Hovoříme-li o angličtině,
myslíme tím často jeden jazyk,
ale co mají dialekty, používané
v mnohých zemích na celém světě,
společného jeden s druhým
a s Chaucerovými spisy?
A jak souvisí s podivnými slovy
ze staroanglického eposu Beowulf?
Odpovědí je, že jako mnohé jazyky
se angličtina vyvíjela
skrze generace mluvčích
a prodělala časem velké změny.
Ale díky těmto změnám
můžeme jazyk vysledovat
od dnešních dnů zpět
k jeho starověkým kořenům.
Moderní angličtina sice
sdílí podobná slova
s románskými jazyky
založenými na latině,
jako francouzština a španělština,
mnoho těchto slov však
původně neobsahovala.
Ta do ní začala pronikat
až s normanskou invazí
Anglie v roce 1066.
Když francouzsky hovořící
Normané dobyli Anglii,
a stali se její vládnoucí třídou,
přinesli s sebou svou řeč
a přidali obrovské množství
francouzských a latinských slov
do anglického jazyka,
kterým se zde již mluvilo.
Dnes tomuto jazyku říkáme
staroangličtina.
Je to jazyk Beowulfa.
Asi nevypadá moc povědomě,
ale může být rozpoznatelnější,
znáte-li trochu němčinu.
Je to proto, že staroangličtina
patří do germánské jazykové rodiny,
kterou prvně na Britské ostrovy
v 5. a 6. století přinesli
Anglové, Sasové a Jutové.
Německý dialekt, kterým mluvili,
se stal známým jako anglosaština.
Vikingští nájezdníci
v 8. až 11. století
přidali další vypůjčená slova
ze staré norštiny.
Nemusí být snadné vidět
kořeny moderní angličtiny
pod všemi těmito vypůjčenými slovy
z francouzštiny, latiny,
staré norštiny a dalších jazyků.
Ale může nám pomoci srovnávací lingvistika
sledováním gramatické struktury,
vzorců posouvání hlásek
a jádra slovní zásoby.
Například po 6. století
se německá slova začínající na "p"
změnila na "pf",
zatímco staroangličtina
si udržela "p" nezměněné.
Nebo se švédská slova
s hláskami "sk"
vyvinula v angličtině na "sh".
Některá anglická slova
mají stále "sk"
jako "skirt" a "skull",
ale to jsou slova
vypůjčená ze staré norštiny,
která přišla až po posunu
z "sk" na "sh".
Tyto příklady nám ukazují,
že tak jako románské jazyky
pocházejí z latiny,
angličtina, švédština, němčina
a mnoho dalších jazyků
pocházejí z jejich společného
předka, pragermánštiny,
používaného okolo roku 500 př.n.l.
Protože tento historický jazyk
nebyl nikdy zaznamenán,
můžeme jej pouze zrekonstruovat
porovnáním jeho potomků,
což je možné díky důslednosti
v jejich proměnách.
Stejný proces můžeme využít,
chceme-li jít ještě o krok dále
a sledovat původ pragermánštiny
v jazyku zvaném praindoevropština,
užívaném přibližně před 6 000 lety
na Pontských stepích
v dnešní Ukrajině a Rusku.
Je to zrekonstruovaný předek
indoevropské jazykové rodiny
zahrnující téměř všechny
historicky užívané jazyky v Evropě
i velké části jižní a západní Asie.
A ačkoliv je to trochu pracnější,
můžeme najít stejné systematické
podobnosti nebo shody
mezi souvisejícími slovy
z různých větví indoevropských jazyků.
Při porovnávání angličtiny s latinou
vidíme v angličtině "t",
kde má latina "d",
a "f", kde je v latině "p"
na začátku slov.
Některé ze vzdálenějších příbuzných
angličtiny, včetně hindštiny, perštiny
a keltských jazyků, byly z území
dnešní Británie vytlačeny.
Praindoevropština sama pochází
z mnohem staršího jazyka,
ale naneštěstí je to tak dávno,
že nám historické a archeologické důkazy
nedovolí jít tak daleko.
Mnoho záhad tak zůstává utajeno
- zda může být
spojení mezi indoevropštinou
a dalšími velkými jazykovými rodinami,
či jakými jazyky se v Evropě mluvilo
před jejím příchodem.
Avšak je tu jeden úžasný fakt,
že téměř 3 miliardy lidí na světě,
kteří si mnohdy vzájemně nerozumí,
užívají stejná slova
pozměněná 6 000 let historie.