WEBVTT

00:00:07.051 --> 00:00:09.603
Odkrycie struktury DNA

00:00:09.603 --> 00:00:14.170
było jednym z najważniejszych
osiągnięć naukowych w ubiegłym stuleciu,

00:00:14.170 --> 00:00:16.224
a właściwie w historii ludzkości.

00:00:16.224 --> 00:00:20.163
Znana obecnie podwójna helisa kojarzy się
prawie wyłącznie z Watsonem i Crickiem,

00:00:20.163 --> 00:00:21.327
dwójką z naukowców,


00:00:21.327 --> 00:00:23.987
którzy za jej odkrycie
dostali Nagrodę Nobla.

00:00:23.987 --> 00:00:26.582
Ale jest jeszcze jedna osoba,
którą może znacie,

00:00:26.582 --> 00:00:28.382
Rosalind Franklin.

00:00:28.382 --> 00:00:32.567
Może słyszeliście, że jej badania 
wsparły genialną ideę Watsona i Cricka

00:00:32.567 --> 00:00:36.850
lub to, że ubierała się prosto
i była wojowniczą uczoną,

00:00:36.850 --> 00:00:41.859
bo tak opisał ją Watson
w "Podwójnej helisie".

00:00:41.859 --> 00:00:43.852
Dzięki biografom Franklin,

00:00:43.852 --> 00:00:47.191
którzy zbadali jej życie i rozmawiali
z wieloma bliskimi jej osobami,

00:00:47.191 --> 00:00:50.917
wiemy, że ten opis jest daleki od prawdy,

00:00:50.917 --> 00:00:54.851
a jej osiągnięcia naukowe są
w dużej mierze niedocenione.

00:00:54.851 --> 00:00:56.721
Oto jej prawdziwa historia.

00:00:56.721 --> 00:01:01.475
Rosalind Elsie Franklin urodziła się
w Londynie w 1920 roku.

00:01:01.475 --> 00:01:04.612
Już jako nastolatka chciała zostać uczoną,

00:01:04.612 --> 00:01:08.764
co nie było typowym ani łatwym zawodem
dla dziewcząt w tamtych czasach.

00:01:08.764 --> 00:01:11.039
Tak czy inaczej celowała
w naukach ścisłych.

00:01:11.039 --> 00:01:14.325
Dostała stypendium,
żeby studiować chemię w Cambridge,

00:01:14.325 --> 00:01:16.252
gdzie zrobiła doktorat,

00:01:16.252 --> 00:01:19.397
a potem prowadziła badania
nad strukturą węgla,

00:01:19.397 --> 00:01:21.160
co pozwoliło udoskonalić maski gazowe

00:01:21.160 --> 00:01:23.700
dla Brytyjczyków
podczas II Wojny Światowej.

00:01:23.700 --> 00:01:26.256
W 1951 roku trafiła do King's College,

00:01:26.256 --> 00:01:29.600
gdzie korzystała z technik rentgenowskich
do badania struktury DNA,

00:01:29.600 --> 00:01:32.414
jednego z najbardziej 
gorących tematów w nauce.

00:01:32.414 --> 00:01:35.419
Franklin unowocześniła laboratorium 
i zabrała się do pracy,

00:01:35.419 --> 00:01:37.500
naświetlania promieniami X
o dużym natężeniu

00:01:37.500 --> 00:01:40.120
maleńkich, mokrych kryształków DNA.

00:01:40.120 --> 00:01:43.804
Kultura akademicka w tamtych czasach
nie była przyjazna kobietom,

00:01:43.804 --> 00:01:46.556
a Franklin była izolowana w środowisku.

00:01:46.556 --> 00:01:48.609
Weszła w konflikt z Maurice Wilkinsem,

00:01:48.609 --> 00:01:52.824
pracownikiem laboratorium, który uznał,
że przydzielono mu ją jako asystentkę.

00:01:52.824 --> 00:01:54.472
Jednak Franklin pracowała dalej

00:01:54.472 --> 00:02:01.193
i w 1952 roku zrobiła zdjęcie 51,
najbardziej znany rentgenogram DNA.

00:02:01.193 --> 00:02:03.630
Uzyskanie zdjęcia zajęło 100 godzin,

00:02:03.630 --> 00:02:07.485
a obliczenia do jego analizy
miały potrwać rok.

00:02:07.485 --> 00:02:10.448
W międzyczasie James Watson,
amerykański biolog,

00:02:10.448 --> 00:02:12.787
i brytyjski fizyk Francis Crick

00:02:12.787 --> 00:02:15.730
również zajmowali się
badaniami nad strukturą DNA.

00:02:15.730 --> 00:02:17.252
Bez wiedzy Franklin

00:02:17.252 --> 00:02:21.667
Wilkins zabrał zdjęcie 51
i pokazał je Watsonowi i Crickowi.

00:02:21.667 --> 00:02:25.078
Zamiast obliczania
dokładnej pozycji każdego atomu,

00:02:25.078 --> 00:02:27.942
zrobili szybką analizę
danych zebranych przez Franklin

00:02:27.942 --> 00:02:31.442
i użyli jej do budowy
kilku potencjalnych struktur.

00:02:31.442 --> 00:02:34.220
W końcu trafili na właściwą.

00:02:34.220 --> 00:02:38.959
DNA składa się z dwóch spiralnych,
przeciwlegle ułożonych nici

00:02:38.959 --> 00:02:42.516
z połączeniami w środku,
jak szczeble drabiny.

00:02:42.516 --> 00:02:46.810
Watson i Crick opublikowali swój model
w kwietniu 1953 roku.

00:02:46.810 --> 00:02:50.215
W tym samym czasie
Franklin skończyła obliczenia,

00:02:50.215 --> 00:02:51.664
doszła do tego samego wniosku

00:02:51.664 --> 00:02:54.398
i oddała swój tekst do druku.

00:02:54.398 --> 00:02:56.721
W czasopiśmie opublikowano oba teksty,

00:02:56.721 --> 00:02:58.883
ale praca Franklin znalazła się dalej,

00:02:58.883 --> 00:03:02.882
co wyglądało jakby jej eksperymenty
potwierdzały odkrycie Watsona i Cricka,

00:03:02.882 --> 00:03:05.381
a nie stanowiły jego inspiracji.

00:03:05.381 --> 00:03:08.050
Jednak Franklin przestała już
zajmować się badaniem DNA,

00:03:08.050 --> 00:03:11.018
a w 1958 roku zmarła na raka,

00:03:11.018 --> 00:03:15.107
nigdy nie dowiedziawszy się, 
że Watson i Crick widzieli jej zdjęcia.

00:03:15.107 --> 00:03:19.326
Watson, Crick i Wilkins dostali
Nagrodę Nobla w 1962 roku

00:03:19.326 --> 00:03:21.421
za pracę nad DNA.

00:03:21.421 --> 00:03:25.006
Uważa się często, że Franklin
dostałaby Nagrodę Nobla,

00:03:25.006 --> 00:03:28.538
gdyby przyznawano ją pośmiertnie.

00:03:28.538 --> 00:03:31.638
Prawdopodobnie otrzymałaby ją dwukrotnie.

00:03:31.638 --> 00:03:36.982
Badania nad strukturą wirusów sprawiły,
że jej kolega dostał Nobla w 1982 roku.

00:03:37.592 --> 00:03:39.636
Pora opowiedzieć
historię dzielnej kobiety,

00:03:39.636 --> 00:03:42.636
która walczyła z seksizmem w nauce

00:03:42.636 --> 00:03:47.514
i której praca zrewolucjonizowała
medycynę, biologię i rolnictwo.

00:03:47.514 --> 00:03:51.039
Nadszedł czas, żeby docenić
Rosalind Elsie Franklin,

00:03:51.039 --> 00:03:53.534
niedocenioną matkę podwójnej helisy.