Việc khám phá ra cấu trúc ADN

là một trong những thành tựu khoa học
quan trọng nhất ở thế kỉ trước

và cả trong lịch sử loài người.

Chuỗi xoắn kép nổi tiếng này
gắn liền với tên tuổi Watson và Crick,

hai trong số các nhà khoa học 
đạt giải Nobel nhờ khám phá ra nó.

Nhưng có một tên khác
ít được biết đến: Rosalind Franklin.

Bạn hẳn đã nghe rằng bà hỗ trợ dữ liệu
cho ý tưởng tuyệt vời của Watson và Crick,

hay bà là một nhà khoa học tham vọng
với lối ăn mặc giản dị,

theo như miêu tả của Watson
trong cuốn "The Double Helix."

Nhờ những người viết tiểu sử của Franklin,

tìm hiểu về cuộc sống, 
phỏng vấn người thân

mà ta mới được biết về bà
qua một câu chuyện thật khác ,

và rằng những đóng góp khoa học của bà
đã quá bị xem nhẹ,

Hãy cùng lắng nghe câu chuyện ấy.

Rosalind Elsie Franklin sinh
tại London, năm 1920.

Thời niên thiếu, bà đã mong ước
trở thành nhà khoa học,

một con đường sự nghiệp không mấy phổ biến
và dễ dàng cho nữ giới thời đó.

Mặc dù vậy, bà rất giỏi môn này.

Bà đã được nhận học bổng đến Cambridge
học ngành Hóa,

lấy bằng Tiến sĩ tại đây,

sau đó, tiến hành nghiên cứu 
cấu trúc của than,

giúp chế tạo mặt nạ khí tốt hơn
cho nước Anh trong Thế chiến thứ II.

Năm 1951, bà tham gia King's College,

sử dụng kĩ thuật chụp X-quang 
để nghiên cứu cấu trúc ADN,

là một trong những đề tài
nóng nhất giới khoa học.

Franklin nâng cấp phòng chụp X-quang 
và soi xét

những tia X mang năng lượng cao
trên các tinh thể ADN nhỏ và ẩm ướt .

Nhưng nền văn hóa hàn lâm thời đó
không mấy ưu ái phụ nữ,

và Franklin bị các đồng nghiệp 
của mình cô lập.

Bà từng có xung đột với Maurice Wilkins,

một chuyên viên phòng thí nghiệm
cho rằng bà được thuê làm trợ lý.

Nhưng Franklin vẫn làm việc,

và vào năm 1952, bà thu được Bức ảnh 51,
bức ảnh X-quang nổi tiếng nhất của ADN.

Để có được hình ảnh này 
phải tốn 100 giờ,

thêm khoảng một năm nữa 
cho những tính toán, phân tích.

Cùng lúc đó, nhà sinh vật học người Mỹ
James Watson

và nhà vật lý học người Anh Francis Crick

cũng đang tiến hành
tìm kiếm cấu trúc ADN.

Không báo trước với Franklin,

Wilkins đã lấy Bức ảnh 51
cho Watson và Crick xem.

Thay vì phải tính toán vị trí chính xác
của từng nguyên tử một,

họ làm phân tích nhanh 
dữ liệu của Franklin

và sử dụng nó để dựng nên
một vài cấu trúc tiềm năng,

sau cùng, đi đến kết luận chính xác.

ADN được cấu thành bởi hai dải xoắn,

nối nhau ở giữa bằng các bazơ,
trông như những nấc thang.

Watson và Crick công bố mô hình này
vào tháng Tư năm 1953.

Khi đó, Franklin
cũng vừa thực hiện xong các tính toán,

đưa đến kết luận tương tự,
và đệ trình bản thảo của mình.

Báo chí công bố
các bản thảo cùng lúc,

nhưng luôn đặt Franklin ở phía sau,

như thể thí nghiệm của bà chỉ để 
khẳng định ý tưởng đột phá

của Watson và Crick
thay vì làm nền tảng.

Nhưng Franklin cũng đã dừng
công việc nghiên cứu ADN

và qua đời vì ung thư năm 1958

mà không bao giờ biết được rằng 
Watson và Crick đã thấy bức ảnh của mình

và cùng với Wilkins, 
nhận giải Nobel năm 1962

cho nghiên cứu về ADN của họ.

Người ta thường nói Franklin 
đáng ra đã được nhận giải Nobel

nếu như người ta đồng ý
trao nó cho người đã khuất.

Trên thực tế, có thể
bà sẽ được trao giải đến hai lần.

Công trình về cấu trúc vi-rút của bà đã
giúp đồng nghiệp nhận giải Nobel năm 1982.

Đã đến lúc kể về một phụ nữ dũng cảm
chống phân biệt giới tính trong khoa học

và đóng góp vào cách mạng
y học, sinh học và nông nghiệp.

Đã đến lúc tôn vinh 
Rosalind Elsie Franklin,

người mẹ vô danh 
của cấu trúc xoắn kép.