0:00:00.790,0:00:03.395
Yirmi üç yıl önce

0:00:03.395,0:00:06.150
ben 19 yaşındayken,

0:00:06.150,0:00:09.451
bir adamı silahla öldürdüm.

0:00:09.451,0:00:11.594
Ben çabuk sinirlenen ve

0:00:11.594,0:00:13.963
otomatik tabancası olan

0:00:13.963,0:00:18.018
bir uyuşturucu satıcısıydım.

0:00:18.018,0:00:20.789
Ama bu benim hikayemin sonu değildi.

0:00:20.789,0:00:24.930
Aslında, başlangıcıydı

0:00:24.930,0:00:27.105
ve sonraki 23 yıl

0:00:27.105,0:00:30.827
bir tanıma,

0:00:30.827,0:00:34.310
özür ve telafi hikayesidir.

0:00:34.310,0:00:35.733
Ama bu hikaye sizin hayal ettiğiniz veya düşündüğünüz

0:00:35.733,0:00:39.027
şekilde olmadı.

0:00:39.027,0:00:40.485
Hayatımda meydana gelen olaylar

0:00:40.485,0:00:42.628
özellikle benim için şaşırtıcı

0:00:42.628,0:00:44.263
bir şekilde oldu.

0:00:44.263,0:00:47.404
Bakın, bir çoğunuz gibi,

0:00:47.404,0:00:49.978
büyürken, onur listesinde,

0:00:49.978,0:00:51.321
burslu,

0:00:51.321,0:00:53.925
doktor olma hayalleri kuran bir öğrenciydim.

0:00:53.925,0:00:56.556
Ama annem le babam ayrıldığında

0:00:56.556,0:00:58.730
ve sonunda boşandığında

0:00:58.730,0:01:02.567
her şey ciddi bir şekilde kötüye gitti.

0:01:02.567,0:01:05.417
Yaşanan olaylar aslında epey açık.

0:01:05.417,0:01:07.865
17 yaşındayken,

0:01:07.865,0:01:09.510
Detroit'te yaşadığım binanın köşesinde dururken

0:01:09.510,0:01:14.135
üç yerimden vuruldum.

0:01:14.135,0:01:16.830
Arkadaşım beni hastaneye yetiştirdi.

0:01:16.830,0:01:20.054
Doktorlar kurşunları çıkardı,

0:01:20.054,0:01:21.845
beni derleyip toparladı

0:01:21.845,0:01:26.216
ve vurulduğum aynı mahalleye geri gönderdi.

0:01:26.216,0:01:28.971
Bütün bu olanlar sırasında,

0:01:28.971,0:01:31.031
hiç kimse bana sarılmadı,

0:01:31.031,0:01:33.401
hiç kimse öğüt vermedi,

0:01:33.401,0:01:36.341
hiç kimse bana her şeyin iyi olacağını söylemedi.

0:01:36.341,0:01:39.265
Hiç kimse bana korku içinde yaşayacağımı,

0:01:39.265,0:01:41.878
paranoyak olacağımı

0:01:41.878,0:01:44.871
ya da vurulamaya karşı aşırı şiddetli davranacağımı

0:01:44.871,0:01:47.249
söylemedi.

0:01:47.249,0:01:50.070
Kimse bana bir gün,

0:01:50.070,0:01:54.127
tetiğin arkasındaki kişi olacağımı söylemedi.

0:01:54.127,0:01:56.801
On dört ay sonra,

0:01:56.801,0:01:59.411
sabaha karşı 2'de,

0:01:59.411,0:02:01.047
bir adamın ölümüne yol açacak

0:02:01.047,0:02:04.900
silahı ateş ettim.

0:02:04.900,0:02:06.810
Hapse girdiğimde,

0:02:06.810,0:02:12.317
sert, kızgın, incinmiştim.

0:02:12.317,0:02:15.287
Sorumluluk almak istemiyordum.

0:02:15.287,0:02:17.339
Ailemden sisteme kadar,

0:02:17.339,0:02:20.312
herkesi suçluyordum.

0:02:20.312,0:02:22.524
Ateş etme kararıma bahane buldum

0:02:22.524,0:02:24.963
çünkü geldiğim mahallede,

0:02:24.963,0:02:26.589
ateş edilen olmaktansa

0:02:26.589,0:02:29.901
ateş eden olmak daha iyi.

0:02:29.901,0:02:33.223
Soğuk hücremde otururken,

0:02:33.223,0:02:34.870
kendimi çaresiz hissettim,

0:02:34.870,0:02:38.257
sevilmeyen ve terk edilmiş.

0:02:38.257,0:02:42.135
Hiç kimsenin umursamadığını hissediyordum,

0:02:42.135,0:02:44.154
ve tutsaklığıma karşı

0:02:44.154,0:02:47.165
düşmanlıkla tepki verdim.

0:02:47.165,0:02:48.303
Kendimi daha da derin

0:02:48.303,0:02:50.618
bir derde sürüklenirken buldum.

0:02:50.618,0:02:53.398
Karaborsa dükkanları işlettim,

0:02:53.398,0:02:56.117
çok yüksek faiz oranlarında borç para verdim

0:02:56.117,0:02:58.183
ve hapishaneye kaçak getirilen

0:02:58.183,0:03:00.044
uyuşturucuları sattım.

0:03:00.044,0:03:01.614
Ben sonuç olarak

0:03:01.614,0:03:04.295
Michigan Hapishanesi'ndeki gardiyanın deyimiyle

0:03:04.295,0:03:07.132
"beterin beteri" olmuştum.

0:03:07.132,0:03:09.457
Ve aktivitelerim yüzünden,

0:03:09.457,0:03:12.149
hapsedilmemin

0:03:12.149,0:03:14.578
yedi buçuk yılı boyunca,

0:03:14.578,0:03:17.790
tek başıma bir hücreye kapatıldım.

0:03:17.790,0:03:19.459
Şimdi benim açımdan, tek başına hücreye kapatılmak

0:03:19.459,0:03:21.399
kendinizi içinde bulabileceğiniz

0:03:21.399,0:03:24.298
en insan dışı ve barbarca yerlerden biridir,

0:03:24.298,0:03:27.189
ama kendimi orada buldum.

0:03:27.189,0:03:30.700
Bir gün, hücremde volta atarken,

0:03:30.700,0:03:35.217
bir memur gelip postayı getirdi.

0:03:35.217,0:03:36.954
Bir kaç mektuba

0:03:36.954,0:03:38.868
üzerinde oğlumun kargacık burgacık el yazısı olan mektuba bakmadan

0:03:38.868,0:03:41.930
önce baktım.

0:03:41.930,0:03:43.367
Ne zaman oğlumdan bir mektup alsam,

0:03:43.367,0:03:45.272
hayal edebileceğiniz en karanlık yerde görülen

0:03:45.272,0:03:48.029
bir ışık demeti gibi geliyordu.

0:03:48.029,0:03:51.844
Ve özellikle bu günde, mektubunu açtım

0:03:51.844,0:03:54.950
ve içinde büyük harflerle,

0:03:54.950,0:03:58.205
"Annem bana senin neden hapiste olduğunu söyledi:

0:03:58.205,0:04:00.899
cinayet." yazmış.

0:04:00.899,0:04:02.818
Demiş ki, "Baba, öldürme.

0:04:02.818,0:04:08.265
Tanrı her yaptığını izliyor. O'na dua et."

0:04:08.265,0:04:10.100
Şimdi, ben o sırada dindar değildim,

0:04:10.100,0:04:11.807
şu an da değilim,

0:04:11.807,0:04:14.291
ama oğlumun söylediklerinde

0:04:14.291,0:04:17.053
bir derinlik vardı.

0:04:17.063,0:04:18.685
Sözleri hayatım hakkında daha önce düşünmediğim

0:04:18.685,0:04:20.621
şeyleri gözden geçirmemi sağladı.

0:04:20.621,0:04:22.557
Hayatımda ilk defa

0:04:22.557,0:04:24.529
oğlumun beni bir katil olarak göreceği

0:04:24.529,0:04:28.195
düşüncesi geçti aklımdan.

0:04:28.195,0:04:30.249
Yatağıma yattım

0:04:30.249,0:04:32.268
ve [Platon]'dan

0:04:32.268,0:04:34.865
okuduğum bir şey hakkında düşündüm,

0:04:34.865,0:04:36.840
Sokrates'in savunmasında

0:04:36.840,0:04:41.111
incelenmemiş bir hayatın yaşamaya değer olmadığını yazmıştı.

0:04:41.111,0:04:46.943
Bu sırada da değişim süreci başladı.

0:04:46.943,0:04:49.863
Ama kolay olmadı.

0:04:51.920,0:04:53.764
Fark ettiğim şeylerden biri de,

0:04:53.764,0:04:55.921
ki bu da değişim sürecinin bir parçasıydı,

0:04:55.921,0:04:59.663
dört ana temanın bulunmasıydı.

0:04:59.663,0:05:01.970
Birincisi,

0:05:01.970,0:05:04.283
harika akıl hocalarım vardı.

0:05:04.283,0:05:06.159
Biliyorum, bazılarınız şuan,

0:05:06.159,0:05:09.328
hapiste nasıl iyi bir akıl hocası bulabildin ki? diye düşünüyor.

0:05:09.328,0:05:12.193
Ama benim için,

0:05:12.193,0:05:13.423
hocalarımın bazıları

0:05:13.423,0:05:15.300
müebbet yatıyor

0:05:15.300,0:05:18.009
ve bu insanlar hayatıma girebilecek en iyi insanlardı,

0:05:18.009,0:05:21.273
çünkü beni hayatıma dürüstçe bakmama zorladılar

0:05:21.273,0:05:23.098
ve kendi kendimin karar verme aşamasında

0:05:23.098,0:05:25.613
meydan okumama zorladılar.

0:05:25.613,0:05:29.867
İkincisi edebiyattı.

0:05:29.867,0:05:31.610
Hapse girmeden önce,

0:05:31.610,0:05:33.607
bu kadar sayıda müthiş siyahi şair, yazar ve filozof

0:05:33.607,0:05:36.888
olduğunu bilmiyordum

0:05:36.888,0:05:39.907
ve sonra da Malcom X'in otobiyografisiyle karşılaşma

0:05:39.907,0:05:44.074
şansını ele geçirdim

0:05:44.074,0:05:48.621
ve bu kitap kendim hakkındaki bütün basmakalıplarımı yıktı.

0:05:48.621,0:05:51.062
Üçüncüsü ise aileydi.

0:05:51.062,0:05:55.738
19 yıl boyunca, babam benim yanımda

0:05:55.738,0:05:58.167
sarsılmaz bir inançla durdu,

0:05:58.167,0:05:59.831
çünkü o, bende hayatımı geri döndürecek

0:05:59.831,0:06:02.125
ışığa sahip olduğuna inandı.

0:06:02.125,0:06:05.018
Ayrıca inanılmaz bir kadınla tanıştım

0:06:05.018,0:06:08.452
ki o şimdi benim iki yaşındaki oğlum Sekou'nun annesi,

0:06:08.452,0:06:10.680
ve o bana kendimi sağlıklı bir şekilde

0:06:10.680,0:06:14.958
sevmeyi öğretti.

0:06:14.958,0:06:17.654
Sonuncusu ise yazmaktı.

0:06:17.654,0:06:19.068
Oğlumdan o mektubu aldığımda,

0:06:19.068,0:06:20.738
bir günlük tutmaya başladım

0:06:22.408,0:06:24.079
çocukluğumda ve hapiste yaşadığım

0:06:24.079,0:06:26.872
şeyler hakkında

0:06:26.872,0:06:30.138
ve bunun bana yaptığı da aklımı telafi etmek fikrine

0:06:30.138,0:06:33.106
açtı.

0:06:33.106,0:06:35.188
Hapis zamanımın öncelerinde,

0:06:35.188,0:06:38.995
kurbanlarımdan birinin akrabalarından bir mektup aldım,

0:06:38.995,0:06:41.840
ve o mektubun içinde de,

0:06:41.840,0:06:43.685
onun beni affetiğini,

0:06:43.685,0:06:45.634
çünkü benim şiddet görmüş

0:06:45.634,0:06:46.971
ve birçok zorluktan geçmiş

0:06:46.971,0:06:48.763
ve sadece birçok kötü karar vermiş

0:06:48.763,0:06:51.501
genç bir çocuk olduğumu farkettiğini söyledi .

0:06:51.501,0:06:53.972
Hayatımda ilk defa

0:06:53.972,0:07:01.701
kendimi affetmeye açık hissetmiştim.

0:07:01.701,0:07:02.945
O deneyimden sonra

0:07:02.945,0:07:05.268
olanlardan bir tanesi de

0:07:05.268,0:07:07.156
benimle beraber

0:07:07.156,0:07:08.968
hapsedilen diğer adamları düşünmek

0:07:08.968,0:07:11.890
ve bunu onlarla ne kadar çok paylaşmak istediğimdi.

0:07:11.890,0:07:13.644
Sonuç olarak onlarla bazı deneyimleri hakkında

0:07:13.644,0:07:15.571
konuşmaya başladım

0:07:15.571,0:07:17.053
ve şunu fark ettiğimde yıkıldım ki,

0:07:17.053,0:07:20.431
adamların bir çoğu şiddet görülen çevrelerden geliyordu,

0:07:20.431,0:07:23.970
ve çoğu yardım istiyordu ve olanları düzeltmek istiyordu,

0:07:23.970,0:07:25.710
ama ne yazık ki şu anda

0:07:25.710,0:07:28.928
2.5 milyon insanı hapiste tutan sistem

0:07:28.928,0:07:31.128
insanları rehabilite etmek veya dönüştürmek yerine

0:07:31.128,0:07:35.420
depolamak için yaratılmış.

0:07:35.420,0:07:37.311
O zaman kendi kendime karar verdim ki,

0:07:37.311,0:07:39.065
eğer hapisten çıkabilirsem

0:07:39.065,0:07:41.522
var gücümü kullanarak

0:07:41.522,0:07:45.223
bu durumu değiştireceğim.

0:07:45.223,0:07:47.989
2010 yılında, yirmi yıl sonra ilk defa

0:07:47.989,0:07:51.067
hapisten çıktım.

0:07:51.067,0:07:52.655
Şimdi düşünün, mesela,

0:07:52.655,0:07:55.237
Fred Çakmaktaş'ın bir "Jetgiller"

0:07:55.237,0:07:57.620
bölümüne girdiğini.

0:07:57.620,0:08:00.555
Bu aşağı yukarı benim hayatım gibiydi.

0:08:00.555,0:08:03.870
İlk defa, İnternetle,

0:08:03.870,0:08:05.606
sosyal meydayla,

0:08:05.606,0:08:09.743
"Knight Rider"daki KITT gibi konuşan arabalarla karşılaştım.

0:08:09.743,0:08:11.527
Ama beni en çok hayran bırakan şey,

0:08:11.527,0:08:13.310
telefon teknolojisiydi.

0:08:13.310,0:08:14.582
Bakın, ben hapse girdiğimde,

0:08:14.582,0:08:16.357
bizim araba telefonlarımız bu kadardı

0:08:16.357,0:08:18.958
ve taşınması için iki kişiye ihtiyaç vardı..

0:08:18.958,0:08:21.046
Yani benim küçük Blackberry'mi elime aldığım

0:08:21.046,0:08:23.172
ilk anı hayal edin

0:08:23.172,0:08:25.123
ve mesaj atmayı öğrenmeye başladım.

0:08:25.123,0:08:26.790
Ama, etrafımdaki insanlar,

0:08:26.790,0:08:28.386
benim bu kısaltılmış mesajlardan hiç bir fikrim olmadğının

0:08:28.386,0:08:31.080
farkında değillerdi,

0:08:31.080,0:08:36.110
LOL, OMG, LMAO gibi,

0:08:36.110,0:08:37.852
ta ki bir gün

0:08:37.852,0:08:40.108
bir arkadaşımla mesajlaşırken,

0:08:40.108,0:08:44.139
ondan bir şey yapmasını istedim ve bana "K" ile cevap verdi.

0:08:44.139,0:08:47.318
Ve ben de "K de nedir?"

0:08:47.318,0:08:49.280
Ve o da "K tamamdır." dedi.

0:08:49.280,0:08:50.279
Yani kafamda,

0:08:50.279,0:08:53.297
"Peki K ile sorun nedir?" dedim.

0:08:53.297,0:08:55.810
Ben de arkadaşıma soru işareti yolladım.

0:08:55.810,0:08:59.481
Ve o da bana, "K = tamam" dedi.

0:08:59.481,0:09:04.170
Ben de ona "FU." yazdım. (Gülüşme)

0:09:04.170,0:09:05.926
Sonra o da bana geri mesaj attı ve

0:09:05.926,0:09:07.600
ona neden küfrettiğimi sordu,

0:09:07.600,0:09:10.260
ve ben de ona, "LOL SA" dedim

0:09:10.260,0:09:11.959
yani sonunda anladım anlamında.

0:09:11.959,0:09:13.996
(Gülüşme)

0:09:13.996,0:09:17.261
Peki, üç yıl ileri saralım

0:09:17.261,0:09:19.135
fena gitmiyorum.

0:09:19.135,0:09:21.813
MIT Media Lab'da bir ortaklığım var,

0:09:21.813,0:09:25.030
BMe diye inanılmaz bir şirket için çalışıyorum,

0:09:25.030,0:09:27.360
Michigan Üniversitesi'nde öğretmenlik yapıyorum,

0:09:27.360,0:09:29.337
ama çok mücadele ettim

0:09:29.337,0:09:30.800
çünkü daha çok erkek ve kadının

0:09:30.800,0:09:32.435
bu kadar olanağa sahip olamayacağını

0:09:32.435,0:09:35.596
fark ettim.

0:09:35.596,0:09:37.401
Bir çok inanılmaz erkek ve kadınla çalışma

0:09:37.401,0:09:40.085
şansına sahip oldum,

0:09:40.085,0:09:41.847
başka insanları topluma geri kazandırmaya yardımcı olduk,

0:09:41.847,0:09:46.060
ve bu insanlardan bir de Calvin Evans adındaki arkadaşım.

0:09:46.060,0:09:49.015
İşlemediği bir suç için 24 yıl yattı.

0:09:49.015,0:09:52.783
45 yaşında. Şu anda yüksek okulda okuyor.

0:09:52.783,0:09:54.507
Ve konuştuğumuz şeylerden biri de

0:09:54.507,0:09:56.219
kendi dönüşümümde önemli bulduğum

0:09:56.219,0:09:57.839
üç şeydi,

0:09:57.839,0:09:59.778
birincisi kabullenme.

0:09:59.778,0:10:02.204
Başkalarına zarar verdiğimi kabullenmeliydim.

0:10:02.204,0:10:05.000
Ayrıca kendimin de zarar gördüğünü kabullenmeliydim.

0:10:05.000,0:10:07.421
İkincisi ise özür dilemek.

0:10:07.421,0:10:09.571
Zarar verdiğim insanlardan özür dilemeliydim.

0:10:09.571,0:10:11.643
Onların kabul edeceklerinden ümidim olmadığı halde,

0:10:11.643,0:10:14.395
özür dilemem önemliydi çünkü yapılacak doğru şeydi.

0:10:14.395,0:10:17.354
Ama aynı zamanda kendimden de özür dilemeliydim.

0:10:17.354,0:10:20.171
Üçüncüsü ise telafi etmekti.

0:10:20.171,0:10:21.854
Benim için, telafi,

0:10:21.854,0:10:23.447
mahalleme geri dönmek

0:10:23.447,0:10:24.990
ve benimle aynı yolda ilerleyen

0:10:24.990,0:10:26.790
riskli gençlikle çalışmak,

0:10:26.790,0:10:30.530
ama aynı zamanda kendimle bir olmaktı.

0:10:30.530,0:10:32.294
Kilitli kaldığım zamanki deneyimlerimle,

0:10:32.294,0:10:34.475
keşfettiğim şeylerden biri de buydu:

0:10:34.475,0:10:35.691
tutuklu olan ve bağışlanabilir

0:10:35.691,0:10:39.112
erkek ve kadınların büyük çoğunluğu,

0:10:39.112,0:10:40.372
ve kesin olan şu ki,

0:10:40.372,0:10:42.723
hapis erkek ve kadınların yüzde 90'ı

0:10:42.723,0:10:45.411
bir gün eski çevreye geri dönecek,

0:10:45.411,0:10:47.326
ve bizim görevimiz ne çeşit erkek ve kadının

0:10:47.326,0:10:50.945
çevremize geri döneceğine karar vermek.

0:10:50.945,0:10:53.556
Bugün benim dileğim

0:10:53.556,0:10:57.209
toplu hapsedilmeye karşı

0:10:57.209,0:10:59.358
nasıl davrandığımıza

0:10:59.358,0:11:02.578
daha fazla empatiyle yaklaşmayı benimsememiz,

0:11:02.578,0:11:03.722
onları hapsedelim ve anahtarı atalım mantalitesinden

0:11:03.722,0:11:06.037
vazgeçmemiz,

0:11:06.037,0:11:09.960
çünkü bu yöntemin işe yaramadığı kanıtlandı.

0:11:09.960,0:11:12.413
Benim yolculuğum eşsiz bir yolculuk,

0:11:12.413,0:11:15.078
ama bu söz konusu olmayabilr.

0:11:15.078,0:11:17.484
Herhangi biri bir dönüşüm geçirebilir

0:11:17.484,0:11:20.324
eğer olabilmesi için bir ortam yaratırsak.

0:11:20.324,0:11:22.086
Yani bugün sizden istediğim

0:11:22.086,0:11:23.793
erkek ve kadınların

0:11:23.793,0:11:26.133
kendi geçmişlerine tutsak olmadığı bir dünya

0:11:26.133,0:11:29.829
hayal etmenizi,

0:11:29.829,0:11:31.262
kötü hareketlerin ve hataların

0:11:31.262,0:11:34.030
sizi hayatınızın sonuna kadar tanımlamadığı bir dünya.

0:11:34.030,0:11:37.221
Bence hep birlikte, bu gerçekliği yaratabiliriz,

0:11:37.221,0:11:38.924
ve umuyorum yapabilirsiniz de.

0:11:38.924,0:11:40.690
Teşekkür ederim.

0:11:40.690,0:11:43.773
(Alkış)