılaşmayı tehlikeli ölçüde engelleyebilirler. NOTE Paragraph 00:01:40.978 --> 00:01:44.010 Kan sulandırıcılar ve aspirin birlikte kullanılmadığında 00:01:44.010 --> 00:01:45.590 genellikle zararsız olsalar da, 00:01:45.590 --> 00:01:49.840 bir maddenin diğerinin etkisini şiddetlendirdiği etkileşimler, 00:01:49.840 --> 00:01:53.900 halihazırda zararlı olan ilaçlar arasında da olabilir. 00:01:53.900 --> 00:01:56.650 Kokain ve eroinin ikisi de tehlikelidir 00:01:56.650 --> 00:02:00.090 ve bu tehlikeler ikisi birlikte alındığında şiddetlenir— 00:02:00.090 --> 00:02:04.057 her ne kadar davranışsal etkileri birbirlerini dengeliyormuş gibi gelse de. 00:02:04.057 --> 00:02:08.899 Kokain bir uyarıcıdır ve artan kalp atış hızı gibi birçok etkisi 00:02:08.899 --> 00:02:11.599 vücudun daha fazla oksijene ihtiyaç duymasına neden olur. 00:02:11.599 --> 00:02:15.029 Ama yatıştırıcı olan eroin nefes almayı yavaşlatır 00:02:15.029 --> 00:02:19.054 ve vücudun oksijen ihtiyacını tam da daha fazlasına ihtiyacı olduğun anda azaltır. 00:02:19.054 --> 00:02:23.616 Bu kombinasyon organları zorlar ve solunum yetmezliği ile ölüme neden olabilir. NOTE Paragraph 00:02:23.616 --> 00:02:28.566 Greyfurt suyu ve statin adı verilen kolesterol düşürücü ilaçlar sınıfındaki 00:02:28.566 --> 00:02:32.276 bazı ilaçlar arasındaki etkileşim, 00:02:32.276 --> 00:02:34.556 ilaç metabolizması ile ilgilidir. 00:02:34.556 --> 00:02:39.780 Karaciğer, vücuda giren maddelerin parçalanmasını kolaylaştıran 00:02:39.780 --> 00:02:41.800 enzimler üretir. 00:02:41.800 --> 00:02:44.180 Enzimler, ilaçları hem daha karmaşık moleküllerden 00:02:44.180 --> 00:02:47.180 tedavi edici bileşenlerine ayırarak aktif hale getirebilir 00:02:47.180 --> 00:02:50.623 hem de zararlı bileşikleri zararsız metabolitlere 00:02:50.623 --> 00:02:55.075 parçalayarak etkisiz hale getirebilir. 00:02:55.075 --> 00:02:57.475 Her biri belirli bir moleküle uyan 00:02:57.475 --> 00:03:01.420 bir bağlanma bölgesine sahip olan birçok farklı enzim vardır. NOTE Paragraph 00:03:01.420 --> 00:03:05.680 Greyfurt, statinlerle aynı enzime bağlanır 00:03:05.680 --> 00:03:09.660 ve bu statinleri parçalamak için daha az enzimin kalması anlamına gelir. 00:03:09.660 --> 00:03:13.550 Bu yüzden, ikisinin birlikte kullanımı ilacın daha yüksek bir konsantrasyonda 00:03:13.550 --> 00:03:16.834 ve daha uzun bir süre kan dolaşımında kalması demektir, 00:03:16.834 --> 00:03:19.275 bu da böbrek yetmezliğine yol açabilir. NOTE Paragraph 00:03:19.275 --> 00:03:24.354 Alkol de Tylenol ve parasetamol gibi ağrı kesicilerin aktif maddesi olan 00:03:24.354 --> 00:03:28.794 Asetaminofen'i parçalayan enzimin işlevini değiştirebilir. 00:03:28.794 --> 00:03:33.744 Birisi asetaminofen aldığında, onun bir kısmı toksik bir maddeye dönüşür. 00:03:33.744 --> 00:03:35.454 Önerilen dozda alındığında, 00:03:35.454 --> 00:03:39.084 bu toksik yan üründen genellikle zarar verebilecek kadar yoktur. 00:03:39.084 --> 00:03:42.044 Ancak fazla alkol kullanımı, enzim aktivitesini değiştirebilir, 00:03:42.044 --> 00:03:44.674 böylece o yan üründen daha fazla üretilir, 00:03:44.674 --> 00:03:46.514 bu da makul bir asetaminofen dozu 00:03:46.514 --> 00:03:50.094 alınsa bile bu durum karaciğer hasarına neden olabilir. NOTE Paragraph 00:03:50.094 --> 00:03:54.880 Bu sırada, bitkisel ilaç sarı kantaron, karaciğerdeki özel bir enzimin 00:03:54.880 --> 00:03:56.580 üretimini arttırır. 00:03:56.580 --> 00:04:00.560 Bu, enzimin parçalamaktan sorumlu olduğu ilaçların 00:04:00.560 --> 00:04:02.570 daha hızlı metabolize edilmelerini sağlar— 00:04:02.570 --> 00:04:07.378 bazen bu etki, ilaçların tedavi edici etkisini gösteremeden önce çok hızlı olur. NOTE Paragraph 00:04:07.378 --> 00:04:11.217 Muhtemel etkileşimlerin baş döndürücü sayısına rağmen, 00:04:11.217 --> 00:04:15.636 yaygın kullanılan ilaçların tehlikeli etkileşimlerinin çoğu iyi bilinmektedir. 00:04:15.636 --> 00:04:19.026 Bilimdeki yeni gelişmeler, ilaç etkileşimlerini her zamankinden 00:04:19.026 --> 00:04:21.566 daha iyi takip etmemize yardımcı oluyor. 00:04:21.566 --> 00:04:26.066 Bazı araştırmacılar, vücudunuzdaki protein etkileşimlerinin bilgilerini kullanarak, 00:04:26.066 --> 00:04:28.936 ilaç etkileşimlerinin yan etkilerini tahmin edebilen 00:04:28.936 --> 00:04:33.558 AI programları geliştiriyorlar. 00:04:33.558 --> 00:04:37.158 Durmadan geliştirilen yeni ilaçların potansiyel etkileşimlerini bulmak için 00:04:37.158 --> 00:04:40.108 süper bilgisayarlar kullanılıyor. 00:04:40.108 --> 00:04:43.398 Bu esnada, bu ilaçlar ise hâlâ gelişme sürecinde.