WEBVTT

00:00:00.888 --> 00:00:04.642
Chris Anderson: Merhaba.
TED Diyalogları'na hoş geldiniz.

00:00:04.666 --> 00:00:08.253
Bu, güncel politik
çalkantılar ile ilgili çekilecek

00:00:08.277 --> 00:00:11.589
serinin ilk kısmı.

00:00:12.265 --> 00:00:13.434
Sizi bilmiyorum ama;

00:00:13.458 --> 00:00:17.069
ben bu ülkede ve dünyada
gittikçe çoğalan anlaşmazlıktan

00:00:17.093 --> 00:00:18.589
oldukça endişelenmeye başladım.

00:00:18.613 --> 00:00:20.973
Kimse birbirini dinlemiyor. Değil mi?

00:00:21.564 --> 00:00:22.727
Dinlemiyor.

00:00:22.751 --> 00:00:26.487
Yani, daha farklı bir sohbet türüne
ihtiyacımız varmış gibi geliyor,

00:00:26.511 --> 00:00:32.439
bilemiyorum, belki de daha geniş
bir kapsamda mantığa, dinlemeye,

00:00:32.463 --> 00:00:34.130
anlamaya odaklı bir sohbet.

NOTE Paragraph

00:00:34.840 --> 00:00:37.867
En azından TED Diyalogları'nda
bugünden itibaren denemeye

00:00:37.891 --> 00:00:39.083
çalışacağımız şey bu.

00:00:39.107 --> 00:00:41.733
Ve bu yeni başlangıçta, bir başkası

00:00:41.757 --> 00:00:44.566
beni bu kadar heyecanlandıramazdı.

00:00:44.590 --> 00:00:48.440
Bunu söylemekte acele ediyorum,
fakat bu zihin, gezegendeki herkesten

00:00:48.464 --> 00:00:50.235
farklı düşünen bir zihin.

00:00:50.259 --> 00:00:51.418
Ciddiyim.

NOTE Paragraph

00:00:51.442 --> 00:00:52.704
(Yuval Noah Harari gülüyor)

00:00:52.728 --> 00:00:53.892
Ciddiyim.

00:00:53.916 --> 00:00:57.198
Tarihi, altında yatan fikirlerle

00:00:57.198 --> 00:01:01.048
nefesinizi kesecek biçimde sentezliyor.

NOTE Paragraph

00:01:01.072 --> 00:01:04.481
Bazılarınız bu
kitabı tanıyacaktır, "Sapiens".

00:01:04.505 --> 00:01:06.248
"Sapiens"i okuyan var mı?

NOTE Paragraph

00:01:06.272 --> 00:01:07.484
(Alkış)

00:01:07.508 --> 00:01:10.653
Yani, kitabını elimden bırakamadım.

00:01:10.677 --> 00:01:14.551
İnsanlığın hikâyesini, farklı düşünmemizi

00:01:14.575 --> 00:01:18.377
sağlayan büyük fikirler
aracılığıyla anlatma biçimi --

00:01:18.401 --> 00:01:20.136
adeta inanılmazdı.

00:01:20.160 --> 00:01:21.384
Haftaya ABD'de

00:01:21.408 --> 00:01:24.484
yayınlanacak olan kitabınız da burada.

NOTE Paragraph

00:01:24.508 --> 00:01:25.659
YNH: Evet, haftaya.

NOTE Paragraph

00:01:25.683 --> 00:01:26.857
CA: "Homo Deus".

00:01:26.881 --> 00:01:29.946
Evet, bu da ilerideki yüz yılın tarihi.

00:01:30.521 --> 00:01:32.371
Okuma şansım oldu.

00:01:32.395 --> 00:01:34.785
Oldukça etkileyici ve sanırım

00:01:34.809 --> 00:01:39.074
bazıları için oldukça ürkütücü.

00:01:39.605 --> 00:01:40.848
Kesinlikle okunmalı.

00:01:40.872 --> 00:01:46.450
Dürüst olmak gerekirse, şu an
dünyada olup bitenler hakkında mantık

00:01:46.474 --> 00:01:50.450
yürütmemize daha fazla
yardımcı olacak birisi daha yok.

00:01:50.474 --> 00:01:54.631
Öyleyse Yuval Noah Harari'ye
sıcak bir hoş geldin diyelim lütfen.

NOTE Paragraph

00:01:54.655 --> 00:01:58.048
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:02:02.900 --> 00:02:06.645
Facebook ve Web üzerindeki
arkadaşlarla bir araya gelmek muhteşem.

00:02:06.669 --> 00:02:08.246
Merhaba, Facebook.

00:02:08.270 --> 00:02:12.196
Ve hepiniz, ben Yuval'a soru
sormaya başladığımda, kendi sorularınızı

00:02:12.220 --> 00:02:13.872
oluşturabilirsiniz; mutlaka

00:02:13.896 --> 00:02:16.543
günümüzün politik
skandalları ile ilgili değil, daha

00:02:16.567 --> 00:02:21.336
geniş bir açıdan:
Nereye gidiyoruz? Bununla ilgili.

00:02:22.517 --> 00:02:24.283
Hazır mısınız? Başlıyoruz.

NOTE Paragraph

00:02:24.307 --> 00:02:25.582
Evet Yuval, buradayız:

00:02:25.606 --> 00:02:29.326
New York, 2017,
yeni bir başkanımız var

00:02:29.350 --> 00:02:32.471
ve şok dalgaları dünyaya yayılıyor.

00:02:32.495 --> 00:02:33.964
Dünyada neler oluyor?

NOTE Paragraph

00:02:35.115 --> 00:02:37.361
YNH: Bana kalırsa olup biten, temelde

00:02:37.385 --> 00:02:39.675
hikâyemizi kaybetmiş olmamız.

00:02:40.144 --> 00:02:42.611
İnsanlar hikâyelerle düşünür ve

00:02:42.635 --> 00:02:46.297
hikâyeler anlatarak
dünyayı anlamlandırmaya çalışırız.

00:02:46.321 --> 00:02:47.738
Geçtiğimiz birkaç yıl için,

00:02:47.762 --> 00:02:50.632
dünyada olup bitene dair çok basit ve

00:02:50.656 --> 00:02:52.405
çok etkileyici bir hikâyemiz var.

00:02:52.429 --> 00:02:55.593
Hikâye şunu
söylüyor, ah, olup biten şey

00:02:55.617 --> 00:02:58.233
ekonominin küreselleşmesi,

00:02:58.257 --> 00:03:00.400
politikanın liberalleşmesi

00:03:00.424 --> 00:03:04.423
ve bu ikisinin karışımı
dünyada cenneti yaratacak

00:03:04.447 --> 00:03:07.546
ve ekonomiyi küreselleştirmeye,
politik sistemi liberalleştirmeye

00:03:07.570 --> 00:03:09.381
devam etmemiz gerekiyor

00:03:09.405 --> 00:03:11.310
ve her şey muhteşem olacak.

00:03:11.334 --> 00:03:14.066
2016 yılı, çok büyük bir kesimin,

00:03:14.090 --> 00:03:18.050
hatta Batı dünyasının
bile, bu hikâyeye inanmayı

00:03:18.074 --> 00:03:20.480
bir kenara bıraktığı andır.

00:03:20.504 --> 00:03:22.636
İyi ya da kötü
nedenlerle -- bu önemli değil.

00:03:22.660 --> 00:03:24.881
İnsanlar bu hikâyeye inanmayı bıraktı

00:03:24.905 --> 00:03:28.681
ve eğer bir hikâyeniz yoksa,
neler olup bittiğini anlayamazsınız.

NOTE Paragraph

00:03:29.212 --> 00:03:33.179
CA: Bir yanın bu hikâyenin aslında
çok etkili bir hikâye olduğuna inanıyor.

00:03:33.203 --> 00:03:34.397
İşe yaradı.

NOTE Paragraph

00:03:34.421 --> 00:03:35.898
YNH: Bir yere kadar, evet.

00:03:35.922 --> 00:03:37.984
Bazı ölçülere göre, insanoğlunun

00:03:38.008 --> 00:03:40.593
yaşayabileceği en güzel zamanı

00:03:40.617 --> 00:03:42.044
yaşıyoruz.

00:03:42.068 --> 00:03:44.508
Bugün, tarihte bir ilk olarak,

00:03:44.532 --> 00:03:48.945
çok yemekten ölen insanların
sayısı, az yemekten ölenlerden daha fazla,

00:03:48.969 --> 00:03:50.741
bu muhteşem bir başarı.

NOTE Paragraph

00:03:50.765 --> 00:03:53.448
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:03:53.472 --> 00:03:55.173
Ayrıca tarihte bir ilk olarak

00:03:55.197 --> 00:03:59.332
insanlar, bulaşıcı
hastalıktan çok, yaşlılıktan ölüyorlar

00:03:59.356 --> 00:04:02.150
ve şiddet de azaldı.

00:04:02.174 --> 00:04:03.604
Tarihte bir ilk olarak

00:04:03.628 --> 00:04:08.959
intihar edenlerin sayısı;
cinayet, terör ve savaş yüzünden

00:04:08.983 --> 00:04:10.823
ölen insan sayısından daha çok.

00:04:10.847 --> 00:04:15.007
İstatistiksel olarak, siz
kendinizin en büyük düşmanısınız.

00:04:15.031 --> 00:04:17.037
En azından, dünyadaki tüm insanlar

00:04:17.061 --> 00:04:20.183
içerisinde, sizin kendinizi
öldürme ihtimaliniz daha yüksek --

NOTE Paragraph

00:04:20.207 --> 00:04:21.474
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:04:21.498 --> 00:04:24.542
bu da yine iyi bir haber --

NOTE Paragraph

00:04:24.566 --> 00:04:26.190
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:04:26.214 --> 00:04:30.515
daha önceki dönemlerde
gördüğümüz şiddet derecesine kıyaslarsak.

NOTE Paragraph

00:04:30.539 --> 00:04:32.775
CA: Fakat dünyayı
bir araya getirme süreci,

00:04:32.799 --> 00:04:36.698
kendisini dışlanmış hisseden
büyük bir insan grubuyla sonuçlandı

00:04:36.722 --> 00:04:38.353
ve onlar da buna tepki verdiler.

00:04:38.377 --> 00:04:40.363
Ayrıca bir de mermimiz var,

00:04:40.387 --> 00:04:42.698
sistemin tamamını
delip geçen türden bir mermi.

00:04:42.722 --> 00:04:46.114
Yani, olan bitenden ne çıkarıyorsun?

00:04:46.138 --> 00:04:49.416
İnsanların politikayı
düşünme biçimi eskiymiş gibi,

00:04:49.440 --> 00:04:52.296
sağ-sol ayrımı yok edildi ve değiştirildi.

00:04:52.320 --> 00:04:53.917
Bunu nasıl düşünmeliyiz?

NOTE Paragraph

00:04:53.941 --> 00:04:58.325
YNH: Evet, 20. yüzyılın
sağ-sol politik modeli şu anda

00:04:58.349 --> 00:05:00.056
oldukça alakasız

00:05:00.080 --> 00:05:04.582
ve bugünkü gerçek ayrım
küresel ve ulusal veya küresel

00:05:04.606 --> 00:05:06.395
ve yerel arasında.

00:05:06.419 --> 00:05:09.276
Ve bunun şu anda tüm dünyada

00:05:09.300 --> 00:05:11.445
asıl mücadele olduğunu görüyorsunuz.

00:05:11.469 --> 00:05:14.905
Muhtemelen tamamen yeni
politik modellere ve tamamen yeni

00:05:14.929 --> 00:05:19.989
politik düşünce
biçimlerine ihtiyacımız var.

00:05:20.499 --> 00:05:26.029
Esas itibarıyla söyleyebileceğimiz
şey, yeni küresel bir ekolojimiz var,

00:05:26.053 --> 00:05:29.994
küresel bir ekonomimiz var,
fakat ulusal politikalarımız var

00:05:30.018 --> 00:05:31.755
ve bu ikisi bir arada işlemiyor.

00:05:31.779 --> 00:05:34.005
Bu da politik sistemi etkisiz kılıyor,

00:05:34.029 --> 00:05:37.553
çünkü yaşamımızı şekillendiren
güçler üzerinde bir kontrolü yok.

00:05:37.577 --> 00:05:40.856
Bu dengesizlik için
temelde iki çözümümüz var:

00:05:40.880 --> 00:05:45.454
Ya ekonomi daha az küreselleştirilecek
ve ulusal ekonomiye dönüştürülecek

00:05:45.478 --> 00:05:47.646
ya da politik sistem küreselleştirilecek.

NOTE Paragraph

00:05:48.948 --> 00:05:53.613
CA: Sanırım çoğu liberal, 
Trump'ın ve hükûmetinin

00:05:53.637 --> 00:06:00.073
telafi edilemez biçimde kötü
olduğunu düşünüyor, her açıdan

00:06:00.097 --> 00:06:02.756
berbat olduğunu.

00:06:02.780 --> 00:06:09.203
Burada, en azından anlamaya
değecek bir anlatı ya da politik felsefe

00:06:09.227 --> 00:06:11.031
görüyor musun?

00:06:11.055 --> 00:06:13.100
Bu felsefeyi nasıl ifade ederdin?

00:06:13.124 --> 00:06:15.423
Bu yalnızca milliyetçilik felsefesi mi?

NOTE Paragraph

00:06:16.254 --> 00:06:21.654
YNH: Bana kalırsa
altında yatan his ya da fikir şu;

00:06:21.678 --> 00:06:26.170
politik sistem --
bir şey bozuk burada.

00:06:26.194 --> 00:06:29.964
Artık sıradan insanı güçlendirmiyor.

00:06:29.988 --> 00:06:33.488
Artık sıradan insanla çok da ilgilenmiyor

00:06:33.512 --> 00:06:38.331
ve bu politik hastalık
teşhisinin doğru olduğunu düşünüyorum.

00:06:38.355 --> 00:06:41.714
Cevaplara gelince, daha az eminim.

NOTE Paragraph

00:06:41.738 --> 00:06:45.221
Bana kalırsa gördüğümüz
şey insanların verdiği ani tepki:

00:06:45.245 --> 00:06:47.803
Bir şey işe yaramıyorsa, geri dönelim.

00:06:47.827 --> 00:06:49.448
Bunu tüm dünyada görüyorsunuz,

00:06:49.472 --> 00:06:53.898
politik sistemdeki insanlar,
neredeyse hiç kimse, insanlığın

00:06:53.922 --> 00:06:58.115
nereye gittiğine dair geleceğe
odaklı bir vizyona sahip değil.

00:06:58.139 --> 00:07:01.165
Neredeyse her yerde
geriye dönük vizyon görüyorsunuz:

00:07:01.189 --> 00:07:03.235
"Amerika'yı tekrar mükemmelleştirelim",

00:07:03.259 --> 00:07:06.688
sanki 50'lerde, 80'lerde
mükemmelmiş gibi -- bilmiyorum --

00:07:06.712 --> 00:07:07.882
oraya geri dönelim.

00:07:07.906 --> 00:07:12.627
Lenin'den birkaç yüz
yıl sonra Rusya'ya gidiyorsunuz,

00:07:12.651 --> 00:07:14.522
Putin'in gelecek vizyonu da temelde,

00:07:14.546 --> 00:07:17.743
ah, Çar imparatorluğuna geri dönelim.

00:07:17.767 --> 00:07:20.159
Ve İsrail'de, geldiğim yerde,

00:07:20.183 --> 00:07:23.435
günümüzün en yeni politik vizyonu şu:

00:07:23.459 --> 00:07:25.310
"Tapınağı tekrar inşa edelim".

00:07:25.334 --> 00:07:28.312
Yani, 2.000 yıl geriye gidelim.

00:07:28.336 --> 00:07:33.162
İnsanlar geçmişte bir zamanda
kaybettiğimizi düşünüyorlar ve

00:07:33.186 --> 00:07:36.924
geçmişte şehirde
yolu kaybetmişsiniz gibi

00:07:36.948 --> 00:07:40.098
ve tamam diyorsunuz, güvenli
hissettiğim yere geri dönüp tekrar

00:07:40.122 --> 00:07:41.484
başlamalıyım.

00:07:41.508 --> 00:07:43.081
Bunun işe yarayacağını sanmıyorum

00:07:43.105 --> 00:07:46.007
fakat çoğu insan
için bu içgüdüsel bir şey.

NOTE Paragraph

00:07:46.031 --> 00:07:47.683
CA: Peki neden işe yaramaz?

00:07:47.707 --> 00:07:51.346
"Önce Amerika", birçok
açıdan çekici bir slogan.

00:07:51.370 --> 00:07:55.247
Vatanseverlik, çoğu
açıdan, çok asil bir şeydir.

00:07:55.271 --> 00:07:58.012
Yüksek sayıda insanı işbirliğine teşvik

00:07:58.036 --> 00:07:59.626
etmek gibi bir rol oynar.

00:07:59.650 --> 00:08:03.532
Neden her bir ülkenin kendini
öncelikli koyduğu ülkelerin

00:08:03.556 --> 00:08:06.333
örgütlendiği bir dünyaya sahip
olmayalım?

NOTE Paragraph

00:08:07.373 --> 00:08:10.692
YNH: Asırlar boyunca,
hatta yüzyıllar boyunca,

00:08:10.716 --> 00:08:13.478
vatanseverlik işe yaradı.

00:08:13.502 --> 00:08:15.381
Tabii ki savaşlara ve 
birçok şeye neden oldu,

00:08:15.405 --> 00:08:18.360
fakat kötüye
çok da odaklanmamalıyız.

00:08:18.384 --> 00:08:21.926
Vatanseverlikle ilgili
birçok pozitif şey de vardır ve

00:08:21.950 --> 00:08:25.724
çok sayıda insanın
birbirini önemsemesini,

00:08:25.748 --> 00:08:27.162
birbirine yakınlık

00:08:27.186 --> 00:08:28.792
göstermelerini ve kolektif eylem

00:08:28.816 --> 00:08:32.030
için bir araya gelmelerini
sağlamak olumlu bir şeydir.

00:08:32.054 --> 00:08:34.749
İlk uluslara bakarsanız eğer,

00:08:34.773 --> 00:08:36.598
yani, binlerce yıl öncesine,

00:08:36.622 --> 00:08:40.028
Çin'de Sarı Irmak
bölgesinde yaşamış insanlara --

00:08:40.052 --> 00:08:42.495
çok, çok farklı kabileler vardı

00:08:42.519 --> 00:08:46.889
ve hepsi yaşamlarını sürdürmek
ve refah için ırmağa bağlı yaşıyordu,

00:08:46.913 --> 00:08:51.222
fakat aynı zamanda dönemsel
sellere ve dönemsel kuraklığa

00:08:51.246 --> 00:08:52.846
maruz kalıyorlardı.

00:08:52.870 --> 00:08:55.905
Ve hiçbir kabile bir şey yapamıyordu,

00:08:55.929 --> 00:09:00.089
çünkü her biri ırmağın
ufak bir kısmını kontrol ediyordu.

NOTE Paragraph

00:09:00.113 --> 00:09:02.877
Sonra, uzun ve karmaşık bir
süreçte, kabileler Çin ulusunu

00:09:02.901 --> 00:09:06.825
kurmak için birleştiler,

00:09:06.849 --> 00:09:09.483
Çin ulusu da Sarı Irmak'ın
tamamını kontrol ediyordu

00:09:09.507 --> 00:09:14.954
ve baraj, kanal inşa
edip ırmağı düzenlemek ve

00:09:14.978 --> 00:09:19.229
sel ve kuraklığı önleyerek
refah düzeyini herkes için

00:09:19.253 --> 00:09:22.440
yükseltmek amacıyla

00:09:22.464 --> 00:09:25.564
yüz binlerce insanı bir araya getiriyordu.

00:09:25.588 --> 00:09:28.205
Bu, dünyanın çoğu yerinde işe yaradı.

NOTE Paragraph

00:09:28.229 --> 00:09:31.355
Fakat 21. yüzyılda teknoloji

00:09:31.379 --> 00:09:34.814
tüm bunları temelden değiştiriyor.

00:09:34.838 --> 00:09:37.552
Şu anda -- dünyadaki tüm insanlar --

00:09:37.576 --> 00:09:41.393
aynı siber ırmağın yanında yaşıyoruz ve

00:09:41.417 --> 00:09:47.023
hiçbir ulus, ırmağı
kendi başına düzenleyemiyor.

00:09:47.047 --> 00:09:51.090
Hep birlikte, tek bir gezegende yaşıyoruz

00:09:51.114 --> 00:09:53.875
ve gezegen bizim
eylemlerimizin tehdidi altında.

00:09:53.899 --> 00:09:57.915
Ve eğer bir tür
küresel işbirliğiniz yoksa,

00:09:57.939 --> 00:10:03.082
konu ister iklim değişikliği
olsun, ister teknolojik parçalanma,

00:10:03.106 --> 00:10:06.809
milliyetçilik, sorunlarla mücadele
etmek için doğru düzeyde değildir.

NOTE Paragraph

00:10:07.761 --> 00:10:09.952
CA: Yani çoğu
eylemin, çoğu sorunun ulusal

00:10:09.976 --> 00:10:13.924
ölçekte yer aldığı bir dünyada

00:10:13.948 --> 00:10:16.304
bu güzel bir fikirdi,

00:10:16.328 --> 00:10:19.126
fakat senin iddian, bugün
önem arz eden çoğu meselenin

00:10:19.150 --> 00:10:22.294
artık ulusal değil,
küresel bir ölçekte yer alması.

NOTE Paragraph

00:10:22.318 --> 00:10:26.127
YNH: Kesinlikle. Günümüzde dünyanın

00:10:26.151 --> 00:10:28.540
tüm büyük sorunları özünde küresel

00:10:28.564 --> 00:10:30.055
sorunlardır ve

00:10:30.079 --> 00:10:33.976
küresel işbirliği olmazsa çözülemezler.

00:10:34.000 --> 00:10:35.629
Bu, insanların verdiği en belirgin

00:10:35.653 --> 00:10:39.057
örnek olarak, yalnızca
iklim değişikliği değildir.

00:10:39.081 --> 00:10:42.159
Ben daha çok teknolojik
parçalanma açısından düşünüyorum.

00:10:42.183 --> 00:10:45.233
Örneğin, yapay zekâyı düşünecek olursanız,

00:10:45.257 --> 00:10:48.250
önümüzdeki 20, 30 yıl içerisinde

00:10:48.274 --> 00:10:52.158
yüz milyonlarca insan
iş piyasasından çıkarılacak --

00:10:52.182 --> 00:10:54.433
bu küresel düzeyde bir sorun.

00:10:54.457 --> 00:10:57.960
Bu, tüm ülkelerin ekonomisini dağıtacak.

NOTE Paragraph

00:10:57.984 --> 00:11:01.647
Ve benzer şekilde, örneğin,
biyomühendisliği ve bunu yürütmekten

00:11:01.671 --> 00:11:04.626
korkan insanları düşünürseniz,

00:11:04.650 --> 00:11:07.311
bilmiyorum, insanlarda
genetik mühendisliği araştırması,

00:11:07.335 --> 00:11:12.624
bu, tek bir ülke, örneğin ABD,
insan üzerinde genetik deneyleri

00:11:12.648 --> 00:11:15.972
yasaklarsa, fakat Çin veya Kuzey Kore bunu

00:11:15.996 --> 00:11:19.626
yapmaya devam ederse, bu işe yaramaz.

00:11:19.650 --> 00:11:22.390
Yani ABD bunu tek başına çözemez ve

00:11:22.414 --> 00:11:27.297
ABD üzerinde hemen
aynısını yapma baskısı ortaya çıkar,

00:11:27.321 --> 00:11:32.211
çünkü yüksek riskli, yüksek
kazançlı teknolojiden bahsediyoruz.

00:11:32.235 --> 00:11:36.943
Eğer birisi yapıyorsa,
ben de geride kalmayı göze alamam.

00:11:36.967 --> 00:11:42.655
Kalıtım mühendisliği gibi şeyler
üzerinde düzenleme, etkili düzenleme

00:11:42.679 --> 00:11:44.772
yapmanın tek yolu,

00:11:44.796 --> 00:11:46.808
küresel düzenlemelere sahip olmaktır.

00:11:46.832 --> 00:11:51.870
Yalnızca ulusal düzenlemelere
sahipseniz, kimse geride kalmak istemez.

NOTE Paragraph

00:11:51.894 --> 00:11:53.902
CA: Bu oldukça ilginç.

00:11:53.926 --> 00:11:55.857
Öyle görünüyor ki bu, buradaki

00:11:55.881 --> 00:11:59.353
farklı taraflar arasında en
azından yapıcı bir sohbet yaratmak için

00:11:59.377 --> 00:12:01.050
bir anahtar olabilir,

00:12:01.074 --> 00:12:04.216
çünkü bizi olduğumuz
yere getiren öfkenin başlangıç

00:12:04.240 --> 00:12:06.937
noktasının, iş kaybıyla
ilgili mantıklı endişeler olduğu

00:12:06.961 --> 00:12:09.709
konusunda herkesin
hemfikir olduğunu düşünüyorum.

00:12:09.733 --> 00:12:13.374
İş gitti, geleneksel yaşam
tarzı gitti ve insanların buna

00:12:13.398 --> 00:12:16.773
öfke duyması şaşılacak bir şey değil.

00:12:16.797 --> 00:12:21.349
Ve genel olarak
küreselleşmeyi, küresel seçkinleri,

00:12:21.373 --> 00:12:24.120
bunu onların iznini
almadan yapmakla suçladılar

00:12:24.144 --> 00:12:26.239
ve bu yerinde bir
yakınmaymış gibi görünüyor.

NOTE Paragraph

00:12:26.263 --> 00:12:29.572
Fakat senden duyduğum
şey şu -- yani ana soru şu:

00:12:29.596 --> 00:12:35.057
Şu anda olan ve devam eden
iş kaybının gerçek nedeni nedir?

00:12:35.081 --> 00:12:37.857
Küreselleşmeyle ilgili olduğuna göre,

00:12:37.881 --> 00:12:42.003
buna doğru karşılık, evet,
sınırları kapatmak ve insanları

00:12:42.027 --> 00:12:46.007
dışarıda tutmak ve ticaret
anlaşmalarını değiştirmek ve benzerleri.

00:12:46.031 --> 00:12:47.387
Fakat sen, sanırım, aslında

00:12:47.411 --> 00:12:52.202
iş kaybının en büyük nedeninin
tamamen bu olmayacağını söylüyorsun.

00:12:52.226 --> 00:12:55.940
Teknolojik sorunlardan
kaynaklanacağını ve birbirine

00:12:55.964 --> 00:12:57.976
bağlı bir dünya olarak hareket etmezsek

00:12:58.000 --> 00:13:00.095
bunu çözme
şansımızın olmadığını söylüyorsun.

NOTE Paragraph

00:13:00.119 --> 00:13:01.638
YNH: Evet, bana kalırsa,

00:13:01.662 --> 00:13:04.903
şimdiki zamanı
bilmiyorum, fakat geleceğe bakarsak,

00:13:04.927 --> 00:13:08.004
Pennsylvania'da insanları
işlerinden edecek olanlar Meksikalılar

00:13:08.028 --> 00:13:09.595
veya Çinliler değiller,

00:13:09.619 --> 00:13:11.362
robotlar ve algoritmalar.

00:13:11.386 --> 00:13:12.944
Yani eğer Kaliforniya sınırına

00:13:12.944 --> 00:13:15.594
büyük bir duvar inşa 
etmeyi planlamıyorsan,

NOTE Paragraph

00:13:15.594 --> 00:13:16.728
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:13:16.752 --> 00:13:20.443
Meksika sınırındaki
duvar çok etkisiz kalacak.

00:13:20.467 --> 00:13:26.815
Ve seçim öncesi
tartışmaları izlerken çok şaşırdım,

00:13:26.839 --> 00:13:32.576
Trump'ın, robotlar sizin işinizi
alacak diyerek insanları korkutmaya

00:13:32.600 --> 00:13:35.176
çalışmamasına çok şaşırdım.

00:13:35.200 --> 00:13:37.499
Bu doğru olmasa bile, fark etmez.

00:13:37.523 --> 00:13:41.041
Bu, insanları korkutmada
aşırı etkili bir yol olabilirdi --

NOTE Paragraph

00:13:41.065 --> 00:13:42.066
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:13:42.090 --> 00:13:43.251
ve harekete geçirmede:

00:13:43.275 --> 00:13:44.884
"Robotlar işlerinizi alacak!"

00:13:44.908 --> 00:13:46.263
Kimse bu cümleyi kullanmadı.

00:13:46.287 --> 00:13:48.979
Ve şundan korktum,

00:13:49.003 --> 00:13:53.051
çünkü şu anlama geliyordu,
üniversitelerde, laboratuvarlarda

00:13:53.075 --> 00:13:55.221
ve orada ne olursa olsun,

00:13:55.245 --> 00:13:58.010
bu konu hakkında
yoğun bir tartışma zaten var,

00:13:58.034 --> 00:14:02.128
fakat ana politik sistem
ve kamu içerisinde insanlar

00:14:02.152 --> 00:14:04.262
büyük bir teknolojik

00:14:04.286 --> 00:14:08.796
parçalanma olabileceğinin
farkında değiller --

00:14:08.820 --> 00:14:12.942
200 yıl içerisinde değil,
10, 20, 30 yıl içerisinde --

00:14:12.966 --> 00:14:15.536
ve kısmen, 2040, 2050'nin iş piyasasında

00:14:15.560 --> 00:14:21.836
bugün okullarda çocuklara öğrettiğimiz
şeylerin çoğu tamamen alakasız olacağı

00:14:21.860 --> 00:14:27.861
için, şu anda bunun için
bir şeyler yapmamız gerekiyor.

00:14:27.885 --> 00:14:31.243
Böylece 2040'da düşünmemiz
gereken bir şey olmayacak.

00:14:31.267 --> 00:14:34.860
Genç insanlara ne öğreteceğimizi
bugün düşünmemiz gerekiyor.

NOTE Paragraph

00:14:34.884 --> 00:14:37.537
CA: Evet, hayır, kesinlikle.

00:14:38.595 --> 00:14:42.512
Genelde tarihte, insanoğlunun
bilmeden yeni bir döneme girdiği

00:14:42.536 --> 00:14:49.395
anlar hakkında yazılar yazıyorsun.

00:14:49.806 --> 00:14:52.674
Kararlar alındı, teknolojiler gelişti

00:14:52.698 --> 00:14:55.069
ve birdenbire dünya değişti,

00:14:55.093 --> 00:14:57.560
muhtemelen herkes
için kötü olacak bir şekilde.

00:14:57.584 --> 00:14:59.659
Ve "Sapiens"de verdiğin örneklerden birisi

00:14:59.683 --> 00:15:01.774
gerçek bir insan için toprağı sürmek

00:15:01.798 --> 00:15:05.352
anlamına gelen tarım devrimiydi,

00:15:05.376 --> 00:15:08.556
ormanda altı saat ve daha
ilginç bir yaşam tarzı yerine,

00:15:08.580 --> 00:15:14.828
12 saatlik yorucu bir iş gününü seçtiler.

NOTE Paragraph

00:15:14.852 --> 00:15:15.894
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:15:15.918 --> 00:15:19.107
Peki başka olası
bir değişim safhasında mıyız,

00:15:19.131 --> 00:15:23.619
hiçbirimizin istemediği bir geleceğe
doğru uyur gezer gibi mi gidiyoruz?

NOTE Paragraph

00:15:24.058 --> 00:15:26.791
YNH: Evet, kesinlikle.

00:15:26.815 --> 00:15:28.652
Tarım devrimi esnasında olan şey,

00:15:28.676 --> 00:15:33.096
uçsuz bucaksız
teknolojik ve ekonomik devrimin,

00:15:33.120 --> 00:15:35.985
insan topluluğunu güçlendirmesiydi,

00:15:36.009 --> 00:15:38.962
fakat gerçek bireysel hayatlara bakarsak,

00:15:38.986 --> 00:15:42.480
herhangi bir elitin yaşamı
çok daha iyi hâle geldi ve

00:15:42.504 --> 00:15:46.742
insanların çoğunun
yaşamları oldukça kötü hâle geldi.

00:15:46.766 --> 00:15:49.471
21. yüzyılda bu tekrar olabilir.

00:15:49.495 --> 00:15:54.361
Yeni teknolojiler elbette
insan topluluğunu güçlendirecektir.

00:15:54.385 --> 00:15:57.105
Fakat bu tekrar ufak bir elitin

00:15:57.129 --> 00:16:01.586
tüm ekini biçmesiyle, tüm
meyveleri almasıyla sonuçlanabilir ve

00:16:01.610 --> 00:16:05.796
nüfusun çoğunluğu kendisini
olduğundan daha beter bir hâlde

00:16:05.820 --> 00:16:07.121
bulabilir, yani o elitten

00:16:07.145 --> 00:16:09.933
çok daha beter bir hâlde.

NOTE Paragraph

00:16:10.657 --> 00:16:13.312
CA: Ve bu elitler
insan elitler bile olmayabilir.

00:16:13.336 --> 00:16:15.093
Robotlar olabilir ya da --

NOTE Paragraph

00:16:15.117 --> 00:16:17.324
YNH: Evet, gelişmiş
süper insanlar olabilir.

00:16:17.348 --> 00:16:18.603
Sayborglar olabilir.

00:16:18.627 --> 00:16:20.984
Tamamen inorganik elitler olabilir.

00:16:21.008 --> 00:16:23.536
Hatta bilinçsiz
algoritmalar bile olabilir.

00:16:23.560 --> 00:16:28.471
Şu anda dünyada
gördüğümüz şey, otoritenin insanlardan

00:16:28.495 --> 00:16:30.764
algoritmalara geçmesi.

00:16:30.788 --> 00:16:34.312
Kişisel hayatlar, ekonomik meseleler,

00:16:34.336 --> 00:16:37.008
politik meseleler hakkında
daha ve daha fazla kararın

00:16:37.032 --> 00:16:39.511
aslında algoritmalar tarafından alınması.

00:16:39.535 --> 00:16:42.169
Bankadan kredi isterseniz,

00:16:42.193 --> 00:16:46.890
muhtemelen kaderinizi bir
algoritma belirliyor, bir insan değil.

00:16:46.914 --> 00:16:53.101
Ve genel izlenim, belki de
insanların kaybetmiş olmasıdır.

NOTE Paragraph

00:16:53.125 --> 00:16:57.685
Dünya çok karmaşık, çok fazla veri var,

00:16:57.709 --> 00:17:00.263
her şey çok hızlı değişiyor,

00:17:00.287 --> 00:17:03.888
mesela Afrika savanında binlerce
yıl önce -- belirli bir çevreyle,

00:17:03.912 --> 00:17:05.619
belirli bir bilgi ve veri

00:17:05.643 --> 00:17:09.140
diziniyle baş etmek için --

00:17:09.164 --> 00:17:12.648
gelişmiş olan bir şey,

00:17:12.672 --> 00:17:17.008
21. yüzyılın gerçeklerini kaldıramaz ve

00:17:17.032 --> 00:17:19.929
bunu belki de kaldırabilecek olan tek şey

00:17:19.953 --> 00:17:22.025
büyük veri algoritmaları.

00:17:22.049 --> 00:17:28.230
Yani otoritenin bizden
algoritmalara geçmesi şaşırtıcı değil.

NOTE Paragraph

00:17:28.857 --> 00:17:32.706
CA: Pekâlâ, Yuval Harari
ile TED Diyalogları serisinin

00:17:32.730 --> 00:17:35.027
ilkinde, New York'tayız

00:17:35.051 --> 00:17:38.895
ve orada Facebook Live seyircisi var.

00:17:38.919 --> 00:17:40.570
Bizimle olmanız heyecan verici.

00:17:40.594 --> 00:17:42.696
Birkaç dakika
içerisinde sizin ve odadaki

00:17:42.720 --> 00:17:44.434
seyircilerin sorularını

00:17:44.458 --> 00:17:45.623
alacağız, göndermeye

00:17:45.647 --> 00:17:47.611
devam edin.

NOTE Paragraph

00:17:47.635 --> 00:17:51.532
Yuval, eğer bir şekilde
olan biten üzerinden yansıtılan,

00:17:51.556 --> 00:17:57.691
yaklaşan teknolojik
tehlikeden ötürü milliyetçilikten

00:17:59.218 --> 00:18:01.059
vazgeçmemiz gerektiğini

00:18:01.083 --> 00:18:03.028
iddia edeceksen,

00:18:03.052 --> 00:18:05.495
bu konuda küresel bir sohbet etmeliyiz.

00:18:05.519 --> 00:18:08.947
Sorun şu ki, insanları buna
gerçekten inandırmak zor, bilmiyorum.

00:18:08.971 --> 00:18:11.132
Yapay zekâ bir tehdit olabilir, vesaire.

00:18:11.156 --> 00:18:13.882
İnsanların, en azından
bazı insanların derhal ve daha çok

00:18:13.906 --> 00:18:15.941
ilgi gösterdiği şey, belki de,

00:18:15.965 --> 00:18:17.549
iklim değişikliği,

00:18:17.573 --> 00:18:22.466
belki de göçmenler,
nükleer silahlar gibi diğer meseleler.

00:18:22.490 --> 00:18:27.536
Bu konuların bir şekilde
ele alınması gereken yerin,

00:18:27.560 --> 00:18:31.109
şu anda bulunduğumuz
yer olduğunu iddia eder misin?

00:18:31.133 --> 00:18:33.293
İklim değişikliğinden bahsettin,

00:18:33.317 --> 00:18:36.973
fakat Trump buna inanmadığını söyledi.

00:18:36.997 --> 00:18:39.436
Yani bir açıdan, bu senin en güçlü iddian,

00:18:39.460 --> 00:18:42.206
aslında bunu konuşmamalısın.

NOTE Paragraph

00:18:42.230 --> 00:18:44.416
YNH: Evet, ilk
bakışta iklim değişikliğinin

00:18:44.440 --> 00:18:48.147
çok şaşırtıcı olduğunu düşünüyorum,

00:18:48.171 --> 00:18:50.675
milliyetçilik ve iklim değişikliği

00:18:50.699 --> 00:18:54.021
arasında çok yakın bir ilişki var.

00:18:54.045 --> 00:18:58.632
Yani iklim değişikliğini reddedenler
neredeyse her zaman milliyetçiler.

00:18:58.656 --> 00:19:00.737
Ve ilk bakışta düşünüyorsun: Neden?

00:19:00.761 --> 00:19:01.914
Bağlantı nedir?

00:19:01.938 --> 00:19:04.724
Sosyalistler neden iklim
değişimini reddetmiyor?

00:19:04.748 --> 00:19:07.099
Ama sonra, düşününce, çok belirgin --

00:19:07.123 --> 00:19:10.867
çünkü milliyetçiliğin, iklim
değişikliği için bir çözümü yok.

00:19:10.891 --> 00:19:14.087
21. yüzyılda bir milliyetçi
olmak istiyorsanız eğer,

00:19:14.111 --> 00:19:15.983
sorunu reddetmeniz gerekir.

00:19:16.007 --> 00:19:20.494
Sorunun gerçekliğini kabul
ederseniz, o zaman dünyada hâlâ

00:19:20.518 --> 00:19:23.294
vatanseverlik için, kendi
insanlarınıza ve ülkenize karşı

00:19:23.318 --> 00:19:27.469
özel bağlılıklar için yer olduğunu

00:19:27.493 --> 00:19:32.127
kabul etmeniz gerekir.

00:19:32.151 --> 00:19:35.971
Hiç kimsenin bunu
bozmak istediğini düşünmüyorum.

NOTE Paragraph

00:19:35.995 --> 00:19:38.996
Fakat iklim değişikliğiyle yüzleşmek için,

00:19:39.020 --> 00:19:43.231
ulusun ötesinde bir
düzeyde bağlılık ve özveri

00:19:43.255 --> 00:19:45.260
sahibi olmamız gerekiyor.

00:19:45.284 --> 00:19:47.727
Ve bu imkânsız olmamalı,

00:19:47.751 --> 00:19:51.443
çünkü insanlar birkaç
bağlılık katmanına sahip olabilirler.

00:19:51.467 --> 00:19:53.871
Ailenize, topluluğunuza,

00:19:53.895 --> 00:19:55.408
ulusunuza bağlı olabilirsiniz,

00:19:55.432 --> 00:19:56.761
peki öyleyse aynı zamanda

00:19:56.785 --> 00:20:00.413
neden tüm insanlığa da 
bağlı olamıyorsunuz?

00:20:00.437 --> 00:20:03.836
Tabii ki bunu zor olduğu durumlar da var,

00:20:03.860 --> 00:20:05.643
öncelikli olarak,

00:20:05.667 --> 00:20:07.490
biliyorsunuz, hayat zor.

00:20:07.514 --> 00:20:08.665
Bununla başa çıkın.

NOTE Paragraph

00:20:08.689 --> 00:20:11.333
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:20:11.357 --> 00:20:15.855
CA: Pekâlâ, buradaki
seyircilerden birkaç soru almak isterim.

00:20:15.879 --> 00:20:17.797
Burada bir mikrofonumuz var.

00:20:17.821 --> 00:20:21.038
Ona konuşun ve
Facebook, soruları gönderin.

NOTE Paragraph

00:20:21.062 --> 00:20:24.496
Howard Morgan: Bu ülkede
ve diğer ülkelerde büyük bir değişim

00:20:24.520 --> 00:20:26.306
yaratan şeylerden birisi,

00:20:26.330 --> 00:20:28.544
gelir dağılımı eşitsizliği,

00:20:28.568 --> 00:20:32.782
ABD'de ve dünyada 50 yıl öncesine

00:20:32.806 --> 00:20:34.508
göre gelir dağılımında yaşanan

00:20:34.532 --> 00:20:35.683
dramatik değişim.

00:20:35.707 --> 00:20:38.850
Bunu değiştirmek için
yapabileceğimiz bir şey var mı?

00:20:38.874 --> 00:20:41.715
Çünkü bunun altında
yatan birçok sebep var.

NOTE Paragraph

00:20:44.283 --> 00:20:49.597
YNH: Şimdiye dek bununla
ilgili çok güzel bir fikir duymadım,

00:20:49.621 --> 00:20:53.349
yine, kısmen çoğu fikir
ulusal düzeyde kaldığı için ve

00:20:53.373 --> 00:20:55.141
problem küresel olduğu için.

00:20:55.165 --> 00:20:58.143
Yani, şu sıralar
sıklıkla duyduğumuz bir fikir,

00:20:58.167 --> 00:20:59.999
evrensel temel gelir.

00:21:00.023 --> 00:21:01.174
Ama bu bir sorun.

00:21:01.198 --> 00:21:02.850
Yani, bence iyi bir başlangıç,

00:21:02.874 --> 00:21:06.596
fakat problemli çünkü
"evrenselin" ve "temelin"

00:21:06.620 --> 00:21:08.461
ne olduğu açık değil.

00:21:08.485 --> 00:21:11.866
Çoğu insan evrensel temel
gelirden bahsettiğinde, aslında

00:21:11.890 --> 00:21:14.675
ulusal temel geliri kastediyor.

00:21:14.699 --> 00:21:16.443
Fakat sorun küresel.

NOTE Paragraph

00:21:16.467 --> 00:21:22.117
Diyelim ki Bangladeş'te tişört
ve ayakkabıları üreten insanlara kadar,

00:21:22.141 --> 00:21:23.297
milyonlarca insanın

00:21:23.321 --> 00:21:26.569
işini alan bir yapay
zekân ve 3B yazıcın var.

00:21:26.593 --> 00:21:27.899
Peki ne olacak?

00:21:27.923 --> 00:21:34.462
ABD devleti Kaliforniya'da Google
ve Apple'a vergi koyacak ve bunu,

00:21:34.486 --> 00:21:39.067
Bangladeş'teki işsizlere temel
gelir ödemek için mi kullanacak?

00:21:39.091 --> 00:21:41.727
Buna inanırsan, aynı zamanda Noel Baba'nın

00:21:41.751 --> 00:21:45.414
gelip de sorunu
çözeceğine de inanabilirsin.

00:21:45.438 --> 00:21:50.564
Yani eğer ulusal değil de
gerçekten evrensel temel gelir

00:21:50.588 --> 00:21:53.723
edinmezsek, sorunlar da yok olmayacak.

NOTE Paragraph

00:21:53.747 --> 00:21:56.479
Ayrıca temelin ne olduğu açık değil,

00:21:56.503 --> 00:21:59.136
çünkü, temel insani
gereksinimler nelerdir?

00:21:59.160 --> 00:22:01.970
Bin yıl önce sadece
yiyecek ve sığınak yeterliydi.

00:22:01.994 --> 00:22:05.605
Fakat bugün insanlar en temel
gereksinimin eğitim olduğunu söylüyorlar,

00:22:05.629 --> 00:22:07.202
paketin bir parçası olabilir.

00:22:07.226 --> 00:22:11.005
Fakat ne kadar?
Altı yıl? On iki yıl? Doktora?

00:22:11.029 --> 00:22:12.862
Sağlık hizmetleri de benzer şekilde,

00:22:12.886 --> 00:22:15.571
diyelim ki 20, 30, 40 yıl içerisinde

00:22:15.595 --> 00:22:19.368
insan yaşamını 120
yıla uzatabilen pahalı tedaviler

00:22:19.392 --> 00:22:21.307
ortaya çıkacak.

00:22:21.331 --> 00:22:26.522
Bu da temel gelirin
bir parçası olacak mı olmayacak mı?

00:22:26.546 --> 00:22:27.975
Bu çok zor bir problem,

00:22:27.999 --> 00:22:34.257
çünkü insanların çalışma
kabiliyetini kaybettiği bir dünyada

00:22:34.281 --> 00:22:37.862
alabilecekleri tek şey bu temel gelir.

00:22:37.886 --> 00:22:43.013
Yani bu çok, çok zor, etik bir soru.

NOTE Paragraph

00:22:43.037 --> 00:22:46.341
CA: Dünyanın bunu nasıl
karşıladığına dair, kimin ödediğine dair

00:22:46.365 --> 00:22:47.525
birçok soru var.

00:22:47.549 --> 00:22:50.361
Facebook'ta Lisa Larson'dan bir soru var:

00:22:50.385 --> 00:22:52.960
"ABD'de şu anki milliyetçilik,

00:22:52.984 --> 00:22:56.399
1. Dünya Savaşı ve
2. Dünya Savaşı arasındaki döneme

00:22:56.423 --> 00:22:57.844
kıyasla nasıl?"

NOTE Paragraph

00:22:57.868 --> 00:23:02.316
YNH: İyi haber şu ki,
milliyetçiliğin tehlikeleri hususunda

00:23:02.340 --> 00:23:06.263
bir asır öncekine göre
daha iyi bir pozisyondayız.

00:23:06.287 --> 00:23:08.959
Bir asır önce, 1917'de,

00:23:08.983 --> 00:23:12.116
Avrupalılar birbirlerini
milyonlarca kez öldürüyordu.

00:23:12.140 --> 00:23:16.491
2016'da, Brexit ile,
hatırladığım kadarıyla,

00:23:16.515 --> 00:23:21.752
sadece bir insan hayatını kaybetti -bir
radikal tarafından öldürülen milletvekili.

00:23:21.776 --> 00:23:23.309
Yalnızca bir insan.

00:23:23.333 --> 00:23:26.018
Yani, eğer Brexit 
İngiltere'nin bağımsızlığı demekse,

00:23:26.042 --> 00:23:30.793
bu insanlık tarihindeki en
barışçıl bağımsızlık savaşıdır.

00:23:30.817 --> 00:23:36.606
Diyelim ki İskoçya
Brexit'ten sonra İngiltere'den

00:23:36.630 --> 00:23:38.806
ayrılmayı seçti.

NOTE Paragraph

00:23:38.830 --> 00:23:40.814
Yani 18. yüzyılda

00:23:40.838 --> 00:23:44.070
İskoçya Londra'nın kontrolünü
kırmak isteseydi -- ve İskoçlar bunu

00:23:44.094 --> 00:23:47.627
birkaç kez istedi -- Londra'daki

00:23:47.651 --> 00:23:51.949
devletin tepkisi, Edinburgh'u
yakıp kül etmek ve dağdaki kabileleri

00:23:51.973 --> 00:23:55.444
katletmek için kuzeye
bir ordu göndermek olurdu.

00:23:55.468 --> 00:24:01.024
Tahminim şu ki, İskoçlar 2018
yılında bağımsızlık için oy verirlerse,

00:24:01.048 --> 00:24:04.457
Londra hükûmeti
Edinburgh'u yakıp kül etmek için kuzeye

00:24:04.481 --> 00:24:06.084
bir ordu göndermeyecek.

00:24:06.108 --> 00:24:10.375
Şu anda çok az insan İskoçya
veya İngiltere bağımsızlığı için

00:24:10.399 --> 00:24:13.121
öldürmek ya da ölmek ister.

00:24:13.145 --> 00:24:18.165
Yani milliyetçiliğin
yükselişi ve 1930'lara, 19. yüzyıla

00:24:18.189 --> 00:24:20.432
dönüş konuşması için, en azından

00:24:20.456 --> 00:24:24.231
Batı'da, ulusal duyarlılık gücü

00:24:24.255 --> 00:24:30.839
bir asır önce olduğundan çok,

00:24:30.863 --> 00:24:32.403
çok daha az.

NOTE Paragraph

00:24:32.427 --> 00:24:36.264
CA: Açıkça duyduğumuz gibi, bazı

00:24:36.288 --> 00:24:39.044
insanlar, olayların nasıl gelişeceğine

00:24:39.068 --> 00:24:42.466
bağlı olarak, ABD'de şiddet
patlamaları olabileceğinden,

00:24:42.490 --> 00:24:44.837
böyle bir değişimden korkuyorlar.

00:24:44.861 --> 00:24:46.400
Korkmalı mıyız, yoksa sence bazı

00:24:46.424 --> 00:24:48.490
şeyler gerçekten değişti mi?

NOTE Paragraph

00:24:48.514 --> 00:24:50.005
YNH: Hayır, korkmalıyız.

00:24:50.029 --> 00:24:51.654
İki şeyin farkında olmalıyız.

00:24:51.678 --> 00:24:53.315
Öncelikle, histerik olmamalıyız.

00:24:53.339 --> 00:24:56.786
Henüz Birinci Dünya Savaşı'na dönmedik.

00:24:56.810 --> 00:24:59.750
Ama aynı zamanda, ilgisiz de olmamalıyız.

00:24:59.774 --> 00:25:05.148
1917'den 2017'ye bazı ilahi

00:25:05.172 --> 00:25:07.354
mucizelerle ulaşmadık, insanların aldığı

00:25:07.378 --> 00:25:09.402
kararlarla ulaştık ve şu anda

00:25:09.426 --> 00:25:12.089
yanlış kararlar almaya
başlarsak, birkaç yıl içerisinde

00:25:12.113 --> 00:25:16.598
1917'ye benzer bir duruma

00:25:16.622 --> 00:25:18.128
dönebiliriz.

00:25:18.152 --> 00:25:20.473
Bir tarih bilimci
olarak bildiğim şeylerden

00:25:20.497 --> 00:25:24.172
birisi, insanın aptallığı
hiçbir zaman hafife alınmamalıdır.

NOTE Paragraph

00:25:24.196 --> 00:25:27.079
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:25:27.103 --> 00:25:30.187
Tarihteki en etkili
güçlerden birisi bu,

00:25:30.211 --> 00:25:32.538
insan aptallığı ve insan şiddeti.

00:25:32.562 --> 00:25:36.667
İnsanlar böyle çılgınca şeyleri
aşikâr nedenlerle yapmıyorlar,

00:25:36.691 --> 00:25:38.401
fakat yine, aynı zamanda,

00:25:38.425 --> 00:25:42.029
insan tarihindeki diğer
bir etkili güç de insan bilgeliğidir.

00:25:42.053 --> 00:25:43.219
Bizde ikisi de var.

NOTE Paragraph

00:25:43.243 --> 00:25:46.145
CA: Ahlak psikologu
Jonathan Haidt de bizimle ve

00:25:46.169 --> 00:25:47.792
sanırım bir sorusu var.

NOTE Paragraph

00:25:48.871 --> 00:25:50.354
Jonathan Haidt: Sağol, Yuval.

00:25:50.378 --> 00:25:52.861
Küresel yönetimin bir
hayranıymış gibi görünüyorsun,

00:25:52.885 --> 00:25:56.405
fakat, politik kurumların yozlaşma
düzeylerini değerlendiren Uluslararası

00:25:56.429 --> 00:25:59.757
Şeffaflık Örgütü'nde dünya
haritasına baktığında, iyi kurumlara

00:25:59.781 --> 00:26:02.861
sahip olanları temsil eden
birkaç sarı haricinde büyük bir

00:26:02.885 --> 00:26:04.490
kırmızı renk denizi görüyoruz.

00:26:04.514 --> 00:26:07.015
Eğer küresel bir tür
yönetime sahip olacaksak,

00:26:07.039 --> 00:26:09.870
Rusya veya Honduras gibi
olmaktan çok Danimarka gibi

00:26:09.894 --> 00:26:11.934
olacağını düşündüren şey nedir ve

00:26:11.958 --> 00:26:13.459
CFC'lerle yaptığımız gibi

00:26:13.483 --> 00:26:15.569
alternatifler de yok mu?

00:26:15.593 --> 00:26:18.700
Küresel problemleri
ulusal devletlerle çözme yolları vardır.

00:26:18.724 --> 00:26:20.938
Dünya devleti
nasıl bir şey olurdu ve

00:26:20.962 --> 00:26:22.683
neden işe yarayacağını düşünüyorsun?

NOTE Paragraph

00:26:22.707 --> 00:26:26.467
YNH: Neye benzeyebileceğini bilmiyorum.

00:26:26.491 --> 00:26:29.543
Bunun için henüz bir model yok.

00:26:29.567 --> 00:26:32.195
Ona ihtiyacımız olmasının ana nedeni,

00:26:32.219 --> 00:26:36.513
bu meselelerin çoğunun, iki
tarafa da kaybettiren meseleler olması.

00:26:36.537 --> 00:26:39.429
Ticaret gibi, bir çift taraflı
kazanç durumu olduğunda,

00:26:39.453 --> 00:26:42.369
bir ticaret anlaşmasından
iki taraf da faydalanabilir ve

00:26:42.393 --> 00:26:44.657
demek ki, bu çalışabileceğiniz bir şeydir.

00:26:44.681 --> 00:26:47.027
Küresel devlet olmadığında

00:26:47.051 --> 00:26:49.905
ulusal devletlerin her biri
bunu yapma isteği duyar.

00:26:49.929 --> 00:26:53.900
Fakat iklim değişikliği gibi,
çift taraflı kaybetme durumu olduğunda

00:26:53.924 --> 00:26:55.565
kapsayıcı ve gerçek bir otorite

00:26:55.589 --> 00:27:00.475
olmadığında, durum
daha da zor bir hâl alır.

NOTE Paragraph

00:27:00.499 --> 00:27:03.261
Pekâlâ, buna nasıl
ulaşılır ve neye benzer,

00:27:03.285 --> 00:27:04.645
bilmiyorum.

00:27:04.669 --> 00:27:08.406
Ve Danimarka'ya benzeyeceğini

00:27:08.430 --> 00:27:10.710
veya bir demokrasi olacağını düşünmek

00:27:10.734 --> 00:27:12.322
için de belirli bir neden yok.

00:27:12.346 --> 00:27:14.932
Muhtemelen olmazdı.

00:27:14.956 --> 00:27:20.987
Küresel bir devlette
işe yarayacak demokrasi

00:27:21.011 --> 00:27:23.107
modellerimiz yok.

00:27:23.131 --> 00:27:26.196
Yani modern Danimarka'dan çok,

00:27:26.220 --> 00:27:27.919
antik Çin'e benzerdi belki de.

00:27:27.943 --> 00:27:33.166
Fakat yüzleştiğimiz
tehlikelere bakacak olursak,

00:27:33.190 --> 00:27:38.310
küresel düzeyde zor kararlar
aracılığıyla bir tür baskı yapma

00:27:38.334 --> 00:27:42.462
kabiliyetine sahip olmanın,

00:27:42.486 --> 00:27:46.616
diğer şeylerden daha
önemli olduğunu düşünüyorum.

NOTE Paragraph

00:27:47.591 --> 00:27:49.689
CA: Facebook'tan bir sorumuz var

00:27:49.713 --> 00:27:51.606
ve sonra mikrofonu Andrew'e vereceğiz.

00:27:51.630 --> 00:27:53.826
Facebook'ta Kat Hebron,

00:27:53.850 --> 00:27:55.518
Vail'den sesleniyor:

00:27:55.542 --> 00:27:59.753
"Gelişmiş uluslar, milyonlarca
iklim göçmenini nasıl yönetirdi?"

NOTE Paragraph

00:28:00.818 --> 00:28:02.972
YNH: Bilmiyorum.

NOTE Paragraph

00:28:02.996 --> 00:28:04.888
CA: Cevabın bu, Kat. (Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:28:04.912 --> 00:28:07.058
YNH: Onların da
bildiklerini düşünmüyorum.

00:28:07.082 --> 00:28:08.876
Belki de yalnızca sorunu reddederler.

NOTE Paragraph

00:28:08.900 --> 00:28:11.925
CA: Fakat göç,
genel olarak, ulus-ulus temelinde

00:28:11.949 --> 00:28:14.522
çözülmesi zor olan diğer bir problem.

00:28:14.546 --> 00:28:16.016
Bir ulus kapılarını

00:28:16.040 --> 00:28:18.574
kapatabilir, ama belki
gelecek için sorun biriktirir.

NOTE Paragraph

00:28:18.598 --> 00:28:22.470
YNH: Evet, yani --
bu diğer güzel bir konu,

00:28:22.494 --> 00:28:24.723
çünkü günümüzde göç etmek

00:28:24.747 --> 00:28:26.578
Orta Çağ'da veya

00:28:26.602 --> 00:28:30.291
antik zamanlarda
göç etmekten çok daha kolay.

NOTE Paragraph

00:28:30.315 --> 00:28:34.778
CA: Yuval, çoğu teknoloji uzmanı
arasında bir inanç var, politik kaygıların

00:28:34.802 --> 00:28:37.153
abartıldığına, aslında
politik liderlerin dünyada

00:28:37.177 --> 00:28:40.874
çok da etkilerinin
olmadığına, bu noktada insanlığın

00:28:40.898 --> 00:28:42.064
gerçek kararlılığının

00:28:42.088 --> 00:28:46.057
bilim, keşifler, şirketler ve politik
liderler hariç diğer birçok şey

00:28:46.081 --> 00:28:47.527
tarafından şekillendirildiğine

00:28:47.551 --> 00:28:51.943
inanıyorlar ve aslında liderlerin

00:28:51.967 --> 00:28:54.378
bunca şeyi yapmalarının
zor olduğunu düşünüyorlar,

00:28:54.402 --> 00:28:56.760
öyleyse biz burada
bir hiç için endişeleniyoruz.

NOTE Paragraph

00:28:58.005 --> 00:29:00.241
YNH: Öncelikle,
politik liderlerin iyi bir şey

00:29:00.265 --> 00:29:05.262
yapma kabiliyetlerinin sınırlı
olduğu doğru, bunu belirtmeliyiz,

00:29:05.286 --> 00:29:08.329
fakat zarar verme kabiliyetleri sınırsız.

00:29:08.353 --> 00:29:10.953
Burada temel bir dengesizlik var.

00:29:10.977 --> 00:29:14.545
Hâlâ düğmeye basabilir
ve herkesi havaya uçurabilirsin.

00:29:14.569 --> 00:29:16.155
Böyle bir kabiliyetin var.

00:29:16.179 --> 00:29:19.748
Fakat örneğin, eğer
eşitsizliği azaltmak istiyorsan,

00:29:19.772 --> 00:29:21.649
bu çok, çok zordur.

00:29:21.673 --> 00:29:23.069
Fakat savaş başlatmak

00:29:23.093 --> 00:29:24.944
istiyorsan, bunu yapmak hâlâ çok kolay.

00:29:24.968 --> 00:29:28.560
Yani günümüzde politik
sistemde yerleşik bir dengesizlik var

00:29:28.584 --> 00:29:30.195
ve bu çok sinir bozucu,

00:29:30.219 --> 00:29:35.120
birçok iyilik yapamamanız
fakat hâlâ birçok kötülük yapabilmeniz.

00:29:35.144 --> 00:29:39.288
Bu da politik sistemi hâlâ
büyük bir endişe hâline getiriyor.

NOTE Paragraph

00:29:39.812 --> 00:29:41.963
CA: Günümüzde
olup bitene baktığında ve

00:29:41.987 --> 00:29:43.741
tarih bilimci rolüne girdiğinde,

00:29:43.765 --> 00:29:47.291
tarihte her şeyin iyi gittiği ve tek
bir liderin ülkesini veya dünyayı

00:29:47.315 --> 00:29:52.648
geriye doğru çektiği anlara bakıyor musun?

NOTE Paragraph

00:29:53.307 --> 00:29:55.936
YNH: Birkaç örnek var,

00:29:55.960 --> 00:29:58.779
fakat belirtmeliyim, hiçbir
zaman tek bir lider değildi.

00:29:58.803 --> 00:30:00.437
Yani, onu oraya birisi koydu

00:30:00.461 --> 00:30:03.744
ve birileri de orada
devam etmesine izin verdi.

00:30:03.768 --> 00:30:07.851
Yani bu hiçbir zaman
tek bir bireyin suçu değildir.

00:30:07.875 --> 00:30:12.488
Bu tür bireylerin
arkasında birçok insan vardır.

NOTE Paragraph

00:30:12.512 --> 00:30:15.990
CA: Mikrofonu
Andrew'e uzatabilir miyiz lütfen?

NOTE Paragraph

00:30:19.132 --> 00:30:22.696
Andrew Solomon: Küresele
karşı ulusal konusundan bahsettiniz,

00:30:22.720 --> 00:30:24.346
fakat bana kalırsa dünyanın durumu

00:30:24.370 --> 00:30:27.013
gitgide kimlik gruplarının
ellerinde olmaya başlıyor.

00:30:27.037 --> 00:30:29.347
Birleşik Devletler'de IŞİD tarafından işe

00:30:29.371 --> 00:30:30.998
alınan insanlara bakıyoruz.

00:30:31.022 --> 00:30:33.213
Ulusal sınırların dışına giden fakat hâlâ

00:30:33.237 --> 00:30:35.199
belirli otoriteleri temsil eden

00:30:35.223 --> 00:30:37.384
diğer gruplara bakıyoruz.

00:30:37.408 --> 00:30:39.836
Bunlar sisteme nasıl entegre oluyorlar

00:30:39.860 --> 00:30:43.573
ve ulusal veya küresel bir
liderlik altında çeşitli kimlikler

00:30:43.597 --> 00:30:45.935
nasıl uyumlu hâle getirilir?

NOTE Paragraph

00:30:47.380 --> 00:30:50.601
YNH: Pekâlâ, bu tür çeşitli
kimlikler sorunu aynı zamanda

00:30:50.625 --> 00:30:52.681
milliyetçiliğin de sorunudur.

00:30:53.229 --> 00:30:57.584
Milliyetçi tek, monolitik bir
kimliğe inanır ve özel, en azından

00:30:57.608 --> 00:31:01.724
daha aşırı milliyetçilik
biçimleri de tek bir kimliğe karşı

00:31:01.748 --> 00:31:05.317
özel bir bağlılığa inanır.

00:31:05.341 --> 00:31:08.257
Dolayısıyla milliyetçilik,
kimliklerini çeşitli gruplar

00:31:08.281 --> 00:31:11.157
arasında bölmeye
çalışan insanlarla büyük

00:31:11.181 --> 00:31:13.244
sorunlar yaşamıştır.

00:31:13.268 --> 00:31:18.143
Yani bu yalnızca küresel
bir vizyonun problemi değil.

NOTE Paragraph

00:31:18.540 --> 00:31:22.392
Ve bana kalırsa, yine, tarih şunu

00:31:22.416 --> 00:31:28.543
gösteriyor; mutlaka böyle özel
bir açıdan düşünmek zorunda değilsin.

00:31:28.567 --> 00:31:31.975
Bir insan için tek bir kimlik
olduğunu düşünürsen eğer,

00:31:31.999 --> 00:31:37.039
"Ben yalnızca X'im, hepsi bu,
birçok şey olamam, sadece buyum",

00:31:37.063 --> 00:31:39.159
bu, sorunun başlangıcıdır.

00:31:39.183 --> 00:31:41.971
Bazen özel bağlılıklar talep eden

00:31:41.995 --> 00:31:45.177
dinler ve uluslar var,

00:31:45.201 --> 00:31:46.932
fakat tek seçenek bu değil.

00:31:46.956 --> 00:31:49.338
Aynı zamanda çeşitli kimliklere sahip

00:31:49.362 --> 00:31:53.240
olmanıza müsaade eden
birçok din ve ulus da var.

NOTE Paragraph

00:31:53.264 --> 00:31:57.621
CA: Fakat geçen sene olanlar
hakkında bir açıklama şu olabilir mi;

00:31:57.645 --> 00:32:02.825
bir grup insan, tabiri
caizse, liberal elitlerden bıktı,

00:32:02.849 --> 00:32:06.016
nasıl desem, yani
çoğu, çoğu kimlik üzerinde

00:32:06.040 --> 00:32:10.413
baskı kuran ve onlara şöyle hissettiren,

00:32:10.437 --> 00:32:14.296
"Peki benim kimliğim ne olacak?
Ben tamamen gözardı ediliyorum.

00:32:14.320 --> 00:32:17.294
Ayrıca, çoğunluğun ben
olduğumu düşünüyordum?"

00:32:17.318 --> 00:32:20.299
Ve bu da aslında öfkeyi tetikledi.

NOTE Paragraph

00:32:20.918 --> 00:32:24.063
YNH: Evet. Kimlik her zaman sorunludur,

00:32:24.087 --> 00:32:28.397
çünkü kimlik daima, eninde
sonunda gerçeklikle çatışan

00:32:28.421 --> 00:32:31.310
kurgulara dayalıdır.

00:32:31.890 --> 00:32:33.408
Neredeyse tüm kimlikler,

00:32:33.432 --> 00:32:36.843
yani, bir düzine insanın
temel topluluk düzeyinin

00:32:36.867 --> 00:32:38.336
ötesinde tümü,

00:32:38.360 --> 00:32:40.289
kurgusal bir hikâyeye dayalıdır.

00:32:40.313 --> 00:32:41.954
Gerçek değildirler.

00:32:41.978 --> 00:32:43.293
Gerçeklik değildirler.

00:32:43.317 --> 00:32:46.411
Bu yalnızca insanların ürettiği,
başkalarına anlattığı ve inanmaya

00:32:46.435 --> 00:32:47.926
başladığı bir hikâyedir.

00:32:47.950 --> 00:32:53.270
Dolayısıyla tüm
kimlikler oldukça değişkendir.

00:32:53.294 --> 00:32:55.821
Kimlikler biyolojik gerçeklik değildir.

00:32:55.845 --> 00:32:57.851
Örneğin milliyetçiler bazen

00:32:57.875 --> 00:33:00.802
ulusun biyolojik bir
oluşum olduğunu düşünürler.

00:33:00.826 --> 00:33:04.439
Toprak ve kan bir araya gelir ve

00:33:04.463 --> 00:33:06.165
ulusu yaratır.

00:33:06.189 --> 00:33:09.281
Fakat bu kurgusal bir hikâyedir.

NOTE Paragraph

00:33:09.305 --> 00:33:11.868
CA: Toprak ve kandan
yapış yapış bir karışım olurdu.

NOTE Paragraph

00:33:11.892 --> 00:33:13.714
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:33:13.738 --> 00:33:16.762
YNH: Evet, ayrıca kendinizin de
toprak ve kan karışımı olduğunu

00:33:16.786 --> 00:33:21.570
çok düşünürseniz
eğer, kafanızı karıştırır.

00:33:21.594 --> 00:33:24.461
Biyolojik açıdan bakacak olursak,

00:33:24.485 --> 00:33:27.963
bugün var olan uluslardan hiçbirisi

00:33:27.987 --> 00:33:30.230
5.000 yıl önce yoktu.

00:33:30.254 --> 00:33:34.112
İnsanlar sosyal hayvanlardır elbette.

00:33:34.136 --> 00:33:36.563
Fakat milyonlarca yıl önce insanlar

00:33:36.587 --> 00:33:41.226
ve insan atalarımız,
birkaç bireyden oluşan küçük

00:33:41.250 --> 00:33:43.579
topluluklarda yaşıyorlardı.

00:33:43.603 --> 00:33:45.730
Herkes birbirini tanıyordu.

00:33:45.754 --> 00:33:49.775
Modern uluslar, hayali
topluluklar olduğuna göre,

00:33:49.799 --> 00:33:52.350
bu durumda, ben
bu insanları tanımıyorum.

00:33:52.374 --> 00:33:55.222
Ben de nispeten küçük bir
ulustan geliyorum, İsrail'den

00:33:55.246 --> 00:33:57.389
ve sekiz milyon İsrailli var,

00:33:57.413 --> 00:33:59.403
çoğuyla tanışmadım bile.

00:33:59.427 --> 00:34:01.735
Çoğuyla da tanışmayacağım.

00:34:01.759 --> 00:34:04.321
Onlar yalnızca burada var.

NOTE Paragraph

00:34:04.345 --> 00:34:07.094
CA: Bu kimlik bağlamında,

00:34:07.118 --> 00:34:12.555
dışlanmış hisseden ve belki de
işleri ellerinden alının bu grup,

00:34:12.579 --> 00:34:14.873
yani "Homo Deus"da aslında

00:34:14.897 --> 00:34:18.008
bu grubun genişlediğinden
ve tıpkı gerçekten büyük

00:34:18.032 --> 00:34:21.654
-- sanırım buna "faydasız
sınıf" diyorsun -- ekonomi açısından

00:34:21.678 --> 00:34:26.058
geleneksel olarak
faydasız görülen bir sınıfla

00:34:26.082 --> 00:34:29.253
son bulacağımız gibi,
teknoloji dolayısıyla da birçok insanın

00:34:29.277 --> 00:34:31.380
işlerinden olabileceğini

00:34:31.404 --> 00:34:34.135
söylüyorsun.

NOTE Paragraph

00:34:34.159 --> 00:34:35.357
YNH: Evet.

NOTE Paragraph

00:34:35.381 --> 00:34:38.312
CA: Bu nasıl bir olasılık?

00:34:38.336 --> 00:34:41.080
Bu, endişe duymamız gereken bir şey mi?

00:34:41.104 --> 00:34:43.763
Ve buna herhangi bir
şekilde hitap edebilir miyiz?

NOTE Paragraph

00:34:43.787 --> 00:34:46.034
YNH: Bunu düşünürken 
çok dikkatli olmalıyız.

00:34:46.058 --> 00:34:49.029
Yani, 2040, 2050'de iş
piyasasının nasıl olacağını

00:34:49.053 --> 00:34:50.743
kimse bilmiyor.

00:34:50.767 --> 00:34:53.475
Yeni işlerin ortaya çıkma şansı var,

00:34:53.499 --> 00:34:55.253
fakat bu kesin değil.

00:34:55.277 --> 00:34:57.488
Ve yeni işler ortaya çıksa bile,

00:34:57.512 --> 00:34:59.496
kendi kendini süren araçlar

00:34:59.520 --> 00:35:02.519
yüzünden işsiz kalmış, 50 yaşındaki işsiz

00:35:02.543 --> 00:35:05.576
bir kamyon şoförü
için, bu iş kolay olmayabilir,

00:35:05.600 --> 00:35:09.253
işsiz bir kamyon şoförünün
kendisini bir sanal dünya tasarımcısı

00:35:09.277 --> 00:35:14.063
olarak yeniden
şekillendirmesi kolay olmayacaktır.

NOTE Paragraph

00:35:14.087 --> 00:35:18.269
Önceden, endüstri
devriminin gidişatına bakarsanız,

00:35:18.293 --> 00:35:22.450
tek bir işte insanların
yerini makineler aldığında,

00:35:22.474 --> 00:35:26.755
yeni iş alanlarında çözüm
genellikle daha az yetenek isteyen

00:35:26.779 --> 00:35:29.367
işlerde bulunmuştu.

00:35:29.391 --> 00:35:32.793
Yani daha fazla tarım
işçisine ihtiyaç yoktu, böylece

00:35:32.817 --> 00:35:38.231
insanlar düşük vasıflı
endüstri işlerinden alındılar ve

00:35:38.255 --> 00:35:41.724
daha fazla makine bu işi aldıkça,

00:35:41.748 --> 00:35:44.718
insanlar düşük vasıflı
servis işlerine geçtiler.

00:35:44.742 --> 00:35:48.102
Şimdi, insanlar gelecekte
yeni işler olacağını söylediğinde,

00:35:48.126 --> 00:35:50.555
yani insanların yapay
zekâdan, yani robotlardan daha

00:35:50.579 --> 00:35:52.409
iyisini yapabileceğini söyledikleri

00:35:52.433 --> 00:35:55.073
zaman, genelde yüksek
vasıflı işleri düşünüyorlar,

00:35:55.097 --> 00:35:58.968
sanal dünyalar
tasarlayan yazılım mühendisleri gibi.

00:35:58.992 --> 00:36:04.386
Şimdi, Wal-Mart'tan çıkmış
işsiz bir kasiyerin kendisini

00:36:04.410 --> 00:36:09.033
50 yaşında sanal dünya tasarımcısı
olarak yeniden nasıl tasarlayacağını

00:36:09.057 --> 00:36:10.528
ve Bangladeşli milyonlarca

00:36:10.552 --> 00:36:14.019
işsiz tekstil çalışanının
bunu nasıl yapabileceğini

00:36:14.043 --> 00:36:15.654
bilmiyorum.

00:36:15.678 --> 00:36:17.398
Yani, bunu yapacaklarsa,

00:36:17.422 --> 00:36:20.778
Bangladeşlilere bugünden
başlayarak yazılım tasarımcısı olmayı

00:36:20.802 --> 00:36:22.556
öğretmemiz lazım

00:36:22.580 --> 00:36:23.823
ve bunu yapmıyoruz.

00:36:23.847 --> 00:36:26.338
Peki 20 yıl içerisinde ne yapacaklar?

NOTE Paragraph

00:36:26.362 --> 00:36:30.276
CA: Son birkaç aydır beni
daha fazla endişelendiren bir sorunun

00:36:30.300 --> 00:36:34.483
altını çiziyorsun gerçekten.

00:36:34.507 --> 00:36:37.362
Bu soruyu halka sormak zor, fakat

00:36:37.386 --> 00:36:40.777
eğer birisi bunu cevaplayacak
zekâya sahipse, belki de sen sahipsindir,

00:36:40.801 --> 00:36:42.346
soruyorum:

00:36:42.370 --> 00:36:44.248
İnsanlar ne için vardır?

NOTE Paragraph

00:36:45.232 --> 00:36:47.166
YNH: Bildiğim kadarıyla, hiçbir şey için.

NOTE Paragraph

00:36:47.190 --> 00:36:48.902
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:36:48.926 --> 00:36:54.452
Yani, içerisinde rol alabileceğimiz
bir kozmik drama, büyük bir

00:36:54.476 --> 00:36:57.317
kozmik plan yok.

00:36:57.341 --> 00:37:00.365
Rolümüzü keşfetmeliyiz ve sonrasında

00:37:00.389 --> 00:37:03.381
o rolü elimizden
geldiğince iyi oynamalıyız.

00:37:03.405 --> 00:37:08.383
Tüm dinlerin ve ideolojilerin
hikâyesi budur, fakat bir bilim adamı

00:37:08.407 --> 00:37:11.885
olarak söyleyebileceğim
en iyi şey, bunun doğru olmadığı.

00:37:11.909 --> 00:37:17.267
İnsanlara bir rol biçen
evrensel bir drama yoktur.

00:37:17.291 --> 00:37:18.972
Yani --

NOTE Paragraph

00:37:18.996 --> 00:37:21.489
CA: Seni bir dakikalığına böleceğim,

00:37:21.513 --> 00:37:22.707
kitabından bir sözle,

00:37:22.731 --> 00:37:24.055
çünkü "Homo Deus"ta

00:37:24.079 --> 00:37:29.138
duyarlılık, bilinçlilik ve
bu sıra dışı insan kabiliyeti

00:37:29.162 --> 00:37:31.394
hakkındaki en mantıklı,

00:37:31.418 --> 00:37:34.376
en anlaşılır açıklamayı veriyorsun.

00:37:34.400 --> 00:37:36.893
Bunun zekâdan,
makinelerde oluşturduğumuz zekâdan

00:37:36.917 --> 00:37:39.251
farklı olduğunu belirtiyorsun ve

00:37:39.275 --> 00:37:42.933
bu konuda çok fazla gizem var.

00:37:42.957 --> 00:37:46.334
Bu duyarlılığın ne olduğunu bile

00:37:46.358 --> 00:37:50.409
anlayamazken, bir amacımızın
olmadığından nasıl emin olabiliyorsun?

00:37:50.433 --> 00:37:53.009
Yani, sana göre,
insanların evrenin duyarlı nesneleri,

00:37:53.033 --> 00:37:57.345
neşenin, sevginin,
mutluluğun ve umudun merkezi

00:37:57.369 --> 00:38:00.792
olmaları gibi bir şans yok mu?

00:38:00.816 --> 00:38:03.851
Ve duyarlı olamayacak olsalar bile,

00:38:03.875 --> 00:38:06.539
bunu güçlendirebilecek
makineler üretemez miyiz?

00:38:06.563 --> 00:38:07.714
Bu çılgınca mı?

00:38:07.738 --> 00:38:11.221
Kitabını okurken bunu umut ettim.

NOTE Paragraph

00:38:11.245 --> 00:38:15.102
YNH: Günümüzde, bilimdeki
en ilginç sorunun, bilinçlilik ve akıl

00:38:15.126 --> 00:38:17.549
ile ilgili soru olduğunu düşünüyorum.

00:38:17.573 --> 00:38:21.071
Beyni ve zekâyı anlama
konusunda gittikçe daha iyiye

00:38:21.095 --> 00:38:22.355
gidiyoruz,

00:38:22.379 --> 00:38:24.916
fakat akıl ve bilinçliliği anlama

00:38:24.940 --> 00:38:27.283
konusunda iyiye gitmiyoruz.

00:38:27.307 --> 00:38:30.669
İnsanlar genelde zekâ
ile bilinçliliği karıştırıyorlar,

00:38:30.693 --> 00:38:32.992
özellikle de Silikon Vadisi gibi yerlerde,

00:38:33.016 --> 00:38:36.773
fakat bu anlaşılır bir şey,
çünkü insanda ikisi bir arada işler.

00:38:36.797 --> 00:38:40.376
Yani zekâ temel olarak
problemleri çözme becerisidir.

00:38:40.400 --> 00:38:42.942
Bilinçlilik ise bir
şeyleri, neşeyi, sıkıntıyı, acıyı,

00:38:42.966 --> 00:38:48.178
hissetme becerisidir.

00:38:48.202 --> 00:38:52.241
İnsanlarda ve diğer tüm
memelilerde de - bu insanlara özel değil -

00:38:52.265 --> 00:38:54.912
tüm memelilerde ve
kuşlarda ve diğer bazı hayvanlarda

00:38:54.936 --> 00:38:57.586
zekâ ve bilinçlilik bir arada işler.

00:38:57.610 --> 00:39:01.188
Problemleri genelde
bir şeyleri hissederek çözeriz.

00:39:01.212 --> 00:39:02.705
Yani karıştırma eğilimimiz var.

00:39:02.729 --> 00:39:04.194
Fakat bunlar farklı şeyler.

NOTE Paragraph

00:39:04.218 --> 00:39:07.306
Silikon Vadisi gibi
yerlerde bugünlerde olan şey,

00:39:07.330 --> 00:39:10.956
yapay zekâ yaratıyoruz

00:39:10.980 --> 00:39:12.802
fakat yapay bilinçlilik yaratmıyoruz.

00:39:12.826 --> 00:39:16.206
Son 50 yılda bilgisayar
zekâsında muhteşem gelişmeler

00:39:16.230 --> 00:39:17.792
elde edildi

00:39:17.816 --> 00:39:22.017
ve bilgisayar bilinçliliğinde
ise gelişme kesinlikle sıfır

00:39:22.041 --> 00:39:25.727
ve yakın bir zamanda
bilgisayarların bilinçli hâle geleceğine

00:39:25.751 --> 00:39:28.282
dair bir belirti de yok.

NOTE Paragraph

00:39:28.306 --> 00:39:33.956
Öncelikle, bilinçlilik için
bir tür kozmik rol varsa eğer,

00:39:33.980 --> 00:39:36.110
bu insanlara özel değil.

00:39:36.134 --> 00:39:38.453
İnekler bilinçli, domuzlar bilinçli,

00:39:38.477 --> 00:39:41.310
şempanzeler
bilinçli, tavuklar bilinçli,

00:39:41.334 --> 00:39:45.187
yani böyle gideceksek eğer
öncelikle ufkumuzu genişletmeli ve

00:39:45.211 --> 00:39:49.936
dünyadaki tek duyarlı
varlıkların biz olmadığını hatırlamalıyız

00:39:49.960 --> 00:39:51.755
ve duyarlılığa gelince --

00:39:51.779 --> 00:39:55.091
zekâya gelince, diğerlerine
kıyasla en zeki olduğumuzu

00:39:55.115 --> 00:39:58.411
düşünmemiz için mantıklı nedenler var.

NOTE Paragraph

00:39:58.435 --> 00:40:01.009
Fakat duyarlılığa gelirsek,

00:40:01.033 --> 00:40:04.191
insanların balinalardan
daha duyarlı olduğunu ya da

00:40:04.215 --> 00:40:08.362
maymunlardan, kedilerden
daha duyarlı olduğunu söylemek için

00:40:08.386 --> 00:40:10.680
herhangi bir kanıt göremiyorum.

00:40:10.704 --> 00:40:14.311
İlk adım şu, bu
yönde gidiyorsan, genişlemelisin.

00:40:14.335 --> 00:40:18.317
İkinci soru ise ne için olduğu,

00:40:18.341 --> 00:40:20.123
ben bunu tersine çevireceğim

00:40:20.147 --> 00:40:24.383
ve bilinçliliğin herhangi bir
şey için olmadığını söyleyeceğim.

00:40:24.407 --> 00:40:28.579
Bana kalırsa evrendeki
rolümüzü bulmamıza gerek yok.

00:40:28.603 --> 00:40:34.416
Asıl önemli olan şey
kendimizi ıstıraptan kurtarmamız.

00:40:34.440 --> 00:40:37.433
Robotlara, taşlara, herhangi bir şeye

00:40:37.457 --> 00:40:40.177
karşın, duyarlı insanları karakterize

00:40:40.201 --> 00:40:41.384
eden şey,

00:40:41.408 --> 00:40:45.199
duyarlı varlıkların ıstırap
çekmesi, çekebilmesidir ve

00:40:45.223 --> 00:40:47.563
odaklanmaları gereken şey, gizemli bir

00:40:47.587 --> 00:40:51.707
kozmik dramada yerlerini bulmak değildir.

00:40:51.731 --> 00:40:55.550
Istırabın ne olduğunu anlamaya,
sebebinin ne olduğunu ve ondan

00:40:55.574 --> 00:40:58.933
nasıl kurtulabileceğini
anlamaya odaklanmalılar.

NOTE Paragraph

00:40:59.572 --> 00:41:03.049
CA: Senin için büyük bir mesele
olduğunu biliyorum ve bu çok anlamlıydı.

00:41:03.073 --> 00:41:06.487
Buradaki seyircilerden ve
belki de Facebook seyircilerimizden

00:41:06.511 --> 00:41:08.431
ve birkaç yorumdan da

00:41:08.455 --> 00:41:10.128
birçok soru alacağız.

00:41:10.152 --> 00:41:11.948
Hızlı olalım.

00:41:11.972 --> 00:41:13.402
Bir tanesi burada.

00:41:15.052 --> 00:41:17.861
Mikrofon için elinizi kaldırın,

00:41:17.885 --> 00:41:19.304
size ulaştıralım.

NOTE Paragraph

00:41:19.328 --> 00:41:22.447
Soru: Çalışmanızda, doğru
olarak kabul ettiğimiz kurgusal

00:41:22.471 --> 00:41:23.815
hikâyelerden bahsediyorsunuz

00:41:23.839 --> 00:41:25.556
ve biz onlara göre yaşıyoruz.

00:41:25.580 --> 00:41:28.079
Bir birey olarak bunu bilmek, yaşamınızda

00:41:28.103 --> 00:41:31.849
seçtiğiniz hikâyeleri nasıl
etkiliyor ve siz de, tıpkı bizler gibi,

00:41:31.873 --> 00:41:35.613
onları doğrularla karıştırıyor musunuz?

NOTE Paragraph

00:41:36.246 --> 00:41:37.457
YNH: Deniyorum.

00:41:37.481 --> 00:41:40.249
Yani, benim için belki de
en önemli soru, hem bilim adamı

00:41:40.273 --> 00:41:42.751
olarak, hem de insan olarak,

00:41:42.775 --> 00:41:46.650
kurgu ile gerçeklik
arasındaki farkın nasıl anlatılacağıdır,

00:41:46.674 --> 00:41:49.270
çünkü gerçeklik orada.

00:41:49.294 --> 00:41:51.376
Her şeyin kurgu olduğunu söylemiyorum.

00:41:51.400 --> 00:41:54.452
Yalnızca, insanlar için kurgu
ve gerçeklik arasındaki farkı

00:41:54.476 --> 00:41:56.093
söylemek çok zordur ve

00:41:56.117 --> 00:42:01.062
tarih ilerledikçe bu
daha ve daha zor bir hâl aldı,

00:42:01.086 --> 00:42:03.537
çünkü yarattığımız kurgular --

00:42:03.561 --> 00:42:06.729
uluslar, tanrılar, para ve kurumlar --

00:42:06.753 --> 00:42:08.263
şu anda dünyayı yönetiyorlar.

00:42:08.287 --> 00:42:09.464
Yani yalnızca

00:42:09.488 --> 00:42:12.633
"Ah, hepsi yalnızca
yarattığımız kurgusal varlıklar"

00:42:12.657 --> 00:42:14.104
demek çok zor.

00:42:14.128 --> 00:42:16.408
Ama gerçeklik orada.

NOTE Paragraph

00:42:17.043 --> 00:42:19.048
Benim için en iyi ...

00:42:19.072 --> 00:42:21.195
Kurgu ve gerçeklik arasındaki

00:42:21.219 --> 00:42:23.989
farkı söyleyen birkaç test var.

00:42:24.013 --> 00:42:27.439
En basiti, bana kalırsa en iyisi,

00:42:27.463 --> 00:42:29.044
ıstırap testi.

00:42:29.068 --> 00:42:30.621
Istırap çekebiliyorsa gerçektir.

00:42:31.192 --> 00:42:32.886
Çekemiyorsa, gerçek değildir.

00:42:32.910 --> 00:42:34.375
Bir ulus ıstırap çekemez.

00:42:34.399 --> 00:42:35.969
Bu çok, çok açıktır.

00:42:35.993 --> 00:42:37.931
Bir ulus savaşı kaybetse bile, şöyle

00:42:37.955 --> 00:42:42.020
deriz, "Almanya Birinci Dünya
Savaşı'ndaki kaybıyla ıstırap çekti",

00:42:42.044 --> 00:42:43.209
bu bir metafordur.

00:42:43.233 --> 00:42:45.790
Almanya ıstırap çekemez. 
Almanya'nın aklı yoktur.

00:42:45.814 --> 00:42:47.467
Almanya'nın bilinci yoktur.

00:42:47.491 --> 00:42:51.149
Almanlar ıstırap çekebilir,
evet, ama Almanya çekemez.

00:42:51.173 --> 00:42:54.142
Benzer şekilde, bir banka iflas ettiğinde,

00:42:54.166 --> 00:42:55.937
banka ıstırap çekemez.

00:42:55.961 --> 00:42:59.352
Dolar değerini
kaybettiğinde ıstırap çekemez.

00:42:59.376 --> 00:43:01.626
İnsanlar ıstırap çekebilir. 
Hayvanlar çekebilir.

00:43:01.650 --> 00:43:02.806
Bu gerçektir.

00:43:02.830 --> 00:43:07.359
Eğer gerçekliği görmek
istiyorsan, şöyle başlamalısın,

00:43:07.383 --> 00:43:09.447
ıstırap kapısından geçmelisin.

00:43:09.471 --> 00:43:12.425
Istırabın ne olduğunu
gerçekten anlayabilirsen, bu sana

00:43:12.449 --> 00:43:14.672
gerçekliği anlamanın

00:43:14.696 --> 00:43:16.713
anahtarını da verecektir.

NOTE Paragraph

00:43:16.737 --> 00:43:19.520
CA: Bununla bağlantılı
Facebook sorusu var, okuyamadığım

00:43:19.544 --> 00:43:22.521
bir dilde, dünyanın bir yerinden geliyor.

NOTE Paragraph

00:43:22.545 --> 00:43:24.762
YNH: Ah, bu İbranice.
CA: İbranice. Buyrun.

NOTE Paragraph

00:43:24.786 --> 00:43:25.848
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:43:25.872 --> 00:43:27.036
İsmi okuyabiliyor musun?

NOTE Paragraph

00:43:27.060 --> 00:43:28.935
YNH: Or Lauterbach Goren.

NOTE Paragraph

00:43:28.959 --> 00:43:30.803
CA: Pekâlâ, teşekkürler.

00:43:30.827 --> 00:43:35.382
Soru şu, "Gerçeklik-sonrası
dönem gerçekten yeni bir dönem mi,

00:43:35.406 --> 00:43:39.793
yoksa hiç bitmeyen bir modanın
diğer bir anı veya doruğu mu?"

NOTE Paragraph

00:43:40.701 --> 00:43:44.030
YNH: Kişisel olarak, bu
gerçeklik sonrası fikrini benimsemiyorum.

00:43:44.054 --> 00:43:46.762
Bir tarih bilimci olarak tepkim şu:

00:43:46.786 --> 00:43:50.681
Eğer bu, gerçeklik-sonrası
dönemse, gerçeklik dönemi ne zamandı ki?

NOTE Paragraph

00:43:50.705 --> 00:43:51.956
CA: Doğru.

NOTE Paragraph

00:43:51.980 --> 00:43:53.300
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:43:53.324 --> 00:43:58.007
YNH: 1980'ler mi,
1950'ler mi, yoksa Orta Çağ mı?

00:43:58.031 --> 00:44:02.423
Yani, bir bakıma, her zaman
gerçeklik sonrası bir dönemde yaşadık.

NOTE Paragraph

00:44:02.883 --> 00:44:05.194
CA: Burada durduracağım,

00:44:05.218 --> 00:44:07.888
çünkü sanırım insanlar
daha az gazetenin olduğu,

00:44:07.912 --> 00:44:14.872
bazı şeylerin gerçekliğinin
geleneklerle kontrol edildiği

00:44:14.896 --> 00:44:18.544
bir dünyanın varlığından bahsediyorlar.

00:44:18.568 --> 00:44:22.513
Bu da doğrunun önemli
görüldüğü bu kuruluşların üstünlüğüyle

00:44:22.537 --> 00:44:24.704
birleştiriliyordu.

00:44:24.728 --> 00:44:26.477
Yani eğer bir gerçekliğe inanıyorsan

00:44:26.501 --> 00:44:28.724
yazdığın şey bilgidir.

00:44:28.748 --> 00:44:32.569
Bilginin gerçek anlamda
gerçekliğe bağlanabileceği inancı var

00:44:32.593 --> 00:44:35.554
ve eğer bir başlık yazıyorsan,
bu, gerçekten olmuş bir şeyi

00:44:35.578 --> 00:44:37.881
yansıtmanın ciddi, içten bir girişimidir.

00:44:37.905 --> 00:44:39.756
Bu hep doğru yapılmaz.

NOTE Paragraph

00:44:39.780 --> 00:44:41.789
Fakat şu anki endişe sanırım şu;

00:44:41.813 --> 00:44:44.131
öyle güçlü bir teknolojik sistem var ki,


00:44:44.155 --> 00:44:48.325
en azından bir süre, oldukça
güçlendirilen herhangi bir şey,

00:44:48.349 --> 00:44:51.129
gerçekliğe bağlı olup
olmadığına bakılmaksızın,

00:44:51.153 --> 00:44:54.307
yalnızca tıklamalara ve
ilgiye göre var oluyor ve

00:44:54.331 --> 00:44:55.947
bu muhtemelen zehirli bir şey.

00:44:55.971 --> 00:44:58.407
Bu mantıklı bir endişe, değil mi?

NOTE Paragraph

00:44:58.431 --> 00:45:00.717
YNH: Evet, öyle.
Yani teknoloji değişiyor ve

00:45:00.741 --> 00:45:05.969
artık hem doğruyu, hem
kurguyu ve yanlışı yaymak daha kolay.

00:45:05.993 --> 00:45:07.996
İki açıdan da işliyor.

00:45:08.020 --> 00:45:12.599
Ancak, doğruyu yaymak,
eskisinden çok daha kolay.

00:45:12.623 --> 00:45:16.308
Fakat kurguları ve yanlışları
yaymak konusunda herhangi bir

00:45:16.332 --> 00:45:21.052
yenilik olduğunu düşünmüyorum.

00:45:21.076 --> 00:45:25.110
Tüm bu yanlış haberler ve
gerçeklik sonrası fikri hakkında

00:45:25.134 --> 00:45:30.573
-- bilmiyorum -- Joseph
Goebbels'in bilmediği bir şey yoktur.

00:45:30.597 --> 00:45:34.315
O şöyle der, bir yalanı
yeterince tekrar ederseniz,

00:45:34.339 --> 00:45:36.160
insanlar onun gerçek olduğunu düşünür

00:45:36.184 --> 00:45:38.540
ve yalan ne kadar büyükse o kadar iyi,

00:45:38.564 --> 00:45:44.587
çünkü insanlar böyle büyük bir şeyin
yalan olacağını düşünmeyeceklerdir.

00:45:44.611 --> 00:45:50.269
Yalan haberlerin yüz yıllardır
bizimle olduğunu düşünüyorum.

00:45:50.293 --> 00:45:52.194
İncil'i düşünün.

NOTE Paragraph

00:45:52.218 --> 00:45:53.605
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:45:53.629 --> 00:45:54.916
CA: Fakat yalan haberlerin

00:45:54.940 --> 00:45:58.957
zorba rejimlerle bağlantılı
olduğuna dair endişeler var ve

00:45:58.981 --> 00:46:01.558
yalan haberlerde bir yükseliş gördüğümüzde

00:46:01.582 --> 00:46:06.304
bu bir felaket habericisi oluyor,
karanlık zamanın yaklaştığına dair.

NOTE Paragraph

00:46:08.124 --> 00:46:15.086
YNH: Evet. Yani, yalan haberin kasti
kullanımı rahatsız edici bir işarettir.

00:46:15.812 --> 00:46:20.393
Fakat bunun kötü olmadığını değil,
yeni bir şey olmadığını söylüyorum.

NOTE Paragraph

00:46:20.820 --> 00:46:23.574
CA: Facebook'ta küresel
yönetim ve milliyetçilik sorusuna

00:46:23.598 --> 00:46:28.598
büyük ilgi var.

00:46:29.292 --> 00:46:30.800
Phil Dennis'in sorusu şu:

00:46:30.824 --> 00:46:34.320
"İnsanların ve devletlerin
güçten vazgeçmesini nasıl sağlarız?

00:46:34.344 --> 00:46:38.259
Bu bir -- bu bir --
aslında, metin öyle büyük ki

00:46:38.283 --> 00:46:39.823
soruyu tam okuyamıyorum.

00:46:39.847 --> 00:46:41.386
Bu bir gereklilik midir?

00:46:41.410 --> 00:46:44.022
Oraya ulaşmamız için savaş mı gerekli?

00:46:44.046 --> 00:46:47.736
Üzgünüm Phil, sorunu
bozdum, ama bunun suçlusu metin.

NOTE Paragraph

00:46:47.760 --> 00:46:49.860
YNH: İnsanların konuştuğu bir fikir şu,

00:46:49.884 --> 00:46:54.623
yalnızca bir facia insanları sarsabilir ve

00:46:54.647 --> 00:46:59.911
gerçek bir küresel yönetim
sisteminin yolunu açabilir

00:46:59.935 --> 00:47:04.083
ve faciadan önce bunu
yapamayacağımızı söylüyorlar,

00:47:04.107 --> 00:47:06.908
fakat temelleri oturtmalıyız ki

00:47:06.932 --> 00:47:09.432
facia geldiğinde

00:47:09.456 --> 00:47:11.638
çabuk tepki verebilelim.

00:47:11.662 --> 00:47:15.662
Fakat facia öncesinde insanların
böyle bir şeyi yapma motivasyonları

00:47:15.686 --> 00:47:17.698
olmayacak.

00:47:17.722 --> 00:47:19.987
Belirtmek istediğim diğer şey şu;

00:47:20.011 --> 00:47:25.065
küresel yönetime gerçekten
ilgi duyan herhangi birisi, bunun

00:47:25.089 --> 00:47:27.990
yerel kimlikleri ve
toplulukları yok etmediğini

00:47:28.014 --> 00:47:34.598
veya bozmadığını, bunların
tek bir paketin parçaları hâline

00:47:34.622 --> 00:47:37.578
geleceğini daima açıkça

00:47:37.602 --> 00:47:40.909
belirtmesi gereklidir.

NOTE Paragraph

00:47:40.933 --> 00:47:44.311
CA: Bunu dinlemek istiyorum,

00:47:44.335 --> 00:47:47.388
çünkü "küresel yönetim" kelimeleri

00:47:47.412 --> 00:47:52.001
şu anda çoğu insanın
zihninde neredeyse kötülüğün

00:47:52.025 --> 00:47:53.351
somut bir örneği.

00:47:53.375 --> 00:47:56.329
Ürkütücü, uzak, belirsiz
görünüyor ve bu da morallerini bozuyor

00:47:56.353 --> 00:48:00.469
ve küreselciler,
küresel yönetim -- hayır, defol git!

00:48:00.493 --> 00:48:04.175
Ve çoğu insan, buna inanlar
için seçimleri rahatsız edici bir şey

00:48:04.199 --> 00:48:05.677
olarak görüyor.

00:48:05.701 --> 00:48:09.252
Peki bunun ürkütücü ve uzak

00:48:09.276 --> 00:48:12.251
görünmemesi için
anlatıyı nasıl değiştirebiliriz?

00:48:12.275 --> 00:48:15.019
Bunun yerel kimlikler ve
yerel topluluklarla uyumlu

00:48:15.043 --> 00:48:17.664
olması fikrini geliştirelim.

NOTE Paragraph

00:48:17.688 --> 00:48:20.288
YNH: Pekâlâ, yine insanların

00:48:20.312 --> 00:48:23.444
biyolojik gerçeklikleriyle başlamamız

00:48:23.468 --> 00:48:25.479
gerektiğini düşünüyorum.

00:48:25.503 --> 00:48:29.621
Biyoloji insanlarla 
ve bu konuyla alakalı bize

00:48:29.645 --> 00:48:31.902
iki şey söylüyor:

00:48:31.926 --> 00:48:34.955
Birincisi, etrafımızdaki ekolojik sisteme

00:48:34.979 --> 00:48:37.574
tamamen bağlıyız

00:48:37.598 --> 00:48:41.057
ve bugün küresel
bir sistemden bahsediyoruz.

00:48:41.081 --> 00:48:42.438
Bundan kaçamazsınız.

NOTE Paragraph

00:48:42.462 --> 00:48:46.084
Biyoloji aynı zamanda
insanlarla ilgili şunu söylüyor,

00:48:46.108 --> 00:48:48.355
bizler sosyal hayvanlarız,

00:48:48.379 --> 00:48:53.016
fakat çok, çok
yerel bir düzeyde sosyaliz.

00:48:53.040 --> 00:48:56.585
Ortalama 150 insandan fazlasıyla

00:48:56.609 --> 00:49:01.406
samimiyet kuramıyor oluşumuz da

00:49:01.430 --> 00:49:05.305
insanlığa dair basit bir gerçek.

00:49:05.329 --> 00:49:09.626
Doğal grubun boyutu,

00:49:09.650 --> 00:49:12.752
insanların doğal topluluğu,

00:49:12.776 --> 00:49:16.120
150 bireyden fazlası değil

00:49:16.144 --> 00:49:22.543
ve bunun ötesindeki her şey
hayali hikâye türlerine ve geniş ölçekli

00:49:22.567 --> 00:49:24.614
kurumlara dayalıdır

00:49:24.638 --> 00:49:29.014
ve yine, ikisini bir araya getirmek için

00:49:29.038 --> 00:49:33.608
ve 21. yüzyılda hem küresel düzeye,
hem de yerel topluluğa ihtiyacımız

00:49:33.632 --> 00:49:35.714
olduğunu anlamak için, türümüzün

00:49:35.738 --> 00:49:38.814
biyolojik anlayışına dayalı olarak

00:49:38.838 --> 00:49:44.374
bir yol bulabileceğimizi düşünüyorum.

NOTE Paragraph

00:49:44.398 --> 00:49:46.415
Bunun da ötesine geçip bunun

00:49:46.439 --> 00:49:49.762
bedenle başladığını söyleyebilirim.

00:49:50.500 --> 00:49:54.842
İnsanların günümüzde yaşadığı
yabancılaşma, yalnızlık ve dünyada

00:49:54.866 --> 00:49:58.082
yerini bulamama hisleri, bunlara neden

00:49:58.106 --> 00:50:03.835
olan ana problemin küresel
kapitalizm olduğunu düşünmüyorum.

00:50:04.285 --> 00:50:07.311
Asıl problem, geçtiğimiz
yüzyıl boyunca insanların

00:50:07.335 --> 00:50:11.039
bedensiz hâle gelmeleri,

00:50:11.063 --> 00:50:14.222
kendilerini bedenlerinden 
uzaklaştırmaları.

00:50:14.246 --> 00:50:17.142
Bir avcı-toplayıcı olarak
veya hatta bir çiftçi olarak yaşamı

00:50:17.166 --> 00:50:21.364
sürdürmeniz için,
bedeninizle ve hislerinizle daima

00:50:21.388 --> 00:50:23.571
temas içinde kalmanız gerekir,

00:50:23.595 --> 00:50:24.776
her dakika.

00:50:24.800 --> 00:50:26.947
Ormana gidip mantar arıyorsanız ve

00:50:26.971 --> 00:50:29.348
duyduklarınıza,
kokladıklarınıza, tattıklarınıza

00:50:29.372 --> 00:50:31.248
dikkat etmezseniz,

00:50:31.272 --> 00:50:32.423
ölürsünüz.

00:50:32.447 --> 00:50:34.598
Yani bağlantılı olmanız gerek.

NOTE Paragraph

00:50:34.622 --> 00:50:39.218
Son yüz yılda insanlar bedenleriyle
ve hisleriyle temas hâlinde olma,

00:50:39.242 --> 00:50:42.114
duyma, koklama, hissetme becerilerini

00:50:42.138 --> 00:50:44.324
kaybediyorlar.

00:50:44.348 --> 00:50:47.474
Ekranlara, başka yerlerde neler olup

00:50:47.498 --> 00:50:49.018
bittiğine daha ve daha fazla

00:50:49.042 --> 00:50:50.263
dikkat veriliyor.

00:50:50.287 --> 00:50:52.718
Yabancılaşma, yalnızlık ve benzeri

00:50:52.742 --> 00:50:56.636
hislerinin asıl nedeninin
bu olduğunu düşünüyorum ve

00:50:56.660 --> 00:50:59.162
dolayısıyla çözüm yalnızca

00:50:59.186 --> 00:51:03.450
kitle-milliyetçiliğini 
geri getirmek değil,

00:51:03.474 --> 00:51:07.598
aynı zamanda
bedenlerimize tekrar bağlanmamız

00:51:07.622 --> 00:51:10.885
ve eğer bedeninizle
tekrar temas kurarsanız,

00:51:10.909 --> 00:51:14.079
dünyada kendinizi daha
çok evinizde hissedersiniz.

NOTE Paragraph

00:51:14.103 --> 00:51:17.788
CA: Pekâlâ, olayların gidişatına göre
yakında hepimiz ormana dönebiliriz.

00:51:17.812 --> 00:51:20.161
Odadan bir soru ve
Facebook'tan da bir

00:51:20.185 --> 00:51:21.688
soru alacağız.

NOTE Paragraph

00:51:21.712 --> 00:51:25.093
Ama Adi-Dako: Merhaba. Ben
Batı Afrika, Ganalıyım. Sorum şu:

00:51:25.117 --> 00:51:29.719
Küreselleşmenin etkileriyle
tarihte haklarını kaybetmiş olan

00:51:29.743 --> 00:51:32.754
ülkelere karşı küresel
yönetim fikrini nasıl sunacağınızı ve

00:51:32.778 --> 00:51:34.823
meşrulaştıracağızını merak ediyorum,

00:51:34.847 --> 00:51:37.593
ayrıca, küresel yönetimden bahsediyorsak,

00:51:37.617 --> 00:51:41.241
bu bana "küreselin" nasıl olması
gerektiğine dair Batılaştırılmış bir

00:51:41.265 --> 00:51:43.439
fikirden geliyormuş gibi geliyor.

00:51:43.463 --> 00:51:46.753
Yani Gana, Nijerya,
Togo ve bunlar gibi diğer ülkelere

00:51:46.777 --> 00:51:49.770
küresel fikrine karşı milliyetçiliği

00:51:49.794 --> 00:51:53.129
nasıl sunabilir ve

00:51:53.153 --> 00:51:55.329
meşrulaştırabiliriz?

NOTE Paragraph

00:51:56.131 --> 00:52:02.545
YNH: Tarihin oldukça adaletsiz
olduğunu söyleyerek başlayacağım

00:52:02.569 --> 00:52:06.491
ve bunun farkına varmalıyız.

00:52:07.004 --> 00:52:10.053
Son 200 yılın küreselleşmesi,

00:52:10.077 --> 00:52:14.216
emperyalizmi ve endüstrileşmesinden

00:52:14.240 --> 00:52:16.200
en çok muzdarip olan ülkelerin çoğu

00:52:16.224 --> 00:52:21.934
kesinlikle bir sonraki
dalgadan da en çok muzdarip

00:52:21.958 --> 00:52:24.747
olacağa benzeyen ülkeler.

00:52:24.771 --> 00:52:28.765
Bu konuda çok, çok net olmalıyız.

00:52:29.477 --> 00:52:32.528
Küresel bir yönetimimiz olmazsa ve

00:52:32.552 --> 00:52:35.755
iklim değişikliğinden, teknolojik

00:52:35.779 --> 00:52:38.036
parçalanmalardan muzdarip olursak,

00:52:38.060 --> 00:52:41.661
en çok ıstırabı ABD'dekiler çekmeyecek.

00:52:41.685 --> 00:52:46.781
Istırabı en çok Gana'dakiler,
Sudan'dakiler, Suriye'dekiler,

00:52:46.805 --> 00:52:49.542
Bangladeş'tekiler,
bu yerlerdeki insanlar çekecek.

NOTE Paragraph

00:52:49.566 --> 00:52:55.602
Yani bu ülkelerin, bir sonraki
parçalanma dalgası konusunda,

00:52:55.626 --> 00:53:00.353
ister ekolojik olsun, ister
teknolojik, bir şeyler yapmak için

00:53:00.377 --> 00:53:02.902
daha fazla cesareti
olduğunu düşünüyorum.

00:53:02.926 --> 00:53:05.772
Yine, teknolojik parçalanmayı
düşünürsek, eğer yapay zekâ

00:53:05.796 --> 00:53:10.412
ve 3B yazıcılar
ve robotlar milyonlarca insanın

00:53:10.436 --> 00:53:12.805
işini elinden alırsa,

00:53:12.829 --> 00:53:15.954
İsviçrelilerden çok Gana'daki veya

00:53:15.978 --> 00:53:19.583
Bangladeş'teki insanlar
için endişe duyacağım.

00:53:19.607 --> 00:53:24.835
Dolayısıyla, tarih
adaletsiz olduğu için,

00:53:24.859 --> 00:53:29.205
bir felaketin sonucu da

00:53:29.229 --> 00:53:31.597
herkes tarafından
eşitçe paylaşılmayacağı için,

00:53:31.621 --> 00:53:36.054
iklim değişikliğinin en kötü
sonuçlarından kaçmanın bir

00:53:36.078 --> 00:53:39.550
yolunu zenginler bulabilecekken,

00:53:39.574 --> 00:53:42.419
fakirler de bulamayacaklar.

NOTE Paragraph

00:53:43.347 --> 00:53:46.755
CA: Facebook'ta Cameron
Taylor'dan güzel bir soru var:

00:53:46.779 --> 00:53:48.900
"'Sapiens'in sonunda şu soruyu

00:53:48.924 --> 00:53:50.987
sormamız gerektiğini söylediniz,

00:53:51.011 --> 00:53:53.367
'Ne istemeyi istiyoruz?'

00:53:53.391 --> 00:53:56.378
Ne istemeyi istememiz
gerektiğini düşünüyorsunuz?"

NOTE Paragraph

00:53:56.402 --> 00:53:59.933
YNH: Bence, gerçekliği
anlamak için, doğruyu anlamayı

00:53:59.957 --> 00:54:02.607
istemeyi istememiz gerekiyor.

00:54:03.207 --> 00:54:08.321
İstediğimiz çoğu şey
gerçekliği değiştirmek,

00:54:08.345 --> 00:54:12.063
onu kendi arzularımıza,
dileklerimize uydurmak ve

00:54:12.087 --> 00:54:15.807
öncelikle onu anlamamız gerekiyor.

00:54:15.831 --> 00:54:19.595
Tarihin uzun süreli
yörüngesine bakarsanız, gördüğünüz şey

00:54:19.619 --> 00:54:22.355
yüzyıllar boyunca
bizlerin, insanların dış dünyanın

00:54:22.379 --> 00:54:25.715
kontrolünü kazanması ve arzularına göre

00:54:25.739 --> 00:54:29.233
şekillendirmeye çalışmasını görürüz.

00:54:29.257 --> 00:54:32.445
Diğer hayvanların,
nehirlerin, ormanların kontrolünü de

00:54:32.469 --> 00:54:34.000
elde ettik ve

00:54:34.024 --> 00:54:37.517
onları tamamen, yeniden şekillendirdik,

00:54:37.541 --> 00:54:40.902
kendimizi tatmin etmeksizin ekolojik

00:54:40.926 --> 00:54:44.104
bir zarara sebep olduk.

NOTE Paragraph

00:54:44.128 --> 00:54:47.930
Bir sonraki adım, içimize
dönerek tamam, dış dünyanın

00:54:47.954 --> 00:54:52.502
kontrolünü ele geçirmek bizi

00:54:52.526 --> 00:54:54.390
tatmin etmedi demektir.

00:54:54.414 --> 00:54:57.113
Şimdi içimizdeki
dünyanın kontrolünü ele geçirelim.

00:54:57.137 --> 00:54:59.300
21. yüzyılda bu bilimde, teknolojide

00:54:59.324 --> 00:55:03.620
ve endüstride gerçekten büyük bir proje --

00:55:03.644 --> 00:55:07.166
içimizdeki dünyanın
kontrolünü ele geçirmeyi denemek ve

00:55:07.190 --> 00:55:12.113
nasıl bedenler, beyinler ve zihinler
oluşturulacağını, üretileceğini öğrenmek.

00:55:12.137 --> 00:55:16.779
Bunlar muhtemelen 21. yüzyılın
ekonomisinin ana ürünleri olacak.

00:55:16.803 --> 00:55:20.624
İnsanlar geleceği düşündüğünde
çok nadiren şöyle düşünüyorlar,

00:55:20.648 --> 00:55:24.595
"Ah, bedenimin ve beynimin
kontrolünü ele geçireceğim."

00:55:24.619 --> 00:55:27.429
Bunun çok tehlikeli olduğunu düşünüyorum.

NOTE Paragraph

00:55:27.453 --> 00:55:30.719
Bir önceki tarihimizden
öğrendiğim bir şey varsa eğer, o da şu;

00:55:30.743 --> 00:55:34.656
evet, yönlendirme gücü
kazanıyoruz, fakat ekolojik sistemin

00:55:34.680 --> 00:55:37.470
karmaşıklığını
gerçekten anlamadığımız için,

00:55:37.494 --> 00:55:39.299
şu anda ekolojik bir

00:55:39.323 --> 00:55:43.013
erimeyle yüzleşiyoruz.

00:55:43.037 --> 00:55:48.443
Ve içimizdeki dünyayı da,
onu tam olarak anlamadan

00:55:48.467 --> 00:55:50.599
yeniden şekillendirmeye çalışırsak,

00:55:50.623 --> 00:55:54.939
özellikle de ruhsal
sistemimizin karmaşıklığını anlamadan,

00:55:54.963 --> 00:55:59.623
içsel ekolojik bir
felakete yol açabiliriz ve içimizde

00:55:59.647 --> 00:56:03.190
ruhsal bir erimeyle karşılaşırız.

NOTE Paragraph

00:56:04.270 --> 00:56:06.712
CA: Parçaları birleştirirsek --

00:56:06.736 --> 00:56:09.416
mevcut politika,
gelişmekte olan teknoloji,

00:56:09.440 --> 00:56:11.590
az önce bahsettiğim türden endişeler --

00:56:11.614 --> 00:56:14.709
yani, geleceği düşündüğün
zaman sen de oldukça umutsuz

00:56:14.733 --> 00:56:16.354
bir yerdesin gibi görünüyor.

00:56:16.378 --> 00:56:17.960
Oldukça endişeleniyorsun.

00:56:17.984 --> 00:56:19.176
Doğru mu?

00:56:19.200 --> 00:56:25.888
Ve umut için bir neden varsa
eğer, bunu nasıl ifade ederdin?

NOTE Paragraph

00:56:25.912 --> 00:56:30.075
YNH: En tehlikeli olasılıklara
odaklanmanın nedeni kısmen

00:56:30.099 --> 00:56:33.120
bir tarih bilimci ve sosyal
eleştirmen olarak bunun işim veya

00:56:33.144 --> 00:56:34.925
sorumluluğum olması.

00:56:34.949 --> 00:56:39.711
Yani, endüstri genelde
pozitif yanlara odaklanır, yani

00:56:39.735 --> 00:56:43.096
tüm bu yeni teknolojilerin daha
tehlikeli olasılıklarının altını çizmek

00:56:43.120 --> 00:56:47.561
tarih bilimcilerin,
filozofların, sosyologların işidir.

00:56:47.585 --> 00:56:50.068
Bunların kaçınılmaz
olduğunu düşünmüyorum.

00:56:50.092 --> 00:56:53.131
Teknoloji asla belirleyici değildir.

00:56:53.155 --> 00:56:54.872
Aynı teknolojiyi çok farklı

00:56:54.896 --> 00:56:57.887
toplum türleri
üretmekte kullanabilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:56:57.911 --> 00:56:59.949
20. yüzyıla bakarsanız,

00:56:59.973 --> 00:57:02.754
Endüstri Devrimi'nin teknolojilerine,

00:57:02.778 --> 00:57:05.835
trenler, elektrik ve bunların hepsi

00:57:05.859 --> 00:57:08.911
komünist bir diktatörlük,
faşist bir rejim ya da liberal bir

00:57:08.935 --> 00:57:11.740
demokrasi yaratmak için kullanılabilirdi.

00:57:11.764 --> 00:57:14.292
Trenler size onlarla
ne yapacağınızı söylemediler.

00:57:14.316 --> 00:57:18.768
Benzer şekilde, şu anda, yapay
zekâ, biyomühendislik ve tüm bunlar --

00:57:18.792 --> 00:57:22.306
tek bir neticeyi önceden belirleyemezler.

00:57:22.886 --> 00:57:26.063
İnsanlar mücadele edebilir ve

00:57:26.087 --> 00:57:27.778
insanların yeni bir teknolojiye

00:57:27.802 --> 00:57:31.542
karşı ayaklanmalarının en güzel örneği

00:57:31.566 --> 00:57:33.289
nükleer silahlar.

00:57:33.313 --> 00:57:36.322
1940 ve 50'lerin sonlarında

00:57:36.346 --> 00:57:38.485
çoğu insan Soğuk Savaş'ın er ya da geç

00:57:38.509 --> 00:57:42.815
nükleer bir kargaşayla biteceğine
ve medeniyetlerini yok edeceğine

00:57:42.839 --> 00:57:44.614
ikna olmuştu.

00:57:44.638 --> 00:57:46.118
Bu gerçekleşmedi.

00:57:46.142 --> 00:57:52.562
Nükleer silahlar aslında tüm
dünyada insanları, uluslararası

00:57:52.586 --> 00:57:57.327
politikalarını yönetme
biçimlerini değiştirerek şiddeti azaltmaya

00:57:57.351 --> 00:57:59.720
teşvik etti.

NOTE Paragraph

00:57:59.744 --> 00:58:02.983
Ve birçok ülke, politik araçlarından

00:58:03.007 --> 00:58:04.881
savaşı çıkardılar.

00:58:04.905 --> 00:58:09.175
Artık isteklerini savaşla yürütmüyorlar.

00:58:09.580 --> 00:58:12.850
Tüm ülkeler bunu
yapmadı, ama çoğu yaptı.

00:58:12.874 --> 00:58:16.808
Uluslararası şiddetin
1945'ten bu yana çarpıcı bir şekilde

00:58:16.832 --> 00:58:22.934
inişe geçmesinin en
önemli nedeni bu olabilir ve

00:58:22.958 --> 00:58:26.296
günümüzde, söylediğim gibi,
savaşta ölen insan sayısından çok

00:58:26.320 --> 00:58:28.527
intihar eden insan var.

00:58:28.551 --> 00:58:33.380
Bu da sanırım bize insanların

00:58:33.404 --> 00:58:37.246
en korkunç teknoloji olsa bile ayaklanıp

00:58:37.270 --> 00:58:39.805
bir şeyler yapabileceğinin ve bundan

00:58:39.829 --> 00:58:42.852
aslında iyi bir şey
çıkabileceğinin örneğini veriyor.

00:58:42.876 --> 00:58:47.163
Sorun, hata için
çok az sınırımızın olması.

00:58:47.187 --> 00:58:49.396
Eğer doğru yapmazsak,

00:58:49.420 --> 00:58:53.091
tekrar denemek için
ikinci bir şansımız olmayabilir.

NOTE Paragraph

00:58:54.337 --> 00:58:55.904
CA: Bu çok etkileyici bir nottu

00:58:55.928 --> 00:58:58.733
ve sanırım bunu
bir sonuca bağlayabiliriz.

00:58:58.757 --> 00:59:01.868
Toparlamadan önce burada ve
evrensel TED topluluğunda izleyen

00:59:01.892 --> 00:59:07.438
veya çevrim içi izleyen tüm
seyircilere şunu söyleyeceğim:

00:59:07.462 --> 00:59:10.355
Söyleşilerde bize yardımcı olun.

00:59:10.379 --> 00:59:12.929
Bizim gibi, sizler de farklı

00:59:12.953 --> 00:59:15.933
bir sohbet türü bulmamız
gerektiğine her zamankinden daha

00:59:15.957 --> 00:59:18.190
çok inanırsanız, bize yardımcı olun.

00:59:18.214 --> 00:59:20.237
Diğer insanlara ulaşın,

00:59:21.269 --> 00:59:24.009
aynı fikirde olmadığınız
insanlarla sohbet etmeyi,

00:59:24.033 --> 00:59:25.216
onları anlamayı,

00:59:25.240 --> 00:59:26.770
parçaları birleştirmeyi deneyin

00:59:26.794 --> 00:59:30.686
ve bu sohbetleri nasıl
ileriye taşıyabileceğimizi düşünmemizde

00:59:30.710 --> 00:59:32.964
bizlere yardımcı olun, böylece şu anda

00:59:32.988 --> 00:59:35.733
dünyada olup bitene
gerçek bir katkı sağlayabiliriz.

NOTE Paragraph

00:59:35.757 --> 00:59:39.076
Bana kalırsa şu anda herkes

00:59:39.100 --> 00:59:41.410
politika konusunda daha canlı,

00:59:41.434 --> 00:59:43.963
daha ilgili, daha bağlı hissediyor.

00:59:43.987 --> 00:59:46.441
Riskler oldukça yüksek görünüyor,

00:59:46.465 --> 00:59:50.977
bu yüzden ona akıllıca
bir tepki vermemizde yardımcı olun.

NOTE Paragraph

00:59:51.001 --> 00:59:52.596
Yuval Harari, teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:59:52.620 --> 00:59:55.928
(Alkış)