WEBVTT

00:00:01.222 --> 00:00:02.755
Birçoğunuz gibi,

00:00:02.755 --> 00:00:04.932
aç olduğumda buzdolabını açıp

00:00:04.932 --> 00:00:07.650
istediğim zaman yiyecek bir şey çıkarırım.

00:00:08.309 --> 00:00:11.545
Bu, bizim gibi gelişmiş ülkelerde
yaşayan çoğu kişinin

00:00:11.569 --> 00:00:13.249
üzerine fazla düşünmediği bir şey.

NOTE Paragraph

00:00:13.625 --> 00:00:18.323
Ancak 23 yıl önce Tanzanya'daki
bir mülteci kampında yaşarken

00:00:18.323 --> 00:00:20.985
hatta yedi yıl önce,
ABD'ye taşınmadan önce

00:00:20.985 --> 00:00:23.208
kendi ülkem Ruanda'da yaşarken

00:00:23.208 --> 00:00:27.339
hayatımda asla sahip olacağımı
düşünmediğim bir lüks.

NOTE Paragraph

00:00:27.784 --> 00:00:31.498
Ülkem Ruanda çok can alan
soykırım trajedisini yaşadığında

00:00:31.498 --> 00:00:35.061
sadece yedi yaşındaydım,

00:00:35.085 --> 00:00:38.307
ülkeden kaçmamıza sebep oldular
ve mülteci olduk.

00:00:38.736 --> 00:00:41.600
Mülteci kampındaki hayat, hayat değildi.

00:00:43.452 --> 00:00:44.892
Hayatta kalmaydı.

00:00:45.572 --> 00:00:50.278
Birçok insanın hastalıktan,
hijyen eksikliğinden,

00:00:50.302 --> 00:00:51.706
açlıktan öldüğünü gördüm.

00:00:51.730 --> 00:00:53.589
Gıda ender bir eşya haline geldi.

00:00:54.283 --> 00:00:55.658
Kötü günler yaşadık.

00:00:55.658 --> 00:00:59.855
Ben ve ailem ormandaki yaprakları
ve yeşillikleri yiyerek hayatta kaldık.

00:01:00.287 --> 00:01:04.254
Hiçbir şey yemeden 
üç veya dört gün geçirdiğimiz,

00:01:04.254 --> 00:01:08.188
bataklıktan sadece su içebildiğimiz

00:01:08.212 --> 00:01:10.656
daha kötü günler geçirdik.

NOTE Paragraph

00:01:10.680 --> 00:01:12.728
Mülteci kampında üç yıl geçirdikten sonra,

00:01:12.752 --> 00:01:15.283
Rwanda'ya geri dönmeye karar verdik.

00:01:15.307 --> 00:01:18.204
Yemekle mücadelemiz devam etti.

00:01:18.228 --> 00:01:23.077
Fakat çiftçilik tek güvenilir
besin kaynağı olduğunu kanıtladı.

00:01:23.101 --> 00:01:26.722
Ancak yiyeceklerimiz beslenme
çeşitliliğinden yoksundu

00:01:26.722 --> 00:01:28.918
ve beslenmemizi dengelemek için

00:01:28.942 --> 00:01:31.713
Birleşmiş Milletler Dünya
Gıda Programından gelen

00:01:31.713 --> 00:01:33.763
gıda yardımına güvenmeye devam ettik.

NOTE Paragraph

00:01:33.787 --> 00:01:38.196
Bugün hala Ruandalıların
yüzde 70'inden fazlası

00:01:38.220 --> 00:01:40.331
tarım sektöründe çalışıyor.

00:01:40.355 --> 00:01:43.913
Ancak yetersiz beslenme 
ve büyümenin engellenmesi devam ediyor.

00:01:44.244 --> 00:01:47.228
Gıda güvensizliği ve yetersiz beslenmenin

00:01:47.228 --> 00:01:50.444
insanların yeterince tarım
yapmadıkları için olmadığını fark ettim;

00:01:51.544 --> 00:01:54.568
insanlar doğru mahsulü
yetiştirmediği için oluyordu.

NOTE Paragraph

00:01:55.315 --> 00:01:57.275
Sonunda Ruanda'dan ayrıldım

00:01:57.299 --> 00:02:00.656
ve lisansüstü eğitim için ABD'ye taşındım

00:02:00.680 --> 00:02:04.299
ve bu soruna olası çözümü keşfettim.

00:02:04.323 --> 00:02:06.521
Bu çözüm kinoa.

NOTE Paragraph

00:02:08.379 --> 00:02:11.953
Kinoa; Bolivya, Peru gibi ülkelere,

00:02:11.953 --> 00:02:15.317
Güney Amerika'nın Yerli bölgelerine özgü.

00:02:15.546 --> 00:02:19.077
Güçlü besin maddesi ile çok iyi bilinir

00:02:19.101 --> 00:02:22.046
ve bu mahsul, dokuz temel
amino asidin tamamına sahip,

00:02:22.070 --> 00:02:24.252
bu da onu tam bir protein haline getirir.

00:02:24.276 --> 00:02:27.937
Ancak maalesef kinoa
dünyanın farklı yerlerinde

00:02:27.961 --> 00:02:29.815
o kadar fazla yetiştirilmiyor.

NOTE Paragraph

00:02:30.339 --> 00:02:31.760
Örneğin Ruanda'da,

00:02:31.784 --> 00:02:35.006
o açlık ve beslenme yetersizliği
dönemlerinde

00:02:35.030 --> 00:02:38.450
çoğumuzu hayatta tutan tek şey fasulye.

00:02:39.117 --> 00:02:44.804
Nitekim Ruanda kişi başına hesaplandığında
dünyada en çok fasulye tüketen ülke.

00:02:45.077 --> 00:02:47.951
Afrika'nın bu bölgesinde fasulye,

00:02:47.951 --> 00:02:52.216
hazır besin kaynağı sağlayan
mahsullerden biri

00:02:52.240 --> 00:02:55.566
çünkü büyümenin her aşamasında
fasulye yiyebilirsiniz.

00:02:55.590 --> 00:02:59.185
Hasattan önce yeşil fasulye,
sonra yaprak ve fasulye yeriz.

00:02:59.561 --> 00:03:04.609
Maalesef her mevsim aynı tarlada
fasulye yetiştiremezsiniz.

00:03:04.609 --> 00:03:07.244
Hastalık ve böceklerden kaçınmak için

00:03:07.268 --> 00:03:09.809
düzenli devir olmasını sağlamalısınız.

NOTE Paragraph

00:03:10.333 --> 00:03:15.579
Fasulye gibi, çiftçiler de besleyici
kinoa yapraklarının tadını çıkarabilir.

00:03:15.603 --> 00:03:18.642
Fasulyeler besleyici kabul edilirken

00:03:18.666 --> 00:03:21.237
kinoa çok daha fazla mikro besin içerir

00:03:21.237 --> 00:03:23.477
ve kinoa ile fasulyeden [daha fazla]

00:03:23.477 --> 00:03:26.053
farklı gıda ürünü
ve içecek yapabilirsiniz.

00:03:26.053 --> 00:03:27.387
2015 yılında,

00:03:27.387 --> 00:03:31.577
Washington Eyalet Üniversitesindeki
araştırma ekibimle birlikte

00:03:31.601 --> 00:03:34.275
Ruanda'da ilk kez kinoayı tanıttık.

00:03:34.657 --> 00:03:37.349
Ruanda'nın üç ekolojik bölgesinde

00:03:37.373 --> 00:03:41.392
adaptasyonu görmek için
20 çeşit kinoa test ettik.

00:03:42.252 --> 00:03:44.193
Sonuçlar şaşırtıcıydı.

NOTE Paragraph

00:03:44.537 --> 00:03:46.609
Test ettiğimiz 20 çeşitten 15'i

00:03:46.633 --> 00:03:51.013
Ruanda'nın ikliminde iyi büyüme
potansiyeli olduğunu gösterdi.

00:03:51.538 --> 00:03:55.425
Daha sonra Quinoa Model Çiftçi
Programını başlattık.

00:03:55.425 --> 00:03:57.756
Bu potansiyel çeşitleri çiftçilere

00:03:57.756 --> 00:04:00.474
çiftliklerinde ve topluluklarında
büyütmeleri için verdik.

00:04:00.474 --> 00:04:01.863
12 çiftçiyle başladık

00:04:01.887 --> 00:04:03.434
ve üç yıl sonra şu anda,

00:04:03.458 --> 00:04:06.402
diğer çiftçilerin bu mahsulü
benimsemelerine

00:04:06.426 --> 00:04:08.064
yardım etme konusundaki

00:04:08.064 --> 00:04:11.507
çalışmaları nedeniyle yerel olarak
"kinoanın kraliçesi" olarak bilinen

00:04:11.507 --> 00:04:15.382
annem de dahil olmak üzere
yaklaşık 500 çiftçiyle çalışıyoruz.

NOTE Paragraph

00:04:15.793 --> 00:04:17.351
Onlara tohumları veriyoruz,

00:04:17.351 --> 00:04:20.093
nasıl yetiştireceklerini
ve pişireceklerini öğretiyoruz.

00:04:20.117 --> 00:04:21.855
Çiftçiler oldukça yaratıcı,

00:04:21.879 --> 00:04:24.279
kendilerine ait tarifler üretiyorlar.

00:04:24.593 --> 00:04:27.879
Birçoğunun artık günde üç kez
besleyici yiyeceklere erişebildiği

00:04:27.903 --> 00:04:30.213
başarı öyküleri de dahil olmak üzere

00:04:30.213 --> 00:04:34.665
yaşamlarında dikkate değer
değişiklikler görmeye başladık.

NOTE Paragraph

00:04:34.689 --> 00:04:36.654
Kinoanın diğer mahsulleri

00:04:36.678 --> 00:04:40.427
tamamen [oyun dışı etmediğini]
belirtmek isterim.

00:04:40.451 --> 00:04:43.410
Kinoayı, kronik yetersiz beslenmeyle
mücadele etmek için

00:04:43.434 --> 00:04:45.981
beslenmeyi tamamlayarak,

00:04:46.005 --> 00:04:49.903
genel sağlık ve beslenmeyi
oluşturmak için ek olarak tanıttık.

00:04:49.927 --> 00:04:52.771
Bu modeli Ruanda'da kinoa ile başlattık

00:04:52.795 --> 00:04:56.368
ancak açlık ve yetersiz beslenme yaşayan

00:04:56.392 --> 00:04:58.545
farklı ülkelerde çoğaltılabilir.

00:04:59.161 --> 00:05:04.856
Dünyada yaklaşık dokuz kişiden biri
kronik yetersiz beslenmeden muzdarip.

00:05:05.187 --> 00:05:07.127
Kenya, Malawi, Uganda gibi ülkelerdeki

00:05:07.151 --> 00:05:12.215
ve açlık ve yetersiz beslenme yaşayan
diğer ülkelerdeki kurumlarla

00:05:12.215 --> 00:05:15.035
araştırma iş birliği başlattık.

NOTE Paragraph

00:05:15.450 --> 00:05:17.996
Kinoa sihirli tek ürün değil.

00:05:18.212 --> 00:05:23.559
Uyarlanabilirliği ve besin değeri yüksek

00:05:24.631 --> 00:05:30.385
darı, sorgum, fonio, arpa,
yulaf gibi mahsuller var.

00:05:30.409 --> 00:05:34.641
Bu mahsullerin adaptasyonu yüksek
ve iklim değişikliğine iyi tepki verir.

00:05:34.665 --> 00:05:38.823
Bu sihirli mahsulleri dünyanın
farklı yerlerinde yetiştirebilir,

00:05:38.847 --> 00:05:44.061
boşluğu doldurup herkes için erişilebilir
besleyici yiyecekler elde edebilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:05:44.903 --> 00:05:47.172
Aç olmanın nasıl bir his olduğunu bilirim.

00:05:47.196 --> 00:05:48.476
O duyguyu ben de yaşadım.

00:05:49.037 --> 00:05:51.608
Yetersiz beslenmenin
nasıl bir his olduğunu bilirim

00:05:51.632 --> 00:05:53.736
çünkü ben de yaşadım.

00:05:53.760 --> 00:05:59.586
Biyoçeşitliliği, uyarlanabilirliği
ve besin değeri yüksek

00:05:59.586 --> 00:06:02.277
mahsullerin piyasaya sürülmesi,

00:06:02.277 --> 00:06:07.113
açlık ve yetersiz beslenme yaşayan
topluluklarda ve ülkelerde gıda güvenliği,

00:06:07.137 --> 00:06:12.318
tohum egemenliği ve sürdürülebilir
üretim yaratmada önemli bir rol oynayacak.

NOTE Paragraph

00:06:12.924 --> 00:06:16.390
Besleyici yiyeceklere sahip olmak
bir lüks olmamalı.

00:06:16.916 --> 00:06:19.755
Herkes için erişilebilir

00:06:19.755 --> 00:06:23.063
ve uygun fiyatlı besleyici gıda
bulunmasını sağlamaya ihtiyaç var.

00:06:23.087 --> 00:06:26.423
Bu, onu gerçeğe dönüştürmek için
atılan bir adım.

NOTE Paragraph

00:06:27.873 --> 00:06:29.023
Teşekkürler.