1 00:00:00,888 --> 00:00:04,642 Chris Anderson: Chào mừng các bạn đến với TED Dialogues. 2 00:00:04,666 --> 00:00:08,253 Đây là buổi trò chuyện đầu tiên trong loạt chương trình 3 00:00:08,277 --> 00:00:11,589 nhằm đáp lại các biến chuyển chính trị hiện thời. 4 00:00:12,265 --> 00:00:13,434 Không biết bạn thế nào; 5 00:00:13,458 --> 00:00:17,069 tôi thì khá quan tâm đến sự chia rẽ ngày càng lớn dần ở đất nước này 6 00:00:17,093 --> 00:00:18,589 và trên toàn thế giới. 7 00:00:18,613 --> 00:00:20,973 Chẳng ai chịu nghe ai cả. Phải không? 8 00:00:21,564 --> 00:00:22,727 Thật vậy. 9 00:00:22,751 --> 00:00:26,487 Ý tôi là dường như chúng ta đang cần một kiểu đối thoại mới 10 00:00:26,511 --> 00:00:32,439 đặt nền tảng trên -- tôi không biết, có lẽ là trên lí lẽ, lắng nghe, và thấu hiểu, 11 00:00:32,463 --> 00:00:34,130 trong một bối cảnh rộng lớn hơn. 12 00:00:34,840 --> 00:00:37,867 Ít nhất đó là điều chúng ta sẽ thử trong TED Dialogues này, 13 00:00:37,891 --> 00:00:39,083 bắt đầu từ hôm nay. 14 00:00:39,107 --> 00:00:41,733 Và người có mặt cùng tôi hôm nay 15 00:00:41,757 --> 00:00:44,566 là người mà tôi rất hào hứng để được bắt đầu ngay và luôn. 16 00:00:44,590 --> 00:00:48,440 Bộ óc ngay bên cạnh tôi lúc này, tôi phải nói là, là người suy nghĩ 17 00:00:48,464 --> 00:00:50,235 không giống ai trên quả đất này. 18 00:00:50,259 --> 00:00:51,418 Tôi nghiêm túc đấy. 19 00:00:51,442 --> 00:00:52,704 (Yuval Noah Harari cười) 20 00:00:52,728 --> 00:00:53,892 Tôi nói thật. 21 00:00:53,916 --> 00:00:58,854 Anh ấy tổng hợp lịch sử với các ý tưởng cơ bản 22 00:00:58,878 --> 00:01:01,048 theo cách có thể khiến bạn bất ngờ đấy. 23 00:01:01,072 --> 00:01:04,481 Có lẽ vài bạn đã biết đến quyển sách này, “Sapiens.” 24 00:01:04,505 --> 00:01:06,248 Ở đây có ai đọc “Sapiens” chưa ạ? 25 00:01:06,272 --> 00:01:07,484 (Tiếng vỗ tay) 26 00:01:07,508 --> 00:01:10,653 Thật lòng tôi không thể nào ngừng đọc. 27 00:01:10,677 --> 00:01:14,551 Cách anh ấy kể câu chuyện về loài người 28 00:01:14,575 --> 00:01:18,377 thông qua các ý tưởng lớn thật sự sẽ khiến bạn nghĩ khác đi -- 29 00:01:18,401 --> 00:01:20,136 thật sự đáng kinh ngạc. 30 00:01:20,160 --> 00:01:21,384 Và đây, quyển tiếp theo, 31 00:01:21,408 --> 00:01:24,484 tôi nghĩ sẽ được xuất bản ở Mỹ vào tuần sau. 32 00:01:24,508 --> 00:01:25,659 YNH: Đúng vậy, tuần sau. 33 00:01:25,683 --> 00:01:26,857 CA: "Homo Deus." 34 00:01:26,881 --> 00:01:29,946 Đây là lịch sử của trăm năm tiếp theo. 35 00:01:30,521 --> 00:01:32,371 Tôi đã có cơ hội đọc nó. 36 00:01:32,395 --> 00:01:34,785 Thật sự rất kịch tính, 37 00:01:34,809 --> 00:01:39,074 và tôi dám nói, đối với vài người nó sẽ khá giật mình. 38 00:01:39,605 --> 00:01:40,848 Đây là sách phải đọc. 39 00:01:40,872 --> 00:01:46,450 Thật sự hiện tại không ai có khả năng giải thích 40 00:01:46,474 --> 00:01:50,450 những điều đang diễn ra trên thế giới tốt hơn anh ấy. 41 00:01:50,474 --> 00:01:54,631 Và giờ, một lời chào đón nồng nhiệt đến Yuval Noah Harari. 42 00:01:54,655 --> 00:01:58,048 (Tiếng vỗ tay) 43 00:02:02,900 --> 00:02:06,645 Thật tuyệt khi có khán giả trên Facebook và trên Web cùng theo dõi. 44 00:02:06,669 --> 00:02:08,246 Xin chào, Facebook. 45 00:02:08,270 --> 00:02:12,196 Và các bạn, khi tôi bắt đầu đặt câu hỏi cho Yuval, 46 00:02:12,220 --> 00:02:13,872 hãy mạnh dạn nêu câu hỏi của mình, 47 00:02:13,896 --> 00:02:16,543 và không nhất thiết là về các bê bối chính trị gần đây, 48 00:02:16,567 --> 00:02:21,336 mà còn để hiểu rộng hơn: "Chúng ta đang tiến về đâu?" 49 00:02:22,517 --> 00:02:24,283 Bạn sẵn sàng chưa? Chúng ta bắt đầu. 50 00:02:24,307 --> 00:02:25,582 Vậy, Yuval: 51 00:02:25,606 --> 00:02:29,326 tại Thành phố New York, năm 2017, chúng ta vừa có một tân tổng thống 52 00:02:29,350 --> 00:02:32,471 và cú sốc như những cơn sóng càn quét khắp thế giới. 53 00:02:32,495 --> 00:02:33,964 Chuyện gì đang xảy ra vậy? 54 00:02:35,115 --> 00:02:37,361 YNH: Tôi nghĩ rằng điều cơ bản đang xảy ra 55 00:02:37,385 --> 00:02:39,675 là ta đang lạc mất câu chuyện của chính mình. 56 00:02:40,144 --> 00:02:42,611 Con người suy nghĩ bằng câu chuyện, 57 00:02:42,635 --> 00:02:46,297 và chúng ta cố gắng hiểu thế giới này thông qua kể chuyện. 58 00:02:46,321 --> 00:02:47,738 Trong vài thập kỷ vừa qua, 59 00:02:47,762 --> 00:02:50,632 chúng ta có một câu chuyện rất giản dị và rất hấp dẫn 60 00:02:50,656 --> 00:02:52,405 về chuyện đang xảy ra trên thế giới. 61 00:02:52,429 --> 00:02:55,593 Câu chuyện kể rằng, ồ, điều đang diễn ra là 62 00:02:55,617 --> 00:02:58,233 nền kinh tế đang toàn cầu hóa, 63 00:02:58,257 --> 00:03:00,400 chính trị thì tự do hóa, 64 00:03:00,424 --> 00:03:04,423 và sự kết hợp cả hai sẽ tạo nên một thiên đường trên Trái đất, 65 00:03:04,447 --> 00:03:07,546 chúng ta chỉ cần tiếp tục toàn cầu hóa kinh tế 66 00:03:07,570 --> 00:03:09,381 và tự do hóa hệ thống chính trị, 67 00:03:09,405 --> 00:03:11,310 rồi thì mọi sự sẽ tuyệt vời. 68 00:03:11,334 --> 00:03:14,066 Năm 2016 là năm chứng kiến 69 00:03:14,090 --> 00:03:18,050 một bộ phận lớn, thậm chí là từ phương Tây, 70 00:03:18,074 --> 00:03:20,480 ngừng tin vào câu chuyện này. 71 00:03:20,504 --> 00:03:22,636 Vì lý do tốt hay xấu, không quan trọng. 72 00:03:22,660 --> 00:03:24,881 Người ta không tin vào câu chuyện này nữa, 73 00:03:24,905 --> 00:03:28,681 khi anh không có một câu chuyện, anh sẽ không hiểu chuyện gì đang xảy ra. 74 00:03:29,212 --> 00:03:33,179 CA: Phần nào trong anh tin rằng đó thật sự là một câu chuyện rất hiệu quả. 75 00:03:33,203 --> 00:03:34,397 Nó có tác dụng. 76 00:03:34,421 --> 00:03:35,898 YNH: Ở phạm vi nào đó, vâng. 77 00:03:35,922 --> 00:03:37,984 Theo một số cách đo lường, 78 00:03:38,008 --> 00:03:40,593 chúng ta hiện đang ở trong thời điểm tối ưu nhất 79 00:03:40,617 --> 00:03:42,044 của loài người. 80 00:03:42,068 --> 00:03:44,508 Ngày hôm nay, lần đầu tiên trong lịch sử, 81 00:03:44,532 --> 00:03:48,945 nhiều người chết vì ăn quá nhiều hơn là chết vì ăn quá ít, 82 00:03:48,969 --> 00:03:50,741 quả là một thành tựu phi thường. 83 00:03:50,765 --> 00:03:53,448 (Tiếng cười) 84 00:03:53,472 --> 00:03:55,173 Cũng là lần đầu tiên trong lịch sử, 85 00:03:55,197 --> 00:03:59,332 nhiều người chết vì tuổi già hơn là vì bệnh truyền nhiễm, 86 00:03:59,356 --> 00:04:02,150 tỉ lệ bạo lực cũng giảm. 87 00:04:02,174 --> 00:04:03,604 Lần đầu tiên trong lịch sử, 88 00:04:03,628 --> 00:04:08,959 nhiều người tự sát hơn là bị giết bởi tội phạm và khủng bố 89 00:04:08,983 --> 00:04:10,823 và chiến tranh cộng lại. 90 00:04:10,847 --> 00:04:15,007 Theo thống kê, anh đang là là kẻ thù đáng sợ nhất của bản thân mình. 91 00:04:15,031 --> 00:04:17,037 Ít nhất, so với toàn bộ người trên thế giới 92 00:04:17,061 --> 00:04:20,183 anh dễ có khả năng bị giết bởi chính anh nhất -- 93 00:04:20,207 --> 00:04:21,474 (Tiếng cười) 94 00:04:21,498 --> 00:04:24,542 Mà đó vốn là, một lần nữa, là một tin tốt lành, khi so với -- 95 00:04:24,566 --> 00:04:26,190 (Tiếng cười) 96 00:04:26,214 --> 00:04:30,515 khi so với mức độ bạo lực ta từng thấy trong các kỷ nguyên trước. 97 00:04:30,539 --> 00:04:32,775 CA: Nhưng quá trình kết nối thế giới này 98 00:04:32,799 --> 00:04:36,698 đã kết thúc với một nhóm lớn những người cảm thấy như là bị cho ra rìa, 99 00:04:36,722 --> 00:04:38,353 và họ phản ứng lại. 100 00:04:38,377 --> 00:04:40,363 Chúng ta đã thấy cái quả bom này 101 00:04:40,387 --> 00:04:42,698 quét qua toàn bộ hệ thống ra sao. 102 00:04:42,722 --> 00:04:46,114 Ý tôi là, làm sao anh giải thích chuyện ra xảy ra đây? 103 00:04:46,138 --> 00:04:49,416 Tưởng như cái cách cũ mà mọi người hay nghĩ về chính trị, 104 00:04:49,440 --> 00:04:52,296 cách phân chia cánh tả - cánh hữu đã vỡ và bị thay thế. 105 00:04:52,320 --> 00:04:53,917 Ta lý giải chuyện này thế nào? 106 00:04:53,941 --> 00:04:58,325 YNH: Đúng, mô hình phân chia chính trị cánh tả - cánh hữu của thế kỷ 20 107 00:04:58,349 --> 00:05:00,056 giờ đa phần đã lỗi thời, 108 00:05:00,080 --> 00:05:04,582 cách phân chia thật sự của hiện tại là toàn cầu và quốc gia, 109 00:05:04,606 --> 00:05:06,395 toàn cầu và địa phương. 110 00:05:06,419 --> 00:05:09,276 Bạn sẽ lại thấy nó trên khắp thế giới, 111 00:05:09,300 --> 00:05:11,445 đến bây giờ nó đang là cuộc vật lộn chính. 112 00:05:11,469 --> 00:05:14,905 Chúng ta hẳn cần phải có những dạng thức chính trị hoàn toàn mới 113 00:05:14,929 --> 00:05:19,989 và những cách thức hoàn toàn mới để hiểu về chính trị. 114 00:05:20,499 --> 00:05:26,029 Về bản chất, ở đây chúng ta đang có một hệ sinh thái toàn cầu, 115 00:05:26,053 --> 00:05:29,824 một nền kinh tế toàn cầu nhưng lại có nền chính trị quốc gia, 116 00:05:29,828 --> 00:05:31,755 và chúng không thể tồn tại cùng nhau. 117 00:05:31,779 --> 00:05:34,005 Nó làm cho hệ thống chính trị kém hiệu quả, 118 00:05:34,029 --> 00:05:37,553 bởi vì nó không thể kiểm soát các lực đang định hình cuộc sống chúng ta. 119 00:05:37,577 --> 00:05:40,856 Về cơ bản ta có hai giải pháp cho sự mất cân bằng này: 120 00:05:40,880 --> 00:05:45,454 hoặc là phi-toàn cầu hóa nền kinh tế và trở về nền kinh tế quốc gia, 121 00:05:45,478 --> 00:05:47,646 hoặc toàn cầu hóa hệ thống chính trị. 122 00:05:48,948 --> 00:05:53,613 CA: Tôi đoán phe tự do ngoài kia 123 00:05:53,637 --> 00:06:00,073 đang nhìn Trump và chính quyền của ông là tồi tệ hết thuốc chữa, 124 00:06:00,097 --> 00:06:02,756 tệ toàn tập. 125 00:06:02,780 --> 00:06:09,203 Anh có thấy một câu chuyện hay một triết lý chính trị nào cơ bản 126 00:06:09,227 --> 00:06:11,031 đáng để chúng ta tìm hiểu không? 127 00:06:11,055 --> 00:06:13,100 Anh sẽ lý giải triết lý đó thế nào? 128 00:06:13,124 --> 00:06:15,423 Có phải nó chỉ là triết lý về CN dân tộc thôi? 129 00:06:16,254 --> 00:06:21,654 YNH: Tôi cho rằng cảm giác hoặc ý tưởng cơ bản 130 00:06:21,678 --> 00:06:26,170 có thể là hệ thống chính trị - đang có cái gì đó bị rạn nứt. 131 00:06:26,194 --> 00:06:29,964 Nó không còn trao quyền cho người dân bình thường nữa. 132 00:06:29,988 --> 00:06:33,488 Nó không còn quan tâm nhiều đến người dân bình thường nữa, 133 00:06:33,512 --> 00:06:38,331 và tôi nghĩ rằng chẩn đoán cho căn bệnh chính trị này là đúng. 134 00:06:38,355 --> 00:06:41,714 Còn về câu trả lời thì, tôi không dám khẳng định chắc chắn. 135 00:06:41,738 --> 00:06:45,221 Tôi nghĩ cái chúng ta đang thấy là phản ứng tức thời của con người: 136 00:06:45,245 --> 00:06:47,803 nếu có gì đó không hiệu quả, hãy lùi trở lại. 137 00:06:47,827 --> 00:06:49,448 Bạn có thể thấy nó khắp thế giới, 138 00:06:49,472 --> 00:06:53,898 gần như là không ai trong hệ thống chính trị hiện nay 139 00:06:53,922 --> 00:06:58,115 có bất kỳ tầm nhìn hướng-tương-lai nào về nơi nhân loại đang hướng tới. 140 00:06:58,139 --> 00:07:01,165 Gần như đâu đâu cũng nghe về tầm nhìn thụt lùi thế này: 141 00:07:01,189 --> 00:07:03,235 “Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại," 142 00:07:03,259 --> 00:07:06,688 như thể nó từng vĩ đại – tôi không rõ – như trong thập niên 50 hay 80, 143 00:07:06,712 --> 00:07:07,882 hãy quay lại thời kỳ đó. 144 00:07:07,906 --> 00:07:12,627 Tới Nga, 100 năm sau Lenin, 145 00:07:12,651 --> 00:07:14,522 tầm nhìn của Putin cho tương lai 146 00:07:14,546 --> 00:07:17,743 về cơ bản là, ừm, trở lại thời đế quốc Sa hoàng. 147 00:07:17,767 --> 00:07:20,159 Còn ở Israel quê quán của tôi, 148 00:07:20,183 --> 00:07:23,435 tầm nhìn chính trị nóng nhất hiện nay là: 149 00:07:23,459 --> 00:07:25,310 “Hãy cùng xây đền trở lại.” 150 00:07:25,334 --> 00:07:28,312 Nghĩa là, hãy trở lại 2,000 năm trước. 151 00:07:28,336 --> 00:07:33,162 Như vậy, người ta đang nghĩ là đâu đó trong quá khứ chúng ta đã làm mất nó, 152 00:07:33,186 --> 00:07:36,924 và có đôi khi trong quá khứ, kiểu như bạn đi lạc trong thành phố, 153 00:07:36,948 --> 00:07:40,098 rồi bạn nghĩ Ok, cứ quay lại cái nơi mà ta cảm thấy an toàn 154 00:07:40,122 --> 00:07:41,484 và bắt đầu lại. 155 00:07:41,508 --> 00:07:43,081 Tôi không nghĩ vậy là hiệu quả, 156 00:07:43,105 --> 00:07:46,007 nhưng với rất nhiều người, đó là bản năng trực giác của họ. 157 00:07:46,031 --> 00:07:47,683 CA: Nhưng sao nó không có tác dụng? 158 00:07:47,707 --> 00:07:51,346 “Nước Mỹ trên hết” là một slogan rất hấp dẫn theo nhiều cách mà. 159 00:07:51,370 --> 00:07:55,247 Chủ nghĩa yêu nước, nhìn từ nhiều góc thì đều rất cao thượng. 160 00:07:55,271 --> 00:07:58,012 Nó đóng vai trò kích thích hợp tác 161 00:07:58,036 --> 00:07:59,626 giữa những nhóm lớn lại với nhau. 162 00:07:59,650 --> 00:08:03,532 Vì sao lại không thể có một thế giới được gói gọn trong mỗi quốc gia, 163 00:08:03,556 --> 00:08:06,333 nơi mà mọi người đặt họ lên trên hết 164 00:08:07,373 --> 00:08:10,692 YNH: Trong nhiều thế kỷ, thậm chí là hàng ngàn năm, 165 00:08:10,716 --> 00:08:13,122 chủ nghĩa yêu nước khá là hiệu quả. 166 00:08:13,122 --> 00:08:15,381 Dĩ nhiên, nó còn dẫn tới chiến tranh và các thứ, 167 00:08:15,405 --> 00:08:18,360 nhưng có lẽ ta không nên quá chú trọng vào cái xấu. 168 00:08:18,384 --> 00:08:21,926 Còn rất nhiều ưu điểm của chủ nghĩa yêu nước, 169 00:08:21,950 --> 00:08:25,724 nhất là khả năng có được một số lượng lớn con người 170 00:08:25,748 --> 00:08:27,162 quan tâm lẫn nhau, 171 00:08:27,186 --> 00:08:28,792 đồng cảm với nhau, 172 00:08:28,816 --> 00:08:32,030 và tập hợp lại với nhau vì hành động chung. 173 00:08:32,054 --> 00:08:34,749 Nếu anh quay trở lại với các nhà nước đầu tiên, 174 00:08:34,773 --> 00:08:36,598 hàng ngàn năm trước đây, 175 00:08:36,622 --> 00:08:40,028 những người sống dọc theo sông Hoàng Hà ở Trung Hoa – 176 00:08:40,052 --> 00:08:42,495 đó là những bộ lạc rất khác nhau 177 00:08:42,519 --> 00:08:46,889 và tất cả đều phụ thuộc vào con sông để sinh tồn và thịnh vượng, 178 00:08:46,913 --> 00:08:51,222 nhưng tất cả họ đều gánh chịu các đợt lũ lụt 179 00:08:51,246 --> 00:08:52,846 và hạn hán theo mùa. 180 00:08:52,870 --> 00:08:55,905 Không có một bộ lạc nào có thể thật sự làm gì để khắc phục, 181 00:08:55,929 --> 00:09:00,089 bởi vì mỗi một bộ lạc chỉ kiểm soát một góc rất nhỏ của con sông. 182 00:09:00,113 --> 00:09:02,877 Rồi sau một quá trình đằng đẵng và phức tạp, 183 00:09:02,901 --> 00:09:06,825 các bộ tộc hợp nhất lại hình thành nên quốc gia Trung Hoa, 184 00:09:06,849 --> 00:09:09,483 cái có thể kiểm soát toàn bộ sông Hoàng Hà 185 00:09:09,507 --> 00:09:14,954 và đủ khả năng gom hàng trăm hàng ngàn người lại với nhau 186 00:09:14,978 --> 00:09:19,229 để cùng xây đập và kênh đào, rồi điều hòa con sông 187 00:09:19,253 --> 00:09:22,440 và ngăn chặn các cơn lũ lụt cũng như hạn hán nặng nề, 188 00:09:22,464 --> 00:09:25,564 nhằm gia tăng sự thịnh vượng cho tất cả mọi người. 189 00:09:25,588 --> 00:09:28,205 Và điều này diễn ra ở rất nhiều nơi trên thế giới. 190 00:09:28,229 --> 00:09:31,355 Thế nhưng trong thế kỷ 21, 191 00:09:31,379 --> 00:09:34,814 công nghệ đang thay đổi mọi thứ ở mức độ nền tảng. 192 00:09:34,838 --> 00:09:37,552 Chúng ta hiện đang sống – mọi người trên thế giới – 193 00:09:37,576 --> 00:09:41,393 đang sống dọc theo cùng một con sông ảo internet, 194 00:09:41,417 --> 00:09:47,023 và không một quốc gia nào có thể tự mình điều hòa con sông này. 195 00:09:47,047 --> 00:09:51,090 Chúng ta đang sống trong cùng một hành tinh, 196 00:09:51,114 --> 00:09:53,875 nơi dễ dàng bị đe dọa bởi mỗi hành động của chúng ta. 197 00:09:53,899 --> 00:09:57,915 Và nếu bạn không hợp tác trên bình diện toàn cầu, 198 00:09:57,939 --> 00:10:03,082 chủ nghĩa dân tộc không còn là tầm mức đúng đắn để tiếp cận vấn đề, 199 00:10:03,106 --> 00:10:06,809 dù là nói tới biến đổi khí hậu hay khủng hoảng công nghệ. 200 00:10:07,761 --> 00:10:09,952 CA: Vậy, từng có một ý tưởng tuyệt diệu là 201 00:10:09,976 --> 00:10:13,924 trong một thế giới nơi hầu hết hành động, hầu hết các vấn đề, 202 00:10:13,948 --> 00:10:15,988 đều xảy ra trên quy mô quốc gia, 203 00:10:15,988 --> 00:10:19,126 nhưng lập luận của anh là những vấn đề đáng quan tâm nhất hiện nay 204 00:10:19,150 --> 00:10:22,294 đã không còn ở mức quốc gia nữa mà đã là vấn đề toàn cầu. 205 00:10:22,318 --> 00:10:26,127 YNH: Chính xác. Tất cả các vấn đề lớn trên thế giới ngày nay 206 00:10:26,151 --> 00:10:28,540 đều là vấn đề toàn cầu về bản chất, 207 00:10:28,564 --> 00:10:30,055 chúng không thể được giải quyết 208 00:10:30,079 --> 00:10:33,976 nếu không có hợp tác toàn cầu. 209 00:10:34,000 --> 00:10:35,629 Không chỉ là biến đổi khí hậu 210 00:10:35,653 --> 00:10:39,057 như hầu hếtm, các minh chứng mọi người đưa ra. 211 00:10:39,081 --> 00:10:42,159 Tôi quan tâm đến khủng hoảng công nghệ hơn. 212 00:10:42,183 --> 00:10:45,233 Ví dụ, nếu anh nghĩ tới việc trí thông minh nhân tạo, 213 00:10:45,257 --> 00:10:48,250 thêm 20-30 năm nữa, 214 00:10:48,274 --> 00:10:52,158 sẽ đẩy hàng trăm triệu người ra khỏi thị trường việc làm – 215 00:10:52,182 --> 00:10:54,433 thì đây chính là ở tầm mức toàn cầu rồi. 216 00:10:54,457 --> 00:10:57,960 Nó sẽ chia cắt nền kinh tế của mọi quốc gia. 217 00:10:57,984 --> 00:11:01,647 Tương tự, nếu anh nghĩ tới tới công nghệ sinh học 218 00:11:01,671 --> 00:11:04,626 và nỗi sợ thực thi nghiên cứu 219 00:11:04,650 --> 00:11:07,311 công nghệ biến đổi gene trên người, 220 00:11:07,335 --> 00:11:12,624 sẽ vô dụng nếu chỉ đặt vấn đề trên một quốc gia đơn lẻ. 221 00:11:12,648 --> 00:11:15,972 Ví dụ nước Mỹ cấm thực nghiệm gene trên người, 222 00:11:15,996 --> 00:11:19,626 nhưng Trung Quốc và Bắc Triều Tiên tiếp tục thì sao. 223 00:11:19,650 --> 00:11:22,390 Mỹ sẽ không thể giải quyết vấn đề một mình được, 224 00:11:22,414 --> 00:11:27,297 và rất nhanh thôi, áp lực tương đương sẽ đè nặng lên Mỹ 225 00:11:27,321 --> 00:11:32,211 bởi vì ta đang nói đến nền công nghệ rủi ro cao mà lợi nhuận cũng cao. 226 00:11:32,235 --> 00:11:36,943 Nếu ai cũng làm, tôi không thể bắt tôi tiếp tục tụt hậu. 227 00:11:36,967 --> 00:11:42,655 Cách duy nhất ban hành quy định, một cách hiệu quả, 228 00:11:42,679 --> 00:11:44,772 lên những thứ như công nghệ gene 229 00:11:44,796 --> 00:11:46,808 là phải có quy định toàn cầu. 230 00:11:46,832 --> 00:11:51,870 Nếu bạn chỉ có quy định cấp quốc gia, sẽ chẳng có ai muốn tuột lại đằng sau. 231 00:11:51,894 --> 00:11:53,902 CA: Điều này rất thú vị. 232 00:11:53,926 --> 00:11:55,857 Tôi có cảm giác đây là một điểm mấu chốt 233 00:11:55,881 --> 00:11:59,353 có thể kích lên ít nhất là một cuộc đối thoại có tính xây dựng 234 00:11:59,377 --> 00:12:01,050 giữa các bên, 235 00:12:01,074 --> 00:12:04,216 bởi vì tôi nghĩ ai cũng sẽ đồng ý rằng khởi điểm 236 00:12:04,240 --> 00:12:06,937 của cơn giận dữ đang xoay quanh chúng ta 237 00:12:06,961 --> 00:12:09,709 chính là nỗi lo có thực về việc mất việc. 238 00:12:09,733 --> 00:12:13,374 Việc làm đang mất đi, lối sống truyền thống đã không còn, 239 00:12:13,398 --> 00:12:16,773 khó trách người ta cứ lên cơn thịnh nộ. 240 00:12:16,797 --> 00:12:21,349 Và nhìn chung, họ đổ tại toàn cầu hóa, đổ cho giới tinh hoa quốc tế, 241 00:12:21,373 --> 00:12:24,120 đã làm thế này với họ mà không lại không xin phép họ, 242 00:12:24,144 --> 00:12:26,239 và hình như đó là một than phiền chính đáng. 243 00:12:26,263 --> 00:12:29,572 Nhưng tôi nghe anh nói – câu hỏi cốt lõi là: 244 00:12:29,596 --> 00:12:35,057 Cái gì là nguyên nhân thực của việc mất việc, cả hiện tại và sau này? 245 00:12:35,081 --> 00:12:37,857 Trên phạm vi toàn cầu thì 246 00:12:37,881 --> 00:12:42,003 câu trả lời đúng đắn, vâng, là phải bỏ đi các biên giới, 247 00:12:42,027 --> 00:12:46,007 kết nối mọi người với nhau thay đổi các thỏa thuận thương mại, v.v. 248 00:12:46,031 --> 00:12:47,387 Nhưng khi anh nói, tôi nghĩ, 249 00:12:47,411 --> 00:12:52,202 thực sự nguyên nhân lớn hơn của việc mất việc hoàn toàn không phải là vậy. 250 00:12:52,226 --> 00:12:55,940 Nó bắt nguồn từ các vấn đề công nghệ, 251 00:12:55,964 --> 00:12:57,976 và chúng ta không cách nào giải quyết được 252 00:12:58,000 --> 00:13:00,095 trừ phi hợp tác như một thế giới đoàn kết. 253 00:13:00,119 --> 00:13:01,638 YNH: Đúng vậy, tôi nghĩ thế. 254 00:13:01,662 --> 00:13:04,903 Tôi không biết hiện tại thế nào, nhưng nhìn về tương lai, 255 00:13:04,927 --> 00:13:08,004 không phải người Mexico hay Trung Quốc sẽ lấy đi công việc 256 00:13:08,028 --> 00:13:09,595 của người dân Pennsylvania, 257 00:13:09,619 --> 00:13:11,362 mà chính là robot và thuật toán. 258 00:13:11,386 --> 00:13:15,570 Vì vậy trừ phi bạn tính xây một bức trường thành bao quanh California – 259 00:13:15,594 --> 00:13:16,728 (Tiếng cười) 260 00:13:16,752 --> 00:13:20,443 thì bức tường sắp xây với Mexico sẽ trở nên vô dụng. 261 00:13:20,467 --> 00:13:26,815 Và tôi đã kinh ngạc hết sức khi xem cuộc tranh biện trước bầu cử, 262 00:13:26,839 --> 00:13:32,576 tôi kinh ngạc vì rõ ràng ông Trump còn chẳng thèm dọa người dân 263 00:13:32,600 --> 00:13:34,640 là robot sẽ cướp việc của họ. 264 00:13:34,640 --> 00:13:37,609 Hiện tại thậm chí nếu nó chưa đúng, thì cũng không quan trọng. 265 00:13:37,609 --> 00:13:41,041 Đó đã có thể là một cách rất hữu hiệu khi muốn dọa mọi người -- 266 00:13:41,065 --> 00:13:42,066 (Tiếng cười) 267 00:13:42,090 --> 00:13:43,195 Và kích động mọi người: 268 00:13:43,195 --> 00:13:44,884 “Robot sẽ cướp việc của các người!” 269 00:13:44,908 --> 00:13:46,263 Vậy mà không ai dùng câu đó. 270 00:13:46,287 --> 00:13:48,979 Điều đó làm tôi lo ngại, 271 00:13:49,003 --> 00:13:53,051 vì nó có nghĩa là, bất chấp những gì đang xảy ra 272 00:13:53,075 --> 00:13:55,221 ở các trường đại học và các phòng thí nghiệm, 273 00:13:55,245 --> 00:13:58,010 bất chấp cả các tranh luận nảy lửa về nó, 274 00:13:58,034 --> 00:14:02,128 vậy mà trong hệ thống chính trị chính thống và trong đầu đại chúng, 275 00:14:02,152 --> 00:14:04,262 người ta hoàn toàn không nhận thức được 276 00:14:04,286 --> 00:14:08,796 là sẽ có một khủng hoảng rộng lớn về công nghệ -- 277 00:14:08,820 --> 00:14:12,942 không phải trong 200 năm nữa đâu, chỉ 10-20-30 năm nữa thôi – 278 00:14:12,966 --> 00:14:15,536 chúng ta phải làm điều gì đó bây giờ, 279 00:14:15,560 --> 00:14:21,836 một phần là vì phần lớn những gì chúng ta dạy trẻ con ngày nay trong trường 280 00:14:21,860 --> 00:14:27,861 sẽ hoàn toàn không còn thích hợp với thị trường việc làm vào năm 2040 hay 2050. 281 00:14:27,885 --> 00:14:31,243 Đó không phải chuyện ta sẽ nghĩ cách vào năm 2040, 282 00:14:31,267 --> 00:14:34,860 mà cần phải nghĩ bây giờ là nên dạy cái gì cho người trẻ. 283 00:14:34,884 --> 00:14:37,537 CA: Đúng vậy, chắc chắn thế. 284 00:14:38,595 --> 00:14:42,512 Anh thường viết về các khoảnh khắc trong lịch sử 285 00:14:42,536 --> 00:14:49,395 khi mà loài người bước vào một … kỷ nguyên mới, một cách vô tình. 286 00:14:49,806 --> 00:14:52,674 Các quyết định được thực hiện, công nghệ được phát triển, 287 00:14:52,698 --> 00:14:55,069 và đột ngột thế giới biến đổi, 288 00:14:55,093 --> 00:14:57,560 theo một cách có thể là tệ hơn đối với mọi người. 289 00:14:57,584 --> 00:14:59,659 Một ví dụ anh đưa ra trong “Sapiens” 290 00:14:59,683 --> 00:15:01,774 là toàn bộ cuộc cách mạng nông nghiệp, 291 00:15:01,798 --> 00:15:05,352 khi chỉ vì một ai đó bắt đầu cày đồng 292 00:15:05,376 --> 00:15:08,556 mà người ta chọn lấy 12 tiếng còng lưng ngoài ruộng 293 00:15:08,580 --> 00:15:14,828 thay cho 6 giờ tung tăng trong rừng và kiểu sống thú vị hơn nhiều này. 294 00:15:14,852 --> 00:15:15,894 (Tiếng cười) 295 00:15:15,918 --> 00:15:19,107 Vậy có phải ta đang ở tại một bước ngoặc khác không, 296 00:15:19,131 --> 00:15:23,619 thời khắc ta mộng du vào một tương lai mà không ai trong chúng ta thật sự muốn? 297 00:15:24,058 --> 00:15:26,791 YNH: Vâng, có thể lắm chứ. 298 00:15:26,815 --> 00:15:28,652 Trong suốt cuộc cách mạng nông nghiệp, 299 00:15:28,676 --> 00:15:33,096 chuyện đã xảy ra là cách mạng công nghệ và kinh tế rộng lớn 300 00:15:33,120 --> 00:15:35,985 đã trao quyền cho tập thể con người, 301 00:15:36,009 --> 00:15:38,962 nhưng nếu bạn nhìn vào đời sống của mỗi một cá nhân cụ thể 302 00:15:38,986 --> 00:15:42,480 ta thấy đời sống của một nhóm tinh hoa nhỏ bé trở nên tốt hơn, 303 00:15:42,504 --> 00:15:46,742 còn đời sống của số đông loài người lại tệ đi đáng kể. 304 00:15:46,766 --> 00:15:49,471 Điều này có thể xảy ra nữa trong thế kỷ 21. 305 00:15:49,495 --> 00:15:54,361 Các công nghệ mới chắc chắn sẽ trao quyền thêm cho tập thể, không thể nghi ngờ. 306 00:15:54,385 --> 00:15:57,105 Nhưng có thể chúng ta lại kết thúc tại điểm 307 00:15:57,129 --> 00:16:01,586 nhóm tinh hoa nhỏ bé sẽ gặt được mọi lợi ích, hái hết quả ngọt, 308 00:16:01,610 --> 00:16:05,796 còn đại bộ phận dân chúng thấy họ ở trong tình trạng 309 00:16:05,820 --> 00:16:07,121 còn tệ hơn trước đây, 310 00:16:07,145 --> 00:16:09,933 chắc chắn là sẽ tồi tệ hơn nhóm tinh hoa ít ỏi này. 311 00:16:10,457 --> 00:16:13,312 CA: Và nhóm tinh hoa đó có khi không là tinh hoa nhân loại. 312 00:16:13,336 --> 00:16:15,093 Có thể là người-máy (cyborg) hoặc -- 313 00:16:15,117 --> 00:16:17,324 YNH: Phải, họ có thể là giống người siêu phàm. 314 00:16:17,348 --> 00:16:18,603 Họ có thể là người-máy. 315 00:16:18,627 --> 00:16:20,984 Họ có thể là tinh hoa hoàn toàn phi hữu cơ. 316 00:16:21,008 --> 00:16:23,536 Thậm chí còn có thể là các thuật toán phi-ý thức. 317 00:16:23,560 --> 00:16:28,471 Điều ta đang chứng kiến trên thế giới là quyền uy đang dịch chuyển 318 00:16:28,495 --> 00:16:30,764 từ con người sang thuật toán. 319 00:16:30,788 --> 00:16:34,312 Ngày càng có nhiều quyết định – về đời sống cá nhân, 320 00:16:34,336 --> 00:16:37,008 về vấn đề kinh tế, vấn đề chính trị - 321 00:16:37,032 --> 00:16:39,511 đang thực sự được thực thi bởi thuật toán. 322 00:16:39,535 --> 00:16:42,169 Nếu bạn hỏi vay ngân hàng, 323 00:16:42,193 --> 00:16:46,890 có thể số phận của bạn được quyết định bởi thuật toán thay vì con người là khá cao. 324 00:16:46,914 --> 00:16:53,101 Ấn tượng chung là có lẽ loài người khôn ngoan (Homo sapiens) đã mất quyền. 325 00:16:53,125 --> 00:16:57,685 Thế giới này rất phức tạp có quá nhiều dữ liệu, 326 00:16:57,709 --> 00:17:00,263 mọi thứ đang thay đổi quá nhanh, 327 00:17:00,287 --> 00:17:03,888 tới mức loài sinh vật tiến hóa từ hoang mạc châu Phi 328 00:17:03,912 --> 00:17:05,619 mười ngàn năm trước đây -- 329 00:17:05,643 --> 00:17:09,140 không còn có thể ứng phó với một môi trường đặc thù 330 00:17:09,164 --> 00:17:12,648 như khối dữ liệu và thông tin khổng lồ đặc thù này -- 331 00:17:12,672 --> 00:17:17,008 đơn giản là nó không thể đảm đương được hiện thực của thế kỷ 21, 332 00:17:17,032 --> 00:17:19,929 mà điều duy nhất có thể đảm đương có lẽ chỉ là 333 00:17:19,953 --> 00:17:22,025 các thuật toán big-data mà thôi. 334 00:17:22,049 --> 00:17:28,230 Nên khó trách càng có nhiều quyền uy được chuyển từ chúng ta sang thuật toán. 335 00:17:28,857 --> 00:17:32,706 CA: Ừm, chúng ta đang ở New York City với buổi đầu tiên trong loạt TED Dialogues 336 00:17:32,730 --> 00:17:35,027 với Yuval Harari, 337 00:17:35,051 --> 00:17:38,419 và đang có các khán giả trên Facebook Live đằng kia. 338 00:17:38,419 --> 00:17:40,570 Chúng tôi vui khi có các bạn cùng tham gia 339 00:17:40,594 --> 00:17:42,836 Ta sẽ cùng đến với vài câu hỏi của khán giả FB 340 00:17:42,836 --> 00:17:44,434 và từ các vị trong khán phòng này 341 00:17:44,458 --> 00:17:45,623 trong vài phút nữa thôi, 342 00:17:45,647 --> 00:17:47,611 vậy mời các câu hỏi nào. 343 00:17:47,635 --> 00:17:51,532 Yuval, anh đang tranh luận rằng 344 00:17:51,556 --> 00:17:59,071 chúng ta cần bỏ qua chủ nghĩa dân tộc của vì các… mối nguy công nghệ sắp tới, 345 00:17:59,151 --> 00:18:01,079 theo một cách nào đó, 346 00:18:01,083 --> 00:18:03,028 minh chứng bởi những gì đang diễn ra 347 00:18:03,052 --> 00:18:05,495 chúng ta cần có đối thoại toàn cầu về chuyện này. 348 00:18:05,519 --> 00:18:08,977 Vấn đề là, thật khó để thuyết phục mọi người tin rằng, tôi không rõ nữa, 349 00:18:08,977 --> 00:18:11,392 AI đang là một mối đe dọa hiện hữu, đại loại vậy. 350 00:18:11,406 --> 00:18:13,882 Điều mà người ta, ít nhất là một số người, 351 00:18:13,906 --> 00:18:15,941 đang quan tâm ngay lập tức, có lẽ là 352 00:18:15,965 --> 00:18:17,549 biến đổi khí hậu, 353 00:18:17,573 --> 00:18:22,466 hoặc có lẽ vài vấn đề khác như người tị nạn, vũ khí hạt nhân, v.v. 354 00:18:22,490 --> 00:18:27,536 Anh có tranh luận gì về vị trí hiện tại của chúng ta, 355 00:18:27,560 --> 00:18:31,109 về việc những vấn này cần được cảnh báo bằng cách nào đó không? 356 00:18:31,133 --> 00:18:33,293 Anh có nói về biến đổi khí hậu, 357 00:18:33,317 --> 00:18:36,973 nhưng ông Trump thì bảo không tin chuyện ấy. 358 00:18:36,997 --> 00:18:39,436 Vì thế theo một lẽ, luận điểm mạnh nhất của anh 359 00:18:39,460 --> 00:18:42,206 thực sự không thể dùng để xử lý ca này được rồi. 360 00:18:42,230 --> 00:18:44,416 YNH: Vâng, tôi nghĩ với biến đổi khí hậu thì, 361 00:18:44,440 --> 00:18:48,147 nhìn ban đầu, trông có vẻ bất ngờ 362 00:18:48,171 --> 00:18:50,675 khi có một sự liên hệ chặt chẽ 363 00:18:50,699 --> 00:18:54,021 giữa chủ nghĩa dân tộc và biến đổi khí hậu. 364 00:18:54,045 --> 00:18:58,632 Ý tôi là, hầu như người phủ nhận BĐKH sẽ luôn là người dân tộc chủ nghĩa. 365 00:18:58,656 --> 00:19:00,737 Thoạt nhìn bạn có thể nghĩ: Gì chứ? 366 00:19:00,761 --> 00:19:01,914 Cái kiểu liên hệ gì vậy? 367 00:19:01,938 --> 00:19:04,724 Tại sao lại không có người XHCN phủ nhận BĐKH cơ chứ? 368 00:19:04,748 --> 00:19:07,099 Nhưng rồi khi bạn ngẫm kỹ thì, nó rất rõ ràng -- 369 00:19:07,123 --> 00:19:10,867 bởi vì chủ nghĩa quốc gia không có giải pháp cho biến đổi khí hậu. 370 00:19:10,891 --> 00:19:14,087 Nếu anh muốn là người dân tộc chủ nghĩa thế kỷ 21, 371 00:19:14,111 --> 00:19:15,983 anh phải phủ nhận vấn đề. 372 00:19:16,007 --> 00:19:20,494 Nếu anh thừa nhận thực tế vấn đề thì anh phải thừa nhận là đúng vậy, 373 00:19:20,518 --> 00:19:23,294 vẫn còn chỗ cho chủ nghĩa yêu nước trên thế giới này, 374 00:19:23,318 --> 00:19:27,469 vẫn còn chỗ cho lòng trung thành và nghĩa vụ đặc biệt 375 00:19:27,493 --> 00:19:32,127 về phía đồng bào anh, về phía đất nước anh. 376 00:19:32,151 --> 00:19:35,971 Tôi không cho là bất cứ ai thật sự nghĩ tới việc thủ tiêu điều đó. 377 00:19:35,995 --> 00:19:38,996 Thế nhưng để đối mặt với biến đổi khí hậu, 378 00:19:39,020 --> 00:19:43,231 chúng ta cần phải có thêm lòng trung thành và cam kết 379 00:19:43,255 --> 00:19:45,260 trên bình diện cao hơn cả quốc gia. 380 00:19:45,284 --> 00:19:47,727 Điều đó không phải là không thể xảy ra, 381 00:19:47,751 --> 00:19:51,443 bởi vì người ta có thể có nhiều mức độ trung thành. 382 00:19:51,467 --> 00:19:53,871 Anh có thể trung thành với gia đình anh 383 00:19:53,895 --> 00:19:55,408 và cộng đồng anh 384 00:19:55,432 --> 00:19:56,761 và đất nước anh, 385 00:19:56,785 --> 00:20:00,413 vậy tại sao lại không thể trung thành với loài người như một thể thống nhất? 386 00:20:00,437 --> 00:20:03,836 Dĩ nhiên sẽ có những lúc khó khăn, 387 00:20:03,860 --> 00:20:05,643 cái gì cần phải ưu tiên, 388 00:20:05,667 --> 00:20:07,590 nhưng, bạn biết đấy, đời là khó khăn mà. 389 00:20:07,614 --> 00:20:08,665 Phải tự lo liệu thôi. 390 00:20:08,689 --> 00:20:11,333 (Tiếng cười) 391 00:20:11,357 --> 00:20:15,855 CA: Ok, giờ tôi rất muốn nghe câu hỏi từ các vị khán giả ở đây. 392 00:20:15,879 --> 00:20:17,797 Chúng tôi có micro. 393 00:20:17,821 --> 00:20:21,038 Vui lòng dùng mic, và khán giả Facebook nữa. 394 00:20:21,062 --> 00:20:24,496 Howard Morgan: Một trong những điều đang tạo nên cách biệt lớn 395 00:20:24,520 --> 00:20:26,306 trong đất nước này và các nước khác 396 00:20:26,330 --> 00:20:28,544 là vấn đề bất bình đẳng phân bố thu nhập, 397 00:20:28,568 --> 00:20:32,782 chính là thay đổi đột ngột trong phân bố thu nhập ở nước Mỹ 398 00:20:32,806 --> 00:20:34,508 so với cách đây 50 năm, 399 00:20:34,532 --> 00:20:35,683 như trên toàn thế giới. 400 00:20:35,707 --> 00:20:38,850 Có cách nào ta có thể làm để tác động vào điều đó không? 401 00:20:38,874 --> 00:20:41,715 Bởi vì nó có rất nhiều nguyên nhân cơ bản. 402 00:20:44,283 --> 00:20:49,597 YNH: Cho tới nay tôi chưa thấy có một ý tưởng nào thật tốt về vấn đề này, 403 00:20:49,621 --> 00:20:53,349 một phần vì như đã nói, đa số các ý tưởng đều vẫn nằm trong cấp độ quốc gia 404 00:20:53,373 --> 00:20:55,141 trong khi vấn đề là toàn cầu. 405 00:20:55,165 --> 00:20:58,143 Ý tôi là, có một ý tưởng ta thường nghe nhiều bấy lâu nay 406 00:20:58,167 --> 00:20:59,999 là thu nhập cơ bản phổ thông. 407 00:21:00,023 --> 00:21:01,174 Nhưng đó cũng là vấn đề. 408 00:21:01,198 --> 00:21:02,950 Tôi cho đó là một khởi đầu khả quan, 409 00:21:02,950 --> 00:21:06,596 tuy nhiên nó tiềm ẩn vấn đề vì chưa tường minh “phổ thông” là thế nào 410 00:21:06,620 --> 00:21:08,461 và “cơ bản” là thế nào. 411 00:21:08,485 --> 00:21:11,866 Phần đông khi nói tới thu nhập cơ bản phổ thông, 412 00:21:11,890 --> 00:21:14,675 họ đang nghĩ tới thu nhập cơ bản quốc gia. 413 00:21:14,699 --> 00:21:16,443 Nhưng đây là vấn đề toàn cầu mà. 414 00:21:16,467 --> 00:21:22,117 Ví dụ anh có AI và máy in 3D đang lấy đi hàng triệu việc làm 415 00:21:22,141 --> 00:21:23,297 ở Bangladesh, 416 00:21:23,321 --> 00:21:26,569 từ tất cả những người đang làm ra áo và giày cho tôi. 417 00:21:26,593 --> 00:21:27,899 Vậy điều gì sẽ xảy ra? 418 00:21:27,923 --> 00:21:34,462 Chính phủ Mỹ sẽ đánh thuế lên Google và Apple ở California 419 00:21:34,486 --> 00:21:39,067 rồi dùng thuế đó trả cho người Bangladesh thất nghiệp chăng? 420 00:21:39,091 --> 00:21:41,727 Nếu bạn tin vào điều đó, hẳn là bạn cũng thực sự tin 421 00:21:41,751 --> 00:21:45,414 ông già Noel sẽ tới và giải quyết hết vấn đề. 422 00:21:45,438 --> 00:21:50,378 Vì thế, trừ phi anh có một thu nhập chung và không là thu nhập cơ bản quốc gia 423 00:21:50,378 --> 00:21:53,723 thì các vấn đề sâu xa sẽ không biến đi được. 424 00:21:53,747 --> 00:21:56,479 Và ta cũng không thể nào làm rõ được “cơ bản” là thế nào, 425 00:21:56,503 --> 00:21:59,136 bởi vì nhu cầu cơ bản con người là những gì? 426 00:21:59,160 --> 00:22:01,970 Một ngàn năm trước đây, chỉ thức ăn và chỗ trú ngụ là đủ. 427 00:22:01,994 --> 00:22:05,605 Nhưng bây giờ, người ta có thể cho rằng giáo dục phải là một phần 428 00:22:05,629 --> 00:22:07,202 của gói nhu cầu con người cơ bản. 429 00:22:07,226 --> 00:22:11,005 Nhưng bao nhiêu đây? Sáu năm? Mười hai năm? PhD? 430 00:22:11,029 --> 00:22:12,862 Tương tự với chăm sóc sức khỏe, 431 00:22:12,886 --> 00:22:15,571 cứ cho là trong 20-30-40 năm nữa 432 00:22:15,595 --> 00:22:19,368 ta sẽ có các phương pháp đắt đỏ nhất để kéo dài tuổi thọ con người 433 00:22:19,392 --> 00:22:21,307 tới 120, biết đâu. 434 00:22:21,331 --> 00:22:26,522 Khi đó nó có được tính trong một phần của thu nhập cơ bản không? 435 00:22:26,546 --> 00:22:27,975 Đây là một vấn đề rất khó, 436 00:22:27,999 --> 00:22:34,257 bởi vì trong một thế giới nơi con người có thể đánh mất cơ hội đi làm 437 00:22:34,281 --> 00:22:37,862 thì thứ duy nhất họ có thể kiếm được chính là cái “thu nhập cơ bản” này. 438 00:22:37,886 --> 00:22:43,013 Do vậy, cái gì nên là một phần của nó, là một câu hỏi đạo đức vô cùng khó. 439 00:22:43,037 --> 00:22:46,341 CA: Và cả núi câu hỏi về việc làm sao thế giới chi trả nó đây, 440 00:22:46,365 --> 00:22:47,525 ai sẽ trả. 441 00:22:47,549 --> 00:22:50,361 Có một câu hỏi từ Facebook, Lisa Larson: 442 00:22:50,385 --> 00:22:52,960 “Chủ nghĩa dân tộc ngày nay ở US 443 00:22:52,984 --> 00:22:56,399 so sánh với thời WW-I và WW-II 444 00:22:56,423 --> 00:22:57,844 thế kỷ trước thì thế nào?” 445 00:22:57,868 --> 00:23:02,316 YNH: Ừm, tin tốt là nếu xét về mối nguy hại của chủ nghĩa dân tộc 446 00:23:02,340 --> 00:23:06,263 thì chúng ta đang ở vị thế tốt đẹp hơn cách đây một thế kỷ. 447 00:23:06,287 --> 00:23:08,959 Thế kỷ trước, năm 1917, 448 00:23:08,983 --> 00:23:12,116 người Châu Âu giết chóc lẫn nhau cả triệu người. 449 00:23:12,140 --> 00:23:16,491 Năm 2016, với Brexit theo như tôi nhớ 450 00:23:16,515 --> 00:23:21,752 thì chỉ có một người mất mạng, là một nghị viên bị ám sát bởi một tay cực đoan. 451 00:23:21,776 --> 00:23:23,309 Chỉ duy nhất một người. 452 00:23:23,333 --> 00:23:26,018 Ý tôi là nếu Brexit có ý nghĩa là độc lập cho Anh Quốc, 453 00:23:26,042 --> 00:23:30,793 thì đây là cuộc chiến giành độc lập ôn hòa nhất trong lịch sử loài người. 454 00:23:30,817 --> 00:23:36,606 Giờ ta xem xét chuyện Scotland chọn rời khỏi UK 455 00:23:36,630 --> 00:23:38,806 sau vụ Brexit. 456 00:23:38,830 --> 00:23:40,814 Trong thế lỷ 18, 457 00:23:40,838 --> 00:23:44,070 nếu Scotland muốn bức khỏi tầm kiểm soát của London -- 458 00:23:44,094 --> 00:23:47,627 người Scotland đã muốn rất nhiều lần, 459 00:23:47,651 --> 00:23:51,949 thì phản ứng của chính quyền London là cho quân đội lên phía bắc 460 00:23:51,973 --> 00:23:55,444 thiêu rụi Edinburgh và tàn sát các bộ tộc cao nguyên. 461 00:23:55,468 --> 00:24:01,024 Tôi đoán nếu, vào năm 2018, người Scots bỏ phiếu để đòi độc lập, 462 00:24:01,048 --> 00:24:04,457 thì London sẽ không gửi quân đội lên phía bắc 463 00:24:04,481 --> 00:24:06,084 để đốt Edinburgh đâu. 464 00:24:06,108 --> 00:24:10,375 Giờ sẽ có rất ít người chịu chém giết hay bị giết 465 00:24:10,399 --> 00:24:13,121 vì độc lập của người dân Britain hay Scotland. 466 00:24:13,145 --> 00:24:18,165 Vì vậy khi nói về sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc 467 00:24:18,189 --> 00:24:20,432 và việc quay lại thời kỳ những năm 30, 468 00:24:20,456 --> 00:24:24,231 về thế kỷ 19, thì ít nhất ở phía Tây, 469 00:24:24,255 --> 00:24:30,839 sức mạnh của cảm tình với quốc gia dân tộc ngày nay đã yếu hơn rất nhiều 470 00:24:30,863 --> 00:24:32,403 so với cách đây một thế kỷ. 471 00:24:32,427 --> 00:24:36,264 CA: Mặc dù hiện nay có nhiều người, chúng ta nghe công chúng lo ngại 472 00:24:36,288 --> 00:24:39,044 không biết có biến chuyển gì không, 473 00:24:39,068 --> 00:24:42,466 rằng liệu có thật sự xảy ra bùng nổ bạo lực ở Mỹ hay không 474 00:24:42,490 --> 00:24:44,837 phụ thuộc vào mọi chuyện sẽ thế nào. 475 00:24:44,861 --> 00:24:46,450 Ta có nên lo lắng về điều đó, 476 00:24:46,450 --> 00:24:48,720 hay anh có thật sự nghĩ mọi thứ đã dịch chuyển? 477 00:24:48,720 --> 00:24:50,005 YNH: Chúng ta nên lo ngại. 478 00:24:50,029 --> 00:24:51,654 Chúng ta nên hiểu rõ hai điều. 479 00:24:51,678 --> 00:24:53,315 Thứ nhất, không được kích động. 480 00:24:53,339 --> 00:24:56,786 Ta vẫn chưa trở lại thời WW-I đâu. 481 00:24:56,810 --> 00:24:59,750 Tuy nhiên mặt khác cũng đừng tự ru ngủ mình. 482 00:24:59,774 --> 00:25:05,148 Chúng ta băng qua 1917 tới 2017 483 00:25:05,172 --> 00:25:07,354 không phải bởi kỳ tích nhiệm màu gì, 484 00:25:07,378 --> 00:25:09,402 đơn giản là bằng quyết định của con người, 485 00:25:09,426 --> 00:25:12,089 và nếu bây giờ chúng ta quyết định sai, 486 00:25:12,113 --> 00:25:16,598 ta có thể trở lại tình trạng như năm 1917 487 00:25:16,622 --> 00:25:18,128 chỉ trong vài năm. 488 00:25:18,152 --> 00:25:20,473 Một trong những bài học tôi có khi làm sử gia là, 489 00:25:20,497 --> 00:25:24,172 bạn không bao giờ được đánh giá thấp mức độ ngu xuẩn của con người. 490 00:25:24,196 --> 00:25:27,079 (Tiếng cười) 491 00:25:27,103 --> 00:25:30,267 Đó chính là một trong những lực thay đổi lịch sử mạnh mẽ nhất đấy, 492 00:25:30,267 --> 00:25:32,538 sự ngu muội và bạo lực của loài người. 493 00:25:32,562 --> 00:25:36,667 Con người làm những thứ ngu ngốc không vì lý do gì cả, 494 00:25:36,691 --> 00:25:38,401 nhưng đồng thời, một lần nữa, 495 00:25:38,425 --> 00:25:42,029 ta cũng có một lực khác mạnh không kém, đó là sự thông tuệ của loài người. 496 00:25:42,053 --> 00:25:43,219 Chúng ta có cả hai. 497 00:25:43,243 --> 00:25:46,145 CA: Chúng ta có ở đây một nhà tâm lý luân lý, Jonathan Haidt, 498 00:25:46,169 --> 00:25:47,792 tôi nghĩ là ông có một câu hỏi. 499 00:25:48,871 --> 00:25:50,354 Jonathan Haidt: Cảm ơn, Yuval. 500 00:25:50,378 --> 00:25:52,861 Ừm có vẻ như anh là fan hâm mộ chính quyền toàn cầu, 501 00:25:52,885 --> 00:25:56,405 nhưng mà khi ta nhìn vào bản đồ thế giới từ tổ chức Minh bạch quốc tế, 502 00:25:56,429 --> 00:25:59,451 cho thấy tỉ lệ tham nhũng của các cơ quan chính trị, 503 00:25:59,451 --> 00:26:02,761 ta sẽ thấy một biển màu đỏ to lớn với rất ít điểm vàng rải rác đâu đó 504 00:26:02,901 --> 00:26:04,490 là dấu hiệu của các cơ quan tốt. 505 00:26:04,514 --> 00:26:07,015 Vậy, nếu ta muốn có một kiểu chính quyền toàn cầu, 506 00:26:07,039 --> 00:26:09,870 thì điều gì khiến anh tin rằng nó sẽ giống Đan Mạch 507 00:26:09,894 --> 00:26:11,934 hơn là giống Nga hay Honduras, 508 00:26:11,958 --> 00:26:13,459 và liệu có cách khác không, 509 00:26:13,483 --> 00:26:15,453 như cách ta làm ở CFCs? 510 00:26:15,453 --> 00:26:18,700 Có nhiều cách giải quyết các vấn đề toàn cầu với chính phủ quốc gia. 511 00:26:18,724 --> 00:26:20,938 Chính quyền toàn cầu thật sự ra làm sao, 512 00:26:20,962 --> 00:26:22,683 và sao anh nghĩ là nó sẽ hiệu quả? 513 00:26:22,707 --> 00:26:26,467 YNH: Ừm, tôi thật không biết nó sẽ trông ra làm sao. 514 00:26:26,491 --> 00:26:29,543 Chưa từng ai có một mô hình như vậy. 515 00:26:29,567 --> 00:26:32,195 Lý do chính chúng ta cần nó 516 00:26:32,219 --> 00:26:36,513 là vì rất nhiều các vấn đề hiện nay đang là tình huống lose-lose. 517 00:26:36,537 --> 00:26:39,429 Khi anh có một tình huống win-win như buôn bán, 518 00:26:39,453 --> 00:26:42,369 khi cả hai đều được lợi từ một thỏa thuận trao đổi, 519 00:26:42,393 --> 00:26:44,657 thì đó là tình huống ta có thể giải quyết. 520 00:26:44,681 --> 00:26:47,027 Khi không có chính quyền toàn cầu 521 00:26:47,051 --> 00:26:49,905 thì chính quyền mỗi quốc gia đều sẽ có lợi ích riêng để làm. 522 00:26:49,929 --> 00:26:53,900 Nhưng khi anh đang trong tình huống lose-lose như biến đổi khí hậu, 523 00:26:53,924 --> 00:26:55,565 thì sẽ khó hơn rất nhiều 524 00:26:55,589 --> 00:27:00,475 nếu không có một quyền lực bao trùm toàn diện, một quyền lực thực sự. 525 00:27:00,499 --> 00:27:03,261 Giờ mà hỏi làm sao để đạt được điều đó và nó trông thế nào, 526 00:27:03,285 --> 00:27:04,645 thì thực là tôi không biết. 527 00:27:04,669 --> 00:27:08,406 Và quả thực không có lý do rõ ràng nào cho thấy 528 00:27:08,430 --> 00:27:10,710 nó có khả năng giống Đan Mạch, 529 00:27:10,734 --> 00:27:12,322 hay thậm chí nó có dân chủ không. 530 00:27:12,346 --> 00:27:14,932 Nhiều khả năng là không có. 531 00:27:14,956 --> 00:27:20,987 Ta không có các mô hình dân chủ nào 532 00:27:21,011 --> 00:27:23,107 áp dụng được cho chính quyền toàn cầu hết. 533 00:27:23,131 --> 00:27:26,196 Nên có khi nó sẽ giống Trung Hoa cổ đại 534 00:27:26,220 --> 00:27:27,919 hơn là Đan Mạch. 535 00:27:27,943 --> 00:27:33,166 Nhưng cho dù vậy, xét các mối nguy ta đang đối mặt 536 00:27:33,190 --> 00:27:38,310 thì tôi cho rằng sự bức thiết phải có năng lực thật sự 537 00:27:38,334 --> 00:27:42,462 thúc đẩy người ta làm ra các quyết định khó ở cấp độ toàn cầu 538 00:27:42,486 --> 00:27:46,616 vẫn rất là quan trọng, hơn hầu hết những chuyện khác. 539 00:27:47,591 --> 00:27:49,689 CA: Có một câu hỏi từ Facebook, 540 00:27:49,713 --> 00:27:51,606 rồi ta sẽ chuyển mic cho Andrew. 541 00:27:51,630 --> 00:27:53,826 Kat Hebron từ FB, 542 00:27:53,850 --> 00:27:55,518 gọi từ Vail: 543 00:27:55,542 --> 00:27:59,753 “Làm sao để các nước phát triển quản lý hàng triệu người tị nạn môi trường?” 544 00:28:00,818 --> 00:28:02,972 YNH: Tôi không biết. 545 00:28:02,996 --> 00:28:04,888 CA: Đó là câu trả lời cho bạn đấy, Kat. 546 00:28:04,912 --> 00:28:07,058 YNH: Và tôi cũng không nghĩ là họ biết đâu. 547 00:28:07,082 --> 00:28:08,876 Họ chỉ phớt lờ nó đi thôi, có lẽ vậy. 548 00:28:08,900 --> 00:28:11,659 CA: Nhưng mà vấn đề nhập cư, nhìn chung, cũng là một ví dụ 549 00:28:11,659 --> 00:28:14,522 về vấn đề rất khó giải quyết trên cơ sở một quốc gia đơn lẻ. 550 00:28:14,546 --> 00:28:16,256 Một nước có thể đóng cửa biên giới, 551 00:28:16,256 --> 00:28:18,574 nhưng chắc chắn sẽ tích tụ rắc rối cho tương lai. 552 00:28:18,598 --> 00:28:22,470 YNH: Đúng vậy, đó quả là một trường hợp rất hay, 553 00:28:22,494 --> 00:28:24,723 đặc biệt bởi vì ngày nay 554 00:28:24,747 --> 00:28:26,578 di cư dễ hơn nhiều 555 00:28:26,602 --> 00:28:30,291 so với thời Trung cổ hay cổ đại. 556 00:28:30,315 --> 00:28:34,778 CA: Yuval, có một niềm tin của các nhà kỹ nghệ, chắc luôn, 557 00:28:34,802 --> 00:28:37,153 rằng mối lo chính trị đang bị thổi phồng quá đáng, 558 00:28:37,177 --> 00:28:40,874 rằng thật sự các lãnh đạo chính trị không có nhiều ảnh hưởng như vậy 559 00:28:40,898 --> 00:28:42,064 lên thế giới đâu, 560 00:28:42,088 --> 00:28:46,057 là quyền quyết định thật sự của nhân loại vào lúc này nằm trong tay khoa học, 561 00:28:46,081 --> 00:28:47,527 bởi phát minh, bởi công ty, 562 00:28:47,551 --> 00:28:51,943 và trong tay nhiều thứ khác hơn là chính trị, 563 00:28:51,967 --> 00:28:54,468 và thật sự các nhà chính trị rất khó làm được nhiều, 564 00:28:54,468 --> 00:28:56,980 và rằng chúng ta chỉ đang lo bò trắng răng mà thôi. 565 00:28:58,005 --> 00:29:00,241 YNH: Ừm, thứ nhất, cần nhấn mạnh 566 00:29:00,265 --> 00:29:05,262 là đúng vậy, khả năng các nhà chính trị có thể làm gì đó tốt là rất hạn chế, 567 00:29:05,286 --> 00:29:08,329 nhưng mà khả năng gây hại thì vô biên. 568 00:29:08,353 --> 00:29:10,953 Có một sự mất cân bằng cơ bản ở điểm này. 569 00:29:10,977 --> 00:29:14,545 Anh có thể nhấn một cái nút và thổi bay tất cả người ta mà. 570 00:29:14,569 --> 00:29:16,155 Anh thật có cái năng lực đó. 571 00:29:16,179 --> 00:29:19,748 Nhưng mà, ví dụ nếu anh muốn giảm bớt bất bình đẳng 572 00:29:19,772 --> 00:29:21,649 thì không dễ tí nào. 573 00:29:21,673 --> 00:29:23,069 Còn nếu muốn gây chiến, 574 00:29:23,093 --> 00:29:24,944 thì anh vẫn rất dễ dàng làm được. 575 00:29:24,968 --> 00:29:28,840 Cho nên, có tồn tại một sự bất cân bằng trong nội tại hệ thống chính trị ngày nay 576 00:29:28,840 --> 00:29:30,195 mà nó rất là phiền phức, 577 00:29:30,219 --> 00:29:35,120 bạn không thể làm được mấy điều có lợi lại có thể gây hại vô cùng. 578 00:29:35,144 --> 00:29:39,288 Chính điều này làm hệ thống chính trị trở thành một mối lo ngại rất lớn. 579 00:29:39,662 --> 00:29:41,963 CA: Vậy khi anh thấy điều đang diễn ra hiện nay, 580 00:29:41,987 --> 00:29:43,741 và đội lên chiếc mũ sử gia, 581 00:29:43,765 --> 00:29:47,291 thì anh có tìm kiếm trong lịch sử các thời điểm mà mọi chuyện đang êm đẹp 582 00:29:47,315 --> 00:29:52,648 thì một ông lãnh tụ đơn lẻ nào đấy đã làm thế giới hay đất nước của ổng thụt lùi? 583 00:29:53,307 --> 00:29:55,890 YNH: Cũng không có mấy ví dụ đâu, 584 00:29:55,890 --> 00:29:58,849 nhưng tôi nên nhấn mạnh, không bao giờ là một thủ lĩnh đơn lẻ. 585 00:29:58,849 --> 00:30:00,437 Ý tôi là ai đó đã đưa ông ta lên, 586 00:30:00,461 --> 00:30:03,744 rồi cho phép ông ta tiếp tục ở đó. 587 00:30:03,768 --> 00:30:07,901 Cho nên nó chưa bao giờ thật sự là lỗi của một con người đơn lẻ. 588 00:30:07,901 --> 00:30:12,488 Có rất nhiều cánh tay đằng sau mỗi một cá nhân như vậy. 589 00:30:12,512 --> 00:30:15,990 CA: Giúp tôi chuyển mic cho Andrew với ạ? 590 00:30:19,132 --> 00:30:22,696 Andrew Solomon: Anh đã nói rất nhiều về chuyện toàn cầu so với quốc gia, 591 00:30:22,720 --> 00:30:24,346 nhưng tôi càng lúc càng cảm thấy, 592 00:30:24,370 --> 00:30:27,063 tình hình thế giới ở trong tay của những nhóm đặc trưng. 593 00:30:27,063 --> 00:30:29,347 Chúng ta đang nói tới những người Mỹ 594 00:30:29,371 --> 00:30:30,998 làm việc cho ISIS. 595 00:30:31,022 --> 00:30:33,213 Chúng ta nhìn vào những nhóm khác 596 00:30:33,237 --> 00:30:35,199 hình thành bên ngoài đường biên quốc gia 597 00:30:35,223 --> 00:30:37,384 nhưng vẫn tiêu biểu cho quyền lực đáng kể. 598 00:30:37,408 --> 00:30:39,836 Làm thế nào để họ hợp nhất vào hệ thống, 599 00:30:39,860 --> 00:30:43,573 và làm cách nào các khối đặc trưng khác biệt nhau có thể đoàn kết 600 00:30:43,597 --> 00:30:45,935 dưới sự lãnh đạo của quốc gia hay là toàn cầu? 601 00:30:47,380 --> 00:30:50,601 YNH: Vâng, vấn đề các nhóm đặc trưng đa dạng như thế 602 00:30:50,625 --> 00:30:52,681 cũng là vấn đề của chủ nghĩa dân tộc 603 00:30:53,229 --> 00:30:57,584 Chủ nghĩa dân tộc tin vào một đặc trưng đơn nhất, nguyên khối và riêng biệt, 604 00:30:57,608 --> 00:31:01,724 hay ít nhất là với các phiên bản chủ nghĩa dân tộc cực đoan hơn, 605 00:31:01,748 --> 00:31:05,317 họ tin vào lòng trung thành duy độc chỉ dành cho một đặc trưng đơn lẻ. 606 00:31:05,341 --> 00:31:08,257 Chính vì vậy mà chủ nghĩa dân tộc đã gặp rất nhiều rắc rối 607 00:31:08,281 --> 00:31:11,157 với những người muốn chia tách đặc trưng của họ 608 00:31:11,181 --> 00:31:13,244 thành những nhóm khác nhau. 609 00:31:13,268 --> 00:31:18,143 Nên nó không chỉ là vấn đề ở tầm nhìn toàn cầu đâu. 610 00:31:18,540 --> 00:31:22,392 Và tôi nghĩ là một lần nữa lịch sử cho thấy 611 00:31:22,416 --> 00:31:28,543 rằng anh không nhất thiết chỉ tư duy với các thuật ngữ duy độc. 612 00:31:28,567 --> 00:31:31,975 Khi anh cho rằng chỉ có một đặc trưng độc nhất cho một người, 613 00:31:31,999 --> 00:31:37,039 “Tôi là X, chính là vậy, tôi không thể là vài thứ khác nữa, tôi chỉ có thể là vậy,” 614 00:31:37,063 --> 00:31:39,159 thì đó chính là khởi nguồn của rắc rối. 615 00:31:39,183 --> 00:31:41,971 Anh có một tôn giáo, anh có một quốc gia 616 00:31:41,995 --> 00:31:45,177 đôi khi đòi anh phải có một lòng trung thành độc nhất, 617 00:31:45,201 --> 00:31:46,932 nhưng nó không là lựa chọn duy nhất. 618 00:31:46,956 --> 00:31:49,338 Có nhiều tôn giáo và đất nước 619 00:31:49,362 --> 00:31:53,240 cho phép anh có nhiều đặc trưng khác nhau cùng một lúc. 620 00:31:53,264 --> 00:31:57,621 CA: Nhưng có một lý giải cho những chuyện xảy ra trong năm vừa qua 621 00:31:57,645 --> 00:32:02,825 là một nhóm người bị nhồi sọ, nếu anh thích, 622 00:32:02,849 --> 00:32:06,016 các tinh hoa phe tự do, cần có một thuật ngữ tốt hơn, 623 00:32:06,040 --> 00:32:10,413 ám ảnh bởi rất nhiều các đặc trưng khác nhau và họ cảm thấy như: 624 00:32:10,437 --> 00:32:14,296 “Nhưng mà còn căn tính của tôi thì sao? Tôi đang bị phớt lờ đây này. 625 00:32:14,320 --> 00:32:17,294 Tiện thể tôi nghĩ tôi cũng là số đông chứ”? 626 00:32:17,318 --> 00:32:20,299 Và điều đó thật sự đã làm lóe lên cơn thịnh nộ. 627 00:32:20,918 --> 00:32:24,063 YNH: Vâng, đúng vậy. Căn tính luôn chứa đựng rắc rối, 628 00:32:24,087 --> 00:32:28,397 bởi lẽ căn tính luôn dựa trên các câu chuyện hư cấu 629 00:32:28,421 --> 00:32:31,310 mà sớm hay muộn gì cũng va chạm với thực tại. 630 00:32:31,890 --> 00:32:33,408 ý tôi là, hầu hết các căn tính, 631 00:32:33,432 --> 00:32:36,843 vượt qua cấp độ cộng đồng căn bản 632 00:32:36,867 --> 00:32:38,336 của vài chục người, 633 00:32:38,360 --> 00:32:40,289 đều là dựa trên chuyện hư cấu. 634 00:32:40,313 --> 00:32:41,954 Đó không phải là sự thật. 635 00:32:41,978 --> 00:32:43,293 Đó không phải là hiện thực. 636 00:32:43,317 --> 00:32:46,411 Đó chỉ là câu chuyện người ta bịa ra rồi kể cho người khác nghe 637 00:32:46,435 --> 00:32:47,926 rồi bắt đầu tin vào nó. 638 00:32:47,950 --> 00:32:53,270 Vì vậy mà tất cả căn tính đều cực kỳ không ổn định. 639 00:32:53,294 --> 00:32:55,821 Chúng không phải là hiện thực sinh học. 640 00:32:55,845 --> 00:32:57,851 Ví dụ, đôi khi những nhà dân tộc chủ nghĩa 641 00:32:57,875 --> 00:33:00,802 nghĩ rằng một đất nước là một thực thể sinh học. 642 00:33:00,826 --> 00:33:04,439 Nó được làm từ hỗn hợp đất và máu, 643 00:33:04,463 --> 00:33:06,165 đã tạo nên một đất nước. 644 00:33:06,189 --> 00:33:09,281 Nhưng mà đây chỉ là hư cấu thôi. 645 00:33:09,305 --> 00:33:11,868 CA: Đất và máu tạo thành một bãi nhớp nháp. 646 00:33:11,892 --> 00:33:13,714 (Tiếng cười) 647 00:33:13,738 --> 00:33:16,762 YNH: Thật vậy, và nó còn làm rối đầu anh 648 00:33:16,786 --> 00:33:21,570 khi anh nghĩ quá nhiều về việc mình là một hỗn hợp của đất và máu. 649 00:33:21,594 --> 00:33:24,461 Nếu bạn nhìn từ góc độ sinh học, 650 00:33:24,485 --> 00:33:27,963 rõ ràng sẽ không có một quốc gia nào bây giờ tồn tại 651 00:33:27,987 --> 00:33:30,230 từ cách nay 5000 năm. 652 00:33:30,254 --> 00:33:34,112 Người Khôn Ngoan là một động vật xã hội, điều này là chắc chắn. 653 00:33:34,136 --> 00:33:36,563 Nhưng hàng triệu năm rồi, 654 00:33:36,587 --> 00:33:41,226 Người Khôn Ngoan và các tổ tiên họ người của ta sống trong các cộng đồng nhỏ 655 00:33:41,250 --> 00:33:43,579 cỡ vài chục cá thể. 656 00:33:43,603 --> 00:33:45,730 Tất cả mọi người đều biết nhau. 657 00:33:45,754 --> 00:33:49,775 Trong khi quốc gia hiện đại là các cộng đồng tưởng tượng, 658 00:33:49,799 --> 00:33:52,350 nghĩa là tôi thậm chí còn chẳng biết những người này. 659 00:33:52,374 --> 00:33:55,222 Tôi đến từ một đất nước tương đối nhỏ, Israel, 660 00:33:55,246 --> 00:33:57,389 và với tám triệu người Israel, 661 00:33:57,413 --> 00:33:59,403 đa số là tôi chưa bao giờ gặp. 662 00:33:59,427 --> 00:34:01,735 Tôi sẽ không bao giờ gặp hầu hết những người đó. 663 00:34:01,759 --> 00:34:04,321 Họ cơ bản là tồn tại ở đây. 664 00:34:04,345 --> 00:34:07,094 CA: Nhưng mà xét về căn tính, 665 00:34:07,118 --> 00:34:12,555 nhóm người này đang cảm thấy bị cho ra rìa và có lẽ cũng bị lấy mất việc, 666 00:34:12,579 --> 00:34:14,873 ý tôi là, trong “Homo Deus” 667 00:34:14,897 --> 00:34:18,008 anh thật sự bàn về nhóm này theo nghĩa đang bành trướng lên, 668 00:34:18,032 --> 00:34:21,654 rằng nhiều người đang bị tước mất việc làm 669 00:34:21,678 --> 00:34:25,872 bởi công nghệ theo cách mà cuối cùng chúng ta sẽ có một tầng lớp 670 00:34:25,872 --> 00:34:29,253 thật sự đông – tôi nghĩ anh gọi đó là “tầng lớp vô dụng” – 671 00:34:29,277 --> 00:34:31,380 một tầng lớp mà theo quan điểm, 672 00:34:31,404 --> 00:34:34,135 kinh tế truyền thống, không có công dụng gì. 673 00:34:34,159 --> 00:34:35,357 YNH: Đúng vậy. 674 00:34:35,381 --> 00:34:38,312 CA: Làm sao xảy ra chuyện như thế được? 675 00:34:38,336 --> 00:34:41,080 Đó có phải điều ta nên lo không? 676 00:34:41,104 --> 00:34:43,763 Không có cách nào chúng ta bàn tới nó được sao? 677 00:34:43,787 --> 00:34:46,034 YNH: Chúng ta phải nghĩ về nó hết sức cẩn thận. 678 00:34:46,058 --> 00:34:49,159 Ý tôi là không ai thật sự biết được thị trường việc làm sẽ ra sao 679 00:34:49,159 --> 00:34:50,743 trong 2040 hay 2050. 680 00:34:50,767 --> 00:34:53,475 Có khả năng là nhiều loại hình việc làm mới sẽ xuất hiện, 681 00:34:53,499 --> 00:34:55,253 nhưng cũng chưa chắc. 682 00:34:55,277 --> 00:34:57,488 Và thậm chí nếu có nhiều việc mới xuất hiện, 683 00:34:57,512 --> 00:34:59,496 thì cũng không dễ dàng gì 684 00:34:59,520 --> 00:35:02,519 cho một tài xế xe tải 50 tuổi vừa mất việc 685 00:35:02,543 --> 00:35:05,576 vào tay các phương tiện tự lái, 686 00:35:05,600 --> 00:35:09,253 không dễ cho người tài xế đó 687 00:35:09,277 --> 00:35:14,063 tái cải biến mình thành một nhà thiết kế của thế giới ảo. 688 00:35:14,087 --> 00:35:18,269 Trước đây, nếu bạn nhìn vào hành trình của cách mạng công nghiệp, 689 00:35:18,293 --> 00:35:22,450 khi máy móc thay thế con người trong một loại công việc, 690 00:35:22,474 --> 00:35:26,755 thì giải pháp thường là đến từ công việc kỹ năng thấp 691 00:35:26,779 --> 00:35:29,367 trong một vài dây chuyền kinh doanh mới. 692 00:35:29,391 --> 00:35:32,793 Anh không cần thêm công nhân nông nghiệp, 693 00:35:32,817 --> 00:35:38,231 cho nên người ta chuyển qua công việc công nghiệp kỹ năng thấp, 694 00:35:38,255 --> 00:35:41,724 rồi khi việc này bị lấy đi bởi nhiều máy móc hơn 695 00:35:41,748 --> 00:35:44,718 thì người ta phải chuyển qua công việc dịch vụ kỹ năng thấp. 696 00:35:44,742 --> 00:35:48,102 Giờ khi người ta nói sẽ có nhiều công việc hơn trong tương lai, 697 00:35:48,126 --> 00:35:50,555 rằng con người làm tốt hơn AI, 698 00:35:50,579 --> 00:35:52,409 rằng con người làm tốt hơn robot, 699 00:35:52,433 --> 00:35:55,073 họ thường sẽ nghĩ tới những việc kỹ năng cao, 700 00:35:55,097 --> 00:35:58,968 như kỹ sư phần mềm thiết kế các thế giới ảo. 701 00:35:58,992 --> 00:36:04,386 Tôi không thấy làm sao mà một viên thu ngân thất nghiệp 50 tuổi 702 00:36:04,410 --> 00:36:09,033 của Wall-Mart có thể tự biến mình thành một nhà thiết kế thế giới ảo, 703 00:36:09,057 --> 00:36:10,528 tôi chắc chắn không hiểu được 704 00:36:10,552 --> 00:36:14,019 làm sao hàng triệu công nhân xưởng dệt thất nghiệp ở Bangladesh 705 00:36:14,043 --> 00:36:15,654 có thể làm được điều đó. 706 00:36:15,678 --> 00:36:17,398 Ý là, nếu như họ sẽ làm chuyện đó, 707 00:36:17,422 --> 00:36:20,778 vậy ta phải bắt đầu dạy người Bangladesh từ hôm nay 708 00:36:20,802 --> 00:36:22,576 cách trở thành nhà thiết kế phần mềm, 709 00:36:22,576 --> 00:36:23,823 mà ta không đang làm vậy. 710 00:36:23,847 --> 00:36:26,338 Vậy họ sẽ làm gì trong 20 năm tới bây giờ? 711 00:36:26,362 --> 00:36:30,276 CA: Tôi có cảm giác là anh đang nhấn mạnh một câu hỏi 712 00:36:30,300 --> 00:36:34,483 thực tình đã quanh quẩn trong lòng tôi mấy tháng nay. 713 00:36:34,507 --> 00:36:37,362 Thật sự là khó mà đặt câu hỏi này cho công chúng, 714 00:36:37,386 --> 00:36:40,777 nhưng nhỡ nếu ai có cao kiến thì sao, là anh không chừng, 715 00:36:40,801 --> 00:36:42,346 cho nên tôi hỏi anh vậy: 716 00:36:42,370 --> 00:36:44,568 Vậy con người dùng để làm gì? 717 00:36:45,232 --> 00:36:47,166 YNH: Như ta biết thì, không gì cả. 718 00:36:47,190 --> 00:36:48,902 (Tiếng cười) Ý tôi là, 719 00:36:48,926 --> 00:36:54,452 không có một vở kịch vũ trụ vĩ đại nào, một kế hoạch vũ trụ vĩ đại nào 720 00:36:54,476 --> 00:36:57,317 có phần cho chúng ta góp vào đâu. 721 00:36:57,341 --> 00:37:00,365 Chúng ta chỉ cần khám phá xem vai trò của ta là gì 722 00:37:00,389 --> 00:37:03,381 và đóng vai thật tốt trong khả năng của mình. 723 00:37:03,405 --> 00:37:08,383 Đây là câu chuyện của mọi tôn giáo và mọi ý thức hệ, v.v…, 724 00:37:08,407 --> 00:37:11,925 nhưng, là một nhà khoa học, điều tốt nhất tôi có thể nói là nó không đúng. 725 00:37:11,925 --> 00:37:17,267 Chẳng có một vở kịch nào của vũ trụ có phần cho loài Người Khôn Ngoan tham dự. 726 00:37:17,291 --> 00:37:18,972 Cho nên -- 727 00:37:18,996 --> 00:37:21,489 CA: Tôi phải lùi anh lại một chút, 728 00:37:21,513 --> 00:37:22,707 từ quyển sách của anh, 729 00:37:22,731 --> 00:37:24,055 bởi vì trong "Homo Deus," 730 00:37:24,079 --> 00:37:29,138 anh đã dành một trong những phần nhất quán nhất và dễ hiểu nhất 731 00:37:29,162 --> 00:37:31,394 để nói về nhận thức, về ý thức, 732 00:37:31,418 --> 00:37:34,376 và đó kỹ năng độc nhất của loài người. 733 00:37:34,400 --> 00:37:36,893 Anh chỉ ra rằng nó khác với trí thông minh, 734 00:37:36,917 --> 00:37:39,251 loại trí thông minh mà ta tạo ra trong máy móc, 735 00:37:39,275 --> 00:37:42,933 và thật sự có nhiều điều bí ẩn về nó. 736 00:37:42,957 --> 00:37:46,334 Làm sao anh chắc là không có một mục đích nào 737 00:37:46,358 --> 00:37:50,409 khi chúng ta còn chưa hiểu rõ về cái khả năng tri giác này? 738 00:37:50,433 --> 00:37:53,009 Ý là, theo ý riêng của anh, liệu có thể có cơ hội nào 739 00:37:53,033 --> 00:37:57,345 để loài người là loài có khả năng tri giác của vũ trụ, 740 00:37:57,369 --> 00:38:00,786 là trung tâm của niềm vui, tình yêu, hạnh phúc và hy vọng không? 741 00:38:00,786 --> 00:38:03,695 Và có lẽ ta tạo ra máy móc điều thật sự giúp gia tăng điều đó, 742 00:38:03,695 --> 00:38:06,023 mặc dù chúng sẽ không trở thành loài có tri giác? 743 00:38:06,023 --> 00:38:07,158 Nghe có điên không? 744 00:38:07,158 --> 00:38:11,221 Tôi thấy mình đang hy vọng như vậy, khi đọc sách của anh đấy. 745 00:38:11,245 --> 00:38:15,102 YNH: Tôi khá chắc rằng, câu hỏi thú vị nhất hiện nay 746 00:38:15,126 --> 00:38:17,549 trong khoa học là câu hỏi về ý thức và tâm trí. 747 00:38:17,573 --> 00:38:21,071 Chúng ta đang có những bước tiến rõ hơn trong tìm hiểu não bộ 748 00:38:21,095 --> 00:38:22,355 và trí thông minh, 749 00:38:22,379 --> 00:38:24,916 nhưng ta lại không tiến thêm 750 00:38:24,940 --> 00:38:27,283 được mấy về tâm trí và ý thức. 751 00:38:27,307 --> 00:38:30,669 Người ta thường nhầm lẫn trí thông minh và ý thức, 752 00:38:30,693 --> 00:38:32,992 đặc biệt là ở những nơi như Thung lũng Silicon, 753 00:38:33,016 --> 00:38:36,773 mà cũng dễ hiểu thôi, vì trong chúng ta thì hai cái này như một. 754 00:38:36,797 --> 00:38:40,376 Tức là, trí thông minh về căn bản là khả năng giải quyết vấn đề. 755 00:38:40,400 --> 00:38:42,942 Còn ý thức là năng lực cảm giác sự vật, 756 00:38:42,966 --> 00:38:48,178 là khả năng cảm thấy vui vẻ, buồn bã, chán chường, đau đớn, v.v… 757 00:38:48,202 --> 00:38:52,241 Ở Người Khôn Ngoan và các loài có vú khác -- không chỉ riêng loài người -- 758 00:38:52,265 --> 00:38:54,912 ở các loài có vú và chim chóc, và một số động vật khác, 759 00:38:54,936 --> 00:38:57,586 trí thông minh và ý thức đi cùng với nhau. 760 00:38:57,610 --> 00:39:01,188 Chúng ta thường giải quyết vấn đề bằng cách cảm nhận sự vật. 761 00:39:01,212 --> 00:39:02,705 Nên ta thường nhầm lẫn chúng. 762 00:39:02,729 --> 00:39:04,194 Nhưng thật ra chúng tách biệt. 763 00:39:04,218 --> 00:39:07,306 Cái đang xảy ra ở Thung lũng Silicon ngày nay 764 00:39:07,330 --> 00:39:10,956 là ta đang tạo ra trí thông minh nhân tạo 765 00:39:10,980 --> 00:39:12,802 chứ không phải ý thức nhân tạo. 766 00:39:12,826 --> 00:39:16,206 Có một bước phát triển vượt bậc về trí tuệ máy tính 767 00:39:16,230 --> 00:39:17,792 trong vòng 50 năm qua, 768 00:39:17,816 --> 00:39:22,017 và chính xác 'zero' tiến bộ trong lĩnh vực ý thức máy tính. 769 00:39:22,041 --> 00:39:25,321 Cũng không có dấu hiệu nào cho thấy máy tính 770 00:39:25,321 --> 00:39:28,282 sẽ có thể có ý thức sớm đâu. 771 00:39:28,306 --> 00:39:33,956 Đầu tiên, nếu có một vai trò nào đó trong vũ trụ cho ý thức, 772 00:39:33,980 --> 00:39:36,110 thì nó không chỉ dành cho Người Khôn Ngoan. 773 00:39:36,134 --> 00:39:38,453 Bò có ý thức, heo có ý thức, 774 00:39:38,477 --> 00:39:41,870 linh trưởng có ý thức, gà có ý thức, và nếu ta cứ tiếp tục kiểu đó, 775 00:39:41,870 --> 00:39:45,187 thì điều đầu tiên trước tiên là ta cần mở rộng đường chân trời ra 776 00:39:45,211 --> 00:39:49,936 và nhớ kỹ rằng chúng ta không phải loài duy nhất biết nhận thức trên quả đất, 777 00:39:49,960 --> 00:39:51,755 và khi nói tới nhận thức -- 778 00:39:51,779 --> 00:39:55,091 nếu nói tới trí thông minh thì có đủ lý do để tin 779 00:39:55,115 --> 00:39:58,411 rằng chúng ta là loài thông minh nhất trên tất cả mọi loài. 780 00:39:58,435 --> 00:40:01,009 Nhưng khi bàn tới nhận thức, 781 00:40:01,033 --> 00:40:04,191 nếu cho rằng con người nhận thức tốt hơn cá voi 782 00:40:04,215 --> 00:40:08,362 hay khỉ đầu chó hay mèo 783 00:40:08,386 --> 00:40:10,680 thì tôi không thấy có đủ bằng chứng để nói thế. 784 00:40:10,704 --> 00:40:14,311 Vậy bước đầu tiên, nếu anh đi theo hướng đó, anh phải mở rộng ra. 785 00:40:14,335 --> 00:40:18,317 Rồi khi tới câu hỏi thứ hai, có nó để làm gì, 786 00:40:18,341 --> 00:40:20,123 thì tôi sẽ đảo ngược vấn đề 787 00:40:20,147 --> 00:40:24,383 và nói rằng tôi không nghĩ có nhận thức để làm cái gì cả. 788 00:40:24,407 --> 00:40:28,579 Tôi nghĩ ta chẳng cần phải tìm kiếm vai trò của mình trong vũ trụ để làm gì. 789 00:40:28,603 --> 00:40:34,416 Điều quan trọng thực sự là giải phóng ta khỏi chịu đựng đau khổ. 790 00:40:34,440 --> 00:40:37,433 Cái đặc trưng hóa những loài có nhận thức 791 00:40:37,457 --> 00:40:40,177 khỏi robot, đất đá 792 00:40:40,201 --> 00:40:41,384 hay bất kỳ thứ nào khác, 793 00:40:41,408 --> 00:40:45,199 đó là, loài có nhận thức thì đau khổ và có thể chịu đựng. 794 00:40:45,223 --> 00:40:47,563 Cái mà các loài có tri giác nên tập trung vào 795 00:40:47,587 --> 00:40:51,707 không phải là đi tìm vai trò của mình trong vở kịch đầy bí ẩn của vũ trụ. 796 00:40:51,731 --> 00:40:55,550 Chúng nên tập trung sức lực đi tìm hiểu đau khổ là gì, 797 00:40:55,574 --> 00:40:58,933 cái gì gây nên đau khổ và làm sao để thoát khỏi những khổ sở này. 798 00:40:59,352 --> 00:41:03,049 CA: Đây hẳn là một câu hỏi lớn cho anh, và nó thật sự khá thuyết phục. 799 00:41:03,073 --> 00:41:06,487 Chúng ta sẽ có cả núi câu hỏi từ khán giả ở đây, 800 00:41:06,511 --> 00:41:08,431 và cả khán giả FB nữa, 801 00:41:08,455 --> 00:41:10,128 có cả bình luận nữa. 802 00:41:10,152 --> 00:41:11,948 Vậy nên ta sẽ đi nhanh thôi. 803 00:41:11,972 --> 00:41:13,402 Có một câu ở đây. 804 00:41:15,052 --> 00:41:17,861 Xin mời quý vị ở phía sau đưa tay lên nếu quý vị cần mic ạ, 805 00:41:17,885 --> 00:41:19,304 chúng tôi sẽ đưa tới cho bạn. 806 00:41:19,328 --> 00:41:22,447 Hỏi: Trong tác phẩm của mình, anh bàn nhiều về các chuyện hư cấu 807 00:41:22,471 --> 00:41:23,815 mà ta thừa nhận là sự thật, 808 00:41:23,839 --> 00:41:25,556 và ta sống nhờ chúng. 809 00:41:25,580 --> 00:41:28,079 Trên tư cách cá nhân, việc hiểu về nó, 810 00:41:28,103 --> 00:41:31,849 có tác động thế nào lên câu chuyện mà anh chọn để sống đời anh, 811 00:41:31,873 --> 00:41:35,613 và anh có lẫn lộn nó với sự thật không, như tất cả chúng ta? 812 00:41:36,146 --> 00:41:37,457 YNH: Tôi cố tránh điều đó. 813 00:41:37,481 --> 00:41:40,243 Đối với cá nhân mình, có lẽ câu hỏi quan trọng nhất, 814 00:41:40,243 --> 00:41:42,811 cả trên tư cách là một nhà khoa học và một con người, 815 00:41:42,811 --> 00:41:46,650 là làm sao phân biệt hư cấu với thực tại. 816 00:41:46,674 --> 00:41:49,270 Bởi vì thực tại luôn ở đó. 817 00:41:49,294 --> 00:41:51,376 Tôi không nói tất cả đều là hư cấu. 818 00:41:51,400 --> 00:41:54,452 Thật sự là vô cùng khó để loài người có thể phân biệt 819 00:41:54,476 --> 00:41:56,093 giữa hư cấu và thực tại. 820 00:41:56,117 --> 00:42:01,062 Điều này càng lúc càng khó khi lịch sử diễn tiến, 821 00:42:01,086 --> 00:42:03,537 bởi vì các hư cấu chúng ta tạo nên – 822 00:42:03,561 --> 00:42:06,729 nhà nước, thánh thần, tiền tệ và các tập đoàn -- 823 00:42:06,753 --> 00:42:08,263 chúng đang kiểm soát thế giới. 824 00:42:08,287 --> 00:42:09,464 Nội việc nghĩ 825 00:42:09,488 --> 00:42:12,633 “ôi, đây là tất cả các sự vật hư cấu mà ta tạo nên,” 826 00:42:12,657 --> 00:42:14,104 cũng đã quá khó khăn. 827 00:42:14,128 --> 00:42:16,408 Nhưng hiện thực nằm ở chỗ đấy. 828 00:42:17,043 --> 00:42:19,048 Cho những điều tốt nhất … 829 00:42:19,072 --> 00:42:21,195 có rất nhiều bài kiểm tra 830 00:42:21,219 --> 00:42:23,989 giúp phân biệt hư cấu với thực tại, 831 00:42:24,013 --> 00:42:27,439 nhưng cái đơn giản nhất, tốt nhất mà tôi có thể nói ngắn gọn, 832 00:42:27,463 --> 00:42:29,044 là kiểm tra về đau khổ. 833 00:42:29,068 --> 00:42:30,621 Cái gì có thể đau thì nó là thực. 834 00:42:31,002 --> 00:42:32,790 Cái gì không khổ thì không có thực. 835 00:42:32,790 --> 00:42:34,375 Một đất nước không thể đau khổ. 836 00:42:34,399 --> 00:42:35,969 Điều này rất rõ luôn. 837 00:42:35,993 --> 00:42:37,931 Thậm chí nếu một quốc gia bại trận, 838 00:42:37,955 --> 00:42:41,834 khi ta nói “Nước Đức gánh chịu thất bại trong WW-I” 839 00:42:41,834 --> 00:42:43,209 thì đó là một phép ẩn dụ. 840 00:42:43,233 --> 00:42:45,790 Nước Đức không đau khổ. Nước Đức không có tâm trí. 841 00:42:45,814 --> 00:42:47,467 Nước Đức không có ý thức. 842 00:42:47,491 --> 00:42:51,149 Người Đức thì có thể đau khổ, đúng, nhưng nước Đức thì không. 843 00:42:51,173 --> 00:42:54,142 Tương tự, khi một nhà băng phá sản, 844 00:42:54,166 --> 00:42:55,937 nhà băng không có đau khổ. 845 00:42:55,961 --> 00:42:59,352 Khi đồng đô la mất giá, đồng đô la không đau khổ. 846 00:42:59,376 --> 00:43:01,626 Con người có đau khổ. Sinh vật có đau khổ. 847 00:43:01,650 --> 00:43:02,806 Điều này là thực. 848 00:43:02,830 --> 00:43:07,359 Cho nên tôi nói, nếu anh thật sự muốn thấy hiện thực, 849 00:43:07,383 --> 00:43:09,447 thì tôi đề xuất có thể đi qua cửa đau khổ. 850 00:43:09,471 --> 00:43:12,425 Nếu anh thật sự có thể thấu hiểu đau khổ là gì, 851 00:43:12,449 --> 00:43:14,672 thì nó có thể cho anh chìa khóa 852 00:43:14,696 --> 00:43:16,713 để hiểu hiện thực là gì. 853 00:43:16,737 --> 00:43:19,520 CA: Có một câu hỏi trên Facebook có liên quan này, 854 00:43:19,544 --> 00:43:22,521 từ ai đó trên thế giới với ngôn ngữ mà tôi không đọc được. 855 00:43:22,545 --> 00:43:24,762 YNH: Đó là tiếng Do Thái. CA: DT. Của anh đó. 856 00:43:24,786 --> 00:43:25,848 (Tiếng cười) 857 00:43:25,872 --> 00:43:27,036 Anh đọc được tên không? 858 00:43:27,060 --> 00:43:28,935 YNH: Or Lauterbach Goren. 859 00:43:28,959 --> 00:43:30,803 CA: Cảm ơn anh đã viết cho chúng tôi. 860 00:43:30,827 --> 00:43:35,382 “Liệu kỷ nguyên hậu-sự thật có thật là một kỷ nguyên hoàn toàn mới hay không, 861 00:43:35,406 --> 00:43:40,013 hay cũng chỉ là một cao trào hay một khoảnh khắc trong xu thế kéo dài vô tận?” 862 00:43:40,701 --> 00:43:44,030 YNH: Cá nhân tôi không cảm thấy có liên hệ với ý tưởng về hậu-sự thật. 863 00:43:44,054 --> 00:43:46,762 Phản ứng cơ bản của tôi như một sử gia là: 864 00:43:46,786 --> 00:43:50,681 Nếu đây là kỷ nguyên hậu-sự thật, vậy kỷ nguyên sự thật là lúc nào thế? 865 00:43:50,705 --> 00:43:51,956 CA: Đúng nhỉ. 866 00:43:51,980 --> 00:43:53,300 (Tiếng cười) 867 00:43:53,324 --> 00:43:58,007 YNH: Là thập niên 80s, 50s, hay Trung Cổ? 868 00:43:58,031 --> 00:44:02,793 Hình như theo một nghĩa nào đấy, ta đã sống trong một vùng hậu-sự thật thì phải. 869 00:44:02,793 --> 00:44:05,194 CA: Nhưng mà tôi phải xen vào một chút, 870 00:44:05,218 --> 00:44:07,888 vì tôi nghĩ điều mà mọi người đang nói đến 871 00:44:07,912 --> 00:44:14,872 là đã từng có một thế giới trong đó anh có ít cửa ra báo chí hơn, 872 00:44:14,896 --> 00:44:18,544 thời còn theo truyền thống và mọi sự đều phải xác minh dữ kiện. 873 00:44:18,568 --> 00:44:22,513 Nó tích hợp trong hiến chương của các tổ chức này chặt chẽ 874 00:44:22,537 --> 00:44:24,704 tới mức sự thật có tầm quan trọng đáng kể. 875 00:44:24,728 --> 00:44:26,477 Cho nên nếu anh tin vào hiện thực 876 00:44:26,501 --> 00:44:28,608 thì cái mà anh viết chính là thông tin. 877 00:44:28,608 --> 00:44:32,529 Có niềm tin cho rằng thông tin phải được kết nối với hiện thực theo cách chân thực, 878 00:44:32,529 --> 00:44:35,814 nếu anh viết một tiêu đề nó đã là một nỗ lực nghiêm túc nhất 879 00:44:35,814 --> 00:44:38,021 để phản ánh về điều gì đó thực sự đã xảy ra. 880 00:44:38,021 --> 00:44:39,836 Và người ta đ không luôn làm đúng. 881 00:44:39,836 --> 00:44:41,929 Nhưng tôi cho rằng mối bận tâm giờ là anh có 882 00:44:41,929 --> 00:44:44,131 một hệ thống công nghệ vô cùng mạnh mẽ 883 00:44:44,155 --> 00:44:48,325 ít nhất trong một lúc nào đấy, nó đã ồ ạt phóng đại bất kỳ thứ gì 884 00:44:48,349 --> 00:44:51,129 mà không chú ý việc nó có liên hệ với hiện thực hay không, 885 00:44:51,153 --> 00:44:54,307 chỉ xem nó có bắt mắt và khiến người ta muốn click vào hay không, 886 00:44:54,331 --> 00:44:55,947 điều đó độc hại đáng tranh cãi. 887 00:44:55,971 --> 00:44:58,407 Đó có phải là một lo ngại chính đáng không? 888 00:44:58,431 --> 00:45:00,717 YNH: Phải, thật vậy. Công nghệ thay đổi, 889 00:45:00,741 --> 00:45:05,969 giờ thì muốn gieo rắt sự thật hay hư cấu hay giả mạo cũng đều dễ hơn nhiều. 890 00:45:05,993 --> 00:45:07,996 Cách nào cũng xong. 891 00:45:08,020 --> 00:45:12,599 Dù thế, lan tỏa sự thật cũng dễ hơn rất nhiều so với trước đây. 892 00:45:12,623 --> 00:45:16,308 Nhưng tôi không nghĩ về bản chất thì có gì mới 893 00:45:16,332 --> 00:45:21,052 về chuyện gieo rắt hư cấu hay sai lầm. 894 00:45:21,076 --> 00:45:25,110 Không có lý gì mà – tôi không biết nữa – Joseph Goebbels lại không biết 895 00:45:25,134 --> 00:45:30,573 về ý tưởng gieo tin giả hay kỷ nguyên hậu sự-thật này. 896 00:45:30,597 --> 00:45:34,315 Ông từng phát biểu một ý nổi tiếng là, nếu anh lặp lại một lời nói dối đủ nhiều 897 00:45:34,339 --> 00:45:36,160 thì rồi người ta sẽ tin nó là sự thật, 898 00:45:36,184 --> 00:45:38,540 lời nói dối càng lớn thì càng tốt, 899 00:45:38,564 --> 00:45:44,587 bởi vì người ta sẽ không tưởng được một thứ lớn lao lại có thể là dối trá. 900 00:45:44,611 --> 00:45:50,269 Tôi nghĩ rằng tin tức giả đã sống chung với chúng ta cả ngàn năm rồi. 901 00:45:50,293 --> 00:45:52,194 Nghĩ tới Kinh Thánh đi nào. 902 00:45:52,218 --> 00:45:53,605 (Tiếng cười) 903 00:45:53,629 --> 00:45:54,916 CA: Nhưng vẫn có lo ngại 904 00:45:54,940 --> 00:45:58,957 tin tức giả gắn liền với các triều đại bạo ngược, 905 00:45:58,981 --> 00:46:01,558 và khi anh thấy tin tức giả tăng cao, 906 00:46:01,582 --> 00:46:06,974 tựa như chim hoàng yến trong mỏ than, có thể là dấu hiệu thời kỳ tăm tối sẽ đến. 907 00:46:08,124 --> 00:46:15,656 YNH: Phải. Ý tôi, việc sử dụng tin giả có chủ đích là một dấu hiệu nhiễu loạn. 908 00:46:15,812 --> 00:46:20,563 Tôi không có nói nó không xấu nhé, tôi chỉ nói là nó không mới. 909 00:46:20,820 --> 00:46:23,574 CA: Có nhiều quan tâm trên FB về câu hỏi 910 00:46:23,598 --> 00:46:28,598 liên quan chính quyền toàn cầu vs. chủ nghĩa dân tộc. 911 00:46:29,292 --> 00:46:30,800 Một câu hỏi từ Phil Dennis: 912 00:46:30,824 --> 00:46:34,320 “Làm thế nào để làm cho người ta, các chính phủ từ bỏ quyền lực? 913 00:46:34,344 --> 00:46:37,993 Liệu – chữ to quá 914 00:46:37,993 --> 00:46:39,823 tôi không đọc hết được câu hỏi. 915 00:46:39,847 --> 00:46:41,170 Liệu điều đó có cần thiết? 916 00:46:41,170 --> 00:46:43,746 Liệu có cần phải có chiến tranh mới đạt được không? 917 00:46:43,746 --> 00:46:48,026 Xin lỗi Phil, tôi làm rối tung câu hỏi, nhưng lỗi do chữ trên màn hình đấy nhé. 918 00:46:48,026 --> 00:46:49,920 YNH: Một trường hợp người ta đang bàn, 919 00:46:49,920 --> 00:46:54,623 là liệu chỉ có một thảm họa nào đó mới có thể làm rúng động toàn bộ nhân loại 920 00:46:54,647 --> 00:46:59,911 và mở ra con đường đến một hệ thống chính quyền toàn cầu đích thực, 921 00:46:59,935 --> 00:47:04,083 họ cho rằng chúng ta chẳng làm gì được trước cơn bão cả, 922 00:47:04,107 --> 00:47:06,908 nhưng chúng ta cần bắt đầu trải những lớp nền tảng đầu tiên 923 00:47:06,932 --> 00:47:09,432 để khi thảm họa ập tới, 924 00:47:09,456 --> 00:47:11,638 ta có thể phản ứng ngay. 925 00:47:11,662 --> 00:47:15,662 Khổ nỗi người ta không có động lực làm một việc như thế 926 00:47:15,686 --> 00:47:17,698 trước khi bão tới. 927 00:47:17,722 --> 00:47:19,987 Còn một điều tôi muốn nhấn mạnh là, 928 00:47:20,011 --> 00:47:25,065 bất kỳ ai hứng thú với chính quyền toàn cầu 929 00:47:25,089 --> 00:47:27,990 cần phải minh bạch một điều rằng 930 00:47:28,014 --> 00:47:34,598 nó sẽ không thay thế hay thủ tiêu các cộng đồng và căn tính địa phương, 931 00:47:34,622 --> 00:47:37,578 rằng nó phải đi cùng nhau, 932 00:47:37,602 --> 00:47:40,909 nó phải là một phần của một gói đơn. 933 00:47:40,933 --> 00:47:44,311 CA: Tôi muốn nghe nhiều hơn về điều này, 934 00:47:44,335 --> 00:47:47,388 vì cái cụm từ “chính quyền toàn cầu” 935 00:47:47,412 --> 00:47:52,001 nghe gần như là một hình ảnh thu nhỏ của quỷ dữ trong cách nghĩ của nhiều người 936 00:47:52,025 --> 00:47:53,351 Cánh hữu-khác (Alt-right). 937 00:47:53,375 --> 00:47:56,329 Nghe thật đáng sợ, xa xôi cách biệt và nó làm cho họ khó chịu, 938 00:47:56,353 --> 00:48:00,469 hay là cụm từ công dân toàn cầu, chính quyền toàn cầu – không, cút đi! 939 00:48:00,493 --> 00:48:04,039 Nhiều người nhìn cuộc bầu cử như một cú chọt quyết định ngay mắt 940 00:48:04,039 --> 00:48:05,677 những người tin vào điều đó. 941 00:48:05,701 --> 00:48:09,252 Ta có thể đổi cách kể chuyện thế nào 942 00:48:09,276 --> 00:48:12,251 sao cho nó đừng có vẻ xa cách và đáng sợ được không? 943 00:48:12,275 --> 00:48:15,019 Làm sao mà xây dựng ý tưởng này sao cho nó tương thích 944 00:48:15,043 --> 00:48:17,664 với căn tính địa phương và cộng đồng địa phương. 945 00:48:17,688 --> 00:48:20,288 YNH: Ừm, một lần nữa tôi nghĩ ta nên bắt đầu 946 00:48:20,312 --> 00:48:23,444 thật nghiêm túc với hiện thực sinh học 947 00:48:23,468 --> 00:48:25,479 của loài Người Khôn Ngoan. 948 00:48:25,503 --> 00:48:29,621 Sinh học cho ta biết hai điều về NKN 949 00:48:29,645 --> 00:48:31,902 liên quan đến vấn đề này: 950 00:48:31,926 --> 00:48:34,955 đầu tiên, sự thật là chúng ta hoàn toàn phụ thuộc 951 00:48:34,979 --> 00:48:37,574 vào hệ sinh thái xung quanh ta, 952 00:48:37,598 --> 00:48:41,057 và ngày nay chúng ta đang nói về hệ thống toàn cầu. 953 00:48:41,081 --> 00:48:42,438 Anh không thoát được nó đâu. 954 00:48:42,462 --> 00:48:46,084 Đồng thời, sinh học cho ta biết về loài Người Khôn Ngoan 955 00:48:46,108 --> 00:48:48,355 như một loài sinh vật xã hội, 956 00:48:48,379 --> 00:48:53,016 nhưng ta xã hội trên một cấp độ rất rất là địa phương. 957 00:48:53,040 --> 00:48:56,585 Chỉ một dữ kiện đơn giản về nhân loại thôi 958 00:48:56,609 --> 00:49:01,406 chúng ta không thể nào có mối quen biết thân mật 959 00:49:01,430 --> 00:49:05,305 với nhiều hơn 150 cá thể được. 960 00:49:05,329 --> 00:49:09,626 Kích cỡ một nhóm tự nhiên, 961 00:49:09,650 --> 00:49:12,752 một cộng đồng tự nhiên của NKN 962 00:49:12,776 --> 00:49:16,120 không vượt quá 150 cá thể, 963 00:49:16,144 --> 00:49:22,543 tất cả những gắn kết vượt quá số đó thật ra chỉ dựa trên chuyện tưởng tượng 964 00:49:22,567 --> 00:49:24,614 và các thể chế quy mô lớn. 965 00:49:24,638 --> 00:49:29,014 Một lần nữa tôi cho rằng chúng ta có thể tìm thấy một con đường, 966 00:49:29,038 --> 00:49:33,608 dựa trên các hiểu biết sinh học về loài của chúng ta, 967 00:49:33,632 --> 00:49:35,714 để nối hai điều này lại với nhau 968 00:49:35,738 --> 00:49:38,814 và hiểu rằng hiện tại trong thế kỷ 21 này, 969 00:49:38,838 --> 00:49:44,374 chúng ta cần một cộng đồng cả trên hai tầm mức địa phương và toàn cầu. 970 00:49:44,398 --> 00:49:46,415 Tôi thậm chí còn đi xa hơn thế 971 00:49:46,439 --> 00:49:49,762 và nói rằng, nó bắt đầu từ chính cơ thể chúng ta. 972 00:49:50,500 --> 00:49:54,842 Cái cảm giác rằng người ta ngày nay trở nên xa lạ, cô độc 973 00:49:54,866 --> 00:49:58,082 và không thể tìm thấy chỗ của mình trong thế giới này, 974 00:49:58,106 --> 00:50:04,125 tôi cho rằng nguồn cơn không phải là từ chủ nghĩa tư bản toàn cầu. 975 00:50:04,285 --> 00:50:07,311 Nguồn cơn chính nằm ở chỗ hơn trăm năm vừa qua, 976 00:50:07,335 --> 00:50:11,039 con người đã trở nên bị tách rời, 977 00:50:11,063 --> 00:50:14,222 bị xa tách khỏi chính cơ thể của họ. 978 00:50:14,246 --> 00:50:17,142 Để sinh tồn, dù là nông dân hay là thợ săn bắt hái lượm, 979 00:50:17,166 --> 00:50:21,364 anh cần phải liên tục xúc chạm 980 00:50:21,388 --> 00:50:23,571 với cơ thể và giác quan của mình, 981 00:50:23,595 --> 00:50:24,776 trong từng khoảnh khắc. 982 00:50:24,800 --> 00:50:26,947 Nếu anh vào rừng hái nấm 983 00:50:26,971 --> 00:50:29,348 mà không để tâm tới những gì mình nghe 984 00:50:29,372 --> 00:50:31,248 hay ngửi hay nếm được, 985 00:50:31,272 --> 00:50:32,423 anh chết chắc. 986 00:50:32,447 --> 00:50:34,598 Cho nên anh phải rất kết nối. 987 00:50:34,622 --> 00:50:39,218 Trong vòng trăm năm qua, con người đánh mất khả năng 988 00:50:39,242 --> 00:50:42,114 kết nối với cơ thể và giác quan của mình, 989 00:50:42,138 --> 00:50:44,324 mất khả năng nghe, ngửi và cảm nhận. 990 00:50:44,348 --> 00:50:47,474 Càng ngày sức tập trung càng đổ vào màn hình, 991 00:50:47,498 --> 00:50:49,018 vào những thứ xảy ra ở đâu đâu, 992 00:50:49,042 --> 00:50:50,263 vào thời nào đấy. 993 00:50:50,287 --> 00:50:52,718 Tôi cho rằng đây chính là nguyên nhân gốc rễ 994 00:50:52,742 --> 00:50:56,636 của cảm giác xa lạ hóa và cô độc, v.v… 995 00:50:56,660 --> 00:50:59,162 Vì vậy mà giải pháp đưa ra 996 00:50:59,186 --> 00:51:03,450 không chỉ là đem chủ nghĩa dân tộc đại chúng quay trở lại, 997 00:51:03,474 --> 00:51:07,598 mà còn là tái kết nối với cơ thể chính chúng ta, 998 00:51:07,622 --> 00:51:10,885 rồi khi anh kết nối với cơ thể mình trở lại, 999 00:51:10,909 --> 00:51:14,079 anh sẽ cảm thấy gần gũi với thế giới này hơn. 1000 00:51:14,103 --> 00:51:17,788 CA: Theo cách mọi thứ hiện nay thì sớm muộn gì ta cũng vô rừng lại cả thôi. 1001 00:51:17,812 --> 00:51:20,161 Chúng ta sẽ thêm một câu hỏi nữa trong phòng 1002 00:51:20,185 --> 00:51:21,688 và một câu trên Facebook. 1003 00:51:21,712 --> 00:51:25,093 Ama Adi-Dako: Chào. Tôi tới từ Ghana, phía Tây châu Phi, tôi muốn hỏi: 1004 00:51:25,117 --> 00:51:29,719 Tôi tự hỏi làm thế nào anh trình bày và biện giải ý tưởng chính quyền toàn cầu 1005 00:51:29,743 --> 00:51:32,754 với các quốc gia trong lịch sử đã bị tước quyền bầu cử 1006 00:51:32,778 --> 00:51:34,823 bởi tác động của toàn cầu hóa, 1007 00:51:34,847 --> 00:51:37,593 và cũng vậy, nếu ta nói tới chính quyền toàn cầu, 1008 00:51:37,617 --> 00:51:41,241 kiểu như hẳn là nó sẽ rất phương Tây 1009 00:51:41,265 --> 00:51:43,439 khi hình dung “toàn cầu” là như thế nào. 1010 00:51:43,463 --> 00:51:46,753 Vậy làm sao ta trình bày và biện giải ý tưởng toàn cầu 1011 00:51:46,777 --> 00:51:49,770 hay là dân tộc chủ nghĩa hoàn toàn 1012 00:51:49,794 --> 00:51:53,129 với người dân các nước như Ghana, Nigeria, Togo 1013 00:51:53,153 --> 00:51:55,329 hay các nước khác tương tự? 1014 00:51:56,131 --> 00:52:02,545 YNH: Tôi phải nói rằng lịch sử cực kỳ bất công, 1015 00:52:02,569 --> 00:52:06,491 và chúng ta phải thừa nhận điều đó. 1016 00:52:07,004 --> 00:52:10,053 Các quốc gia đã đang bị giày vò nhiều nhất 1017 00:52:10,077 --> 00:52:14,216 trong 200 năm qua từ toàn cầu hóa, 1018 00:52:14,240 --> 00:52:16,200 chủ nghĩa đế quốc và công nghiệp hóa 1019 00:52:16,224 --> 00:52:21,934 sẽ chính là những quốc gia có khả năng bị tổn hại nhiều nhất 1020 00:52:21,958 --> 00:52:24,747 trong đợt sóng kế tiếp. 1021 00:52:24,771 --> 00:52:28,765 Chúng ta phải thật minh bạch về chuyện này. 1022 00:52:29,477 --> 00:52:32,528 Nếu chúng ta không có một chính quyền toàn cầu, 1023 00:52:32,552 --> 00:52:35,755 thì khi chúng ta hứng chịu hậu quả của biến đổi khí hậu, 1024 00:52:35,779 --> 00:52:38,036 của chia rẽ công nghệ 1025 00:52:38,060 --> 00:52:41,661 thì đau thương lớn nhất không phải là nước Mỹ. 1026 00:52:41,685 --> 00:52:46,781 Những nước chịu tổn hại nặng nề nhất sẽ là Ghana, sẽ là Sudan, Syria, 1027 00:52:46,805 --> 00:52:49,542 sẽ là Bangladesh. Sẽ là những nơi đó. 1028 00:52:49,566 --> 00:52:55,602 Cho nên tôi nghĩ các nước đó lại càng có động cơ lớn hơn 1029 00:52:55,626 --> 00:53:00,353 để làm gì đó trong đợt sóng chia rẽ mới này, 1030 00:53:00,377 --> 00:53:02,902 dù là chia rẽ trong hệ sinh thái hay trong công nghệ. 1031 00:53:02,926 --> 00:53:05,772 Một lần nữa, nếu bạn nghĩ về chia rẽ công nghệ, 1032 00:53:05,796 --> 00:53:10,412 nếu AI và in 3D cũng như robot tước đi công việc 1033 00:53:10,436 --> 00:53:12,805 của hàng tỷ người, 1034 00:53:12,829 --> 00:53:15,954 tôi sẽ ít lo lắng cho người Thụy Điển 1035 00:53:15,978 --> 00:53:19,583 hơn là người dân ở Ghana hay Bangladesh. 1036 00:53:19,607 --> 00:53:24,835 Chính vì thế, lịch sử rất bất công 1037 00:53:24,859 --> 00:53:29,205 và hệ lụy của tai ương 1038 00:53:29,229 --> 00:53:31,597 không bao giờ chia đều cho tất cả mọi người. 1039 00:53:31,621 --> 00:53:36,054 Như thường lệ, người giàu sẽ có khả năng vượt qua 1040 00:53:36,078 --> 00:53:39,550 các hệ quả tệ hại của biến đổi khí hậu 1041 00:53:39,574 --> 00:53:42,419 mà người nghèo không cách nào làm được. 1042 00:53:43,347 --> 00:53:46,755 CA: Một câu hỏi tuyệt vời từ Cameron Taylor trên Facebook: 1043 00:53:46,779 --> 00:53:48,900 “Trong đoạn cuối của Sapiens, 1044 00:53:48,924 --> 00:53:50,987 anh nói chúng ta nên tự hỏi mình câu này, 1045 00:53:51,011 --> 00:53:53,367 “Chúng ta muốn là chúng ta muốn cái gì đây?” 1046 00:53:53,391 --> 00:53:56,378 Vậy anh nghĩ chúng ta nên muốn chúng ta muốn cái gì?” 1047 00:53:56,402 --> 00:53:59,933 YNH: Tôi nghĩ chúng ta nên muốn rằng chúng ta muốn biết sự thật, 1048 00:53:59,957 --> 00:54:02,607 để hiểu được hiện thực. 1049 00:54:03,207 --> 00:54:08,321 Đa phần cái ta muốn là thay đổi hiện thực 1050 00:54:08,345 --> 00:54:12,063 để nó khớp với mong muốn của ta, với khao khát của ta, 1051 00:54:12,087 --> 00:54:15,807 nhưng tôi nghĩ ta trước tiên phải muốn hiểu nó đã. 1052 00:54:15,831 --> 00:54:19,595 Nếu anh nhìn vào quá trình lâu dài của lịch sử, 1053 00:54:19,619 --> 00:54:22,355 cái anh nhìn thấy là hàng ngàn năm trước 1054 00:54:22,379 --> 00:54:25,715 loài người chúng ta đã nắm được quyền kiểm soát thế giới bên ngoài, 1055 00:54:25,739 --> 00:54:29,233 và đã cố nắn nó lại để phù hợp mong muốn của mình. 1056 00:54:29,257 --> 00:54:32,445 Rồi ta nằm quyền kiểm soát động vật, 1057 00:54:32,469 --> 00:54:34,000 sông ngòi, rừng, 1058 00:54:34,024 --> 00:54:37,517 và vặn nắn chúng triệt để, 1059 00:54:37,541 --> 00:54:40,902 gây ra một sự phá hủy sinh thái 1060 00:54:40,926 --> 00:54:44,104 mà cũng chẳng làm ta thỏa mãn. 1061 00:54:44,128 --> 00:54:47,930 Thế nên bước tiếp theo là chúng ta xoay hướng nhìn vào bên trong, 1062 00:54:47,954 --> 00:54:52,502 bắt đầu chấp nhận là OK, nắm quyền kiểm soát bên ngoài 1063 00:54:52,526 --> 00:54:54,390 không có làm ta thỏa mãn. 1064 00:54:54,414 --> 00:54:57,113 Bây giờ hãy cùng nắm quyền kiểm soát thế giới trong ta. 1065 00:54:57,137 --> 00:54:59,300 Đây là một đề án thật sự lớn 1066 00:54:59,324 --> 00:55:03,620 trong khoa học công nghệ và công nghiệp thế kỷ 21 – 1067 00:55:03,644 --> 00:55:07,166 cố gắng nắm bắt và kiểm soát thế giới bên trong ta, 1068 00:55:07,190 --> 00:55:12,113 học cách sắp đặt và sản xuất ra cơ thể, bộ não và tâm trí. 1069 00:55:12,137 --> 00:55:16,779 Đây có khả năng là sản phẩm chính của nền kinh tế thế kỷ 21. 1070 00:55:16,803 --> 00:55:20,624 Khi người ta nghĩ về tương lai, rất thường khi họ nghĩ theo kiểu: 1071 00:55:20,648 --> 00:55:24,595 “Ô, tôi muốn nắm quyền kiểm soát cơ thể và bộ não của mình.” 1072 00:55:24,619 --> 00:55:27,429 Nhưng tôi cho rằng nó rất nguy hiểm. 1073 00:55:27,453 --> 00:55:30,719 Nếu ta học được bất kỳ điều gì từ lịch sử trước đây 1074 00:55:30,743 --> 00:55:34,656 thì đó là, phải, ta đã có được quyền thao túng, 1075 00:55:34,680 --> 00:55:37,470 nhưng vì ta chưa thật sự hiểu rõ sự phức tạp 1076 00:55:37,494 --> 00:55:39,299 của hệ sinh thái 1077 00:55:39,323 --> 00:55:43,013 mà nay ta đang phải đối mặt với khủng hoảng sinh thái. 1078 00:55:43,037 --> 00:55:48,443 Nếu giờ ta cố gắng tái sắp đặt thế giới bên trong ta 1079 00:55:48,467 --> 00:55:50,599 mà không thật sự hiểu thấu nó, 1080 00:55:50,623 --> 00:55:54,939 đặc biệt là không rõ về sự phức tạp của hệ thống tinh thần con người 1081 00:55:54,963 --> 00:55:59,623 thì ta có thể gây ra một kiểu thảm họa sinh thái nội tâm, 1082 00:55:59,647 --> 00:56:03,190 và đối mặt với một kiểu khủng hoảng tinh thần bên trong chính mình. 1083 00:56:04,270 --> 00:56:06,712 CA: Đặt các mảnh ghép lại với nhau – 1084 00:56:06,736 --> 00:56:09,416 chính trị hiện tại, công nghệ tương lai, 1085 00:56:09,440 --> 00:56:11,590 các mối lo như anh vừa phác họa – 1086 00:56:11,614 --> 00:56:14,709 tôi nghĩ là dường như bản thân anh đang khá lạc lõng chán chường 1087 00:56:14,733 --> 00:56:16,354 khi nghĩ về tương lai. 1088 00:56:16,378 --> 00:56:17,960 Anh thật sự lo lắng về nó 1089 00:56:17,984 --> 00:56:19,176 phải không? 1090 00:56:19,200 --> 00:56:25,888 Vậy nếu có một chút gì đó hy vọng thì anh sẽ nói gì? 1091 00:56:25,912 --> 00:56:30,075 YNH: Tôi tập trung nói về các nguy cơ 1092 00:56:30,099 --> 00:56:33,120 một phần vì đó là nghề của tôi, là trách nhiệm của tôi 1093 00:56:33,144 --> 00:56:34,955 như một sử gia hay nhà phê bình xã hội. 1094 00:56:34,955 --> 00:56:39,711 Tôi nghĩ, nền công nghiệp tập trung vào mặt tich cực 1095 00:56:39,735 --> 00:56:43,096 vậy nhiệm vụ của sử gia, triết gia, và nhà xã hội học 1096 00:56:43,120 --> 00:56:47,225 là phải làm nổi bật các nguy cơ tiềm ẩn của các công nghệ mới này. 1097 00:56:47,225 --> 00:56:50,258 Tôi không nghĩ những điều này chắc chắn sẽ xảy ra. 1098 00:56:50,258 --> 00:56:53,131 Công nghệ chưa bao giờ là yếu tố mang tính quyết định. 1099 00:56:53,155 --> 00:56:54,872 Anh có thể dùng cùng loại công nghệ 1100 00:56:54,896 --> 00:56:57,887 để tạo ra các kiểu xã hội rất khác nhau. 1101 00:56:57,911 --> 00:56:59,949 Nếu anh nhìn vào thế kỷ 20 1102 00:56:59,973 --> 00:57:02,754 thì, công nghệ của Cách mạng Công nghiệp, 1103 00:57:02,778 --> 00:57:05,835 tàu hỏa và điện và các thứ, 1104 00:57:05,859 --> 00:57:08,911 cùng là những thứ được dùng để tạo ra nền độc tài cộng sản, 1105 00:57:08,935 --> 00:57:11,740 chế độ phát xít hay nền dân chủ tự do. 1106 00:57:11,764 --> 00:57:14,292 Tàu hỏa không nói cho anh biết nên làm gì với chúng. 1107 00:57:14,316 --> 00:57:18,768 Tương tự, bây giờ, trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học và mọi thứ – 1108 00:57:18,792 --> 00:57:22,586 chúng không có tiên quyết giúp chúng ta một đầu ra độc nhất nào. 1109 00:57:22,886 --> 00:57:26,063 Nhân tính có thể vượt qua thử thách. 1110 00:57:26,087 --> 00:57:27,778 Ví dụ tốt nhất 1111 00:57:27,802 --> 00:57:31,542 chứng minh nhân tính đã vượt qua thách thức của công nghệ 1112 00:57:31,566 --> 00:57:33,289 chính là vũ khí hạt nhân. 1113 00:57:33,313 --> 00:57:36,322 Trong những năm 1940s, 1950s, 1114 00:57:36,346 --> 00:57:38,485 nhiều người đã rất tin rằng 1115 00:57:38,509 --> 00:57:42,815 sớm muộn gì Chiến tranh Lạnh cũng kết thúc bằng thảm họa hạt nhân 1116 00:57:42,839 --> 00:57:44,614 và thủ tiêu nền văn minh loài người. 1117 00:57:44,638 --> 00:57:46,118 Nhưng nó không xảy ra. 1118 00:57:46,142 --> 00:57:52,562 Trên thực tế, vũ khí hạt nhân đã thúc đẩy con người khắp thế giới 1119 00:57:52,586 --> 00:57:57,327 nỗ lực thay đổi cái cách ta quản lý các hệ chính trị quốc tế 1120 00:57:57,351 --> 00:57:59,720 để giảm thiểu bạo lực. 1121 00:57:59,744 --> 00:58:02,983 Và nhiều quốc gia, về cơ bản, đã bỏ chiến tranh 1122 00:58:03,007 --> 00:58:04,881 ra khỏi bộ công cụ chính trị của họ. 1123 00:58:04,905 --> 00:58:09,175 Họ không còn cố đeo đuổi niềm hứng thú với chiến tranh nữa. 1124 00:58:09,320 --> 00:58:12,850 Không phải quốc gia nào cũng thế nhưng nhiều nước đã làm. 1125 00:58:12,874 --> 00:58:16,808 Đây có thể là nguyên nhân quan trọng nhất 1126 00:58:16,832 --> 00:58:22,934 vì sao bạo lực quốc tế đã giảm mạnh từ sau 1945, 1127 00:58:22,958 --> 00:58:26,296 và ngày nay như tôi đã nói, nhiều người tự sát 1128 00:58:26,320 --> 00:58:28,527 hơn là bị giết trong chiến tranh. 1129 00:58:28,551 --> 00:58:33,380 Cho nên tôi nghĩ chính điều này cho chúng ta một ví dụ 1130 00:58:33,404 --> 00:58:37,246 minh chứng rằng dù là với công nghệ đáng sợ nhất đi chăng nữa, 1131 00:58:37,270 --> 00:58:39,805 nhân loại vẫn có thể vượt qua thử thách 1132 00:58:39,829 --> 00:58:42,852 và thật sự điều tốt sẽ xảy ra. 1133 00:58:42,876 --> 00:58:47,163 Vấn đề là, ta có rất ít chỗ cho sai lầm. 1134 00:58:47,187 --> 00:58:49,396 Nếu ta không làm đúng, 1135 00:58:49,420 --> 00:58:53,461 ta có thể không có cơ hội lần hai để làm lại. 1136 00:58:54,337 --> 00:58:55,904 CA: Đó là một lưu ý rất mạnh, 1137 00:58:55,928 --> 00:58:58,733 mà tôi nghĩ có thể lấy làm kết luận cho buổi này. 1138 00:58:58,757 --> 00:59:01,868 Trước khi tóm tắt lại, tôi chỉ muốn nói với quý vị ở đây 1139 00:59:01,892 --> 00:59:07,438 với cộng đồng TED xem online toàn cầu, hay bất cứ ai đang xem online: 1140 00:59:07,462 --> 00:59:10,355 hãy giúp chúng ta bằng các đối thoại như thế này. 1141 00:59:10,379 --> 00:59:12,929 Nếu bạn tin tưởng, như chúng tôi đang tin, 1142 00:59:12,953 --> 00:59:15,933 thì ta cần phải tìm kiếm một cách đối thoại khác đi, 1143 00:59:15,957 --> 00:59:18,450 cấp thiết hơn bao giờ hết, giúp chúng ta làm điều ấy. 1144 00:59:18,450 --> 00:59:20,597 Hãy tiếp cận những người khác, 1145 00:59:21,269 --> 00:59:24,009 cố gắng trò chuyện với những người bất đồng ý kiến, 1146 00:59:24,033 --> 00:59:25,216 cố gắng hiểu họ, 1147 00:59:25,240 --> 00:59:26,770 kéo các mảnh ghép lại với nhau 1148 00:59:26,794 --> 00:59:30,686 và giúp chúng tôi tìm hiểu xem làm cách nào phát triển các đối thoại này 1149 00:59:30,710 --> 00:59:32,964 để chúng ta có thể thật sự đóng góp 1150 00:59:32,988 --> 00:59:35,733 vào những gì đang diễn ra trên thế giới ngay lúc này. 1151 00:59:35,757 --> 00:59:39,076 Tôi nghĩ là lúc này đây mọi người đã cảm thấy phấn khởi hơn, 1152 00:59:39,100 --> 00:59:41,410 nhận thức hơn, quan tâm hơn 1153 00:59:41,434 --> 00:59:43,963 tới chính trị rồi. 1154 00:59:43,987 --> 00:59:46,441 Tiền đặt cược giờ khá cao rồi, 1155 00:59:46,465 --> 00:59:50,977 cho nên hãy giúp chúng ta phản ứng theo một cách thật là khôn ngoan nhé. 1156 00:59:51,001 --> 00:59:52,596 Xin cảm ơn anh, Yuval Harari. 1157 00:59:52,620 --> 00:59:55,928 (Tiếng vỗ tay)