1
00:00:10,113 --> 00:00:15,685
Rendevuo kun István Ertl
2
00:00:16,133 --> 00:00:19,793
Mi devus prezenti István Ertl,
verŝajne ne necesas
3
00:00:19,793 --> 00:00:22,727
ĉar li estas tre bone konata de ni ĉiuj.
4
00:00:22,727 --> 00:00:28,900
Li naskiĝis hungaro, sed poste evoluis.
5
00:00:28,900 --> 00:00:32,404
Mi verkis soneton pri li, antaŭ nelonge.
6
00:00:32,404 --> 00:00:43,131
Mi legos la soneton kaj poste mi scias,
ke la temo de la kunsido estas
7
00:00:43,131 --> 00:00:51,952
ĉio, kio vi iam ajn volis demandi de Istvan
sed ne kuraĝis, aŭdacis fari.
8
00:00:51,952 --> 00:00:58,396
Familianoj rajtas sed vi rajtas
demandi la familianojn.
9
00:00:58,396 --> 00:01:00,099
Al Istvan Ertl
10
00:01:00,099 --> 00:01:02,813
En Luksemburg' nomad' budapeŝtane
11
00:01:02,813 --> 00:01:05,318
amikojn li akceptas malavare
12
00:01:05,318 --> 00:01:07,893
krom en la Zamenhofa kaj hungare
13
00:01:07,893 --> 00:01:13,122
ankaŭ ruse, latine kaj germane
(kaj permane)
14
00:01:13,122 --> 00:01:18,013
libroj, revuoj, artikoloj
same post tria revizio senerare
15
00:01:18,013 --> 00:01:20,833
ekvivas novan vivon kaj elstare
16
00:01:20,833 --> 00:01:24,398
li verkas kvazaŭ Ŝvartze Kolomane.
17
00:01:24,398 --> 00:01:26,901
Imagu se li tiel virtuoze
18
00:01:26,901 --> 00:01:29,142
verkus abunde poezie proze
19
00:01:29,142 --> 00:01:32,012
li mem bonvolu fari la elekton
20
00:01:32,012 --> 00:01:35,216
sed eble li komponis jam abundon
21
00:01:35,216 --> 00:01:38,128
kaj ĝin forŝovis en tirkesto-fundon
22
00:01:38,128 --> 00:01:41,844
ĉar li aspiras simple la perfekton.
23
00:01:41,844 --> 00:01:46,924
(aplaŭdoj)
24
00:01:49,440 --> 00:01:55,227
Post tiel perfekta enkonduko,
kion mi povus ankoraŭ aldoni?
25
00:01:55,928 --> 00:02:00,972
Mi eble bonus diri al vi
kelkajn enkondukajn vortojn
26
00:02:00,972 --> 00:02:04,746
pri la rolo de hazardo en mia vivo.
27
00:02:04,746 --> 00:02:12,348
Mi ŝatas, ke en Esperantaj kluboj oni
rajtas prelegi kaj la homoj aŭskultas vin.
28
00:02:12,718 --> 00:02:15,598
Jen la okazo,
ke oni povas prezenti senĝene
29
00:02:15,598 --> 00:02:19,728
siajn ideojn, marotojn, ion ajn,
30
00:02:23,144 --> 00:02:25,478
mi volas provi, ke hazardo en la vivo
31
00:02:25,478 --> 00:02:27,574
kaj pri tio ke mi nun ne ĉeestus ĉi-tie
32
00:02:27,574 --> 00:02:30,589
kaj havi la saman kompanion
33
00:02:30,589 --> 00:02:37,563
sen la ekzisto de, ekz., unu hungara
kuracisto, unu usona busŝoforo,
34
00:02:37,563 --> 00:02:41,351
kaj unu franca spiono, ekzemple.
35
00:02:41,351 --> 00:02:42,972
(ridoj)
36
00:02:46,058 --> 00:02:51,008
Pri hungara kuracisto vi ĉiuj jam aŭdis,
eĉ ne sciantaj la poemojn,
37
00:02:51,200 --> 00:02:53,720
Kolomano Kalocsay.
38
00:02:53,720 --> 00:02:58,482
Okazis ke Kolomano
ne nur poeziis kaj tradukis,
39
00:02:58,482 --> 00:03:01,180
estas ankoraŭ du seĝoj ĉi-tie,
eble vi ŝatus...
40
00:03:04,136 --> 00:03:07,126
(Mi estas juna kaj laciĝas rapide)
41
00:03:12,730 --> 00:03:16,790
Kolomano Kalocsay,
kiu estis doktoro, kuracisto,
42
00:03:17,185 --> 00:03:19,294
do la tutan tagon labori,
43
00:03:19,294 --> 00:03:23,141
ĉar li ne havis infanojn, do...
li ankaŭ povis poemi en Esperanto
44
00:03:23,246 --> 00:03:25,015
en sia libera tempo,
45
00:03:25,015 --> 00:03:31,205
certe li estis aktivulo kaj sukcesis verki
gramatikon de Esperanto en la hungara,
46
00:03:31,205 --> 00:03:38,234
kiu en 1964 aŭ 1965 estis eldonita
en miloj kaj miloj de ekzempleroj
47
00:03:38,234 --> 00:03:40,014
en Hungario tiutempe.
48
00:03:40,028 --> 00:03:44,198
Kaj en tiu sama jaro hazarde
mia patro kaj mia patrino
49
00:03:44,595 --> 00:03:49,143
kiuj jam estis geedzoj de kelka tempo
aĉetis tiun gramatikon,
50
00:03:49,143 --> 00:03:52,673
kiu estas tre grava
eventuale en la vivo,
51
00:03:52,674 --> 00:03:56,874
kaj ankaŭ naŭ monatojn poste mi naskiĝis.
52
00:03:58,537 --> 00:04:06,685
Poste, ili ne povis konsenti, kiu aĉetis
la gramatikon kaj kiu inventis tion.
53
00:04:06,685 --> 00:04:11,240
Do la plej verŝajna versio estas,
ke mia patro en sia naiva ideo
54
00:04:11,240 --> 00:04:14,459
pensis, ke gravedaj virinoj
havas nenion por fari
55
00:04:14,459 --> 00:04:19,079
kaj do eble bonus lerni Esperanton,
el gramatiko, kia ideo,
56
00:04:19,679 --> 00:04:22,124
kaj ne el lernolibroj.
57
00:04:22,124 --> 00:04:26,345
Bone, la libro estis sur la breto
kaj neniu ĝin tuŝis,
58
00:04:26,345 --> 00:04:29,243
librojn tuŝu la Mefisto.
59
00:04:29,243 --> 00:04:35,283
Sed ĉar en Hungario ankaŭ multaj zorgis
pri la bonfarto de infanoj
60
00:04:35,283 --> 00:04:41,827
kaj la internacia infana jaro
oni konstruis multajn novajn ludilojn
61
00:04:41,833 --> 00:04:47,333
oni ankaŭ konstruis tre longan glitilon
(laŭvivanta tobogano)
62
00:04:47,333 --> 00:04:50,485
en la flanko de la monto Gellért.
63
00:04:50,485 --> 00:04:55,838
Foje, mi iris tien kun mia eta fratino,
kiu tiam aĝis 7 jarojn
64
00:04:55,838 --> 00:04:58,634
kaj mi 12 jarojn
65
00:04:58,634 --> 00:05:02,064
kaj do ni glitis sur longa litilo,
66
00:05:02,064 --> 00:05:06,855
jam tiam mi estis homo
kun tre malrapidaj reagoj
67
00:05:06,855 --> 00:05:09,853
kaj fizike ne aparte lerta,
68
00:05:09,853 --> 00:05:14,793
glitante sur tiu longa afero
mi vidis, ke ie sube tie en la fino
69
00:05:14,793 --> 00:05:20,258
iuj infanoj tragrimpas, trarampas,
suriras la glitejon
70
00:05:20,258 --> 00:05:25,681
kaj vi estas jam alvenanta,
kiel tobogano, rapide glitanta,
71
00:05:26,151 --> 00:05:31,028
do mi volis ne tuŝi, ne trafi,
mi iel retriĝis kaj la rezulto estas,
72
00:05:31,028 --> 00:05:36,517
ke mi eliras kiel peza pafaĵo,
iom horizontale, alteriĝis,
73
00:05:36,517 --> 00:05:39,945
kaj mia maleolo rompiĝis.
74
00:05:39,945 --> 00:05:44,402
El tiu montoflanko
helpate de mia eta fratino,
75
00:05:44,402 --> 00:05:47,802
mi iris hejmen dum du kilometroj.
76
00:05:48,454 --> 00:05:52,001
Kaj vi demandas, kial
tiu historio devus interesi iun ajn
77
00:05:55,126 --> 00:06:01,750
ĉar kiam mi iris resti kun tiu maleolo
rompita en lito dum du semajnoj,
78
00:06:01,755 --> 00:06:06,060
mi legis dikan libron
pri la beneluksaj ŝtatoj.
79
00:06:08,934 --> 00:06:13,942
Dum ripozo mi legis
pri tiuj ŝtatoj unu post la alia.
80
00:06:13,942 --> 00:06:20,191
Mi aĝis tiam 12, do mi havis
grandan intereson por Benelukso.
81
00:06:20,191 --> 00:06:23,079
Mi ankaŭ trovis, manke de aliaj legaĵoj,
82
00:06:23,079 --> 00:06:26,054
verŝajne tiun gramatikon de Kalocsay,
83
00:06:26,054 --> 00:06:29,229
do mi komencis legi
de antaŭe kaj de malantaŭe,
84
00:06:29,229 --> 00:06:34,505
kaj en la mezo mi atingis la finon,
kaj mi trovis tre interesa tiun ideon,
85
00:06:34,505 --> 00:06:38,782
ke oni konstruis lingvon
kaj klarigas la funkciadon,
86
00:06:38,782 --> 00:06:43,355
mi flankeniris la aferon
sed poste mi konstatis,
87
00:06:43,355 --> 00:06:46,554
ke mi pli-malpli komprenas tiun lingvon.
88
00:06:46,554 --> 00:06:53,400
En Hungario, eblis tion konstati
en la jaroj 76-78 ĉar se iri surstraten
89
00:06:53,400 --> 00:06:58,326
en ajna gazeta budo mi trovis revuojn,
eĉ plurajn, en Esperanto.
90
00:06:58,326 --> 00:07:05,463
Mi povis aĉeti Hungara Vivo, Juna Amiko
aŭ eĉ hungarlingva revuo
91
00:07:05,463 --> 00:07:14,031
por lerni lingvojn, kun Esperanta paĝo.
Poste ekis hungarlingva Esperanta revuo.
92
00:07:16,191 --> 00:07:20,950
Do kiel ajn eblis eklerni Esperanton.
93
00:07:20,950 --> 00:07:23,743
Sed poste mi ne multe uzis.
94
00:07:23,743 --> 00:07:30,395
Hungario en la 60-70-80aj jaroj
estis ne tute libera lando,
95
00:07:30,395 --> 00:07:34,575
oni ne povis kiam ajn forlasi ĝin,
96
00:07:34,575 --> 00:07:38,192
turismi oni povis
en la Orienteŭropaj ŝtatoj,
97
00:07:38,192 --> 00:07:44,133
aŭ unufoje en ĉiu tria jaro
en la tiel nomata kapitalisma okcidento,
98
00:07:44,133 --> 00:07:50,988
libera okcidento,
kiel ekzemple Hispanio, ĉu ne?
99
00:07:50,988 --> 00:08:03,032
Tro malmultaj hungaroj venis ĉi tien
por konstati, venis Kubala, Puŝkas...
100
00:08:03,032 --> 00:08:10,808
Tiutempe, Puskas jam trapasis la epokon
en kiu demandis tion.
101
00:08:10,808 --> 00:08:17,792
En la 80aj kiel studento mi volis vojaĝi,
Esperanto estis tre bona pasigilo por tio.
102
00:08:17,792 --> 00:08:20,972
Oni klarigis al mi,
ke ekzistas Pasporta Servo
103
00:08:20,972 --> 00:08:23,181
kaj mi tuj ĝin aĉetis.
104
00:08:23,181 --> 00:08:28,802
La plia malhelpo estis,
ke mi ne estis en tiu fama 3a jaro,
105
00:08:28,802 --> 00:08:34,680
kiam mi rajtus,
sed ekzistis elirvojo.
106
00:08:34,680 --> 00:08:41,431
Se vi ricevas oficialan invitleteron,
ĉu de parenco via, ĉu de privatulo,
107
00:08:41,431 --> 00:08:46,534
de Esperantisto kiu deklaros sin
respondeca pri via restado,
108
00:08:46,534 --> 00:08:48,703
vi povas vojaĝi.
109
00:08:48,703 --> 00:08:52,184
Mi klopodis, mi skribis
al iuj Esperantistoj
110
00:08:52,184 --> 00:08:54,592
kaj efektive, troviĝis frenezuloj tiaj,
111
00:08:54,592 --> 00:08:58,041
kiam mi iris instrui al Sicilio ekzemple,
112
00:08:58,041 --> 00:09:05,941
kaj post jaro mi veturis eĉ al Francio,
kaj poste eĉ al Usono,
113
00:09:05,941 --> 00:09:10,135
kaj ekzemple en Francio,
por iom retroiri en la tempo,
114
00:09:10,135 --> 00:09:19,077
en la eta vilaĝo Saint-Lambert-la-Poterie,
"Sankta Lamberto la Putujo",
115
00:09:19,077 --> 00:09:24,515
pli konata pro sia proksimeco
al kastelo Gresijono
116
00:09:24,515 --> 00:09:26,727
vivis iu franca Esperantisto.
117
00:09:26,727 --> 00:09:30,247
Li estis LA Esperantisto de la vilaĝo
118
00:09:30,247 --> 00:09:33,308
kaj en tiu vilaĝo
kun malpli da 2.000 loĝantoj
119
00:09:33,308 --> 00:09:37,023
ĉiuj sciis, ke tiu homo
kun sia antenego sur la domo
120
00:09:37,023 --> 00:09:40,081
estis radio-amatoro kaj eks-spiono
121
00:09:40,081 --> 00:09:45,613
kaj pro tio Esperantisto
ĉar tion li rakontis al ĉiu ĉe ajna okazo.
122
00:09:45,613 --> 00:09:52,097
Ekz., kiam mi vizitis s-on Berthelot
en la vilaĝo ofte parolis pri Esperanto
123
00:09:52,097 --> 00:09:58,805
kaj lasis tie la reklamilojn
kaj iu ajn sciis pri tiu familio kaj Eo.
124
00:09:58,805 --> 00:10:06,424
Krome, feliĉe, Fabienne Berthelot,
la filino de tiu familio, ne tuj,
125
00:10:06,424 --> 00:10:10,461
ŝi estis almenaŭ informita
pri la ekzisto de Esperanto
126
00:10:10,461 --> 00:10:14,691
(Edzino): Mi estis informita
pri la ekzisto de iu gramatiko.
127
00:10:14,691 --> 00:10:19,105
Kial vi kontraŭdiras la preleganton?
128
00:10:19,105 --> 00:10:20,485
(ridoj)
129
00:10:20,485 --> 00:10:26,912
Ja iun bazan informon vi havis:
iu gramatiko, iu mensa praktikilo,
130
00:10:26,912 --> 00:10:31,950
kaj poste, kiam vi estis studento
kaj volis ekzerci vian menson,
131
00:10:31,950 --> 00:10:33,962
vi iris lerni Esperanton.
132
00:10:33,962 --> 00:10:40,747
Sed, eble mi neniam renkontus
mian edzinon nur por tio
133
00:10:40,747 --> 00:10:42,171
kvankam kiu scias?
134
00:10:42,171 --> 00:10:45,075
Do, vojaĝanta al Usono,
en la somero de 90,
135
00:10:45,075 --> 00:10:47,152
mi vizitis diversajn lokojn.
136
00:10:47,152 --> 00:10:50,080
Mi ankaŭ volis viziti
la nepre faman Disnejlandon,
137
00:10:50,080 --> 00:10:54,076
ĉar kiel dekjarulo,
mi absolute volis iri tien.
138
00:10:54,076 --> 00:10:59,520
Poste, 25-jarulo, mi konstatis surloke,
ke estas iusence malfrue nun,
139
00:11:01,380 --> 00:11:06,397
se mi memoras, ke kun granda entuziasmo
kaj longa vico por la sekva spektaklo
140
00:11:06,397 --> 00:11:08,937
levis Esperantan literaturon.
141
00:11:11,647 --> 00:11:17,070
Tiu Disnejlando estas
apud urbo nomata Anaheim
142
00:11:17,070 --> 00:11:21,919
kaj la eksvicurbestro de Anaheim
estis Esperantisto.
143
00:11:21,919 --> 00:11:24,260
Eble vi jam rimarkis,
ke kutime urbestroj
144
00:11:24,260 --> 00:11:29,722
ne estas Esperantistoj
sed ja la eksvicurbestroj!
145
00:11:29,722 --> 00:11:35,051
Ankaŭ ne la famuloj
sed la onkloj aŭ la avoj de famuloj.
146
00:11:35,051 --> 00:11:37,830
Tiu leĝo ne de Tonyo sed...
147
00:11:37,830 --> 00:11:43,732
(Tonyo): Jes, fakte, mi prelegis pri tio.
148
00:11:43,732 --> 00:11:49,117
Do, la eksvicurbestro, Joshua Tilman,
estis LA loka Esperantisto,
149
00:11:49,117 --> 00:11:56,418
tre fervora, ekzemple,
li donacis pecon da dezerto
150
00:11:56,418 --> 00:11:59,608
al Esperanto-movado,
por ke tiel ni fondu Esperantan kolonion
151
00:11:59,608 --> 00:12:02,246
prefere kun universitato,
152
00:12:02,246 --> 00:12:08,249
poste mi povas prelegi pri tio
en la jaro 88-89 en la revuo Esperanto.
153
00:12:08,249 --> 00:12:12,226
Li estis gastiganto per Pasporta Servo.
154
00:12:12,226 --> 00:12:16,766
Mi parolis pri busŝoforo
sed ne li ne estis tio.
155
00:12:16,766 --> 00:12:20,501
Anaheim estis proksime al Los-Anĝeleso,
sed ne tiom proksime,
156
00:12:20,501 --> 00:12:22,172
kiom vi povus piediri.
157
00:12:22,172 --> 00:12:26,645
Entute, piediri en Usono
estas suspekta aktivado.
158
00:12:26,645 --> 00:12:30,156
Iu mortdanĝera
ĉar ili demandis sin kial vi piediras
159
00:12:30,156 --> 00:12:33,149
kvazaŭ vi havu malbonajn intencojn.
160
00:12:33,149 --> 00:12:39,433
Mi flugis al Losanĝeleso.
Tie mi piediris, kaj mi konstatis,
161
00:12:39,433 --> 00:12:45,981
ke ĝi ne estas urbo por piediri. Vespere
mi volis iri ĉe mia nova gastiganto
162
00:12:45,981 --> 00:12:49,782
kiel normala eŭropano,
per publika transporto, ĉu ne?
163
00:12:49,782 --> 00:12:54,134
Do mi sciis, ke busoj
estas en busstacidomo,
164
00:12:54,134 --> 00:12:59,712
mi aĉetis la bileton por Anaheim
kaj demandis kiun estas la sekva
165
00:12:59,712 --> 00:13:01,251
Morgaŭ, sinjoro.
166
00:13:01,251 --> 00:13:03,860
Morgaŭ??
167
00:13:03,860 --> 00:13:06,323
Kion mi diable nun faru?
168
00:13:06,323 --> 00:13:12,239
Mi ne sciis, mi estis pripensanta
do mi aŭdis
169
00:13:12,239 --> 00:13:17,412
Mi havis flug-abonon,
mi povus reflugi al alia urbo, iu ajn,
170
00:13:17,412 --> 00:13:25,478
sed mi iradis surstrate, pripensante,
bremsis buso apude pro la ruĝa trafiklumo
171
00:13:25,478 --> 00:13:28,769
kaj mi pensis subite, kial mi ne demandu?
172
00:13:28,769 --> 00:13:31,430
kaj mi frapis la pordon,
la ŝoforo malfermis
173
00:13:31,430 --> 00:13:34,138
kaj mi demandis: ĉu al Anaheim?
174
00:13:34,138 --> 00:13:36,755
jes, jes, kompreneble
al Anaheim, li diris.
175
00:13:36,755 --> 00:13:39,378
(ridoj)
176
00:13:39,378 --> 00:13:45,698
do tiu busŝoforo transportis min
al la urbo kie atendis min la vicurbestro,
177
00:13:45,698 --> 00:13:49,743
mi igis lin pagi por mi
grandan "banana split",
178
00:13:49,743 --> 00:13:52,805
kaj poste li montris al mi
mian tranoktejon,
179
00:13:52,805 --> 00:13:57,431
la grandan televidilon tre usonan,
180
00:13:57,431 --> 00:14:01,323
kaj li ne montris sed poste mi trovis,
ke sur la televidilo
181
00:14:01,323 --> 00:14:04,795
estis enorma koverto adresita al mi,
182
00:14:04,795 --> 00:14:09,622
kaj mi trovis, ke ĝin sendis
mia estonta edzino.
183
00:14:09,622 --> 00:14:13,055
Sed kiel ŝi povis scii,
ke mi troviĝus tie,
184
00:14:13,055 --> 00:14:16,502
se eĉ mi ne sciis
kie mi troviĝus momenton antaŭe?
185
00:14:16,502 --> 00:14:19,123
(Miguel) Virinoj scias ĉion.
186
00:14:19,123 --> 00:14:22,407
Sen tiu busŝoforo
mi ne estus trovinta ŝian leteron
187
00:14:22,407 --> 00:14:25,313
do ĉio sekva eble ne okazus.
188
00:14:25,313 --> 00:14:28,350
Estas tiaj misteroj
kaj hazardoj en la vivo.
189
00:14:28,350 --> 00:14:33,808
(Edzino) Kial vi ne troviĝus ĝin?
190
00:14:33,808 --> 00:14:36,050
Ĉar mi ne irintus al tiu loko entute.
191
00:14:36,050 --> 00:14:37,444
(Edzino): Ĉu?
192
00:14:37,444 --> 00:14:41,607
Oni informis min,
ke ne plu estas busoj en tiu tago.
193
00:14:41,607 --> 00:14:44,255
Iu buso ankoraŭ vagadis tie
sed fakte ĝi verŝajne...
194
00:14:44,255 --> 00:14:49,814
Jen pri la hazardo en la vivo.
195
00:14:49,814 --> 00:14:53,789
Mi ne scias pri kio mi volis babili,
verŝajne hazardoj
196
00:14:53,789 --> 00:14:55,292
se iu ŝatis tiun ideon.
197
00:14:55,292 --> 00:14:59,156
Eble ne pri tio vi volis scii,
mi ne scias kion vi volas scii.
198
00:14:59,156 --> 00:15:03,276
Do vi eble scias, ke mi sukcesis
dek jarojn vivteni min kaj mian familion
199
00:15:03,276 --> 00:15:06,843
parazitante la tutan Esperanto-komunumon
200
00:15:06,843 --> 00:15:10,728
aŭ almenaŭ tiun parton,
kiu estas membro de UEA.
201
00:15:10,728 --> 00:15:18,221
Mi redaktis la revuon en tiu tempo
kiam revuoj estis farataj sur papero
202
00:15:18,221 --> 00:15:23,317
kaj homoj ankoraŭ abonis,
eble legis kaj sendis leterojn.
203
00:15:23,317 --> 00:15:28,242
Pli-malpli mi foriris en tiu tempo
kiam tiu modelo de papera revuo ĉesis.
204
00:15:28,242 --> 00:15:30,042
Bona koincido, ĉu ne?
205
00:15:30,042 --> 00:15:35,247
Ĝi ankoraŭ legatas nuntempe
kaj kelkaj homoj legas surpapere.
206
00:15:35,247 --> 00:15:43,615
Poste mi ne kabeis sed mi plu parazitas
ĉiujn civitanojn de Eŭropa Unio,
207
00:15:43,615 --> 00:15:48,816
ĉar mi laboras kiel funkciulo
de Eŭropa Unio, kaj mi certe estas pagata
208
00:15:48,816 --> 00:15:53,957
el la mono de ĉiuj eŭropaj ŝtatanoj.
209
00:15:53,957 --> 00:15:58,528
Eble kiam Podemos alvenos
al la potenco oni ŝanĝos tion...
210
00:15:58,528 --> 00:16:02,934
Eble ŝanĝu nenion,
mi ŝatas mian funkcion.
211
00:16:02,934 --> 00:16:07,613
Mi ne scias pri kio, mi rakontu al vi,
eble vi havus ideon.
212
00:16:10,038 --> 00:16:12,845
(Antonio): Vi redaktis multajn jarojn
la revuon Esperanto,
213
00:16:12,845 --> 00:16:17,319
eble vi povus iom rakonti
pri spertoj, anekdotoj...
214
00:16:17,319 --> 00:16:20,874
Ah, tiom da tempo vi havas.
215
00:16:20,874 --> 00:16:22,388
Dek jaroj, ĉu ne!
216
00:16:22,388 --> 00:16:24,914
Alvenas multaj memoroj pri tio.
217
00:16:24,914 --> 00:16:27,775
Mi ne scias kial, eble
ĉar mi troviĝas en Hispanio,
218
00:16:27,775 --> 00:16:31,945
mi tuj pensas pri letero, kiun mi ricevis,
219
00:16:31,945 --> 00:16:34,479
ne de membro de la Ibera Skolo,
220
00:16:34,479 --> 00:16:37,802
sed tamen estis verkisto el Iberio.
221
00:16:37,802 --> 00:16:40,279
Ni povas fari konkurson,
pri kiu povas esti?
222
00:16:40,279 --> 00:16:45,863
Estas homo kiu verkis en pluraj lingvoj
kaj tradukis inter pluraj lingvoj,
223
00:16:45,863 --> 00:16:52,203
kies edzino venas ne el Eŭropo,
kiu scipovas la rusan,
224
00:16:52,203 --> 00:16:58,154
(Jorge) Ĉu mi rajtas partopreni?
225
00:16:58,154 --> 00:17:03,479
Manuel de Seabra.
(Miguel) Portugalo.
226
00:17:03,479 --> 00:17:06,566
Foje, mi ricevis leteron de li
en kiu li skribis:
227
00:17:06,566 --> 00:17:11,484
"Mi legis en la antaŭa numero
vian raporton pri literatura konkurso
228
00:17:11,484 --> 00:17:16,733
kaj mi devas diri al vi,
ke vi estas absolute ne ĝentlemano,
229
00:17:16,733 --> 00:17:24,066
kial vi publikigas la nomojn
de tiuj kandidatoj, kiuj ne venkis?"
230
00:17:24,066 --> 00:17:28,897
Mi rigardis denove, kaj mi publikigis
nur la nomon de la premiitoj.
231
00:17:28,897 --> 00:17:31,506
1a premio: Nevenka Tomić.
232
00:17:31,506 --> 00:17:33,588
Ah, ne-venka...!
233
00:17:33,588 --> 00:17:41,135
(ridegoj)
234
00:17:41,135 --> 00:17:46,339
Estas... multaj reagoj...
235
00:17:46,339 --> 00:17:48,984
Tamen, estis tre afabla penso.
236
00:17:48,984 --> 00:17:54,090
Li volis defendi la honoron
de tiuj centoj kaj miloj da Esperantistoj,
237
00:17:54,090 --> 00:17:59,049
kiuj sendas siajn senvalorajn
poemojn al konkurso.
238
00:17:59,049 --> 00:18:02,268
Sed ili ne aperos, eĉ la plej bonaj.
239
00:18:02,268 --> 00:18:03,990
Estis multaj similaj leteroj.
240
00:18:03,990 --> 00:18:11,436
Iu alia homo diris:
"ĉu vi povas diri al mi, s-o redaktoro,
241
00:18:11,436 --> 00:18:15,189
kion signifas la vorto chavo?"
242
00:18:15,189 --> 00:18:22,545
C-h-a-v-o? Tio ne havas sencon.
243
00:18:22,545 --> 00:18:29,707
Mi rigardis la frazon kaj temis pri tio,
ke oni devas fari ion senc-havan.
244
00:18:29,707 --> 00:18:38,746
Oni iam trovis tiajn...
245
00:18:38,746 --> 00:18:41,316
Estis surprizo por mi ĉefe en la komenco,
246
00:18:41,316 --> 00:18:47,014
ke Esperantistoj estas vere
ege fiksitaj al lingvaĵoj.
247
00:18:47,014 --> 00:18:51,730
Mi pensas, ke se mi redaktus revuon
en la hungara aŭ en ajna alia lingvo,
248
00:18:51,730 --> 00:18:57,516
ne estus tiom da atento kaj reagoj
pri ĉiuj komoj kaj finaĵoj,
249
00:18:57,516 --> 00:19:03,483
kiam ĉiam estis mia timo, mi eble
vekiĝis ŝvite, pri kiuj leteroj
250
00:19:03,483 --> 00:19:06,344
ankoraŭ venos,
pri kiu neologismo mi uzis.
251
00:19:06,344 --> 00:19:10,990
Evidente, homoj havas malsamajn ideojn,
do estis io pri kio alia ŝategis.
252
00:19:10,990 --> 00:19:16,294
Poste mi decidis,
ke oni neniam kontentigos ĉiujn.
253
00:19:16,294 --> 00:19:23,039
Ne nur pri la formo, sed ankaŭ
pri la enhavo mi editis tiun revuon.
254
00:19:23,039 --> 00:19:28,213
Se paroli pri enhavo
en tiu tempo antaŭ-Interreta
255
00:19:28,213 --> 00:19:29,952
estis tre agrabla situacio.
256
00:19:29,952 --> 00:19:34,952
Mi vidis jam tiam homojn kiuj demandis
pri kia estis la sento labori en Roterdamo
257
00:19:34,952 --> 00:19:37,162
en la centro de UEA.
258
00:19:37,162 --> 00:19:40,148
Mi diris, ke estas iomete kiel araneo.
259
00:19:40,148 --> 00:19:47,272
En la senco, ke vi diligente teksas,
sed ankaŭ, ke vi sidas meze de la reto,
260
00:19:47,272 --> 00:19:54,218
ne Interreto, kaj venas al vi
la inform-muŝetoj kaj vi glutas ilin.
261
00:19:54,218 --> 00:19:58,157
Mi ankaŭ devis transformi ilin
en enhavon de revuo.
262
00:19:58,157 --> 00:20:00,826
Sed ankoraŭ ne estis
la konkurenco de Interreto
263
00:20:00,826 --> 00:20:07,457
pri kiu scios ĉion, do mi povis raporti
pri ajnaj Zamenhofaj kunsidoj, kunvenoj,
264
00:20:07,457 --> 00:20:10,722
kaj plenigi la revuon ankaŭ per tio.
265
00:20:10,722 --> 00:20:16,798
Mi ankaŭ volis, ke estu ankaŭ
per la ideoj, debatoj, recenzoj, k.s.
266
00:20:16,798 --> 00:20:21,378
Eble tio estis tre kurta respondo.
267
00:20:21,378 --> 00:20:29,486
(Miguel): Kiam vi verkos novan romanon
aŭ romaneton aŭ novelon aŭ novelegon?
268
00:20:35,086 --> 00:20:38,961
Estas tiuj provokaj homoj.
269
00:20:38,961 --> 00:20:41,972
Hodiaŭ mi aldonis
unu neseriozan respondon.
270
00:20:41,972 --> 00:20:46,588
Tio estas, ke mi ne havas tempon,
ĉar mi devas redakti la verkon de aliaj,
271
00:20:46,588 --> 00:20:53,752
por Beletra Almanako precipe,
sed tio estas eskap-respondo,
272
00:20:53,752 --> 00:20:59,782
en la realo, mi pensas, ke mi vere
ne havas la imago-kapablon por tio
273
00:20:59,782 --> 00:21:02,387
kaj eble ankaŭ la observo-kapablon.
274
00:21:02,387 --> 00:21:04,359
(Filino): Eble ankaŭ ne la veron.
275
00:21:04,359 --> 00:21:06,340
La vero?
276
00:21:09,650 --> 00:21:16,813
Mi pensis, ke eble venis al miaj limoj.
Mi ne estis bona observanto verdire.
277
00:21:16,813 --> 00:21:20,021
Tio, kion mi povas scii
pri la verkista metio
278
00:21:20,021 --> 00:21:21,858
rilatas al la lingva flanko.
279
00:21:21,858 --> 00:21:27,302
Mi povas fari stilon kaj frazojn,
sed ankaŭ noveloj kiuj foje mi verkis.
280
00:21:27,302 --> 00:21:32,381
Plejparte estis simple iu regalaĵo,
kiun mi iomete ŝanĝis.
281
00:21:32,381 --> 00:21:34,569
Mi ne sentas, ke...
282
00:21:34,569 --> 00:21:39,668
(Miguel): Tio estis satiro,
kaj vi atingis bonajn nivelojn de satiro.
283
00:21:39,668 --> 00:21:42,315
En tiu verko, kiun vi scias.
284
00:21:42,315 --> 00:21:47,740
(Jorge): Ekz., li verkis rakonton
kiu estas nur dupaĝan,
285
00:21:47,740 --> 00:21:52,211
(Jorge) Tiu Armin, kiu laŭ mi estas
unu el plej bonaj prozaĵoj verkitaj
286
00:21:52,211 --> 00:21:54,063
iam en Esperanto.
287
00:21:54,063 --> 00:21:59,185
Sed kiam mi celas,
ke li verkis novelon surbaze de realaĵo,
288
00:21:59,185 --> 00:22:03,387
kiun li nur iomete ŝanĝis,
mi pensas, ke estas ekz.
289
00:22:03,387 --> 00:22:09,502
tiu novelo pri Taroŝka,
pri neleĝaj enmigrintoj, pri polico,
290
00:22:09,502 --> 00:22:11,589
kaj tiaj aferoj en Kanado.
291
00:22:11,589 --> 00:22:15,853
Ankaŭ tiu estas bonega novelo
kaj mi pensas, ke se vi farus tiel,
292
00:22:15,853 --> 00:22:23,406
simple preni iun okazaĵon el la realo,
el la novaĵoj, kaj iom priverki ĝin,
293
00:22:23,406 --> 00:22:32,398
vi havas la talenton multege sufiĉan
por krei tre bonan prozaĵon el tio.
294
00:22:32,398 --> 00:22:34,202
Kaj mia demando estas:
295
00:22:34,202 --> 00:22:39,926
Mi kredas memori,
ke ekzistis ia ideo eldoni kolekton
296
00:22:39,926 --> 00:22:43,235
de viaj ĝisnunaj noveloj kaj rakontoj.
297
00:22:43,235 --> 00:22:46,676
Ĉu tiu ideo ankoraŭ ekzistas?
298
00:22:46,676 --> 00:22:49,837
Ankoraŭ ekzistas
sed se mi kunmetus ĉiujn ilin,
299
00:22:49,837 --> 00:22:52,896
eĉ la plej fuŝajn kaj malnovajn,
300
00:22:52,896 --> 00:22:55,930
ne estus pli ol 100 paĝoj. Ni povus tion fari,
301
00:22:55,930 --> 00:22:58,851
mi parolis kun Ulrich Becker,
302
00:22:58,851 --> 00:23:01,452
la eldonisto de Mondial en Novjorko,
303
00:23:01,452 --> 00:23:06,613
sed kiel vi scias, ĝuste nun
li eble ne estas en situacio fari novajn planojn.
304
00:23:06,613 --> 00:23:09,883
Pro tio ne estas ekskludita.
305
00:23:09,883 --> 00:23:13,936
Por veni ankaŭ al tiu demando,
mi sentas min ĉi-tie
306
00:23:13,936 --> 00:23:17,050
preskaŭ ĉe mia psikologo.
307
00:23:17,050 --> 00:23:21,705
Vi konfrontas min
kun miaj internaj timoj kaj pripensoj.
308
00:23:21,705 --> 00:23:25,540
Eĉ mia edzino ne kuraĝus fari tion.
309
00:23:25,540 --> 00:23:28,438
Aliflanke, se mi nun ĉi-tie
deklarus al vi, ke jes,
310
00:23:28,438 --> 00:23:31,568
vi lumigis al mi iun novan perspektivon,
311
00:23:31,568 --> 00:23:35,217
kaj jam morgaŭ mi komencos
kaj dediĉos 200 horojn venontjare
312
00:23:35,217 --> 00:23:41,035
al verkado de romano
– vidu ŝian reagon!
313
00:23:41,035 --> 00:23:50,738
Se vi jam fosas en mia animo, mi pensas,
ke mi povus verki ion laŭsimila en stilo,
314
00:23:50,738 --> 00:23:57,115
kiel mi foje faris en mia vivo.
Ekz-e mi pensis, verŝajne se mi vere provas,
315
00:23:57,115 --> 00:23:59,075
kaj mi diros tion malmodesta,
316
00:23:59,075 --> 00:24:04,624
mi povus traduki tekston de Jules Verne
el la franca en la nederlandan.
317
00:24:04,624 --> 00:24:10,027
Do mi faris, estis enorma fortostreĉo,
longa priserĉado
318
00:24:10,027 --> 00:24:14,590
por trafi la bonan stilon,
evidente peto al amiko por provlegi ĝin.
319
00:24:14,590 --> 00:24:17,857
Mi faris ĝin ĉar mi volas scii,
ĉu mi kapablas ĝin fari.
320
00:24:17,857 --> 00:24:21,733
Do verŝajne se vi demandus min,
ĉu mi kapablas verki romanon,
321
00:24:21,733 --> 00:24:24,512
mi dirus, ke mi eble povus ĝin fari.
322
00:24:24,512 --> 00:24:29,448
Sed ĉu vere tiu estas
la kutima interna inspiro de verkisto?
323
00:24:29,448 --> 00:24:35,576
Mi demandas, ĉu mi povas ĝin fari,
kaj mi ne scias.
324
00:24:35,576 --> 00:24:40,317
Estas iu interna puŝo, pri kio
mi verkis tiun satiron La Postdomo,
325
00:24:40,317 --> 00:24:43,307
kie mi efektive sentis,
ke mi devas tion fari,
326
00:24:43,307 --> 00:24:48,266
disde interne la inspiro nepre fari ĝin,
sed ĝi estis kvazaŭ psikoterapio
327
00:24:48,266 --> 00:24:51,376
por mi mem.
328
00:24:52,156 --> 00:24:55,854
Estas verketo, kiun mi faris
kiam mi forlasis UEA
329
00:24:55,854 --> 00:24:58,397
kaj iomete laciĝis post 10 jaroj
330
00:24:58,397 --> 00:25:09,833
pri multaj aspektoj de la movado,
eĉ kabeis dum 17-18 tagoj,
331
00:25:09,833 --> 00:25:15,187
kaj poste mi bezonis verki ion tian,
en kiu mi moku ĉiujn ajn,
332
00:25:15,187 --> 00:25:19,542
kiuj normale indus mian respekton,
kaj ankaŭ pri la aliaj.
333
00:25:19,542 --> 00:25:25,110
Mi ne scias, ĉu simila impreso
kaj inspiro venis tiel.
334
00:25:25,110 --> 00:25:28,761
(Manolo) La hispanan lingvon
kiam vi lernis aŭ kiel?
335
00:25:28,761 --> 00:25:33,903
En la loĝejo de Jorge.
336
00:25:33,903 --> 00:25:38,309
(Tonyo) Do ne estas bona.
337
00:25:38,309 --> 00:25:44,109
Origine, mi studis en universitato
la latinan kaj la francan,
338
00:25:44,109 --> 00:25:47,184
kaj mi do povis konstati,
ke diversaj lingvoj
339
00:25:47,184 --> 00:25:50,542
(la itala, la portugala,
la hispana, la rumana)
340
00:25:50,542 --> 00:25:55,079
estas iuj elpensitaj versioj de la latina,
341
00:25:55,079 --> 00:25:57,843
kaj oni devas lerni
iujn transformajn regulojn
342
00:25:57,843 --> 00:26:00,969
kaj poste konsterniĝi,
ke la hispanoj ne uzas la decan vorton,
343
00:26:00,969 --> 00:26:06,092
kiu indus uzi el la latina,
sed iun strangaĵon el la araba,
344
00:26:06,092 --> 00:26:12,066
kiel zanahoria kaj tiaj teruraĵoj,
sed krom tio, surbaze de la latina,
345
00:26:12,066 --> 00:26:16,094
oni povas multon scii ĉiuokaze.
346
00:26:16,094 --> 00:26:19,101
Kiam mi vizitis Hispanion,
mi iomete rigardis libron,
347
00:26:19,101 --> 00:26:22,881
sed poste ĉefe en 1989
mi gastis tri semajnojn
348
00:26:22,881 --> 00:26:28,569
en ia eltenebla familia hejmo,
kvankam iom malpezigis ŝarĝon
349
00:26:28,569 --> 00:26:31,238
ĉar ni iris al diversaj lokoj
en Hispanio,
350
00:26:31,238 --> 00:26:35,959
ankaŭ ĉe Liven Dek,
al Sevilo, al Galegio,
351
00:26:35,959 --> 00:26:41,298
do ĉefe tie, kaj post kelkaj jaroj
mi prenis kelkajn formalajn kursojn
352
00:26:41,298 --> 00:26:45,686
ĉefe ĉar mi sentis,
kiam mi redaktis antologion el Borges,
353
00:26:45,686 --> 00:26:49,274
ke estus bone
scipovi pli bone la hispanan.
354
00:26:49,274 --> 00:26:52,001
Bonŝance por mi,
ĉe la laborejo kie mi laboras,
355
00:26:52,001 --> 00:26:57,146
oni povas sekvi en la labortempo
lingvajn kursojn aŭ almenaŭ ni povis,
356
00:26:57,146 --> 00:27:01,205
ĉar nun estas pli aŭsteraj tempoj.
357
00:27:01,205 --> 00:27:02,929
(Edzino) Vi lernas nun la hebrean.
358
00:27:02,929 --> 00:27:08,877
Ne, la hebrea estas dum paŭzo,
ne kadre de laboro...
359
00:27:08,877 --> 00:27:13,842
Se vi povis konvinki vian ĉefon,
ke vi bezonas tiun lingvon, eble eblis.
360
00:27:13,842 --> 00:27:18,554
En mia lasta tia truko, estis kiam
en mia laborejo skribis kiu volas lerni
361
00:27:18,554 --> 00:27:22,037
aŭ la kroatan aŭ la islandan.
362
00:27:22,037 --> 00:27:24,415
Kaj mi do tuj pensis,
ke la kroata estas slava lingvo,
363
00:27:24,415 --> 00:27:30,088
tiujn mi iomete komprenas,
kaj mi povus facile lerni la islandan,
364
00:27:30,088 --> 00:27:32,151
do mi aliĝis al kurso de la islanda.
365
00:27:32,151 --> 00:27:36,904
Sed mia ĉefo ne volis tion permesi ĉar,
kial mi bezonus la islandan?
366
00:27:36,904 --> 00:27:40,522
Mi iris al la ĉefo de la ĉefo,
kaj konvinkis ŝin,
367
00:27:40,522 --> 00:27:45,980
kaj povus mi taŭge lerni la islandan,
kaj vidi ĉu estas bezono.
368
00:27:45,980 --> 00:27:50,521
Bone, sed vi ne tradukos de la islanda
en la hungaran, tio multe ne utilos.
369
00:27:50,521 --> 00:27:53,389
Al la franca aŭ al la angla,
jes, tio tiukaze vi povas.
370
00:27:53,389 --> 00:27:56,013
Do, tiam mi sekvis tiun kurson.
371
00:27:56,013 --> 00:27:59,326
Sed tio estas jam la islanda
sed ne la hispana.
372
00:27:59,326 --> 00:28:03,553
Ebla ankaŭ, ĉar en mia novelo
Arnim lernis la islandan.
373
00:28:03,553 --> 00:28:07,143
Mi devis sekvi la heroon
374
00:28:09,143 --> 00:28:16,079
Vi ofte legas verkojn aŭ projektojn
de homoj el diversaj landoj
375
00:28:16,079 --> 00:28:19,541
kaj lingvoareoj.
376
00:28:19,541 --> 00:28:22,974
Kiam vi legas tiujn provojn
de literaturaĵoj,
377
00:28:22,974 --> 00:28:32,223
ĉu vi rimarkas la areo-devenon
de tiuj verkoj?
378
00:28:32,223 --> 00:28:39,154
Ne nur pro la lingvo, sed mi celas
precipe ĉion, kio ne estas la lingvo mem,
379
00:28:39,154 --> 00:28:43,250
en tiuj provoj de verkoj,
aŭ kion vi trovas karakteriza
380
00:28:43,250 --> 00:28:46,111
en tiu senso?
381
00:28:46,111 --> 00:28:49,823
Tio estas tro bona demando.
382
00:28:49,823 --> 00:28:51,295
Inter amikoj.
383
00:28:51,295 --> 00:28:52,640
(ridoj)
384
00:28:52,640 --> 00:28:55,008
Forfikiĝu.
385
00:28:55,008 --> 00:28:57,782
Kvazaŭ ni estus geamikoj.
386
00:28:57,782 --> 00:29:04,319
(Miguel) Rikardo faras ĉiam
tro bonajn demandojn.
387
00:29:04,319 --> 00:29:08,936
Eble oni povas rimarki precipe
kiam pri prozo temas
388
00:29:08,936 --> 00:29:14,104
ke homoj eble ofte sekvas
iun skemon aŭ verko-kutimojn
389
00:29:14,104 --> 00:29:15,602
el siaj lingvoj.
390
00:29:15,602 --> 00:29:19,367
Lastatempa ekzemplo kaj por mi pozitiva,
391
00:29:19,367 --> 00:29:23,925
en Beletra Almanako oni publikigis
en du malsamaj numeroj
392
00:29:23,925 --> 00:29:28,718
du malsamajn novelojn de Steven K. Smith,
393
00:29:28,718 --> 00:29:32,377
kiu estas nekonata Esperantisto
en la mezo de Usono,
394
00:29:32,377 --> 00:29:36,862
kaj do unu el tiuj mezaj statoj de Usono,
kiujn ĉiam ni vidas en la filmoj
395
00:29:36,862 --> 00:29:41,250
pri tornado, mondofino k.s.
396
00:29:41,250 --> 00:29:45,174
Tie la homo estas profesia liuto-faristo.
397
00:29:45,174 --> 00:29:49,263
Ĉiam mi demandis min pri...
398
00:29:49,263 --> 00:29:53,505
(Manolo) Mi pensas, ke neniu homo...
399
00:29:53,505 --> 00:30:01,701
Jes, mi malfermis fenestron,
temas pri la vento.
400
00:30:01,701 --> 00:30:08,723
Tiu liuto-faristo ankaŭ verkas en Eo,
en terure malbona - lingve - Esperanto,
401
00:30:08,723 --> 00:30:12,027
sed li havas talenton
por elpensi historion
402
00:30:12,027 --> 00:30:17,648
kaj mi trovas, ke en tiuj liaj historioj
li ne havas multajn stilajn efektojn,
403
00:30:17,648 --> 00:30:20,748
ĉar ĉiuokaze li ne havas
la rimedaron por tio,
404
00:30:20,748 --> 00:30:25,916
estas iu efiko de usonaj noveloj
tre rapidhakaj kiel filmo,
405
00:30:25,916 --> 00:30:30,476
rapidaj reagoj,
oftaj okazaĵoj sur unuoj.
406
00:30:30,476 --> 00:30:33,109
Eble neniu rimarkas tion,
ĉar sciante la verkiston usona
407
00:30:33,109 --> 00:30:37,246
mi tuj atendas usonan influon kaj en ĝi trovas,
408
00:30:37,246 --> 00:30:42,667
simile ĉe rusaj verkistoj
mi trovas anekdotemon, eble.
409
00:30:42,667 --> 00:30:46,558
Eble estas mia percepto
por la atendo, mi ne tro scias.
410
00:30:46,558 --> 00:30:52,626
Ĉe poeziaĵoj ebla ankaŭ. Denove ĉe rusoj
vi trovas pli grandan ŝaton de limoj,
411
00:30:52,626 --> 00:30:59,275
pasintajn formojn, liberajn versojn,
certe tiajn influojn.
412
00:30:59,275 --> 00:31:02,701
Sed mi ankaŭ pensas,
eble mi estas tiom misformita
413
00:31:02,701 --> 00:31:06,955
de relative grandproporcia
legado de Esperantaj verkoj,
414
00:31:06,955 --> 00:31:14,939
ke mi eble ne legas sufiĉe da alia beletro
por ankoraŭ pli bone kompari.
415
00:31:14,939 --> 00:31:20,320
Kaj ankaŭ estas profesia misformiĝo,
ke mi jam rimarkas la lingvajn flankojn
416
00:31:20,320 --> 00:31:24,199
kaj tiujn ni ĉiuokaze trovas
la tipajn genarojn de rusoj, hispanoj,
417
00:31:24,199 --> 00:31:27,696
poloj, hungaroj, ktp.
418
00:31:27,696 --> 00:31:31,568
Eble mi devus esti,
kial oni fakte diras en Esperanto,
419
00:31:31,568 --> 00:31:34,319
pri tiuj profesiuloj
kiuj helpas la policanojn
420
00:31:34,319 --> 00:31:38,427
trovi la krimulojn laŭ sciencaj analizoj.
421
00:31:38,427 --> 00:31:40,467
(Manolo) Forense (eo: jura kuracisto)
422
00:31:40,467 --> 00:31:43,289
Ja, tiel mi dirus,
sed verŝajne tio al mi mankas,
423
00:31:43,289 --> 00:31:48,792
mi devus esti stilanaliziisto,
kiu krimis tiun ĉinoj*
424
00:31:48,792 --> 00:32:00,669
el tiuj nacioj, eble post dek linioj
jam povus konstati la lingvojn...
425
00:32:03,705 --> 00:32:08,345
(Alex) Demandon: ĉu vi legas
la nuntempan revuon Esperanto?
426
00:32:08,345 --> 00:32:10,308
Jes, iomete.
427
00:32:10,308 --> 00:32:12,649
Kion vi opinias pri ĝi?
428
00:32:12,649 --> 00:32:18,283
Se vi estus... almenaŭ
la aspekto pliboniĝis, ĉu?
429
00:32:19,063 --> 00:32:22,945
Ĉu mi donu oficialan respondon?
430
00:32:22,945 --> 00:32:23,855
Kiel ajn vi volas.
431
00:32:23,855 --> 00:32:26,988
Kiel inter amikoj.
432
00:32:26,988 --> 00:32:30,590
Eble pliboniĝis, iomete,
433
00:32:30,590 --> 00:32:35,570
mi kompreneble ŝatus vidi redaktoron,
kiu estus pli hejma
434
00:32:35,570 --> 00:32:38,386
en Esperantujo ĝenerale,
kiu ŝajne priscias.
435
00:32:38,386 --> 00:32:41,397
Tro ofte mi havas la impreson,
kvazaŭ mia nuna redaktoro
436
00:32:41,397 --> 00:32:46,850
ĉiufoje malkovrus iun novaĵon,
ion enorman, brazilan,
437
00:32:46,850 --> 00:32:51,689
en brazila entuziasmo,
kaj ĉiam dramaj efikoj,
438
00:32:51,689 --> 00:32:54,863
"ĉu estas la lasta momento
por bone enkonduki Esperanton
439
00:32:54,863 --> 00:33:00,140
en la mondon de komerco"?
Kaj metas tiun frazon kiel titolon.
440
00:33:00,140 --> 00:33:05,531
Eble estas nur iu latinida stilero,
kiu al mi ne tiom plaĉas,
441
00:33:05,531 --> 00:33:12,981
mi preferas sobran stilon sed almenaŭ
certe la impreso grafika ne estas malbona
442
00:33:12,981 --> 00:33:16,911
kaj la enhavo estas
iom pli varia ol antaŭe.
443
00:33:16,911 --> 00:33:19,517
Preseraroj ankoraŭ estas
sed tion mi ŝatas
444
00:33:19,517 --> 00:33:21,544
ĉar mi havas rubrikon
en La Ondo de Esperanto
445
00:33:21,544 --> 00:33:26,427
kie mi kolektas preserarojn.
446
00:33:26,427 --> 00:33:30,533
Foje, mi petas redaktoron, kiu farus tion*
447
00:33:30,533 --> 00:33:34,522
sen tio mi ne havus rubrikon.
448
00:33:34,522 --> 00:33:38,266
(Alex) Kia estas multlingvismo
en la Eŭropa Unio?
449
00:33:38,266 --> 00:33:42,433
Ĉu vera? Ĉar vi estas ene, vi scias pli.
Laŭ mi ne.
450
00:33:42,433 --> 00:33:45,554
La angla kaj la franca, ĉu?
451
00:33:45,554 --> 00:33:50,461
Tie la oficiala respondo
estas sufiĉe simila al la privata.
452
00:33:50,461 --> 00:33:55,737
Oni devas distingi inter EU kiel tia,
kie estas miliardo da homoj,
453
00:33:55,737 --> 00:34:01,639
kaj EU kiel iuj 20.000 homoj
kiuj laboras por ĝi en Bruselo,
454
00:34:01,639 --> 00:34:05,207
Luksemburgo, Strasburgo kaj aliaj lokoj.
455
00:34:05,207 --> 00:34:08,642
Do inter la plej malgranda Eŭropo
kie mi laboras,
456
00:34:08,642 --> 00:34:11,594
pli kaj pli oni funkcias angle.
457
00:34:11,594 --> 00:34:18,656
Duarange oni funkcietas france
kaj ege malofte, iometete germane.
458
00:34:18,656 --> 00:34:20,201
Mi povas ilustri tion.
459
00:34:20,201 --> 00:34:24,888
Kiam mi eklaboris en 2003
ĉe la Eŭropa Revizora Kortumo
460
00:34:26,148 --> 00:34:32,695
tie mi ricevis trionon de la tekstoj
por traduki en la franca lingvo,
461
00:34:32,695 --> 00:34:36,350
ĉiuj tradukas en siajn lingvojn,
mi tradukas en la hungaran.
462
00:34:36,350 --> 00:34:41,025
Sed nun preskaŭ neniu originalo
estas plu en la franca, ĉiuj en la angla.
463
00:34:41,025 --> 00:34:45,372
Ĉiu alia estas ege escepta,
kaj eĉ plia evoluo estas ke ni,
464
00:34:45,372 --> 00:34:50,695
hungaraj tradukistoj, de tempo al tempo
devas traduki el la hungara en la anglan
465
00:34:50,695 --> 00:34:54,717
ĉar mankas sufiĉe da anglaj kolegoj
kiuj lernis la hungaran.
466
00:34:54,717 --> 00:34:57,681
Aŭ se ili lernis, kiu estas nia kazo,
467
00:34:57,681 --> 00:35:03,158
li intertempe fariĝis ĉefo
kaj ne havas tempon por traduki.
468
00:35:03,158 --> 00:35:06,272
Lasta nia afero:
la koridoraj interparoloj,
469
00:35:06,272 --> 00:35:08,784
pro tio ke en Luksemburgio
ni estas en lando,
470
00:35:08,784 --> 00:35:14,219
kiu estas tre interesa lingve: franca,
germana, luksemburga kaj portugala,
471
00:35:14,219 --> 00:35:16,432
kiuj estas la ĉefaj lingvoj de la lando,
472
00:35:16,432 --> 00:35:19,666
krom la angla, kiel ofta interkomunikilo,
473
00:35:19,666 --> 00:35:22,520
tamen la surstrata lingvo
estas baze la franca,
474
00:35:22,520 --> 00:35:26,732
en la ĉefurbo, ankaŭ homoj
kiuj venas por labori ĉe la institucioj
475
00:35:26,732 --> 00:35:29,612
iom post iom rimarkas,
ke indas lerni la francan bone,
476
00:35:29,612 --> 00:35:31,335
se ili ne jam faris.
477
00:35:31,335 --> 00:35:34,753
Do kun la kolegoj, same ofte mi parolas
angle kaj france,
478
00:35:34,753 --> 00:35:40,402
estas la du ĉeflingvoj en la ĉiutagaj rilatadoj.
479
00:35:40,402 --> 00:35:45,282
Sed se mi retroiras
al la duonmiliarda dimensio de EU,
480
00:35:45,282 --> 00:35:50,907
precipe ni priservas ĉiujn ŝtatanojn de EU
kaj tradukas al ĉiuj lingvoj,
481
00:35:50,907 --> 00:35:54,450
per tiuj formalaj servoj
daŭre estas por ĉiuj lingvoj.
482
00:35:54,450 --> 00:35:57,973
Mi persone tradukas tekstojn
al la hungara, por ke la homoj
483
00:35:57,973 --> 00:36:03,310
povu ekz. studi ke Eŭropa Unio
helpis per amaso da mono
484
00:36:03,310 --> 00:36:08,995
la konstruadon de nefunkciantaj
flughavenoj en Hispanio.
485
00:36:08,995 --> 00:36:14,252
Pri tio hispanoj volus legi pli ol hungaroj, sed
tamen ankaŭ hungaroj povus legi en mia traduko,
486
00:36:14,252 --> 00:36:19,717
kaj eble alian raporton pri kio ni faras,
hungaroj pli ŝatos legi,
487
00:36:19,717 --> 00:36:24,112
kial la mono kiun Eŭropo
donis al Hungario por igi Danubon
488
00:36:24,112 --> 00:36:30,220
pli navigebla estis elspezita
por konstrui biciklajn vojojn laŭ Danubo.
489
00:36:30,220 --> 00:36:34,987
Tion mi tradukas en la hungaran,
aliajn tradukojn aliaj kolegoj
490
00:36:34,987 --> 00:36:37,550
en la hispanan.
491
00:36:37,550 --> 00:36:40,378
Tio estas parto de la rajtoj,
ĉar ĝi estas via mono,
492
00:36:40,378 --> 00:36:43,235
do vi sciu en via lingvo
kie ĝi elspeziĝis.
493
00:36:43,235 --> 00:36:48,343
Do tion mi trovas grava ankaŭ
ĉar mia salajro venas de tie.
494
00:36:48,343 --> 00:36:51,971
Ankaŭ kiel demokratia rajto.
495
00:36:51,971 --> 00:36:55,201
(Alex) Kaj mi jam aŭdis,
ke anglajn denaskulojn
496
00:36:55,201 --> 00:37:01,285
oni dungas pli ol la ceterajn.
497
00:37:03,535 --> 00:37:09,326
Eblas tio. Ĉe tradukistoj,
kiu estas subfako;
498
00:37:09,326 --> 00:37:12,332
fakte, tradukistoj estas minoritato
inter ĉiuj funkciuloj.
499
00:37:12,332 --> 00:37:16,030
Ĉe tradukistoj, oni fakte nun
devas serĉi per tre fortan lampo
500
00:37:16,030 --> 00:37:18,603
anglajn denaskulojn kiuj povus dungiĝi,
501
00:37:18,603 --> 00:37:23,073
ĉar ju pli juna anglo li estas
des malpli li lernis lingvojn.
502
00:37:23,073 --> 00:37:28,080
Tiam ni kvazaŭ devas pozitive diskriminacii
por trovi tiujn anglajn denaskulojn,
503
00:37:28,080 --> 00:37:31,012
kiujn ni bezonas, kaj ĉiukaze
estas tiu stranga anglo,
504
00:37:31,012 --> 00:37:33,274
kiu scias plurajn lingvojn.
505
00:37:33,274 --> 00:37:38,212
Sed por paroli pri ne-tradukistoj
eŭropfunkciulaj
506
00:37:38,212 --> 00:37:42,001
efektive estas ofte avantaĝo
aŭ supozanta avantaĝo
507
00:37:42,001 --> 00:37:46,678
esti denaska anglalingvano,
sed kutime estas malfacile pruvi,
508
00:37:46,678 --> 00:37:49,338
ke iu estis dungita pro tio.
509
00:37:49,338 --> 00:37:52,799
Aŭ eble ekzemple estis malrekte tiel,
ke oni dungis la homon,
510
00:37:52,799 --> 00:37:55,933
ĉar li jam montris sian kapablon
antaŭe en aliaj lokoj,
511
00:37:55,933 --> 00:38:00,921
kaj havis okazon por tion fari antaŭe,
ĉar li sciis la anglan.
512
00:38:00,921 --> 00:38:04,183
Povas esti.
513
00:38:06,254 --> 00:38:18,006
(Jorge) Vi ankaŭ aktivas koncerne al IKEL
(Internacia Komitato de Etna Libereco)
514
00:38:18,006 --> 00:38:22,162
jam de multaj jaroj, eble pli ol 20 jaroj,
515
00:38:25,202 --> 00:38:31,667
mi ne bone komprenas tion,
ĉar kiam mi legis la revuon Etnismo,
516
00:38:31,667 --> 00:38:47,020
iujn numerojn, tiu ideo organizi
la mapon de Eŭropo laŭ la etnoj aŭ gentoj
517
00:38:47,020 --> 00:38:50,892
sennecese ŝanĝi la limojn
de la ŝtatoj aŭ regnoj,
518
00:38:50,892 --> 00:38:56,546
por ke ili prikonformu
al la etna distribuo de Eŭropo,
519
00:38:56,546 --> 00:39:02,224
por mi tio ĉiam ŝajnis ĥimera ideo
kaj tre danĝera ideo.
520
00:39:02,224 --> 00:39:04,594
(Manolo) Kaj malzamenhofa.
521
00:39:04,594 --> 00:39:06,611
(Filino) Simple forigu ĉiujn limojn.
522
00:39:06,611 --> 00:39:16,385
(Jorge) Kiel vi mem rilatas al tiu ideo
de tiu etnismo en Esperantujo?
523
00:39:16,385 --> 00:39:20,324
Mia respondo estas
tute privata kaj neserioza.
524
00:39:20,324 --> 00:39:25,976
Sed ĝi montros, ke ni ofte en niaj vivoj
aktivas aŭ estas konvinkitaj por aferoj,
525
00:39:25,976 --> 00:39:28,568
kiuj entute ne estas raciaj.
526
00:39:28,568 --> 00:39:32,994
La unua parto de tio estas
ke mi estas hungaro,
527
00:39:32,994 --> 00:39:39,034
kvankam mi jam evoluis poste,
528
00:39:39,034 --> 00:39:42,768
kaj mi devus eviti
longan lecionon pri historio,
529
00:39:42,768 --> 00:39:45,990
sed vi ĉiuj scias,
ke post la 1-a mondmilito
530
00:39:45,990 --> 00:39:49,858
Hungario troviĝis inter la malvenkintoj,
531
00:39:49,858 --> 00:39:54,659
oni forprenis preskaŭ du trionojn
de la teritorio de Hungario,
532
00:39:54,659 --> 00:39:59,645
multaj "etnaj" hungaroj
troviĝis ekster la limoj.
533
00:39:59,645 --> 00:40:04,143
Do pro tio ĉiam en Hungario
restis granda sentemo pri tiaj demandoj.
534
00:40:04,143 --> 00:40:08,731
Kaj iusence por hungaroj
ĉiam estis klare, ĉefe por tiu sperto,
535
00:40:08,731 --> 00:40:14,015
ke absolute ne estas identeco
inter limoj geografiaj de nacio
536
00:40:14,015 --> 00:40:20,247
kaj limoj de etno, se oni tiel volas nomi,
aŭ kultura unuo, homoj sentas sin
537
00:40:20,247 --> 00:40:26,297
interligitaj pro - kutime - lingvo
sed eble pro iu alia ligilo, povus esti religio,
538
00:40:26,297 --> 00:40:28,948
do mia konkreta ekzemplo
estas pri la hungaroj, ĉu ne?
539
00:40:28,948 --> 00:40:31,843
Ke por iu klara afero
Hungario estus pli granda,
540
00:40:31,843 --> 00:40:34,838
homoj tranĉis ĝin
kaj iuj hungaroj restis ekstere.
541
00:40:34,838 --> 00:40:37,280
Estas normale,
ke la limoj ne plu koincidas
542
00:40:37,280 --> 00:40:42,327
kun la ankoraŭ sentataj limoj
de la kultura nacio.
543
00:40:42,327 --> 00:40:46,332
En la 80-aj jaroj
tiu estis unu el la gravaj ideoj
544
00:40:46,332 --> 00:40:49,274
de opozicio al la komunisma reĝimo.
545
00:40:49,274 --> 00:40:58,684
Alia ideo estis medio-protektado,
oni iris protesti (mi fakte iris bierumi)
546
00:40:58,684 --> 00:41:03,093
kontraŭ la akvo-barilo sur rubo aŭ io tia.
547
00:41:03,093 --> 00:41:06,938
Nu, la sama idearo pri kio parolis,
tiu pri Hungario
548
00:41:06,938 --> 00:41:12,213
kaj ĝiaj perditaj teritorioj estas parto
de la tre ekstrema hungara
549
00:41:12,213 --> 00:41:14,247
naciismo dekstra.
550
00:41:14,247 --> 00:41:19,860
Estas tre malagrabla situacio,
kiam oni iusence komprenas kaj konsentas
551
00:41:19,860 --> 00:41:24,094
kun tiu historia perdo-sento
kaj samtempe scias, ke tiun idearon
552
00:41:24,094 --> 00:41:28,735
akaparis homoj kiuj misuzas ĝin
por krei pliajn konfliktojn.
553
00:41:28,735 --> 00:41:33,285
Tio estis mia unua parto de respondo.
554
00:41:33,285 --> 00:41:35,869
Dua estas, ke poste
kiam mi eniris Esperantujon,
555
00:41:35,869 --> 00:41:39,279
per tiuj vojagoj kiujn mi aludis,
mi iris al Sicilio,
556
00:41:39,279 --> 00:41:43,859
mi trovis, ke ĝuste mia invitinto,
Giambattista Nicastro,
557
00:41:43,859 --> 00:41:46,924
estis aktivulo por la sicilia movado.
558
00:41:46,924 --> 00:41:51,363
Ne por sendependigi Sicilion
sed por plikonatigi la kulturon,
559
00:41:51,363 --> 00:41:56,950
pli lerni la lingvon, pli konscii
kaj kultivi la sicilian lingvon,
560
00:41:56,950 --> 00:42:00,277
kiu estas ege tute aparte
de la norm-itala.
561
00:42:00,277 --> 00:42:03,081
En lia hejmo mi trovis
ĉiujn ĝistiamajn jarkolektojn
562
00:42:03,081 --> 00:42:09,222
de la revuo de IKEL. Kaj dum la aliaj
siestis - la bona suda kutimo -
563
00:42:09,222 --> 00:42:12,890
mi ĉiam havis ĉiutage tri horojn
por legi "Etnismon".
564
00:42:12,890 --> 00:42:17,039
Do mi lernis amasegon pri katalunoj,
pri okcitanoj, pri skotoj,
565
00:42:17,039 --> 00:42:20,039
ĉefe okcidenteŭropaj aferoj,
566
00:42:20,039 --> 00:42:22,611
ĉar estas malpli da informoj
el Orienta Eŭropo,
567
00:42:22,611 --> 00:42:25,857
kaj mi trovis tion ege interesa,
ĉar en Hungario
568
00:42:25,857 --> 00:42:28,620
mi havis pli-malpli
neniun informon pri tio.
569
00:42:28,620 --> 00:42:32,283
Estis unu el la alportadoj
de Esperanto por mi,
570
00:42:32,283 --> 00:42:35,425
do poste venis al mi nature,
ke mi kontaktu tiujn homojn,
571
00:42:35,425 --> 00:42:42,576
kaj denove tute subjektive
inter la aktivuloj de IKEL,
572
00:42:42,576 --> 00:42:47,192
estas amikoj de Daniele Vitali,
kiu estis la antaŭa prezidanto
573
00:42:47,192 --> 00:42:52,483
do simple pro amikeco mi falis facile
en kaptilon de promesoj,
574
00:42:52,483 --> 00:42:57,627
ke vi povos provlegi foje artikolojn
kaj tiel mi trafis en la estraron.
575
00:42:57,627 --> 00:43:01,324
Laŭ la vojo de malpleja rezisto.
576
00:43:01,324 --> 00:43:05,625
En la sama maniero, ke ĉiun jaron
mi pagas 5€ por esti membro de
577
00:43:05,625 --> 00:43:10,287
Tutmonda Asocio de
Esperantistaj Nefumantoj,
578
00:43:10,287 --> 00:43:12,081
ĉar mi trovas bona la ideon ne fumi,
579
00:43:12,081 --> 00:43:19,339
kaj 5€ jare ne kostas multe por subteni
plian mortantan fakan asocion.
580
00:43:19,339 --> 00:43:25,218
Etnismo estas iom pli grava
en mia vivo ol kontraŭfumismo
581
00:43:25,218 --> 00:43:30,364
kvankam fumo eble
pli malutilas al la sano ol etnismo.
582
00:43:32,781 --> 00:43:36,888
Do certaj demandoj
meritus pli profundan diskutadon,
583
00:43:36,888 --> 00:43:41,742
por tio vi eble devus havi
pli engaĝitan membron de la estraro ol mi.
584
00:43:41,742 --> 00:43:47,324
Mi estas en la estraro nomata
"Estraro pri rilatoj kun E-gazetoj".
585
00:43:47,324 --> 00:43:52,992
Tio sonas same serioze kiel esti
ministro de la Esperanta Respubliko.
586
00:43:52,992 --> 00:43:57,820
(Jorge) Konsulo.
587
00:43:57,820 --> 00:44:02,003
En la realo, mi provlegas
la venontan materialon de Etnismo,
588
00:44:02,003 --> 00:44:04,447
tie faras la saman laboron
kiel ĉe Beletra Almanako,
589
00:44:04,447 --> 00:44:08,838
kiun mi vere neglektas.
590
00:44:08,838 --> 00:44:14,130
Kaj ankaŭ pri movado,
vi ankaŭ estas membro, se mi ne eraras,
591
00:44:14,130 --> 00:44:18,200
de iu organo de UEA, kiun oni kreis.
592
00:44:18,200 --> 00:44:21,807
Jes.
593
00:44:21,807 --> 00:44:30,159
Kiu konsilas la estraron aŭ ion simile.
Ĉu vi vere faras tion?
594
00:44:30,159 --> 00:44:33,895
La demando estas facila.
Mi falis en kaptilon
595
00:44:33,895 --> 00:44:38,377
sed intertempe mi evoluis
kaj mi povas diri ne pli ofte
596
00:44:38,377 --> 00:44:40,635
do mi antaŭ kelkaj jaroj
diris al mia edzino,
597
00:44:40,635 --> 00:44:46,311
ke mia grava celo en la vivo
estas ĉiu semajno rifuzi
598
00:44:46,311 --> 00:44:52,245
bonan Esperantan peton.
Kutime, mi nur sukcesas tion.
599
00:44:52,245 --> 00:44:53,991
En tiu kazo mi ne sukcesis,
600
00:44:53,991 --> 00:44:58,148
sed poste montriĝis,
ke mi ne estis klare informita
601
00:44:58,148 --> 00:45:01,959
pro neatento pri kio estis tiu konsilio.
602
00:45:01,959 --> 00:45:07,603
Do kiam oni diris, ke oni devus fari
skajpkunsidojn, legi protokolojn...
603
00:45:07,603 --> 00:45:12,588
Mi imagis, ke mi simple enirus
iun liston de nomoj, ke de tempo al tempo
604
00:45:12,588 --> 00:45:16,430
agrable venus al ĝi
kaj ankaŭ malfermus*. Mi imagis.
605
00:45:16,430 --> 00:45:20,448
Do tion mi povus fari, sed
regule skajp-kunsidi, ne dankon.
606
00:45:20,448 --> 00:45:25,461
Mi skribis al Marko, ke mi ege bedaŭras,
mi vere ne povas partopreni,
607
00:45:25,461 --> 00:45:27,680
no pro malemo sed pro pigreco,
608
00:45:27,680 --> 00:45:34,292
kaj verŝajne li respondis,
ke ĉiukaze li ne povas forpreni nomon,
609
00:45:34,292 --> 00:45:38,738
sed ne gravas ĉar se mi foje
havos ideon, mi skribu.
610
00:45:38,738 --> 00:45:44,218
(Tonyo) Tamen,
ĉu la konsilio funkcias sen vi?
611
00:45:44,218 --> 00:45:48,179
Estas cirkonstancoj*,
kutime mi ne legas ilin
612
00:45:48,179 --> 00:45:52,816
ĉar mi ne havas tempon
ĉar estas sufiĉe da mesaĝoj pri BA.
613
00:45:52,816 --> 00:46:02,023
(Tonyo) Kaj kiel vi vidas UEA-n
kaj la movadon nuntempe?
614
00:46:02,023 --> 00:46:05,439
El movada vidpunkto
por tuŝi alian punkton de nia agado.
615
00:46:05,439 --> 00:46:08,323
Mi vidas ĝin ĉiuflanke.
616
00:46:08,323 --> 00:46:13,427
Mi havas la impreson,
ke la Esperantistaro aŭ Esperantujo
617
00:46:13,427 --> 00:46:15,902
aŭ kiel ajn nomi ĝin, foras.
618
00:46:15,902 --> 00:46:19,714
Eble estas misimpreso
pro la nova* Interreto,
619
00:46:19,714 --> 00:46:22,547
kiu bedaŭre donas la impreson,
ke aperas nova Esperantisto
620
00:46:22,547 --> 00:46:25,907
ĉar ĉiu petas,
ke vi alkliku en Facebook ion,
621
00:46:25,907 --> 00:46:28,033
pri kio oni neniam aŭdis.
622
00:46:28,033 --> 00:46:37,214
Oni estas real-time, samtempe informitaj
pri ajna nova Esperantisto en la mondo.
623
00:46:37,214 --> 00:46:38,779
Eble misimpreso.
624
00:46:38,779 --> 00:46:41,074
(Edzino) Ke ĉio, kio influas
en lernu samtempe.
625
00:46:41,074 --> 00:46:48,969
Jes, cetere, eble vi devus prelegi
ĉar ŝi estas pli finvenkisma ĉi-tie ol mi.
626
00:46:48,969 --> 00:46:52,155
Kiu male al mi sukcesis
Esperantigi homojn.
627
00:46:52,155 --> 00:46:59,621
(Alex) Kiu estas via metodo?
628
00:46:59,621 --> 00:47:04,485
Ne, mi simple helpas homojn en Lernu,
sed mi ne diras al ili, ke ili envenu.
629
00:47:04,485 --> 00:47:09,168
Tiam ne, sed la konto* estis tre fiera.
630
00:47:09,168 --> 00:47:15,026
Lasta somero, mi estis invitita instrui
en NASK (Nord-Amerika Somera Kursaro),
631
00:47:15,026 --> 00:47:22,889
mi estis fiera, estis en tre fora parto
de Kanado, apude loĝas Marko Fettes,
632
00:47:22,889 --> 00:47:26,382
ĝuste tiam ni estis hejme,
estis la urbo Victoria,
633
00:47:26,382 --> 00:47:30,827
belega loko, estas kampuso, universitato,
634
00:47:30,827 --> 00:47:33,651
mi havis fakte la impreson
ne ke mi estas en universitato
635
00:47:33,651 --> 00:47:37,578
meze de naturo,
sed ke estas naturo meze de universitato.
636
00:47:37,578 --> 00:47:43,275
Matene mi volis iri trovi kafon ien ajn,
mi ekiris de mia konstruaĵo al alia,
637
00:47:43,275 --> 00:47:46,593
tra pareto, kaj haltis.
Ĉu mi vere kuraĝus?
638
00:47:46,593 --> 00:47:51,912
Sur la pado subite aperis
ok cervoj kaj rigardis min.
639
00:47:51,912 --> 00:47:56,007
Poste mi demandis homojn,
ĉu estas antaŭursoj?*
640
00:47:56,007 --> 00:47:59,539
Ne, kutime ne.
641
00:47:59,539 --> 00:48:06,059
Mi demandis alaskan partoprenanton,
ĉu li havas sperton pri ursoj.
642
00:48:06,059 --> 00:48:09,385
"Ursoj jes, kompreneble".
643
00:48:09,385 --> 00:48:13,440
Kion vi faras se venas urso ĉe vi?
644
00:48:13,440 --> 00:48:21,645
"Mi rigardas tra la kuireja fenestro,
prenas kafon kaj ah, urso?"
645
00:48:22,269 --> 00:48:23,493
Tio estis parentezo.
646
00:48:23,493 --> 00:48:29,450
En tiu kursaro NASK
ni havis 3 niveloj da studentoj.
647
00:48:29,450 --> 00:48:35,228
Entute 70 aŭ 80 en la tri kursoj
kaj en alia kurso, en la mia,
648
00:48:35,228 --> 00:48:43,948
estis sinjorino, inter 50 kaj 60-jara,
Ruth Co... mi ne memoras.
649
00:48:43,948 --> 00:48:48,494
parte hungarorigina virino,
de Broklino (Novjorko),
650
00:48:48,494 --> 00:48:51,199
kiu nun loĝas en Okcidenta Usono.
651
00:48:51,199 --> 00:48:56,494
Ni amikiĝis en Facebook poste kaj
kiam ŝi demandis ion laŭ la babilo
652
00:48:56,494 --> 00:49:01,190
mi ne memoras kiel,
venis al la demando pri Klara,
653
00:49:01,190 --> 00:49:07,038
kaj ni identigis, ke Klara fakte estas
ŝia korektistino, instruistino en Lernu.
654
00:49:07,038 --> 00:49:10,912
Kaj do Ruth diris al mi, ke
kiam ŝi eklernis Esperanton en Lernu,
655
00:49:10,912 --> 00:49:15,945
la decida punkto por ŝi,
estis ke ekzistas denaskuloj,
656
00:49:15,945 --> 00:49:19,021
kaj Klara diris, ke ŝi estas tio.
657
00:49:19,021 --> 00:49:22,148
Mi ne volis malkaŝi,
ke laŭ la plej strikta difino
658
00:49:22,148 --> 00:49:25,960
ŝi ne estas denaska
ĉar li ne parolis al ŝi en Esperanto,
659
00:49:25,960 --> 00:49:29,528
ŝi nur aŭdis preterpasi Esperanton
inter la gepatroj.
660
00:49:29,528 --> 00:49:35,592
Sed per ŝia ekzemplo, ŝi sukcesis
helpi konvinki novan Esperantistinon.
661
00:49:35,592 --> 00:49:37,699
(Edzino) Senintence.
662
00:49:37,699 --> 00:49:45,187
Do, por alveni al tiu demando,
mi pensas, ke la Esperantistaro tute ne kridas
663
00:49:45,187 --> 00:49:50,014
kaj trovas poste multajn novajn terenojn kaj ĉefe nune eblas fari amasojn da aferoj,
664
00:49:50,014 --> 00:49:56,462
antaŭe oni bezonis komplikan organizadon, sed nun per la reto oni povas trovi kunlaboranton.
665
00:49:56,462 --> 00:50:00,587
Nur, ke la tiel nomata organizita movado iel postlamas* tion
666
00:50:00,587 --> 00:50:04,304
kaj ne vere eniras tiujn kazojn.*
667
00:50:04,304 --> 00:50:07,787
Sed jam en la Interretaj tempoj
mi emis diri, kiam homoj demandis,
668
00:50:07,787 --> 00:50:11,109
kion faras tiu faka asocio?
669
00:50:11,109 --> 00:50:16,220
Mi emis diri, eble faras nenion kiel tia,
sed ĝiaj membroj faras tion kaj tion,
670
00:50:16,220 --> 00:50:24,062
se oni metas la stampon de la fervojista
asocio, ĝian apartan agadon, jes.
671
00:50:24,062 --> 00:50:29,595
Tiu same hodiaŭ plu validas.
672
00:50:29,595 --> 00:50:36,227
Se Nicola Ruggiero en sia islanda angulo
poemas kaj vi ĉi-tie kritikas,
673
00:50:36,227 --> 00:50:42,930
se poste oni metas ĉion en la retejo
de la literatura ĥeremio, la Lit. Akad. agadas.
674
00:50:42,930 --> 00:50:47,350
Kaj jen unu strukturo
Esperantuja kiu funkcias.
675
00:50:47,350 --> 00:50:54,348
Por mi foje la demando aspektas
iom formala pri ĉu la movado foras aŭ ne.
676
00:50:54,348 --> 00:51:01,637
Pli gravas, ke la komunumo floru/floras
(mi dubas kiam mi uzas la u-modon).
677
00:51:01,637 --> 00:51:06,417
Pri tio mi povus fari publikan diskuton.
678
00:51:06,417 --> 00:51:10,164
Ĉu dekadencas la movado?
679
00:51:10,164 --> 00:51:16,856
(stranga voĉo) Matene
mi ankoraŭ uzas la u-tempon.*
680
00:51:24,803 --> 00:51:33,938
(Jorge) Ĉu pliaj demandoj?
Aŭ vi volas demandi, peti aŭ mendi ion?
681
00:51:33,938 --> 00:51:38,144
Jes, Esperante mi troviĝas
suku* estas bone.
682
00:51:38,144 --> 00:51:42,927
Jes, estas portreto supre.
683
00:51:44,868 --> 00:51:48,962
Mi ŝatus aŭdi pri via laboro
pri Beletra Almanako
684
00:51:48,962 --> 00:51:51,778
Kio igas vin progresi, redaktoro...
685
00:51:51,778 --> 00:51:56,979
Tiuj, kiuj la perfiduloj foriras?
686
00:51:56,979 --> 00:52:01,578
Ĉu vi plu ŝatas tiun laboron?
Ĉu vi laciĝas?
687
00:52:01,578 --> 00:52:09,432
Mi pli ŝatas ĝin je la 6a matene aŭ
je la 19a, ĉar je la 21a mi jam dormiĝas.
688
00:52:09,432 --> 00:52:14,575
Pli serioze, jes, mi ŝatas.
689
00:52:14,575 --> 00:52:17,367
Kvankam sen diri pro kio.
690
00:52:17,367 --> 00:52:23,403
Eble pro tiaj momentoj, en YouTube
brazilano sendas Beletran Almanakon,
691
00:52:23,403 --> 00:52:28,504
aparte starigas tiun novelon
de la menciita usona liut-faristo,
692
00:52:28,504 --> 00:52:30,685
pri kiom bona ĝi estas, kaj tiam mi scias,
693
00:52:30,685 --> 00:52:36,248
jes, bona.
694
00:52:36,248 --> 00:52:38,450
Estas iomete kiel ĉe instruistoj.
695
00:52:38,450 --> 00:52:43,066
Kiam lernanto akiras la premion.
Mi scias, eble.
696
00:52:43,066 --> 00:52:50,524
Kvankam ne tute tiel, ĉar instruisto
tamen scias profunde se la lernanto
697
00:52:50,524 --> 00:52:55,989
ĉiukaze kapablos. Sed diras al si mem,
ke ne eblus eniri.
698
00:52:55,989 --> 00:53:00,088
Eble ankaŭ denove
li komenci analizii lin mem.
699
00:53:00,088 --> 00:53:06,894
Eble prenis la bonajn partojn de laboro
ĉe UEA kaj garlas* en mia vivo.
700
00:53:06,894 --> 00:53:11,067
Estas tiu sama impreso, ke venas
amase da interesaj ĉie en la mondo
701
00:53:11,067 --> 00:53:17,987
kaj nur vi estas en tiu mezo kiel araneo,
al vi venas tiuj bonaj aferoj.
702
00:53:17,987 --> 00:53:23,313
Kaj vi poste dissendas ilin
en vian version, certe vi havas potencojn*.
703
00:53:23,313 --> 00:53:26,637
Ankaŭ povas bone ŝanĝi la tekstojn.
704
00:53:26,637 --> 00:53:31,485
Oni pretekstas, ke oni faras nur
inter konsento kun la aŭtoro.
705
00:53:31,485 --> 00:53:35,988
Ĉu la aŭtoro kuraĝas kontraŭ vin?
706
00:53:35,988 --> 00:53:39,239
Aŭ sufiĉas, ke iom insistu kaj necesas...
707
00:53:39,239 --> 00:53:41,205
(Rikardo) Se vi ne laborus...
708
00:53:41,205 --> 00:53:43,425
Estus bonege.
709
00:53:43,425 --> 00:53:48,292
(Rikardo) Al kio vi dediĉus vian tempon?
710
00:53:48,292 --> 00:53:51,862
Ĉu vi pensis pri tio?
Ĉu vi preferas ne pensi?
711
00:53:51,862 --> 00:53:57,037
(Tonyo) Doktoro Rikardo.
712
00:53:57,037 --> 00:54:01,226
Estas tre utila vespero tiu ĉi por...
713
00:54:01,226 --> 00:54:06,405
Mi ŝparas monon
anstataŭ iri al analizisto.
714
00:54:06,405 --> 00:54:11,914
Se mi ne bezonus, tio signifas,
ke mi povus uzi monon, senzorge...
715
00:54:11,914 --> 00:54:14,865
Tion mi celas.
716
00:54:14,865 --> 00:54:18,505
Mi demandos al mia edzino, kion fari.
717
00:54:18,505 --> 00:54:27,502
Via eventuala emeritiĝo,
mi ne scias ĉu vi havos eblecon elektiĝi*
718
00:54:27,502 --> 00:54:30,130
Mi vidas du realojn*:
719
00:54:30,130 --> 00:54:33,884
Aŭ EU disfalos pli rapide
ol mi emeritiĝus.
720
00:54:33,884 --> 00:54:38,337
Aŭ ĉiukaze plialtigos laŭe la Ĉ-lingvoj*
721
00:54:38,337 --> 00:54:43,388
kaj mi sukcesos forlasi mian oficejon,
mi jam estos kun lam-bastonoj,
722
00:54:43,388 --> 00:54:46,177
ĝis mia reciproko*.
723
00:54:46,177 --> 00:54:51,616
Pli serioze, mi ofte veturus
al Madrido, Novjorko, intervojaĝus,
724
00:54:51,616 --> 00:54:57,634
transdonus persone numerojn
de Beletra Almanako al ĉiuj kunlaborantoj.
725
00:54:57,634 --> 00:55:04,049
La realisma scenaro verŝajne estas,
ke mi pro kutimo farus ĉion plu,
726
00:55:04,049 --> 00:55:07,929
ne plu tiom kuraĝus kontraŭdiri la petron*,
kaj tiu pensus, ke mi ne havas tempon,
727
00:55:07,929 --> 00:55:11,729
kaj poste, kiel ĉiuj pensiuloj
senescepte mi komencus:
728
00:55:11,729 --> 00:55:16,147
"Estis pli bone kiam mi laboris
ĉar nun mi ne havas tempon".
729
00:55:16,147 --> 00:55:18,212
Oni aŭdas tion de ĉiuj, ĉu ne?
730
00:55:18,212 --> 00:55:22,066
Mi vidas tion ĉe Brian Moon, kun kiu
mi kutime tagmanĝas en merkredo,
731
00:55:22,066 --> 00:55:25,623
jam de 2 jaroj li estas pensiita,
732
00:55:25,623 --> 00:55:28,773
sed ne multo ŝanĝiĝas en lia vivo.
733
00:55:28,773 --> 00:55:31,651
Li bezonas iri al sia oficejo.
734
00:55:31,651 --> 00:55:37,782
Sed mi ankoraŭ pripensos
pri tia verko-romano.
735
00:55:37,782 --> 00:55:49,505
Eble mi jam estus simple kontenta,
ke mi bezonos aĉeti kortapican en metazun'**
736
00:55:49,505 --> 00:55:55,389
(Rikardo) Sed mi celis precipe,
ĉu vi havas iun ideon,
737
00:55:55,389 --> 00:56:02,840
"se mi havos pli da liberan tempon,
mi dediĉus pli da tempo al tiu difinita afero".
738
00:56:02,840 --> 00:56:05,869
Ĉu vi havas ian tian rilatan?
739
00:56:05,869 --> 00:56:12,355
Lerni futbalon.
740
00:56:12,355 --> 00:56:13,782
(Edzino) Li farus la samon, sed...
741
00:56:13,782 --> 00:56:17,426
Mi lernus pliajn lingvojn.
742
00:56:17,426 --> 00:56:29,161
Io, kio ĝenas min, ĉu vi rimarkas
en mia lingvo estas ke la studentaj tempoj
743
00:56:29,161 --> 00:56:33,216
bezonas havi tempon sidiĝi
kaj serioze legi, studi libron.
744
00:56:33,216 --> 00:56:36,297
Mi ne havas tempon por tio.
745
00:56:36,297 --> 00:56:42,239
Iam de 20 jaroj mi diras al mi,
"mi devus pli bone kompreni pri ekonomio",
746
00:56:42,239 --> 00:56:45,810
mi komprenas nenion, des pli kiam
mi laboras en la Eŭropa Kortumo.
747
00:56:45,810 --> 00:56:52,277
Mi certe havus 2 aŭ 3 dikajn librojn,
kiu promesas komprenigi ekonomiojn.
748
00:56:52,277 --> 00:57:02,180
Ruben havas dikan libron,
devas studi, en lernejo.
749
00:57:02,180 --> 00:57:04,291
(Edzino): Ĉu do li klarigu al vi?
750
00:57:04,291 --> 00:57:10,130
En mia reva mondo eblus studi trankvile
dikan libron pri fako, kiu interesas min
751
00:57:10,130 --> 00:57:14,747
precipe nun ĉio leĝe, tio nun mankas.
752
00:57:14,747 --> 00:57:17,696
Duonhoron, sed...
753
00:57:17,696 --> 00:57:23,582
(Manolo) Sed ĉu vi kredas,
ke ekonomikistoj komprenas ion?
754
00:57:23,582 --> 00:57:27,846
Estas mi, kiu finfine komprenos la fakon.
755
00:57:27,846 --> 00:57:31,308
Tamen, tiu ĉi estas la vespero
de analizo kaj malmodesteco.
756
00:57:31,308 --> 00:57:34,885
Mi aŭdas en mia kapo frazon,
kiun mi tre ŝatis.
757
00:57:34,885 --> 00:57:42,403
En 1994 Reinhard Selten, E-isto germana,
ricevis ekonomian nobelpremion.
758
00:57:42,403 --> 00:57:49,971
Li ricevis ĝin pro siaj atingoj
en ludo-teorio kaj ? al ekonomiko.
759
00:57:49,971 --> 00:57:55,534
Tiam mi ankoraŭ prenis serioze
mian laboron, pli ol nun,
760
00:57:55,534 --> 00:58:00,236
antaŭ ol iri intervjui lin,
mi legis libro(j)n pri ludo-teorio
761
00:58:00,236 --> 00:58:03,374
por stultuloj.
762
00:58:03,374 --> 00:58:06,184
Mi iris intervjui lin kaj fine li diris:
763
00:58:06,184 --> 00:58:19,493
"Vi estas la unua ĵurnalisto,
kiu havas iometan komprenon pri mia fako".
764
00:58:21,173 --> 00:58:24,395
Mi ne hontas el la leciono de tia afero.
765
00:58:24,395 --> 00:58:30,567
Bone, mi povis sidiĝi kaj
legi tiun dikan libron pri interesa fako.
766
00:58:30,567 --> 00:58:32,682
Oni samtempe povas demandi,
por kio fari ion.
767
00:58:32,682 --> 00:58:34,786
Poste la morto...*
768
00:58:37,689 --> 00:58:37,939
Atingeti la scion.
769
00:58:38,469 --> 00:58:41,200
Ja, eblo kiel povas deŝuti mian cerbon.
770
00:58:41,200 --> 00:58:41,880
(Edzino) Iu havas tempon por tio,
ankaŭ mi ŝatus havi tempon.
771
00:58:41,880 --> 00:58:42,308
Vi havas.
772
00:58:42,308 --> 00:58:47,687
(Edzino) Unu fako. Ne por aliaj,
kiuj interesas min.
773
00:58:47,687 --> 00:58:50,371
Vi vidos poste.
774
00:58:50,371 --> 00:58:53,852
(Iu) Strikte mi komprenas,
ke nun ni ne havas tempon.
775
00:58:53,852 --> 00:58:58,236
(Edzino) Tion oni diris al mi,
kiel junaĝa studento.
776
00:58:58,236 --> 00:59:04,169
Vi neniam havas tiom da tempo,
kiel vi havas nun.
777
00:59:04,169 --> 00:59:07,581
Tio ĉiam sonas sufiĉe publike.
778
00:59:07,581 --> 00:59:11,800
(Tonyo) La afero estas ĉiam
kio faris la mondon tia.
779
00:59:11,800 --> 00:59:15,238
Ĉiam ni devas havi monon,
tempon kaj sanon.
780
00:59:15,238 --> 00:59:21,774
Komence vi havas tempon
kaj sanon, sed ne monon.
781
00:59:21,774 --> 00:59:24,738
Poste vi ne havas tempon.
782
00:59:24,738 --> 00:59:29,514
Tamen la homa naturo estas tia,
ke oni alkutimiĝas kaj ŝatas.
783
00:59:29,514 --> 00:59:34,929
Do kiam mi eklaboris ĉe UEA
mi ankaŭ memoras, ke en la komencaj monatoj
784
00:59:34,929 --> 00:59:39,556
estis terura impreso,
ke matene mi devas iri al laborejo
785
00:59:39,556 --> 00:59:41,946
kaj resti tie 8 horojn!
786
00:59:41,946 --> 00:59:43,352
Kiam mi havos tempon?
787
00:59:43,352 --> 00:59:46,234
Do unu monato tiu estis
tre malagrabla sento.
788
00:59:46,234 --> 00:59:51,113
Mi laboris antaŭe, ie tie,
en la lernejo, en universitato,
789
00:59:51,113 --> 00:59:57,443
laboris por radio,
sed estis malgrandaj taskoj ĉie.
790
00:59:57,443 --> 01:00:02,076
Iri al la sama loko kaj sidi 8 horojn
aspektis al mi horora afero.
791
01:00:02,076 --> 01:00:08,036
Pasis kelkaj monatoj, mi estis kontenta,
pro la interesaj flankoj de laboro.
792
01:00:08,036 --> 01:00:12,617
Oni alkutimiĝas al sia spaveco*
kaj eĉ akceptis ĝin.
793
01:00:12,617 --> 01:00:15,621
Filmis Manuel Parra.
794
01:00:15,621 --> 01:00:20,212
Subtekstigis Eduardo Berdor.