WEBVTT

00:00:06.481 --> 00:00:09.603
Việc khám phá ra cấu trúc ADN

00:00:09.603 --> 00:00:14.170
là một trong những thành tựu khoa học
quan trọng nhất ở thế kỉ trước

00:00:14.170 --> 00:00:16.224
và cả trong lịch sử loài người.

00:00:16.224 --> 00:00:20.163
Chuỗi xoắn kép nổi tiếng này
gắn liền với tên tuổi Watson và Crick,

00:00:20.163 --> 00:00:24.327
hai trong số các nhà khoa học 
đạt giải Nobel nhờ khám phá ra nó.

00:00:24.327 --> 00:00:28.022
Nhưng có một tên khác
ít được biết đến: Rosalind Franklin.

00:00:28.022 --> 00:00:32.567
Bạn hẳn đã nghe rằng bà hỗ trợ dữ liệu
cho ý tưởng tuyệt vời của Watson và Crick,

00:00:32.567 --> 00:00:36.850
hay bà là một nhà khoa học tham vọng
với lối ăn mặc giản dị,

00:00:36.850 --> 00:00:41.229
theo như miêu tả của Watson
trong cuốn "The Double Helix."

00:00:41.229 --> 00:00:43.852
Nhờ những người viết tiểu sử của Franklin,

00:00:43.852 --> 00:00:47.191
tìm hiểu về cuộc sống, 
phỏng vấn người thân

00:00:47.191 --> 00:00:50.917
mà ta mới được biết về bà
qua một câu chuyện thật khác ,

00:00:50.917 --> 00:00:54.511
và rằng những đóng góp khoa học của bà
đã quá bị xem nhẹ,

00:00:54.511 --> 00:00:56.721
Hãy cùng lắng nghe câu chuyện ấy.

00:00:56.721 --> 00:01:01.475
Rosalind Elsie Franklin sinh
tại London, năm 1920.

00:01:01.475 --> 00:01:04.612
Thời niên thiếu, bà đã mong ước
trở thành nhà khoa học,

00:01:04.612 --> 00:01:08.764
một con đường sự nghiệp không mấy phổ biến
và dễ dàng cho nữ giới thời đó.

00:01:08.764 --> 00:01:11.039
Mặc dù vậy, bà rất giỏi môn này.

00:01:11.039 --> 00:01:14.325
Bà đã được nhận học bổng đến Cambridge
học ngành Hóa,

00:01:14.325 --> 00:01:16.282
lấy bằng Tiến sĩ tại đây,

00:01:16.282 --> 00:01:19.397
sau đó, tiến hành nghiên cứu 
cấu trúc của than,

00:01:19.397 --> 00:01:23.760
giúp chế tạo mặt nạ khí tốt hơn
cho nước Anh trong Thế chiến thứ II.

00:01:23.760 --> 00:01:26.256
Năm 1951, bà tham gia King's College,

00:01:26.256 --> 00:01:29.520
sử dụng kĩ thuật chụp X-quang 
để nghiên cứu cấu trúc ADN,

00:01:29.520 --> 00:01:32.414
là một trong những đề tài
nóng nhất giới khoa học.

00:01:32.414 --> 00:01:35.449
Franklin nâng cấp phòng chụp X-quang 
và soi xét

00:01:35.449 --> 00:01:40.120
những tia X mang năng lượng cao
trên các tinh thể ADN nhỏ và ẩm ướt .

00:01:40.120 --> 00:01:43.804
Nhưng nền văn hóa hàn lâm thời đó
không mấy ưu ái phụ nữ,

00:01:43.804 --> 00:01:46.286
và Franklin bị các đồng nghiệp 
của mình cô lập.

00:01:46.286 --> 00:01:48.609
Bà từng có xung đột với Maurice Wilkins,

00:01:48.609 --> 00:01:52.534
một chuyên viên phòng thí nghiệm
cho rằng bà được thuê làm trợ lý.

00:01:52.534 --> 00:01:54.472
Nhưng Franklin vẫn làm việc,

00:01:54.472 --> 00:02:01.193
và vào năm 1952, bà thu được Bức ảnh 51,
bức ảnh X-quang nổi tiếng nhất của ADN.

00:02:01.193 --> 00:02:03.630
Để có được hình ảnh này 
phải tốn 100 giờ,

00:02:03.630 --> 00:02:07.485
thêm khoảng một năm nữa 
cho những tính toán, phân tích.

00:02:07.485 --> 00:02:10.448
Cùng lúc đó, nhà sinh vật học người Mỹ
James Watson

00:02:10.448 --> 00:02:12.787
và nhà vật lý học người Anh Francis Crick

00:02:12.787 --> 00:02:15.730
cũng đang tiến hành
tìm kiếm cấu trúc ADN.

00:02:15.730 --> 00:02:17.752
Không báo trước với Franklin,

00:02:17.752 --> 00:02:21.277
Wilkins đã lấy Bức ảnh 51
cho Watson và Crick xem.

00:02:21.277 --> 00:02:25.078
Thay vì phải tính toán vị trí chính xác
của từng nguyên tử một,

00:02:25.078 --> 00:02:27.942
họ làm phân tích nhanh 
dữ liệu của Franklin

00:02:27.942 --> 00:02:31.442
và sử dụng nó để dựng nên
một vài cấu trúc tiềm năng,

00:02:31.442 --> 00:02:34.220
sau cùng, đi đến kết luận chính xác.

00:02:34.220 --> 00:02:37.169
ADN được cấu thành bởi hai dải xoắn,

00:02:37.169 --> 00:02:42.416
nối nhau ở giữa bằng các bazơ,
trông như những nấc thang.

00:02:42.416 --> 00:02:46.670
Watson và Crick công bố mô hình này
vào tháng Tư năm 1953.

00:02:46.670 --> 00:02:50.215
Khi đó, Franklin
cũng vừa thực hiện xong các tính toán,

00:02:50.215 --> 00:02:54.248
đưa đến kết luận tương tự,
và đệ trình bản thảo của mình.

00:02:54.248 --> 00:02:56.721
Báo chí công bố
các bản thảo cùng lúc,

00:02:56.721 --> 00:02:58.883
nhưng luôn đặt Franklin ở phía sau,

00:02:58.883 --> 00:03:02.592
như thể thí nghiệm của bà chỉ để 
khẳng định ý tưởng đột phá

00:03:02.592 --> 00:03:05.381
của Watson và Crick
thay vì làm nền tảng.

00:03:05.381 --> 00:03:07.920
Nhưng Franklin cũng đã dừng
công việc nghiên cứu ADN

00:03:07.920 --> 00:03:11.018
và qua đời vì ung thư năm 1958

00:03:11.018 --> 00:03:15.107
mà không bao giờ biết được rằng 
Watson và Crick đã thấy bức ảnh của mình

00:03:15.107 --> 00:03:19.326
và cùng với Wilkins, 
nhận giải Nobel năm 1962

00:03:19.326 --> 00:03:21.421
cho nghiên cứu về ADN của họ.

00:03:21.421 --> 00:03:25.006
Người ta thường nói Franklin 
đáng ra đã được nhận giải Nobel

00:03:25.006 --> 00:03:28.288
nếu như người ta đồng ý
trao nó cho người đã khuất.

00:03:28.288 --> 00:03:31.638
Trên thực tế, có thể
bà sẽ được trao giải đến hai lần.

00:03:31.638 --> 00:03:37.302
Công trình về cấu trúc vi-rút của bà đã
giúp đồng nghiệp nhận giải Nobel năm 1982.

00:03:37.302 --> 00:03:42.636
Đã đến lúc kể về một phụ nữ dũng cảm
chống phân biệt giới tính trong khoa học

00:03:42.636 --> 00:03:47.514
và đóng góp vào cách mạng
y học, sinh học và nông nghiệp.

00:03:47.514 --> 00:03:51.034
Đã đến lúc tôn vinh 
Rosalind Elsie Franklin,

00:03:51.034 --> 00:03:54.504
người mẹ vô danh 
của cấu trúc xoắn kép.