0:00:00.888,0:00:04.642
Chris Anderson: Merhaba.[br]TED Diyalogları'na hoş geldiniz.

0:00:04.666,0:00:08.253
Bu, güncel politik[br]çalkantılar ile ilgili çekilecek

0:00:08.277,0:00:11.589
serinin ilk kısmı.

0:00:12.265,0:00:13.434
Sizi bilmiyorum ama;

0:00:13.458,0:00:17.069
ben bu ülkede ve dünyada[br]gittikçe çoğalan anlaşmazlıktan

0:00:17.093,0:00:18.589
oldukça endişelenmeye başladım.

0:00:18.613,0:00:20.973
Kimse birbirini dinlemiyor. Değil mi?

0:00:21.564,0:00:22.727
Dinlemiyor.

0:00:22.751,0:00:26.487
Yani, daha farklı bir sohbet türüne[br]ihtiyacımız varmış gibi geliyor,

0:00:26.511,0:00:32.439
bilemiyorum, belki de daha geniş[br]bir kapsamda mantığa, dinlemeye,

0:00:32.463,0:00:34.130
anlamaya odaklı bir sohbet.

0:00:34.840,0:00:37.867
En azından TED Diyalogları'nda[br]bugünden itibaren denemeye

0:00:37.891,0:00:39.083
çalışacağımız şey bu.

0:00:39.107,0:00:41.733
Ve bu yeni başlangıçta, bir başkası

0:00:41.757,0:00:44.566
beni bu kadar heyecanlandıramazdı.

0:00:44.590,0:00:48.440
Bunu söylemekte acele ediyorum,[br]fakat bu zihin, gezegendeki herkesten

0:00:48.464,0:00:50.235
farklı düşünen bir zihin.

0:00:50.259,0:00:51.418
Ciddiyim.

0:00:51.442,0:00:52.704
(Yuval Noah Harari gülüyor)

0:00:52.728,0:00:53.892
Ciddiyim.

0:00:53.916,0:00:57.198
Tarihi, altında yatan fikirlerle

0:00:57.198,0:01:01.048
nefesinizi kesecek biçimde sentezliyor.

0:01:01.072,0:01:04.481
Bazılarınız bu[br]kitabı tanıyacaktır, "Sapiens".

0:01:04.505,0:01:06.248
"Sapiens"i okuyan var mı?

0:01:06.272,0:01:07.484
(Alkış)

0:01:07.508,0:01:10.653
Yani, kitabını elimden bırakamadım.

0:01:10.677,0:01:14.551
İnsanlığın hikâyesini, farklı düşünmemizi

0:01:14.575,0:01:18.377
sağlayan büyük fikirler[br]aracılığıyla anlatma biçimi --

0:01:18.401,0:01:20.136
adeta inanılmazdı.

0:01:20.160,0:01:21.384
Haftaya ABD'de

0:01:21.408,0:01:24.484
yayınlanacak olan kitabınız da burada.

0:01:24.508,0:01:25.659
YNH: Evet, haftaya.

0:01:25.683,0:01:26.857
CA: "Homo Deus".

0:01:26.881,0:01:29.946
Evet, bu da ilerideki yüz yılın tarihi.

0:01:30.521,0:01:32.371
Okuma şansım oldu.

0:01:32.395,0:01:34.785
Oldukça etkileyici ve sanırım

0:01:34.809,0:01:39.074
bazıları için oldukça ürkütücü.

0:01:39.605,0:01:40.848
Kesinlikle okunmalı.

0:01:40.872,0:01:46.450
Dürüst olmak gerekirse, şu an[br]dünyada olup bitenler hakkında mantık

0:01:46.474,0:01:50.450
yürütmemize daha fazla[br]yardımcı olacak birisi daha yok.

0:01:50.474,0:01:54.631
Öyleyse Yuval Noah Harari'ye[br]sıcak bir hoş geldin diyelim lütfen.

0:01:54.655,0:01:58.048
(Alkış)

0:02:02.900,0:02:06.645
Facebook ve Web üzerindeki[br]arkadaşlarla bir araya gelmek muhteşem.

0:02:06.669,0:02:08.246
Merhaba, Facebook.

0:02:08.270,0:02:12.196
Ve hepiniz, ben Yuval'a soru[br]sormaya başladığımda, kendi sorularınızı

0:02:12.220,0:02:13.872
oluşturabilirsiniz; mutlaka

0:02:13.896,0:02:16.543
günümüzün politik[br]skandalları ile ilgili değil, daha

0:02:16.567,0:02:21.336
geniş bir açıdan:[br]Nereye gidiyoruz? Bununla ilgili.

0:02:22.517,0:02:24.283
Hazır mısınız? Başlıyoruz.

0:02:24.307,0:02:25.582
Evet Yuval, buradayız:

0:02:25.606,0:02:29.326
New York, 2017,[br]yeni bir başkanımız var

0:02:29.350,0:02:32.471
ve şok dalgaları dünyaya yayılıyor.

0:02:32.495,0:02:33.964
Dünyada neler oluyor?

0:02:35.115,0:02:37.361
YNH: Bana kalırsa olup biten, temelde

0:02:37.385,0:02:39.675
hikâyemizi kaybetmiş olmamız.

0:02:40.144,0:02:42.611
İnsanlar hikâyelerle düşünür ve

0:02:42.635,0:02:46.297
hikâyeler anlatarak[br]dünyayı anlamlandırmaya çalışırız.

0:02:46.321,0:02:47.738
Geçtiğimiz birkaç yıl için,

0:02:47.762,0:02:50.632
dünyada olup bitene dair çok basit ve

0:02:50.656,0:02:52.405
çok etkileyici bir hikâyemiz var.

0:02:52.429,0:02:55.593
Hikâye şunu[br]söylüyor, ah, olup biten şey

0:02:55.617,0:02:58.233
ekonominin küreselleşmesi,

0:02:58.257,0:03:00.400
politikanın liberalleşmesi

0:03:00.424,0:03:04.423
ve bu ikisinin karışımı[br]dünyada cenneti yaratacak

0:03:04.447,0:03:07.546
ve ekonomiyi küreselleştirmeye,[br]politik sistemi liberalleştirmeye

0:03:07.570,0:03:09.381
devam etmemiz gerekiyor

0:03:09.405,0:03:11.310
ve her şey muhteşem olacak.

0:03:11.334,0:03:14.066
2016 yılı, çok büyük bir kesimin,

0:03:14.090,0:03:18.050
hatta Batı dünyasının[br]bile, bu hikâyeye inanmayı

0:03:18.074,0:03:20.480
bir kenara bıraktığı andır.

0:03:20.504,0:03:22.636
İyi ya da kötü[br]nedenlerle -- bu önemli değil.

0:03:22.660,0:03:24.881
İnsanlar bu hikâyeye inanmayı bıraktı

0:03:24.905,0:03:28.681
ve eğer bir hikâyeniz yoksa,[br]neler olup bittiğini anlayamazsınız.

0:03:29.212,0:03:33.179
CA: Bir yanın bu hikâyenin aslında[br]çok etkili bir hikâye olduğuna inanıyor.

0:03:33.203,0:03:34.397
İşe yaradı.

0:03:34.421,0:03:35.898
YNH: Bir yere kadar, evet.

0:03:35.922,0:03:37.984
Bazı ölçülere göre, insanoğlunun

0:03:38.008,0:03:40.593
yaşayabileceği en güzel zamanı

0:03:40.617,0:03:42.044
yaşıyoruz.

0:03:42.068,0:03:44.508
Bugün, tarihte bir ilk olarak,

0:03:44.532,0:03:48.945
çok yemekten ölen insanların[br]sayısı, az yemekten ölenlerden daha fazla,

0:03:48.969,0:03:50.741
bu muhteşem bir başarı.

0:03:50.765,0:03:53.448
(Kahkahalar)

0:03:53.472,0:03:55.173
Ayrıca tarihte bir ilk olarak

0:03:55.197,0:03:59.332
insanlar, bulaşıcı[br]hastalıktan çok, yaşlılıktan ölüyorlar

0:03:59.356,0:04:02.150
ve şiddet de azaldı.

0:04:02.174,0:04:03.604
Tarihte bir ilk olarak

0:04:03.628,0:04:08.959
intihar edenlerin sayısı;[br]cinayet, terör ve savaş yüzünden

0:04:08.983,0:04:10.823
ölen insan sayısından daha çok.

0:04:10.847,0:04:15.007
İstatistiksel olarak, siz[br]kendinizin en büyük düşmanısınız.

0:04:15.031,0:04:17.037
En azından, dünyadaki tüm insanlar

0:04:17.061,0:04:20.183
içerisinde, sizin kendinizi[br]öldürme ihtimaliniz daha yüksek --

0:04:20.207,0:04:21.474
(Kahkahalar)

0:04:21.498,0:04:24.542
bu da yine iyi bir haber --

0:04:24.566,0:04:26.190
(Kahkahalar)

0:04:26.214,0:04:30.515
daha önceki dönemlerde[br]gördüğümüz şiddet derecesine kıyaslarsak.

0:04:30.539,0:04:32.775
CA: Fakat dünyayı[br]bir araya getirme süreci,

0:04:32.799,0:04:36.698
kendisini dışlanmış hisseden[br]büyük bir insan grubuyla sonuçlandı

0:04:36.722,0:04:38.353
ve onlar da buna tepki verdiler.

0:04:38.377,0:04:40.363
Ayrıca bir de mermimiz var,

0:04:40.387,0:04:42.698
sistemin tamamını[br]delip geçen türden bir mermi.

0:04:42.722,0:04:46.114
Yani, olan bitenden ne çıkarıyorsun?

0:04:46.138,0:04:49.416
İnsanların politikayı[br]düşünme biçimi eskiymiş gibi,

0:04:49.440,0:04:52.296
sağ-sol ayrımı yok edildi ve değiştirildi.

0:04:52.320,0:04:53.917
Bunu nasıl düşünmeliyiz?

0:04:53.941,0:04:58.325
YNH: Evet, 20. yüzyılın[br]sağ-sol politik modeli şu anda

0:04:58.349,0:05:00.056
oldukça alakasız

0:05:00.080,0:05:04.582
ve bugünkü gerçek ayrım[br]küresel ve ulusal veya küresel

0:05:04.606,0:05:06.395
ve yerel arasında.

0:05:06.419,0:05:09.276
Ve bunun şu anda tüm dünyada

0:05:09.300,0:05:11.445
asıl mücadele olduğunu görüyorsunuz.

0:05:11.469,0:05:14.905
Muhtemelen tamamen yeni[br]politik modellere ve tamamen yeni

0:05:14.929,0:05:19.989
politik düşünce[br]biçimlerine ihtiyacımız var.

0:05:20.499,0:05:26.029
Esas itibarıyla söyleyebileceğimiz[br]şey, yeni küresel bir ekolojimiz var,

0:05:26.053,0:05:29.994
küresel bir ekonomimiz var,[br]fakat ulusal politikalarımız var

0:05:30.018,0:05:31.755
ve bu ikisi bir arada işlemiyor.

0:05:31.779,0:05:34.005
Bu da politik sistemi etkisiz kılıyor,

0:05:34.029,0:05:37.553
çünkü yaşamımızı şekillendiren[br]güçler üzerinde bir kontrolü yok.

0:05:37.577,0:05:40.856
Bu dengesizlik için[br]temelde iki çözümümüz var:

0:05:40.880,0:05:45.454
Ya ekonomi daha az küreselleştirilecek[br]ve ulusal ekonomiye dönüştürülecek

0:05:45.478,0:05:47.646
ya da politik sistem küreselleştirilecek.

0:05:48.948,0:05:53.613
CA: Sanırım çoğu liberal, [br]Trump'ın ve hükûmetinin

0:05:53.637,0:06:00.073
telafi edilemez biçimde kötü[br]olduğunu düşünüyor, her açıdan

0:06:00.097,0:06:02.756
berbat olduğunu.

0:06:02.780,0:06:09.203
Burada, en azından anlamaya[br]değecek bir anlatı ya da politik felsefe

0:06:09.227,0:06:11.031
görüyor musun?

0:06:11.055,0:06:13.100
Bu felsefeyi nasıl ifade ederdin?

0:06:13.124,0:06:15.423
Bu yalnızca milliyetçilik felsefesi mi?

0:06:16.254,0:06:21.654
YNH: Bana kalırsa[br]altında yatan his ya da fikir şu;

0:06:21.678,0:06:26.170
politik sistem --[br]bir şey bozuk burada.

0:06:26.194,0:06:29.964
Artık sıradan insanı güçlendirmiyor.

0:06:29.988,0:06:33.488
Artık sıradan insanla çok da ilgilenmiyor

0:06:33.512,0:06:38.331
ve bu politik hastalık[br]teşhisinin doğru olduğunu düşünüyorum.

0:06:38.355,0:06:41.714
Cevaplara gelince, daha az eminim.

0:06:41.738,0:06:45.221
Bana kalırsa gördüğümüz[br]şey insanların verdiği ani tepki:

0:06:45.245,0:06:47.803
Bir şey işe yaramıyorsa, geri dönelim.

0:06:47.827,0:06:49.448
Bunu tüm dünyada görüyorsunuz,

0:06:49.472,0:06:53.898
politik sistemdeki insanlar,[br]neredeyse hiç kimse, insanlığın

0:06:53.922,0:06:58.115
nereye gittiğine dair geleceğe[br]odaklı bir vizyona sahip değil.

0:06:58.139,0:07:01.165
Neredeyse her yerde[br]geriye dönük vizyon görüyorsunuz:

0:07:01.189,0:07:03.235
"Amerika'yı tekrar mükemmelleştirelim",

0:07:03.259,0:07:06.688
sanki 50'lerde, 80'lerde[br]mükemmelmiş gibi -- bilmiyorum --

0:07:06.712,0:07:07.882
oraya geri dönelim.

0:07:07.906,0:07:12.627
Lenin'den birkaç yüz[br]yıl sonra Rusya'ya gidiyorsunuz,

0:07:12.651,0:07:14.522
Putin'in gelecek vizyonu da temelde,

0:07:14.546,0:07:17.743
ah, Çar imparatorluğuna geri dönelim.

0:07:17.767,0:07:20.159
Ve İsrail'de, geldiğim yerde,

0:07:20.183,0:07:23.435
günümüzün en yeni politik vizyonu şu:

0:07:23.459,0:07:25.310
"Tapınağı tekrar inşa edelim".

0:07:25.334,0:07:28.312
Yani, 2.000 yıl geriye gidelim.

0:07:28.336,0:07:33.162
İnsanlar geçmişte bir zamanda[br]kaybettiğimizi düşünüyorlar ve

0:07:33.186,0:07:36.924
geçmişte şehirde[br]yolu kaybetmişsiniz gibi

0:07:36.948,0:07:40.098
ve tamam diyorsunuz, güvenli[br]hissettiğim yere geri dönüp tekrar

0:07:40.122,0:07:41.484
başlamalıyım.

0:07:41.508,0:07:43.081
Bunun işe yarayacağını sanmıyorum

0:07:43.105,0:07:46.007
fakat çoğu insan[br]için bu içgüdüsel bir şey.

0:07:46.031,0:07:47.683
CA: Peki neden işe yaramaz?

0:07:47.707,0:07:51.346
"Önce Amerika", birçok[br]açıdan çekici bir slogan.

0:07:51.370,0:07:55.247
Vatanseverlik, çoğu[br]açıdan, çok asil bir şeydir.

0:07:55.271,0:07:58.012
Yüksek sayıda insanı işbirliğine teşvik

0:07:58.036,0:07:59.626
etmek gibi bir rol oynar.

0:07:59.650,0:08:03.532
Neden her bir ülkenin kendini[br]öncelikli koyduğu ülkelerin

0:08:03.556,0:08:06.333
örgütlendiği bir dünyaya sahip[br]olmayalım?

0:08:07.373,0:08:10.692
YNH: Asırlar boyunca,[br]hatta yüzyıllar boyunca,

0:08:10.716,0:08:13.478
vatanseverlik işe yaradı.

0:08:13.502,0:08:15.381
Tabii ki savaşlara ve [br]birçok şeye neden oldu,

0:08:15.405,0:08:18.360
fakat kötüye[br]çok da odaklanmamalıyız.

0:08:18.384,0:08:21.926
Vatanseverlikle ilgili[br]birçok pozitif şey de vardır ve

0:08:21.950,0:08:25.724
çok sayıda insanın[br]birbirini önemsemesini,

0:08:25.748,0:08:27.162
birbirine yakınlık

0:08:27.186,0:08:28.792
göstermelerini ve kolektif eylem

0:08:28.816,0:08:32.030
için bir araya gelmelerini[br]sağlamak olumlu bir şeydir.

0:08:32.054,0:08:34.749
İlk uluslara bakarsanız eğer,

0:08:34.773,0:08:36.598
yani, binlerce yıl öncesine,

0:08:36.622,0:08:40.028
Çin'de Sarı Irmak[br]bölgesinde yaşamış insanlara --

0:08:40.052,0:08:42.495
çok, çok farklı kabileler vardı

0:08:42.519,0:08:46.889
ve hepsi yaşamlarını sürdürmek[br]ve refah için ırmağa bağlı yaşıyordu,

0:08:46.913,0:08:51.222
fakat aynı zamanda dönemsel[br]sellere ve dönemsel kuraklığa

0:08:51.246,0:08:52.846
maruz kalıyorlardı.

0:08:52.870,0:08:55.905
Ve hiçbir kabile bir şey yapamıyordu,

0:08:55.929,0:09:00.089
çünkü her biri ırmağın[br]ufak bir kısmını kontrol ediyordu.

0:09:00.113,0:09:02.877
Sonra, uzun ve karmaşık bir[br]süreçte, kabileler Çin ulusunu

0:09:02.901,0:09:06.825
kurmak için birleştiler,

0:09:06.849,0:09:09.483
Çin ulusu da Sarı Irmak'ın[br]tamamını kontrol ediyordu

0:09:09.507,0:09:14.954
ve baraj, kanal inşa[br]edip ırmağı düzenlemek ve

0:09:14.978,0:09:19.229
sel ve kuraklığı önleyerek[br]refah düzeyini herkes için

0:09:19.253,0:09:22.440
yükseltmek amacıyla

0:09:22.464,0:09:25.564
yüz binlerce insanı bir araya getiriyordu.

0:09:25.588,0:09:28.205
Bu, dünyanın çoğu yerinde işe yaradı.

0:09:28.229,0:09:31.355
Fakat 21. yüzyılda teknoloji

0:09:31.379,0:09:34.814
tüm bunları temelden değiştiriyor.

0:09:34.838,0:09:37.552
Şu anda -- dünyadaki tüm insanlar --

0:09:37.576,0:09:41.393
aynı siber ırmağın yanında yaşıyoruz ve

0:09:41.417,0:09:47.023
hiçbir ulus, ırmağı[br]kendi başına düzenleyemiyor.

0:09:47.047,0:09:51.090
Hep birlikte, tek bir gezegende yaşıyoruz

0:09:51.114,0:09:53.875
ve gezegen bizim[br]eylemlerimizin tehdidi altında.

0:09:53.899,0:09:57.915
Ve eğer bir tür[br]küresel işbirliğiniz yoksa,

0:09:57.939,0:10:03.082
konu ister iklim değişikliği[br]olsun, ister teknolojik parçalanma,

0:10:03.106,0:10:06.809
milliyetçilik, sorunlarla mücadele[br]etmek için doğru düzeyde değildir.

0:10:07.761,0:10:09.952
CA: Yani çoğu[br]eylemin, çoğu sorunun ulusal

0:10:09.976,0:10:13.924
ölçekte yer aldığı bir dünyada

0:10:13.948,0:10:16.304
bu güzel bir fikirdi,

0:10:16.328,0:10:19.126
fakat senin iddian, bugün[br]önem arz eden çoğu meselenin

0:10:19.150,0:10:22.294
artık ulusal değil,[br]küresel bir ölçekte yer alması.

0:10:22.318,0:10:26.127
YNH: Kesinlikle. Günümüzde dünyanın

0:10:26.151,0:10:28.540
tüm büyük sorunları özünde küresel

0:10:28.564,0:10:30.055
sorunlardır ve

0:10:30.079,0:10:33.976
küresel işbirliği olmazsa çözülemezler.

0:10:34.000,0:10:35.629
Bu, insanların verdiği en belirgin

0:10:35.653,0:10:39.057
örnek olarak, yalnızca[br]iklim değişikliği değildir.

0:10:39.081,0:10:42.159
Ben daha çok teknolojik[br]parçalanma açısından düşünüyorum.

0:10:42.183,0:10:45.233
Örneğin, yapay zekâyı düşünecek olursanız,

0:10:45.257,0:10:48.250
önümüzdeki 20, 30 yıl içerisinde

0:10:48.274,0:10:52.158
yüz milyonlarca insan[br]iş piyasasından çıkarılacak --

0:10:52.182,0:10:54.433
bu küresel düzeyde bir sorun.

0:10:54.457,0:10:57.960
Bu, tüm ülkelerin ekonomisini dağıtacak.

0:10:57.984,0:11:01.647
Ve benzer şekilde, örneğin,[br]biyomühendisliği ve bunu yürütmekten

0:11:01.671,0:11:04.626
korkan insanları düşünürseniz,

0:11:04.650,0:11:07.311
bilmiyorum, insanlarda[br]genetik mühendisliği araştırması,

0:11:07.335,0:11:12.624
bu, tek bir ülke, örneğin ABD,[br]insan üzerinde genetik deneyleri

0:11:12.648,0:11:15.972
yasaklarsa, fakat Çin veya Kuzey Kore bunu

0:11:15.996,0:11:19.626
yapmaya devam ederse, bu işe yaramaz.

0:11:19.650,0:11:22.390
Yani ABD bunu tek başına çözemez ve

0:11:22.414,0:11:27.297
ABD üzerinde hemen[br]aynısını yapma baskısı ortaya çıkar,

0:11:27.321,0:11:32.211
çünkü yüksek riskli, yüksek[br]kazançlı teknolojiden bahsediyoruz.

0:11:32.235,0:11:36.943
Eğer birisi yapıyorsa,[br]ben de geride kalmayı göze alamam.

0:11:36.967,0:11:42.655
Kalıtım mühendisliği gibi şeyler[br]üzerinde düzenleme, etkili düzenleme

0:11:42.679,0:11:44.772
yapmanın tek yolu,

0:11:44.796,0:11:46.808
küresel düzenlemelere sahip olmaktır.

0:11:46.832,0:11:51.870
Yalnızca ulusal düzenlemelere[br]sahipseniz, kimse geride kalmak istemez.

0:11:51.894,0:11:53.902
CA: Bu oldukça ilginç.

0:11:53.926,0:11:55.857
Öyle görünüyor ki bu, buradaki

0:11:55.881,0:11:59.353
farklı taraflar arasında en[br]azından yapıcı bir sohbet yaratmak için

0:11:59.377,0:12:01.050
bir anahtar olabilir,

0:12:01.074,0:12:04.216
çünkü bizi olduğumuz[br]yere getiren öfkenin başlangıç

0:12:04.240,0:12:06.937
noktasının, iş kaybıyla[br]ilgili mantıklı endişeler olduğu

0:12:06.961,0:12:09.709
konusunda herkesin[br]hemfikir olduğunu düşünüyorum.

0:12:09.733,0:12:13.374
İş gitti, geleneksel yaşam[br]tarzı gitti ve insanların buna

0:12:13.398,0:12:16.773
öfke duyması şaşılacak bir şey değil.

0:12:16.797,0:12:21.349
Ve genel olarak[br]küreselleşmeyi, küresel seçkinleri,

0:12:21.373,0:12:24.120
bunu onların iznini[br]almadan yapmakla suçladılar

0:12:24.144,0:12:26.239
ve bu yerinde bir[br]yakınmaymış gibi görünüyor.

0:12:26.263,0:12:29.572
Fakat senden duyduğum[br]şey şu -- yani ana soru şu:

0:12:29.596,0:12:35.057
Şu anda olan ve devam eden[br]iş kaybının gerçek nedeni nedir?

0:12:35.081,0:12:37.857
Küreselleşmeyle ilgili olduğuna göre,

0:12:37.881,0:12:42.003
buna doğru karşılık, evet,[br]sınırları kapatmak ve insanları

0:12:42.027,0:12:46.007
dışarıda tutmak ve ticaret[br]anlaşmalarını değiştirmek ve benzerleri.

0:12:46.031,0:12:47.387
Fakat sen, sanırım, aslında

0:12:47.411,0:12:52.202
iş kaybının en büyük nedeninin[br]tamamen bu olmayacağını söylüyorsun.

0:12:52.226,0:12:55.940
Teknolojik sorunlardan[br]kaynaklanacağını ve birbirine

0:12:55.964,0:12:57.976
bağlı bir dünya olarak hareket etmezsek

0:12:58.000,0:13:00.095
bunu çözme[br]şansımızın olmadığını söylüyorsun.

0:13:00.119,0:13:01.638
YNH: Evet, bana kalırsa,

0:13:01.662,0:13:04.903
şimdiki zamanı[br]bilmiyorum, fakat geleceğe bakarsak,

0:13:04.927,0:13:08.004
Pennsylvania'da insanları[br]işlerinden edecek olanlar Meksikalılar

0:13:08.028,0:13:09.595
veya Çinliler değiller,

0:13:09.619,0:13:11.362
robotlar ve algoritmalar.

0:13:11.386,0:13:12.944
Yani eğer Kaliforniya sınırına

0:13:12.944,0:13:15.594
büyük bir duvar inşa [br]etmeyi planlamıyorsan,

0:13:15.594,0:13:16.728
(Kahkahalar)

0:13:16.752,0:13:20.443
Meksika sınırındaki[br]duvar çok etkisiz kalacak.

0:13:20.467,0:13:26.815
Ve seçim öncesi[br]tartışmaları izlerken çok şaşırdım,

0:13:26.839,0:13:32.576
Trump'ın, robotlar sizin işinizi[br]alacak diyerek insanları korkutmaya

0:13:32.600,0:13:35.176
çalışmamasına çok şaşırdım.

0:13:35.200,0:13:37.499
Bu doğru olmasa bile, fark etmez.

0:13:37.523,0:13:41.041
Bu, insanları korkutmada[br]aşırı etkili bir yol olabilirdi --

0:13:41.065,0:13:42.066
(Kahkahalar)

0:13:42.090,0:13:43.251
ve harekete geçirmede:

0:13:43.275,0:13:44.884
"Robotlar işlerinizi alacak!"

0:13:44.908,0:13:46.263
Kimse bu cümleyi kullanmadı.

0:13:46.287,0:13:48.979
Ve şundan korktum,

0:13:49.003,0:13:53.051
çünkü şu anlama geliyordu,[br]üniversitelerde, laboratuvarlarda

0:13:53.075,0:13:55.221
ve orada ne olursa olsun,

0:13:55.245,0:13:58.010
bu konu hakkında[br]yoğun bir tartışma zaten var,

0:13:58.034,0:14:02.128
fakat ana politik sistem[br]ve kamu içerisinde insanlar

0:14:02.152,0:14:04.262
büyük bir teknolojik

0:14:04.286,0:14:08.796
parçalanma olabileceğinin[br]farkında değiller --

0:14:08.820,0:14:12.942
200 yıl içerisinde değil,[br]10, 20, 30 yıl içerisinde --

0:14:12.966,0:14:15.536
ve kısmen, 2040, 2050'nin iş piyasasında

0:14:15.560,0:14:21.836
bugün okullarda çocuklara öğrettiğimiz[br]şeylerin çoğu tamamen alakasız olacağı

0:14:21.860,0:14:27.861
için, şu anda bunun için[br]bir şeyler yapmamız gerekiyor.

0:14:27.885,0:14:31.243
Böylece 2040'da düşünmemiz[br]gereken bir şey olmayacak.

0:14:31.267,0:14:34.860
Genç insanlara ne öğreteceğimizi[br]bugün düşünmemiz gerekiyor.

0:14:34.884,0:14:37.537
CA: Evet, hayır, kesinlikle.

0:14:38.595,0:14:42.512
Genelde tarihte, insanoğlunun[br]bilmeden yeni bir döneme girdiği

0:14:42.536,0:14:49.395
anlar hakkında yazılar yazıyorsun.

0:14:49.806,0:14:52.674
Kararlar alındı, teknolojiler gelişti

0:14:52.698,0:14:55.069
ve birdenbire dünya değişti,

0:14:55.093,0:14:57.560
muhtemelen herkes[br]için kötü olacak bir şekilde.

0:14:57.584,0:14:59.659
Ve "Sapiens"de verdiğin örneklerden birisi

0:14:59.683,0:15:01.774
gerçek bir insan için toprağı sürmek

0:15:01.798,0:15:05.352
anlamına gelen tarım devrimiydi,

0:15:05.376,0:15:08.556
ormanda altı saat ve daha[br]ilginç bir yaşam tarzı yerine,

0:15:08.580,0:15:14.828
12 saatlik yorucu bir iş gününü seçtiler.

0:15:14.852,0:15:15.894
(Kahkahalar)

0:15:15.918,0:15:19.107
Peki başka olası[br]bir değişim safhasında mıyız,

0:15:19.131,0:15:23.619
hiçbirimizin istemediği bir geleceğe[br]doğru uyur gezer gibi mi gidiyoruz?

0:15:24.058,0:15:26.791
YNH: Evet, kesinlikle.

0:15:26.815,0:15:28.652
Tarım devrimi esnasında olan şey,

0:15:28.676,0:15:33.096
uçsuz bucaksız[br]teknolojik ve ekonomik devrimin,

0:15:33.120,0:15:35.985
insan topluluğunu güçlendirmesiydi,

0:15:36.009,0:15:38.962
fakat gerçek bireysel hayatlara bakarsak,

0:15:38.986,0:15:42.480
herhangi bir elitin yaşamı[br]çok daha iyi hâle geldi ve

0:15:42.504,0:15:46.742
insanların çoğunun[br]yaşamları oldukça kötü hâle geldi.

0:15:46.766,0:15:49.471
21. yüzyılda bu tekrar olabilir.

0:15:49.495,0:15:54.361
Yeni teknolojiler elbette[br]insan topluluğunu güçlendirecektir.

0:15:54.385,0:15:57.105
Fakat bu tekrar ufak bir elitin

0:15:57.129,0:16:01.586
tüm ekini biçmesiyle, tüm[br]meyveleri almasıyla sonuçlanabilir ve

0:16:01.610,0:16:05.796
nüfusun çoğunluğu kendisini[br]olduğundan daha beter bir hâlde

0:16:05.820,0:16:07.121
bulabilir, yani o elitten

0:16:07.145,0:16:09.933
çok daha beter bir hâlde.

0:16:10.657,0:16:13.312
CA: Ve bu elitler[br]insan elitler bile olmayabilir.

0:16:13.336,0:16:15.093
Robotlar olabilir ya da --

0:16:15.117,0:16:17.324
YNH: Evet, gelişmiş[br]süper insanlar olabilir.

0:16:17.348,0:16:18.603
Sayborglar olabilir.

0:16:18.627,0:16:20.984
Tamamen inorganik elitler olabilir.

0:16:21.008,0:16:23.536
Hatta bilinçsiz[br]algoritmalar bile olabilir.

0:16:23.560,0:16:28.471
Şu anda dünyada[br]gördüğümüz şey, otoritenin insanlardan

0:16:28.495,0:16:30.764
algoritmalara geçmesi.

0:16:30.788,0:16:34.312
Kişisel hayatlar, ekonomik meseleler,

0:16:34.336,0:16:37.008
politik meseleler hakkında[br]daha ve daha fazla kararın

0:16:37.032,0:16:39.511
aslında algoritmalar tarafından alınması.

0:16:39.535,0:16:42.169
Bankadan kredi isterseniz,

0:16:42.193,0:16:46.890
muhtemelen kaderinizi bir[br]algoritma belirliyor, bir insan değil.

0:16:46.914,0:16:53.101
Ve genel izlenim, belki de[br]insanların kaybetmiş olmasıdır.

0:16:53.125,0:16:57.685
Dünya çok karmaşık, çok fazla veri var,

0:16:57.709,0:17:00.263
her şey çok hızlı değişiyor,

0:17:00.287,0:17:03.888
mesela Afrika savanında binlerce[br]yıl önce -- belirli bir çevreyle,

0:17:03.912,0:17:05.619
belirli bir bilgi ve veri

0:17:05.643,0:17:09.140
diziniyle baş etmek için --

0:17:09.164,0:17:12.648
gelişmiş olan bir şey,

0:17:12.672,0:17:17.008
21. yüzyılın gerçeklerini kaldıramaz ve

0:17:17.032,0:17:19.929
bunu belki de kaldırabilecek olan tek şey

0:17:19.953,0:17:22.025
büyük veri algoritmaları.

0:17:22.049,0:17:28.230
Yani otoritenin bizden[br]algoritmalara geçmesi şaşırtıcı değil.

0:17:28.857,0:17:32.706
CA: Pekâlâ, Yuval Harari[br]ile TED Diyalogları serisinin

0:17:32.730,0:17:35.027
ilkinde, New York'tayız

0:17:35.051,0:17:38.895
ve orada Facebook Live seyircisi var.

0:17:38.919,0:17:40.570
Bizimle olmanız heyecan verici.

0:17:40.594,0:17:42.696
Birkaç dakika[br]içerisinde sizin ve odadaki

0:17:42.720,0:17:44.434
seyircilerin sorularını

0:17:44.458,0:17:45.623
alacağız, göndermeye

0:17:45.647,0:17:47.611
devam edin.

0:17:47.635,0:17:51.532
Yuval, eğer bir şekilde[br]olan biten üzerinden yansıtılan,

0:17:51.556,0:17:57.691
yaklaşan teknolojik[br]tehlikeden ötürü milliyetçilikten

0:17:59.218,0:18:01.059
vazgeçmemiz gerektiğini

0:18:01.083,0:18:03.028
iddia edeceksen,

0:18:03.052,0:18:05.495
bu konuda küresel bir sohbet etmeliyiz.

0:18:05.519,0:18:08.947
Sorun şu ki, insanları buna[br]gerçekten inandırmak zor, bilmiyorum.

0:18:08.971,0:18:11.132
Yapay zekâ bir tehdit olabilir, vesaire.

0:18:11.156,0:18:13.882
İnsanların, en azından[br]bazı insanların derhal ve daha çok

0:18:13.906,0:18:15.941
ilgi gösterdiği şey, belki de,

0:18:15.965,0:18:17.549
iklim değişikliği,

0:18:17.573,0:18:22.466
belki de göçmenler,[br]nükleer silahlar gibi diğer meseleler.

0:18:22.490,0:18:27.536
Bu konuların bir şekilde[br]ele alınması gereken yerin,

0:18:27.560,0:18:31.109
şu anda bulunduğumuz[br]yer olduğunu iddia eder misin?

0:18:31.133,0:18:33.293
İklim değişikliğinden bahsettin,

0:18:33.317,0:18:36.973
fakat Trump buna inanmadığını söyledi.

0:18:36.997,0:18:39.436
Yani bir açıdan, bu senin en güçlü iddian,

0:18:39.460,0:18:42.206
aslında bunu konuşmamalısın.

0:18:42.230,0:18:44.416
YNH: Evet, ilk[br]bakışta iklim değişikliğinin

0:18:44.440,0:18:48.147
çok şaşırtıcı olduğunu düşünüyorum,

0:18:48.171,0:18:50.675
milliyetçilik ve iklim değişikliği

0:18:50.699,0:18:54.021
arasında çok yakın bir ilişki var.

0:18:54.045,0:18:58.632
Yani iklim değişikliğini reddedenler[br]neredeyse her zaman milliyetçiler.

0:18:58.656,0:19:00.737
Ve ilk bakışta düşünüyorsun: Neden?

0:19:00.761,0:19:01.914
Bağlantı nedir?

0:19:01.938,0:19:04.724
Sosyalistler neden iklim[br]değişimini reddetmiyor?

0:19:04.748,0:19:07.099
Ama sonra, düşününce, çok belirgin --

0:19:07.123,0:19:10.867
çünkü milliyetçiliğin, iklim[br]değişikliği için bir çözümü yok.

0:19:10.891,0:19:14.087
21. yüzyılda bir milliyetçi[br]olmak istiyorsanız eğer,

0:19:14.111,0:19:15.983
sorunu reddetmeniz gerekir.

0:19:16.007,0:19:20.494
Sorunun gerçekliğini kabul[br]ederseniz, o zaman dünyada hâlâ

0:19:20.518,0:19:23.294
vatanseverlik için, kendi[br]insanlarınıza ve ülkenize karşı

0:19:23.318,0:19:27.469
özel bağlılıklar için yer olduğunu

0:19:27.493,0:19:32.127
kabul etmeniz gerekir.

0:19:32.151,0:19:35.971
Hiç kimsenin bunu[br]bozmak istediğini düşünmüyorum.

0:19:35.995,0:19:38.996
Fakat iklim değişikliğiyle yüzleşmek için,

0:19:39.020,0:19:43.231
ulusun ötesinde bir[br]düzeyde bağlılık ve özveri

0:19:43.255,0:19:45.260
sahibi olmamız gerekiyor.

0:19:45.284,0:19:47.727
Ve bu imkânsız olmamalı,

0:19:47.751,0:19:51.443
çünkü insanlar birkaç[br]bağlılık katmanına sahip olabilirler.

0:19:51.467,0:19:53.871
Ailenize, topluluğunuza,

0:19:53.895,0:19:55.408
ulusunuza bağlı olabilirsiniz,

0:19:55.432,0:19:56.761
peki öyleyse aynı zamanda

0:19:56.785,0:20:00.413
neden tüm insanlığa da [br]bağlı olamıyorsunuz?

0:20:00.437,0:20:03.836
Tabii ki bunu zor olduğu durumlar da var,

0:20:03.860,0:20:05.643
öncelikli olarak,

0:20:05.667,0:20:07.490
biliyorsunuz, hayat zor.

0:20:07.514,0:20:08.665
Bununla başa çıkın.

0:20:08.689,0:20:11.333
(Kahkahalar)

0:20:11.357,0:20:15.855
CA: Pekâlâ, buradaki[br]seyircilerden birkaç soru almak isterim.

0:20:15.879,0:20:17.797
Burada bir mikrofonumuz var.

0:20:17.821,0:20:21.038
Ona konuşun ve[br]Facebook, soruları gönderin.

0:20:21.062,0:20:24.496
Howard Morgan: Bu ülkede[br]ve diğer ülkelerde büyük bir değişim

0:20:24.520,0:20:26.306
yaratan şeylerden birisi,

0:20:26.330,0:20:28.544
gelir dağılımı eşitsizliği,

0:20:28.568,0:20:32.782
ABD'de ve dünyada 50 yıl öncesine

0:20:32.806,0:20:34.508
göre gelir dağılımında yaşanan

0:20:34.532,0:20:35.683
dramatik değişim.

0:20:35.707,0:20:38.850
Bunu değiştirmek için[br]yapabileceğimiz bir şey var mı?

0:20:38.874,0:20:41.715
Çünkü bunun altında[br]yatan birçok sebep var.

0:20:44.283,0:20:49.597
YNH: Şimdiye dek bununla[br]ilgili çok güzel bir fikir duymadım,

0:20:49.621,0:20:53.349
yine, kısmen çoğu fikir[br]ulusal düzeyde kaldığı için ve

0:20:53.373,0:20:55.141
problem küresel olduğu için.

0:20:55.165,0:20:58.143
Yani, şu sıralar[br]sıklıkla duyduğumuz bir fikir,

0:20:58.167,0:20:59.999
evrensel temel gelir.

0:21:00.023,0:21:01.174
Ama bu bir sorun.

0:21:01.198,0:21:02.850
Yani, bence iyi bir başlangıç,

0:21:02.874,0:21:06.596
fakat problemli çünkü[br]"evrenselin" ve "temelin"

0:21:06.620,0:21:08.461
ne olduğu açık değil.

0:21:08.485,0:21:11.866
Çoğu insan evrensel temel[br]gelirden bahsettiğinde, aslında

0:21:11.890,0:21:14.675
ulusal temel geliri kastediyor.

0:21:14.699,0:21:16.443
Fakat sorun küresel.

0:21:16.467,0:21:22.117
Diyelim ki Bangladeş'te tişört[br]ve ayakkabıları üreten insanlara kadar,

0:21:22.141,0:21:23.297
milyonlarca insanın

0:21:23.321,0:21:26.569
işini alan bir yapay[br]zekân ve 3B yazıcın var.

0:21:26.593,0:21:27.899
Peki ne olacak?

0:21:27.923,0:21:34.462
ABD devleti Kaliforniya'da Google[br]ve Apple'a vergi koyacak ve bunu,

0:21:34.486,0:21:39.067
Bangladeş'teki işsizlere temel[br]gelir ödemek için mi kullanacak?

0:21:39.091,0:21:41.727
Buna inanırsan, aynı zamanda Noel Baba'nın

0:21:41.751,0:21:45.414
gelip de sorunu[br]çözeceğine de inanabilirsin.

0:21:45.438,0:21:50.564
Yani eğer ulusal değil de[br]gerçekten evrensel temel gelir

0:21:50.588,0:21:53.723
edinmezsek, sorunlar da yok olmayacak.

0:21:53.747,0:21:56.479
Ayrıca temelin ne olduğu açık değil,

0:21:56.503,0:21:59.136
çünkü, temel insani[br]gereksinimler nelerdir?

0:21:59.160,0:22:01.970
Bin yıl önce sadece[br]yiyecek ve sığınak yeterliydi.

0:22:01.994,0:22:05.605
Fakat bugün insanlar en temel[br]gereksinimin eğitim olduğunu söylüyorlar,

0:22:05.629,0:22:07.202
paketin bir parçası olabilir.

0:22:07.226,0:22:11.005
Fakat ne kadar?[br]Altı yıl? On iki yıl? Doktora?

0:22:11.029,0:22:12.862
Sağlık hizmetleri de benzer şekilde,

0:22:12.886,0:22:15.571
diyelim ki 20, 30, 40 yıl içerisinde

0:22:15.595,0:22:19.368
insan yaşamını 120[br]yıla uzatabilen pahalı tedaviler

0:22:19.392,0:22:21.307
ortaya çıkacak.

0:22:21.331,0:22:26.522
Bu da temel gelirin[br]bir parçası olacak mı olmayacak mı?

0:22:26.546,0:22:27.975
Bu çok zor bir problem,

0:22:27.999,0:22:34.257
çünkü insanların çalışma[br]kabiliyetini kaybettiği bir dünyada

0:22:34.281,0:22:37.862
alabilecekleri tek şey bu temel gelir.

0:22:37.886,0:22:43.013
Yani bu çok, çok zor, etik bir soru.

0:22:43.037,0:22:46.341
CA: Dünyanın bunu nasıl[br]karşıladığına dair, kimin ödediğine dair

0:22:46.365,0:22:47.525
birçok soru var.

0:22:47.549,0:22:50.361
Facebook'ta Lisa Larson'dan bir soru var:

0:22:50.385,0:22:52.960
"ABD'de şu anki milliyetçilik,

0:22:52.984,0:22:56.399
1. Dünya Savaşı ve[br]2. Dünya Savaşı arasındaki döneme

0:22:56.423,0:22:57.844
kıyasla nasıl?"

0:22:57.868,0:23:02.316
YNH: İyi haber şu ki,[br]milliyetçiliğin tehlikeleri hususunda

0:23:02.340,0:23:06.263
bir asır öncekine göre[br]daha iyi bir pozisyondayız.

0:23:06.287,0:23:08.959
Bir asır önce, 1917'de,

0:23:08.983,0:23:12.116
Avrupalılar birbirlerini[br]milyonlarca kez öldürüyordu.

0:23:12.140,0:23:16.491
2016'da, Brexit ile,[br]hatırladığım kadarıyla,

0:23:16.515,0:23:21.752
sadece bir insan hayatını kaybetti -bir[br]radikal tarafından öldürülen milletvekili.

0:23:21.776,0:23:23.309
Yalnızca bir insan.

0:23:23.333,0:23:26.018
Yani, eğer Brexit [br]İngiltere'nin bağımsızlığı demekse,

0:23:26.042,0:23:30.793
bu insanlık tarihindeki en[br]barışçıl bağımsızlık savaşıdır.

0:23:30.817,0:23:36.606
Diyelim ki İskoçya[br]Brexit'ten sonra İngiltere'den

0:23:36.630,0:23:38.806
ayrılmayı seçti.

0:23:38.830,0:23:40.814
Yani 18. yüzyılda

0:23:40.838,0:23:44.070
İskoçya Londra'nın kontrolünü[br]kırmak isteseydi -- ve İskoçlar bunu

0:23:44.094,0:23:47.627
birkaç kez istedi -- Londra'daki

0:23:47.651,0:23:51.949
devletin tepkisi, Edinburgh'u[br]yakıp kül etmek ve dağdaki kabileleri

0:23:51.973,0:23:55.444
katletmek için kuzeye[br]bir ordu göndermek olurdu.

0:23:55.468,0:24:01.024
Tahminim şu ki, İskoçlar 2018[br]yılında bağımsızlık için oy verirlerse,

0:24:01.048,0:24:04.457
Londra hükûmeti[br]Edinburgh'u yakıp kül etmek için kuzeye

0:24:04.481,0:24:06.084
bir ordu göndermeyecek.

0:24:06.108,0:24:10.375
Şu anda çok az insan İskoçya[br]veya İngiltere bağımsızlığı için

0:24:10.399,0:24:13.121
öldürmek ya da ölmek ister.

0:24:13.145,0:24:18.165
Yani milliyetçiliğin[br]yükselişi ve 1930'lara, 19. yüzyıla

0:24:18.189,0:24:20.432
dönüş konuşması için, en azından

0:24:20.456,0:24:24.231
Batı'da, ulusal duyarlılık gücü

0:24:24.255,0:24:30.839
bir asır önce olduğundan çok,

0:24:30.863,0:24:32.403
çok daha az.

0:24:32.427,0:24:36.264
CA: Açıkça duyduğumuz gibi, bazı

0:24:36.288,0:24:39.044
insanlar, olayların nasıl gelişeceğine

0:24:39.068,0:24:42.466
bağlı olarak, ABD'de şiddet[br]patlamaları olabileceğinden,

0:24:42.490,0:24:44.837
böyle bir değişimden korkuyorlar.

0:24:44.861,0:24:46.400
Korkmalı mıyız, yoksa sence bazı

0:24:46.424,0:24:48.490
şeyler gerçekten değişti mi?

0:24:48.514,0:24:50.005
YNH: Hayır, korkmalıyız.

0:24:50.029,0:24:51.654
İki şeyin farkında olmalıyız.

0:24:51.678,0:24:53.315
Öncelikle, histerik olmamalıyız.

0:24:53.339,0:24:56.786
Henüz Birinci Dünya Savaşı'na dönmedik.

0:24:56.810,0:24:59.750
Ama aynı zamanda, ilgisiz de olmamalıyız.

0:24:59.774,0:25:05.148
1917'den 2017'ye bazı ilahi

0:25:05.172,0:25:07.354
mucizelerle ulaşmadık, insanların aldığı

0:25:07.378,0:25:09.402
kararlarla ulaştık ve şu anda

0:25:09.426,0:25:12.089
yanlış kararlar almaya[br]başlarsak, birkaç yıl içerisinde

0:25:12.113,0:25:16.598
1917'ye benzer bir duruma

0:25:16.622,0:25:18.128
dönebiliriz.

0:25:18.152,0:25:20.473
Bir tarih bilimci[br]olarak bildiğim şeylerden

0:25:20.497,0:25:24.172
birisi, insanın aptallığı[br]hiçbir zaman hafife alınmamalıdır.

0:25:24.196,0:25:27.079
(Kahkahalar)

0:25:27.103,0:25:30.187
Tarihteki en etkili[br]güçlerden birisi bu,

0:25:30.211,0:25:32.538
insan aptallığı ve insan şiddeti.

0:25:32.562,0:25:36.667
İnsanlar böyle çılgınca şeyleri[br]aşikâr nedenlerle yapmıyorlar,

0:25:36.691,0:25:38.401
fakat yine, aynı zamanda,

0:25:38.425,0:25:42.029
insan tarihindeki diğer[br]bir etkili güç de insan bilgeliğidir.

0:25:42.053,0:25:43.219
Bizde ikisi de var.

0:25:43.243,0:25:46.145
CA: Ahlak psikologu[br]Jonathan Haidt de bizimle ve

0:25:46.169,0:25:47.792
sanırım bir sorusu var.

0:25:48.871,0:25:50.354
Jonathan Haidt: Sağol, Yuval.

0:25:50.378,0:25:52.861
Küresel yönetimin bir[br]hayranıymış gibi görünüyorsun,

0:25:52.885,0:25:56.405
fakat, politik kurumların yozlaşma[br]düzeylerini değerlendiren Uluslararası

0:25:56.429,0:25:59.757
Şeffaflık Örgütü'nde dünya[br]haritasına baktığında, iyi kurumlara

0:25:59.781,0:26:02.861
sahip olanları temsil eden[br]birkaç sarı haricinde büyük bir

0:26:02.885,0:26:04.490
kırmızı renk denizi görüyoruz.

0:26:04.514,0:26:07.015
Eğer küresel bir tür[br]yönetime sahip olacaksak,

0:26:07.039,0:26:09.870
Rusya veya Honduras gibi[br]olmaktan çok Danimarka gibi

0:26:09.894,0:26:11.934
olacağını düşündüren şey nedir ve

0:26:11.958,0:26:13.459
CFC'lerle yaptığımız gibi

0:26:13.483,0:26:15.569
alternatifler de yok mu?

0:26:15.593,0:26:18.700
Küresel problemleri[br]ulusal devletlerle çözme yolları vardır.

0:26:18.724,0:26:20.938
Dünya devleti[br]nasıl bir şey olurdu ve

0:26:20.962,0:26:22.683
neden işe yarayacağını düşünüyorsun?

0:26:22.707,0:26:26.467
YNH: Neye benzeyebileceğini bilmiyorum.

0:26:26.491,0:26:29.543
Bunun için henüz bir model yok.

0:26:29.567,0:26:32.195
Ona ihtiyacımız olmasının ana nedeni,

0:26:32.219,0:26:36.513
bu meselelerin çoğunun, iki[br]tarafa da kaybettiren meseleler olması.

0:26:36.537,0:26:39.429
Ticaret gibi, bir çift taraflı[br]kazanç durumu olduğunda,

0:26:39.453,0:26:42.369
bir ticaret anlaşmasından[br]iki taraf da faydalanabilir ve

0:26:42.393,0:26:44.657
demek ki, bu çalışabileceğiniz bir şeydir.

0:26:44.681,0:26:47.027
Küresel devlet olmadığında

0:26:47.051,0:26:49.905
ulusal devletlerin her biri[br]bunu yapma isteği duyar.

0:26:49.929,0:26:53.900
Fakat iklim değişikliği gibi,[br]çift taraflı kaybetme durumu olduğunda

0:26:53.924,0:26:55.565
kapsayıcı ve gerçek bir otorite

0:26:55.589,0:27:00.475
olmadığında, durum[br]daha da zor bir hâl alır.

0:27:00.499,0:27:03.261
Pekâlâ, buna nasıl[br]ulaşılır ve neye benzer,

0:27:03.285,0:27:04.645
bilmiyorum.

0:27:04.669,0:27:08.406
Ve Danimarka'ya benzeyeceğini

0:27:08.430,0:27:10.710
veya bir demokrasi olacağını düşünmek

0:27:10.734,0:27:12.322
için de belirli bir neden yok.

0:27:12.346,0:27:14.932
Muhtemelen olmazdı.

0:27:14.956,0:27:20.987
Küresel bir devlette[br]işe yarayacak demokrasi

0:27:21.011,0:27:23.107
modellerimiz yok.

0:27:23.131,0:27:26.196
Yani modern Danimarka'dan çok,

0:27:26.220,0:27:27.919
antik Çin'e benzerdi belki de.

0:27:27.943,0:27:33.166
Fakat yüzleştiğimiz[br]tehlikelere bakacak olursak,

0:27:33.190,0:27:38.310
küresel düzeyde zor kararlar[br]aracılığıyla bir tür baskı yapma

0:27:38.334,0:27:42.462
kabiliyetine sahip olmanın,

0:27:42.486,0:27:46.616
diğer şeylerden daha[br]önemli olduğunu düşünüyorum.

0:27:47.591,0:27:49.689
CA: Facebook'tan bir sorumuz var

0:27:49.713,0:27:51.606
ve sonra mikrofonu Andrew'e vereceğiz.

0:27:51.630,0:27:53.826
Facebook'ta Kat Hebron,

0:27:53.850,0:27:55.518
Vail'den sesleniyor:

0:27:55.542,0:27:59.753
"Gelişmiş uluslar, milyonlarca[br]iklim göçmenini nasıl yönetirdi?"

0:28:00.818,0:28:02.972
YNH: Bilmiyorum.

0:28:02.996,0:28:04.888
CA: Cevabın bu, Kat. (Kahkaha)

0:28:04.912,0:28:07.058
YNH: Onların da[br]bildiklerini düşünmüyorum.

0:28:07.082,0:28:08.876
Belki de yalnızca sorunu reddederler.

0:28:08.900,0:28:11.925
CA: Fakat göç,[br]genel olarak, ulus-ulus temelinde

0:28:11.949,0:28:14.522
çözülmesi zor olan diğer bir problem.

0:28:14.546,0:28:16.016
Bir ulus kapılarını

0:28:16.040,0:28:18.574
kapatabilir, ama belki[br]gelecek için sorun biriktirir.

0:28:18.598,0:28:22.470
YNH: Evet, yani --[br]bu diğer güzel bir konu,

0:28:22.494,0:28:24.723
çünkü günümüzde göç etmek

0:28:24.747,0:28:26.578
Orta Çağ'da veya

0:28:26.602,0:28:30.291
antik zamanlarda[br]göç etmekten çok daha kolay.

0:28:30.315,0:28:34.778
CA: Yuval, çoğu teknoloji uzmanı[br]arasında bir inanç var, politik kaygıların

0:28:34.802,0:28:37.153
abartıldığına, aslında[br]politik liderlerin dünyada

0:28:37.177,0:28:40.874
çok da etkilerinin[br]olmadığına, bu noktada insanlığın

0:28:40.898,0:28:42.064
gerçek kararlılığının

0:28:42.088,0:28:46.057
bilim, keşifler, şirketler ve politik[br]liderler hariç diğer birçok şey

0:28:46.081,0:28:47.527
tarafından şekillendirildiğine

0:28:47.551,0:28:51.943
inanıyorlar ve aslında liderlerin

0:28:51.967,0:28:54.378
bunca şeyi yapmalarının[br]zor olduğunu düşünüyorlar,

0:28:54.402,0:28:56.760
öyleyse biz burada[br]bir hiç için endişeleniyoruz.

0:28:58.005,0:29:00.241
YNH: Öncelikle,[br]politik liderlerin iyi bir şey

0:29:00.265,0:29:05.262
yapma kabiliyetlerinin sınırlı[br]olduğu doğru, bunu belirtmeliyiz,

0:29:05.286,0:29:08.329
fakat zarar verme kabiliyetleri sınırsız.

0:29:08.353,0:29:10.953
Burada temel bir dengesizlik var.

0:29:10.977,0:29:14.545
Hâlâ düğmeye basabilir[br]ve herkesi havaya uçurabilirsin.

0:29:14.569,0:29:16.155
Böyle bir kabiliyetin var.

0:29:16.179,0:29:19.748
Fakat örneğin, eğer[br]eşitsizliği azaltmak istiyorsan,

0:29:19.772,0:29:21.649
bu çok, çok zordur.

0:29:21.673,0:29:23.069
Fakat savaş başlatmak

0:29:23.093,0:29:24.944
istiyorsan, bunu yapmak hâlâ çok kolay.

0:29:24.968,0:29:28.560
Yani günümüzde politik[br]sistemde yerleşik bir dengesizlik var

0:29:28.584,0:29:30.195
ve bu çok sinir bozucu,

0:29:30.219,0:29:35.120
birçok iyilik yapamamanız[br]fakat hâlâ birçok kötülük yapabilmeniz.

0:29:35.144,0:29:39.288
Bu da politik sistemi hâlâ[br]büyük bir endişe hâline getiriyor.

0:29:39.812,0:29:41.963
CA: Günümüzde[br]olup bitene baktığında ve

0:29:41.987,0:29:43.741
tarih bilimci rolüne girdiğinde,

0:29:43.765,0:29:47.291
tarihte her şeyin iyi gittiği ve tek[br]bir liderin ülkesini veya dünyayı

0:29:47.315,0:29:52.648
geriye doğru çektiği anlara bakıyor musun?

0:29:53.307,0:29:55.936
YNH: Birkaç örnek var,

0:29:55.960,0:29:58.779
fakat belirtmeliyim, hiçbir[br]zaman tek bir lider değildi.

0:29:58.803,0:30:00.437
Yani, onu oraya birisi koydu

0:30:00.461,0:30:03.744
ve birileri de orada[br]devam etmesine izin verdi.

0:30:03.768,0:30:07.851
Yani bu hiçbir zaman[br]tek bir bireyin suçu değildir.

0:30:07.875,0:30:12.488
Bu tür bireylerin[br]arkasında birçok insan vardır.

0:30:12.512,0:30:15.990
CA: Mikrofonu[br]Andrew'e uzatabilir miyiz lütfen?

0:30:19.132,0:30:22.696
Andrew Solomon: Küresele[br]karşı ulusal konusundan bahsettiniz,

0:30:22.720,0:30:24.346
fakat bana kalırsa dünyanın durumu

0:30:24.370,0:30:27.013
gitgide kimlik gruplarının[br]ellerinde olmaya başlıyor.

0:30:27.037,0:30:29.347
Birleşik Devletler'de IŞİD tarafından işe

0:30:29.371,0:30:30.998
alınan insanlara bakıyoruz.

0:30:31.022,0:30:33.213
Ulusal sınırların dışına giden fakat hâlâ

0:30:33.237,0:30:35.199
belirli otoriteleri temsil eden

0:30:35.223,0:30:37.384
diğer gruplara bakıyoruz.

0:30:37.408,0:30:39.836
Bunlar sisteme nasıl entegre oluyorlar

0:30:39.860,0:30:43.573
ve ulusal veya küresel bir[br]liderlik altında çeşitli kimlikler

0:30:43.597,0:30:45.935
nasıl uyumlu hâle getirilir?

0:30:47.380,0:30:50.601
YNH: Pekâlâ, bu tür çeşitli[br]kimlikler sorunu aynı zamanda

0:30:50.625,0:30:52.681
milliyetçiliğin de sorunudur.

0:30:53.229,0:30:57.584
Milliyetçi tek, monolitik bir[br]kimliğe inanır ve özel, en azından

0:30:57.608,0:31:01.724
daha aşırı milliyetçilik[br]biçimleri de tek bir kimliğe karşı

0:31:01.748,0:31:05.317
özel bir bağlılığa inanır.

0:31:05.341,0:31:08.257
Dolayısıyla milliyetçilik,[br]kimliklerini çeşitli gruplar

0:31:08.281,0:31:11.157
arasında bölmeye[br]çalışan insanlarla büyük

0:31:11.181,0:31:13.244
sorunlar yaşamıştır.

0:31:13.268,0:31:18.143
Yani bu yalnızca küresel[br]bir vizyonun problemi değil.

0:31:18.540,0:31:22.392
Ve bana kalırsa, yine, tarih şunu

0:31:22.416,0:31:28.543
gösteriyor; mutlaka böyle özel[br]bir açıdan düşünmek zorunda değilsin.

0:31:28.567,0:31:31.975
Bir insan için tek bir kimlik[br]olduğunu düşünürsen eğer,

0:31:31.999,0:31:37.039
"Ben yalnızca X'im, hepsi bu,[br]birçok şey olamam, sadece buyum",

0:31:37.063,0:31:39.159
bu, sorunun başlangıcıdır.

0:31:39.183,0:31:41.971
Bazen özel bağlılıklar talep eden

0:31:41.995,0:31:45.177
dinler ve uluslar var,

0:31:45.201,0:31:46.932
fakat tek seçenek bu değil.

0:31:46.956,0:31:49.338
Aynı zamanda çeşitli kimliklere sahip

0:31:49.362,0:31:53.240
olmanıza müsaade eden[br]birçok din ve ulus da var.

0:31:53.264,0:31:57.621
CA: Fakat geçen sene olanlar[br]hakkında bir açıklama şu olabilir mi;

0:31:57.645,0:32:02.825
bir grup insan, tabiri[br]caizse, liberal elitlerden bıktı,

0:32:02.849,0:32:06.016
nasıl desem, yani[br]çoğu, çoğu kimlik üzerinde

0:32:06.040,0:32:10.413
baskı kuran ve onlara şöyle hissettiren,

0:32:10.437,0:32:14.296
"Peki benim kimliğim ne olacak?[br]Ben tamamen gözardı ediliyorum.

0:32:14.320,0:32:17.294
Ayrıca, çoğunluğun ben[br]olduğumu düşünüyordum?"

0:32:17.318,0:32:20.299
Ve bu da aslında öfkeyi tetikledi.

0:32:20.918,0:32:24.063
YNH: Evet. Kimlik her zaman sorunludur,

0:32:24.087,0:32:28.397
çünkü kimlik daima, eninde[br]sonunda gerçeklikle çatışan

0:32:28.421,0:32:31.310
kurgulara dayalıdır.

0:32:31.890,0:32:33.408
Neredeyse tüm kimlikler,

0:32:33.432,0:32:36.843
yani, bir düzine insanın[br]temel topluluk düzeyinin

0:32:36.867,0:32:38.336
ötesinde tümü,

0:32:38.360,0:32:40.289
kurgusal bir hikâyeye dayalıdır.

0:32:40.313,0:32:41.954
Gerçek değildirler.

0:32:41.978,0:32:43.293
Gerçeklik değildirler.

0:32:43.317,0:32:46.411
Bu yalnızca insanların ürettiği,[br]başkalarına anlattığı ve inanmaya

0:32:46.435,0:32:47.926
başladığı bir hikâyedir.

0:32:47.950,0:32:53.270
Dolayısıyla tüm[br]kimlikler oldukça değişkendir.

0:32:53.294,0:32:55.821
Kimlikler biyolojik gerçeklik değildir.

0:32:55.845,0:32:57.851
Örneğin milliyetçiler bazen

0:32:57.875,0:33:00.802
ulusun biyolojik bir[br]oluşum olduğunu düşünürler.

0:33:00.826,0:33:04.439
Toprak ve kan bir araya gelir ve

0:33:04.463,0:33:06.165
ulusu yaratır.

0:33:06.189,0:33:09.281
Fakat bu kurgusal bir hikâyedir.

0:33:09.305,0:33:11.868
CA: Toprak ve kandan[br]yapış yapış bir karışım olurdu.

0:33:11.892,0:33:13.714
(Kahkahalar)

0:33:13.738,0:33:16.762
YNH: Evet, ayrıca kendinizin de[br]toprak ve kan karışımı olduğunu

0:33:16.786,0:33:21.570
çok düşünürseniz[br]eğer, kafanızı karıştırır.

0:33:21.594,0:33:24.461
Biyolojik açıdan bakacak olursak,

0:33:24.485,0:33:27.963
bugün var olan uluslardan hiçbirisi

0:33:27.987,0:33:30.230
5.000 yıl önce yoktu.

0:33:30.254,0:33:34.112
İnsanlar sosyal hayvanlardır elbette.

0:33:34.136,0:33:36.563
Fakat milyonlarca yıl önce insanlar

0:33:36.587,0:33:41.226
ve insan atalarımız,[br]birkaç bireyden oluşan küçük

0:33:41.250,0:33:43.579
topluluklarda yaşıyorlardı.

0:33:43.603,0:33:45.730
Herkes birbirini tanıyordu.

0:33:45.754,0:33:49.775
Modern uluslar, hayali[br]topluluklar olduğuna göre,

0:33:49.799,0:33:52.350
bu durumda, ben[br]bu insanları tanımıyorum.

0:33:52.374,0:33:55.222
Ben de nispeten küçük bir[br]ulustan geliyorum, İsrail'den

0:33:55.246,0:33:57.389
ve sekiz milyon İsrailli var,

0:33:57.413,0:33:59.403
çoğuyla tanışmadım bile.

0:33:59.427,0:34:01.735
Çoğuyla da tanışmayacağım.

0:34:01.759,0:34:04.321
Onlar yalnızca burada var.

0:34:04.345,0:34:07.094
CA: Bu kimlik bağlamında,

0:34:07.118,0:34:12.555
dışlanmış hisseden ve belki de[br]işleri ellerinden alının bu grup,

0:34:12.579,0:34:14.873
yani "Homo Deus"da aslında

0:34:14.897,0:34:18.008
bu grubun genişlediğinden[br]ve tıpkı gerçekten büyük

0:34:18.032,0:34:21.654
-- sanırım buna "faydasız[br]sınıf" diyorsun -- ekonomi açısından

0:34:21.678,0:34:26.058
geleneksel olarak[br]faydasız görülen bir sınıfla

0:34:26.082,0:34:29.253
son bulacağımız gibi,[br]teknoloji dolayısıyla da birçok insanın

0:34:29.277,0:34:31.380
işlerinden olabileceğini

0:34:31.404,0:34:34.135
söylüyorsun.

0:34:34.159,0:34:35.357
YNH: Evet.

0:34:35.381,0:34:38.312
CA: Bu nasıl bir olasılık?

0:34:38.336,0:34:41.080
Bu, endişe duymamız gereken bir şey mi?

0:34:41.104,0:34:43.763
Ve buna herhangi bir[br]şekilde hitap edebilir miyiz?

0:34:43.787,0:34:46.034
YNH: Bunu düşünürken [br]çok dikkatli olmalıyız.

0:34:46.058,0:34:49.029
Yani, 2040, 2050'de iş[br]piyasasının nasıl olacağını

0:34:49.053,0:34:50.743
kimse bilmiyor.

0:34:50.767,0:34:53.475
Yeni işlerin ortaya çıkma şansı var,

0:34:53.499,0:34:55.253
fakat bu kesin değil.

0:34:55.277,0:34:57.488
Ve yeni işler ortaya çıksa bile,

0:34:57.512,0:34:59.496
kendi kendini süren araçlar

0:34:59.520,0:35:02.519
yüzünden işsiz kalmış, 50 yaşındaki işsiz

0:35:02.543,0:35:05.576
bir kamyon şoförü[br]için, bu iş kolay olmayabilir,

0:35:05.600,0:35:09.253
işsiz bir kamyon şoförünün[br]kendisini bir sanal dünya tasarımcısı

0:35:09.277,0:35:14.063
olarak yeniden[br]şekillendirmesi kolay olmayacaktır.

0:35:14.087,0:35:18.269
Önceden, endüstri[br]devriminin gidişatına bakarsanız,

0:35:18.293,0:35:22.450
tek bir işte insanların[br]yerini makineler aldığında,

0:35:22.474,0:35:26.755
yeni iş alanlarında çözüm[br]genellikle daha az yetenek isteyen

0:35:26.779,0:35:29.367
işlerde bulunmuştu.

0:35:29.391,0:35:32.793
Yani daha fazla tarım[br]işçisine ihtiyaç yoktu, böylece

0:35:32.817,0:35:38.231
insanlar düşük vasıflı[br]endüstri işlerinden alındılar ve

0:35:38.255,0:35:41.724
daha fazla makine bu işi aldıkça,

0:35:41.748,0:35:44.718
insanlar düşük vasıflı[br]servis işlerine geçtiler.

0:35:44.742,0:35:48.102
Şimdi, insanlar gelecekte[br]yeni işler olacağını söylediğinde,

0:35:48.126,0:35:50.555
yani insanların yapay[br]zekâdan, yani robotlardan daha

0:35:50.579,0:35:52.409
iyisini yapabileceğini söyledikleri

0:35:52.433,0:35:55.073
zaman, genelde yüksek[br]vasıflı işleri düşünüyorlar,

0:35:55.097,0:35:58.968
sanal dünyalar[br]tasarlayan yazılım mühendisleri gibi.

0:35:58.992,0:36:04.386
Şimdi, Wal-Mart'tan çıkmış[br]işsiz bir kasiyerin kendisini

0:36:04.410,0:36:09.033
50 yaşında sanal dünya tasarımcısı[br]olarak yeniden nasıl tasarlayacağını

0:36:09.057,0:36:10.528
ve Bangladeşli milyonlarca

0:36:10.552,0:36:14.019
işsiz tekstil çalışanının[br]bunu nasıl yapabileceğini

0:36:14.043,0:36:15.654
bilmiyorum.

0:36:15.678,0:36:17.398
Yani, bunu yapacaklarsa,

0:36:17.422,0:36:20.778
Bangladeşlilere bugünden[br]başlayarak yazılım tasarımcısı olmayı

0:36:20.802,0:36:22.556
öğretmemiz lazım

0:36:22.580,0:36:23.823
ve bunu yapmıyoruz.

0:36:23.847,0:36:26.338
Peki 20 yıl içerisinde ne yapacaklar?

0:36:26.362,0:36:30.276
CA: Son birkaç aydır beni[br]daha fazla endişelendiren bir sorunun

0:36:30.300,0:36:34.483
altını çiziyorsun gerçekten.

0:36:34.507,0:36:37.362
Bu soruyu halka sormak zor, fakat

0:36:37.386,0:36:40.777
eğer birisi bunu cevaplayacak[br]zekâya sahipse, belki de sen sahipsindir,

0:36:40.801,0:36:42.346
soruyorum:

0:36:42.370,0:36:44.248
İnsanlar ne için vardır?

0:36:45.232,0:36:47.166
YNH: Bildiğim kadarıyla, hiçbir şey için.

0:36:47.190,0:36:48.902
(Kahkahalar)

0:36:48.926,0:36:54.452
Yani, içerisinde rol alabileceğimiz[br]bir kozmik drama, büyük bir

0:36:54.476,0:36:57.317
kozmik plan yok.

0:36:57.341,0:37:00.365
Rolümüzü keşfetmeliyiz ve sonrasında

0:37:00.389,0:37:03.381
o rolü elimizden[br]geldiğince iyi oynamalıyız.

0:37:03.405,0:37:08.383
Tüm dinlerin ve ideolojilerin[br]hikâyesi budur, fakat bir bilim adamı

0:37:08.407,0:37:11.885
olarak söyleyebileceğim[br]en iyi şey, bunun doğru olmadığı.

0:37:11.909,0:37:17.267
İnsanlara bir rol biçen[br]evrensel bir drama yoktur.

0:37:17.291,0:37:18.972
Yani --

0:37:18.996,0:37:21.489
CA: Seni bir dakikalığına böleceğim,

0:37:21.513,0:37:22.707
kitabından bir sözle,

0:37:22.731,0:37:24.055
çünkü "Homo Deus"ta

0:37:24.079,0:37:29.138
duyarlılık, bilinçlilik ve[br]bu sıra dışı insan kabiliyeti

0:37:29.162,0:37:31.394
hakkındaki en mantıklı,

0:37:31.418,0:37:34.376
en anlaşılır açıklamayı veriyorsun.

0:37:34.400,0:37:36.893
Bunun zekâdan,[br]makinelerde oluşturduğumuz zekâdan

0:37:36.917,0:37:39.251
farklı olduğunu belirtiyorsun ve

0:37:39.275,0:37:42.933
bu konuda çok fazla gizem var.

0:37:42.957,0:37:46.334
Bu duyarlılığın ne olduğunu bile

0:37:46.358,0:37:50.409
anlayamazken, bir amacımızın[br]olmadığından nasıl emin olabiliyorsun?

0:37:50.433,0:37:53.009
Yani, sana göre,[br]insanların evrenin duyarlı nesneleri,

0:37:53.033,0:37:57.345
neşenin, sevginin,[br]mutluluğun ve umudun merkezi

0:37:57.369,0:38:00.792
olmaları gibi bir şans yok mu?

0:38:00.816,0:38:03.851
Ve duyarlı olamayacak olsalar bile,

0:38:03.875,0:38:06.539
bunu güçlendirebilecek[br]makineler üretemez miyiz?

0:38:06.563,0:38:07.714
Bu çılgınca mı?

0:38:07.738,0:38:11.221
Kitabını okurken bunu umut ettim.

0:38:11.245,0:38:15.102
YNH: Günümüzde, bilimdeki[br]en ilginç sorunun, bilinçlilik ve akıl

0:38:15.126,0:38:17.549
ile ilgili soru olduğunu düşünüyorum.

0:38:17.573,0:38:21.071
Beyni ve zekâyı anlama[br]konusunda gittikçe daha iyiye

0:38:21.095,0:38:22.355
gidiyoruz,

0:38:22.379,0:38:24.916
fakat akıl ve bilinçliliği anlama

0:38:24.940,0:38:27.283
konusunda iyiye gitmiyoruz.

0:38:27.307,0:38:30.669
İnsanlar genelde zekâ[br]ile bilinçliliği karıştırıyorlar,

0:38:30.693,0:38:32.992
özellikle de Silikon Vadisi gibi yerlerde,

0:38:33.016,0:38:36.773
fakat bu anlaşılır bir şey,[br]çünkü insanda ikisi bir arada işler.

0:38:36.797,0:38:40.376
Yani zekâ temel olarak[br]problemleri çözme becerisidir.

0:38:40.400,0:38:42.942
Bilinçlilik ise bir[br]şeyleri, neşeyi, sıkıntıyı, acıyı,

0:38:42.966,0:38:48.178
hissetme becerisidir.

0:38:48.202,0:38:52.241
İnsanlarda ve diğer tüm[br]memelilerde de - bu insanlara özel değil -

0:38:52.265,0:38:54.912
tüm memelilerde ve[br]kuşlarda ve diğer bazı hayvanlarda

0:38:54.936,0:38:57.586
zekâ ve bilinçlilik bir arada işler.

0:38:57.610,0:39:01.188
Problemleri genelde[br]bir şeyleri hissederek çözeriz.

0:39:01.212,0:39:02.705
Yani karıştırma eğilimimiz var.

0:39:02.729,0:39:04.194
Fakat bunlar farklı şeyler.

0:39:04.218,0:39:07.306
Silikon Vadisi gibi[br]yerlerde bugünlerde olan şey,

0:39:07.330,0:39:10.956
yapay zekâ yaratıyoruz

0:39:10.980,0:39:12.802
fakat yapay bilinçlilik yaratmıyoruz.

0:39:12.826,0:39:16.206
Son 50 yılda bilgisayar[br]zekâsında muhteşem gelişmeler

0:39:16.230,0:39:17.792
elde edildi

0:39:17.816,0:39:22.017
ve bilgisayar bilinçliliğinde[br]ise gelişme kesinlikle sıfır

0:39:22.041,0:39:25.727
ve yakın bir zamanda[br]bilgisayarların bilinçli hâle geleceğine

0:39:25.751,0:39:28.282
dair bir belirti de yok.

0:39:28.306,0:39:33.956
Öncelikle, bilinçlilik için[br]bir tür kozmik rol varsa eğer,

0:39:33.980,0:39:36.110
bu insanlara özel değil.

0:39:36.134,0:39:38.453
İnekler bilinçli, domuzlar bilinçli,

0:39:38.477,0:39:41.310
şempanzeler[br]bilinçli, tavuklar bilinçli,

0:39:41.334,0:39:45.187
yani böyle gideceksek eğer[br]öncelikle ufkumuzu genişletmeli ve

0:39:45.211,0:39:49.936
dünyadaki tek duyarlı[br]varlıkların biz olmadığını hatırlamalıyız

0:39:49.960,0:39:51.755
ve duyarlılığa gelince --

0:39:51.779,0:39:55.091
zekâya gelince, diğerlerine[br]kıyasla en zeki olduğumuzu

0:39:55.115,0:39:58.411
düşünmemiz için mantıklı nedenler var.

0:39:58.435,0:40:01.009
Fakat duyarlılığa gelirsek,

0:40:01.033,0:40:04.191
insanların balinalardan[br]daha duyarlı olduğunu ya da

0:40:04.215,0:40:08.362
maymunlardan, kedilerden[br]daha duyarlı olduğunu söylemek için

0:40:08.386,0:40:10.680
herhangi bir kanıt göremiyorum.

0:40:10.704,0:40:14.311
İlk adım şu, bu[br]yönde gidiyorsan, genişlemelisin.

0:40:14.335,0:40:18.317
İkinci soru ise ne için olduğu,

0:40:18.341,0:40:20.123
ben bunu tersine çevireceğim

0:40:20.147,0:40:24.383
ve bilinçliliğin herhangi bir[br]şey için olmadığını söyleyeceğim.

0:40:24.407,0:40:28.579
Bana kalırsa evrendeki[br]rolümüzü bulmamıza gerek yok.

0:40:28.603,0:40:34.416
Asıl önemli olan şey[br]kendimizi ıstıraptan kurtarmamız.

0:40:34.440,0:40:37.433
Robotlara, taşlara, herhangi bir şeye

0:40:37.457,0:40:40.177
karşın, duyarlı insanları karakterize

0:40:40.201,0:40:41.384
eden şey,

0:40:41.408,0:40:45.199
duyarlı varlıkların ıstırap[br]çekmesi, çekebilmesidir ve

0:40:45.223,0:40:47.563
odaklanmaları gereken şey, gizemli bir

0:40:47.587,0:40:51.707
kozmik dramada yerlerini bulmak değildir.

0:40:51.731,0:40:55.550
Istırabın ne olduğunu anlamaya,[br]sebebinin ne olduğunu ve ondan

0:40:55.574,0:40:58.933
nasıl kurtulabileceğini[br]anlamaya odaklanmalılar.

0:40:59.572,0:41:03.049
CA: Senin için büyük bir mesele[br]olduğunu biliyorum ve bu çok anlamlıydı.

0:41:03.073,0:41:06.487
Buradaki seyircilerden ve[br]belki de Facebook seyircilerimizden

0:41:06.511,0:41:08.431
ve birkaç yorumdan da

0:41:08.455,0:41:10.128
birçok soru alacağız.

0:41:10.152,0:41:11.948
Hızlı olalım.

0:41:11.972,0:41:13.402
Bir tanesi burada.

0:41:15.052,0:41:17.861
Mikrofon için elinizi kaldırın,

0:41:17.885,0:41:19.304
size ulaştıralım.

0:41:19.328,0:41:22.447
Soru: Çalışmanızda, doğru[br]olarak kabul ettiğimiz kurgusal

0:41:22.471,0:41:23.815
hikâyelerden bahsediyorsunuz

0:41:23.839,0:41:25.556
ve biz onlara göre yaşıyoruz.

0:41:25.580,0:41:28.079
Bir birey olarak bunu bilmek, yaşamınızda

0:41:28.103,0:41:31.849
seçtiğiniz hikâyeleri nasıl[br]etkiliyor ve siz de, tıpkı bizler gibi,

0:41:31.873,0:41:35.613
onları doğrularla karıştırıyor musunuz?

0:41:36.246,0:41:37.457
YNH: Deniyorum.

0:41:37.481,0:41:40.249
Yani, benim için belki de[br]en önemli soru, hem bilim adamı

0:41:40.273,0:41:42.751
olarak, hem de insan olarak,

0:41:42.775,0:41:46.650
kurgu ile gerçeklik[br]arasındaki farkın nasıl anlatılacağıdır,

0:41:46.674,0:41:49.270
çünkü gerçeklik orada.

0:41:49.294,0:41:51.376
Her şeyin kurgu olduğunu söylemiyorum.

0:41:51.400,0:41:54.452
Yalnızca, insanlar için kurgu[br]ve gerçeklik arasındaki farkı

0:41:54.476,0:41:56.093
söylemek çok zordur ve

0:41:56.117,0:42:01.062
tarih ilerledikçe bu[br]daha ve daha zor bir hâl aldı,

0:42:01.086,0:42:03.537
çünkü yarattığımız kurgular --

0:42:03.561,0:42:06.729
uluslar, tanrılar, para ve kurumlar --

0:42:06.753,0:42:08.263
şu anda dünyayı yönetiyorlar.

0:42:08.287,0:42:09.464
Yani yalnızca

0:42:09.488,0:42:12.633
"Ah, hepsi yalnızca[br]yarattığımız kurgusal varlıklar"

0:42:12.657,0:42:14.104
demek çok zor.

0:42:14.128,0:42:16.408
Ama gerçeklik orada.

0:42:17.043,0:42:19.048
Benim için en iyi ...

0:42:19.072,0:42:21.195
Kurgu ve gerçeklik arasındaki

0:42:21.219,0:42:23.989
farkı söyleyen birkaç test var.

0:42:24.013,0:42:27.439
En basiti, bana kalırsa en iyisi,

0:42:27.463,0:42:29.044
ıstırap testi.

0:42:29.068,0:42:30.621
Istırap çekebiliyorsa gerçektir.

0:42:31.192,0:42:32.886
Çekemiyorsa, gerçek değildir.

0:42:32.910,0:42:34.375
Bir ulus ıstırap çekemez.

0:42:34.399,0:42:35.969
Bu çok, çok açıktır.

0:42:35.993,0:42:37.931
Bir ulus savaşı kaybetse bile, şöyle

0:42:37.955,0:42:42.020
deriz, "Almanya Birinci Dünya[br]Savaşı'ndaki kaybıyla ıstırap çekti",

0:42:42.044,0:42:43.209
bu bir metafordur.

0:42:43.233,0:42:45.790
Almanya ıstırap çekemez. [br]Almanya'nın aklı yoktur.

0:42:45.814,0:42:47.467
Almanya'nın bilinci yoktur.

0:42:47.491,0:42:51.149
Almanlar ıstırap çekebilir,[br]evet, ama Almanya çekemez.

0:42:51.173,0:42:54.142
Benzer şekilde, bir banka iflas ettiğinde,

0:42:54.166,0:42:55.937
banka ıstırap çekemez.

0:42:55.961,0:42:59.352
Dolar değerini[br]kaybettiğinde ıstırap çekemez.

0:42:59.376,0:43:01.626
İnsanlar ıstırap çekebilir. [br]Hayvanlar çekebilir.

0:43:01.650,0:43:02.806
Bu gerçektir.

0:43:02.830,0:43:07.359
Eğer gerçekliği görmek[br]istiyorsan, şöyle başlamalısın,

0:43:07.383,0:43:09.447
ıstırap kapısından geçmelisin.

0:43:09.471,0:43:12.425
Istırabın ne olduğunu[br]gerçekten anlayabilirsen, bu sana

0:43:12.449,0:43:14.672
gerçekliği anlamanın

0:43:14.696,0:43:16.713
anahtarını da verecektir.

0:43:16.737,0:43:19.520
CA: Bununla bağlantılı[br]Facebook sorusu var, okuyamadığım

0:43:19.544,0:43:22.521
bir dilde, dünyanın bir yerinden geliyor.

0:43:22.545,0:43:24.762
YNH: Ah, bu İbranice.[br]CA: İbranice. Buyrun.

0:43:24.786,0:43:25.848
(Kahkahalar)

0:43:25.872,0:43:27.036
İsmi okuyabiliyor musun?

0:43:27.060,0:43:28.935
YNH: Or Lauterbach Goren.

0:43:28.959,0:43:30.803
CA: Pekâlâ, teşekkürler.

0:43:30.827,0:43:35.382
Soru şu, "Gerçeklik-sonrası[br]dönem gerçekten yeni bir dönem mi,

0:43:35.406,0:43:39.793
yoksa hiç bitmeyen bir modanın[br]diğer bir anı veya doruğu mu?"

0:43:40.701,0:43:44.030
YNH: Kişisel olarak, bu[br]gerçeklik sonrası fikrini benimsemiyorum.

0:43:44.054,0:43:46.762
Bir tarih bilimci olarak tepkim şu:

0:43:46.786,0:43:50.681
Eğer bu, gerçeklik-sonrası[br]dönemse, gerçeklik dönemi ne zamandı ki?

0:43:50.705,0:43:51.956
CA: Doğru.

0:43:51.980,0:43:53.300
(Kahkahalar)

0:43:53.324,0:43:58.007
YNH: 1980'ler mi,[br]1950'ler mi, yoksa Orta Çağ mı?

0:43:58.031,0:44:02.423
Yani, bir bakıma, her zaman[br]gerçeklik sonrası bir dönemde yaşadık.

0:44:02.883,0:44:05.194
CA: Burada durduracağım,

0:44:05.218,0:44:07.888
çünkü sanırım insanlar[br]daha az gazetenin olduğu,

0:44:07.912,0:44:14.872
bazı şeylerin gerçekliğinin[br]geleneklerle kontrol edildiği

0:44:14.896,0:44:18.544
bir dünyanın varlığından bahsediyorlar.

0:44:18.568,0:44:22.513
Bu da doğrunun önemli[br]görüldüğü bu kuruluşların üstünlüğüyle

0:44:22.537,0:44:24.704
birleştiriliyordu.

0:44:24.728,0:44:26.477
Yani eğer bir gerçekliğe inanıyorsan

0:44:26.501,0:44:28.724
yazdığın şey bilgidir.

0:44:28.748,0:44:32.569
Bilginin gerçek anlamda[br]gerçekliğe bağlanabileceği inancı var

0:44:32.593,0:44:35.554
ve eğer bir başlık yazıyorsan,[br]bu, gerçekten olmuş bir şeyi

0:44:35.578,0:44:37.881
yansıtmanın ciddi, içten bir girişimidir.

0:44:37.905,0:44:39.756
Bu hep doğru yapılmaz.

0:44:39.780,0:44:41.789
Fakat şu anki endişe sanırım şu;

0:44:41.813,0:44:44.131
öyle güçlü bir teknolojik sistem var ki,[br]

0:44:44.155,0:44:48.325
en azından bir süre, oldukça[br]güçlendirilen herhangi bir şey,

0:44:48.349,0:44:51.129
gerçekliğe bağlı olup[br]olmadığına bakılmaksızın,

0:44:51.153,0:44:54.307
yalnızca tıklamalara ve[br]ilgiye göre var oluyor ve

0:44:54.331,0:44:55.947
bu muhtemelen zehirli bir şey.

0:44:55.971,0:44:58.407
Bu mantıklı bir endişe, değil mi?

0:44:58.431,0:45:00.717
YNH: Evet, öyle.[br]Yani teknoloji değişiyor ve

0:45:00.741,0:45:05.969
artık hem doğruyu, hem[br]kurguyu ve yanlışı yaymak daha kolay.

0:45:05.993,0:45:07.996
İki açıdan da işliyor.

0:45:08.020,0:45:12.599
Ancak, doğruyu yaymak,[br]eskisinden çok daha kolay.

0:45:12.623,0:45:16.308
Fakat kurguları ve yanlışları[br]yaymak konusunda herhangi bir

0:45:16.332,0:45:21.052
yenilik olduğunu düşünmüyorum.

0:45:21.076,0:45:25.110
Tüm bu yanlış haberler ve[br]gerçeklik sonrası fikri hakkında

0:45:25.134,0:45:30.573
-- bilmiyorum -- Joseph[br]Goebbels'in bilmediği bir şey yoktur.

0:45:30.597,0:45:34.315
O şöyle der, bir yalanı[br]yeterince tekrar ederseniz,

0:45:34.339,0:45:36.160
insanlar onun gerçek olduğunu düşünür

0:45:36.184,0:45:38.540
ve yalan ne kadar büyükse o kadar iyi,

0:45:38.564,0:45:44.587
çünkü insanlar böyle büyük bir şeyin[br]yalan olacağını düşünmeyeceklerdir.

0:45:44.611,0:45:50.269
Yalan haberlerin yüz yıllardır[br]bizimle olduğunu düşünüyorum.

0:45:50.293,0:45:52.194
İncil'i düşünün.

0:45:52.218,0:45:53.605
(Kahkahalar)

0:45:53.629,0:45:54.916
CA: Fakat yalan haberlerin

0:45:54.940,0:45:58.957
zorba rejimlerle bağlantılı[br]olduğuna dair endişeler var ve

0:45:58.981,0:46:01.558
yalan haberlerde bir yükseliş gördüğümüzde

0:46:01.582,0:46:06.304
bu bir felaket habericisi oluyor,[br]karanlık zamanın yaklaştığına dair.

0:46:08.124,0:46:15.086
YNH: Evet. Yani, yalan haberin kasti[br]kullanımı rahatsız edici bir işarettir.

0:46:15.812,0:46:20.393
Fakat bunun kötü olmadığını değil,[br]yeni bir şey olmadığını söylüyorum.

0:46:20.820,0:46:23.574
CA: Facebook'ta küresel[br]yönetim ve milliyetçilik sorusuna

0:46:23.598,0:46:28.598
büyük ilgi var.

0:46:29.292,0:46:30.800
Phil Dennis'in sorusu şu:

0:46:30.824,0:46:34.320
"İnsanların ve devletlerin[br]güçten vazgeçmesini nasıl sağlarız?

0:46:34.344,0:46:38.259
Bu bir -- bu bir --[br]aslında, metin öyle büyük ki

0:46:38.283,0:46:39.823
soruyu tam okuyamıyorum.

0:46:39.847,0:46:41.386
Bu bir gereklilik midir?

0:46:41.410,0:46:44.022
Oraya ulaşmamız için savaş mı gerekli?

0:46:44.046,0:46:47.736
Üzgünüm Phil, sorunu[br]bozdum, ama bunun suçlusu metin.

0:46:47.760,0:46:49.860
YNH: İnsanların konuştuğu bir fikir şu,

0:46:49.884,0:46:54.623
yalnızca bir facia insanları sarsabilir ve

0:46:54.647,0:46:59.911
gerçek bir küresel yönetim[br]sisteminin yolunu açabilir

0:46:59.935,0:47:04.083
ve faciadan önce bunu[br]yapamayacağımızı söylüyorlar,

0:47:04.107,0:47:06.908
fakat temelleri oturtmalıyız ki

0:47:06.932,0:47:09.432
facia geldiğinde

0:47:09.456,0:47:11.638
çabuk tepki verebilelim.

0:47:11.662,0:47:15.662
Fakat facia öncesinde insanların[br]böyle bir şeyi yapma motivasyonları

0:47:15.686,0:47:17.698
olmayacak.

0:47:17.722,0:47:19.987
Belirtmek istediğim diğer şey şu;

0:47:20.011,0:47:25.065
küresel yönetime gerçekten[br]ilgi duyan herhangi birisi, bunun

0:47:25.089,0:47:27.990
yerel kimlikleri ve[br]toplulukları yok etmediğini

0:47:28.014,0:47:34.598
veya bozmadığını, bunların[br]tek bir paketin parçaları hâline

0:47:34.622,0:47:37.578
geleceğini daima açıkça

0:47:37.602,0:47:40.909
belirtmesi gereklidir.

0:47:40.933,0:47:44.311
CA: Bunu dinlemek istiyorum,

0:47:44.335,0:47:47.388
çünkü "küresel yönetim" kelimeleri

0:47:47.412,0:47:52.001
şu anda çoğu insanın[br]zihninde neredeyse kötülüğün

0:47:52.025,0:47:53.351
somut bir örneği.

0:47:53.375,0:47:56.329
Ürkütücü, uzak, belirsiz[br]görünüyor ve bu da morallerini bozuyor

0:47:56.353,0:48:00.469
ve küreselciler,[br]küresel yönetim -- hayır, defol git!

0:48:00.493,0:48:04.175
Ve çoğu insan, buna inanlar[br]için seçimleri rahatsız edici bir şey

0:48:04.199,0:48:05.677
olarak görüyor.

0:48:05.701,0:48:09.252
Peki bunun ürkütücü ve uzak

0:48:09.276,0:48:12.251
görünmemesi için[br]anlatıyı nasıl değiştirebiliriz?

0:48:12.275,0:48:15.019
Bunun yerel kimlikler ve[br]yerel topluluklarla uyumlu

0:48:15.043,0:48:17.664
olması fikrini geliştirelim.

0:48:17.688,0:48:20.288
YNH: Pekâlâ, yine insanların

0:48:20.312,0:48:23.444
biyolojik gerçeklikleriyle başlamamız

0:48:23.468,0:48:25.479
gerektiğini düşünüyorum.

0:48:25.503,0:48:29.621
Biyoloji insanlarla [br]ve bu konuyla alakalı bize

0:48:29.645,0:48:31.902
iki şey söylüyor:

0:48:31.926,0:48:34.955
Birincisi, etrafımızdaki ekolojik sisteme

0:48:34.979,0:48:37.574
tamamen bağlıyız

0:48:37.598,0:48:41.057
ve bugün küresel[br]bir sistemden bahsediyoruz.

0:48:41.081,0:48:42.438
Bundan kaçamazsınız.

0:48:42.462,0:48:46.084
Biyoloji aynı zamanda[br]insanlarla ilgili şunu söylüyor,

0:48:46.108,0:48:48.355
bizler sosyal hayvanlarız,

0:48:48.379,0:48:53.016
fakat çok, çok[br]yerel bir düzeyde sosyaliz.

0:48:53.040,0:48:56.585
Ortalama 150 insandan fazlasıyla

0:48:56.609,0:49:01.406
samimiyet kuramıyor oluşumuz da

0:49:01.430,0:49:05.305
insanlığa dair basit bir gerçek.

0:49:05.329,0:49:09.626
Doğal grubun boyutu,

0:49:09.650,0:49:12.752
insanların doğal topluluğu,

0:49:12.776,0:49:16.120
150 bireyden fazlası değil

0:49:16.144,0:49:22.543
ve bunun ötesindeki her şey[br]hayali hikâye türlerine ve geniş ölçekli

0:49:22.567,0:49:24.614
kurumlara dayalıdır

0:49:24.638,0:49:29.014
ve yine, ikisini bir araya getirmek için

0:49:29.038,0:49:33.608
ve 21. yüzyılda hem küresel düzeye,[br]hem de yerel topluluğa ihtiyacımız

0:49:33.632,0:49:35.714
olduğunu anlamak için, türümüzün

0:49:35.738,0:49:38.814
biyolojik anlayışına dayalı olarak

0:49:38.838,0:49:44.374
bir yol bulabileceğimizi düşünüyorum.

0:49:44.398,0:49:46.415
Bunun da ötesine geçip bunun

0:49:46.439,0:49:49.762
bedenle başladığını söyleyebilirim.

0:49:50.500,0:49:54.842
İnsanların günümüzde yaşadığı[br]yabancılaşma, yalnızlık ve dünyada

0:49:54.866,0:49:58.082
yerini bulamama hisleri, bunlara neden

0:49:58.106,0:50:03.835
olan ana problemin küresel[br]kapitalizm olduğunu düşünmüyorum.

0:50:04.285,0:50:07.311
Asıl problem, geçtiğimiz[br]yüzyıl boyunca insanların

0:50:07.335,0:50:11.039
bedensiz hâle gelmeleri,

0:50:11.063,0:50:14.222
kendilerini bedenlerinden [br]uzaklaştırmaları.

0:50:14.246,0:50:17.142
Bir avcı-toplayıcı olarak[br]veya hatta bir çiftçi olarak yaşamı

0:50:17.166,0:50:21.364
sürdürmeniz için,[br]bedeninizle ve hislerinizle daima

0:50:21.388,0:50:23.571
temas içinde kalmanız gerekir,

0:50:23.595,0:50:24.776
her dakika.

0:50:24.800,0:50:26.947
Ormana gidip mantar arıyorsanız ve

0:50:26.971,0:50:29.348
duyduklarınıza,[br]kokladıklarınıza, tattıklarınıza

0:50:29.372,0:50:31.248
dikkat etmezseniz,

0:50:31.272,0:50:32.423
ölürsünüz.

0:50:32.447,0:50:34.598
Yani bağlantılı olmanız gerek.

0:50:34.622,0:50:39.218
Son yüz yılda insanlar bedenleriyle[br]ve hisleriyle temas hâlinde olma,

0:50:39.242,0:50:42.114
duyma, koklama, hissetme becerilerini

0:50:42.138,0:50:44.324
kaybediyorlar.

0:50:44.348,0:50:47.474
Ekranlara, başka yerlerde neler olup

0:50:47.498,0:50:49.018
bittiğine daha ve daha fazla

0:50:49.042,0:50:50.263
dikkat veriliyor.

0:50:50.287,0:50:52.718
Yabancılaşma, yalnızlık ve benzeri

0:50:52.742,0:50:56.636
hislerinin asıl nedeninin[br]bu olduğunu düşünüyorum ve

0:50:56.660,0:50:59.162
dolayısıyla çözüm yalnızca

0:50:59.186,0:51:03.450
kitle-milliyetçiliğini [br]geri getirmek değil,

0:51:03.474,0:51:07.598
aynı zamanda[br]bedenlerimize tekrar bağlanmamız

0:51:07.622,0:51:10.885
ve eğer bedeninizle[br]tekrar temas kurarsanız,

0:51:10.909,0:51:14.079
dünyada kendinizi daha[br]çok evinizde hissedersiniz.

0:51:14.103,0:51:17.788
CA: Pekâlâ, olayların gidişatına göre[br]yakında hepimiz ormana dönebiliriz.

0:51:17.812,0:51:20.161
Odadan bir soru ve[br]Facebook'tan da bir

0:51:20.185,0:51:21.688
soru alacağız.

0:51:21.712,0:51:25.093
Ama Adi-Dako: Merhaba. Ben[br]Batı Afrika, Ganalıyım. Sorum şu:

0:51:25.117,0:51:29.719
Küreselleşmenin etkileriyle[br]tarihte haklarını kaybetmiş olan

0:51:29.743,0:51:32.754
ülkelere karşı küresel[br]yönetim fikrini nasıl sunacağınızı ve

0:51:32.778,0:51:34.823
meşrulaştıracağızını merak ediyorum,

0:51:34.847,0:51:37.593
ayrıca, küresel yönetimden bahsediyorsak,

0:51:37.617,0:51:41.241
bu bana "küreselin" nasıl olması[br]gerektiğine dair Batılaştırılmış bir

0:51:41.265,0:51:43.439
fikirden geliyormuş gibi geliyor.

0:51:43.463,0:51:46.753
Yani Gana, Nijerya,[br]Togo ve bunlar gibi diğer ülkelere

0:51:46.777,0:51:49.770
küresel fikrine karşı milliyetçiliği

0:51:49.794,0:51:53.129
nasıl sunabilir ve

0:51:53.153,0:51:55.329
meşrulaştırabiliriz?

0:51:56.131,0:52:02.545
YNH: Tarihin oldukça adaletsiz[br]olduğunu söyleyerek başlayacağım

0:52:02.569,0:52:06.491
ve bunun farkına varmalıyız.

0:52:07.004,0:52:10.053
Son 200 yılın küreselleşmesi,

0:52:10.077,0:52:14.216
emperyalizmi ve endüstrileşmesinden

0:52:14.240,0:52:16.200
en çok muzdarip olan ülkelerin çoğu

0:52:16.224,0:52:21.934
kesinlikle bir sonraki[br]dalgadan da en çok muzdarip

0:52:21.958,0:52:24.747
olacağa benzeyen ülkeler.

0:52:24.771,0:52:28.765
Bu konuda çok, çok net olmalıyız.

0:52:29.477,0:52:32.528
Küresel bir yönetimimiz olmazsa ve

0:52:32.552,0:52:35.755
iklim değişikliğinden, teknolojik

0:52:35.779,0:52:38.036
parçalanmalardan muzdarip olursak,

0:52:38.060,0:52:41.661
en çok ıstırabı ABD'dekiler çekmeyecek.

0:52:41.685,0:52:46.781
Istırabı en çok Gana'dakiler,[br]Sudan'dakiler, Suriye'dekiler,

0:52:46.805,0:52:49.542
Bangladeş'tekiler,[br]bu yerlerdeki insanlar çekecek.

0:52:49.566,0:52:55.602
Yani bu ülkelerin, bir sonraki[br]parçalanma dalgası konusunda,

0:52:55.626,0:53:00.353
ister ekolojik olsun, ister[br]teknolojik, bir şeyler yapmak için

0:53:00.377,0:53:02.902
daha fazla cesareti[br]olduğunu düşünüyorum.

0:53:02.926,0:53:05.772
Yine, teknolojik parçalanmayı[br]düşünürsek, eğer yapay zekâ

0:53:05.796,0:53:10.412
ve 3B yazıcılar[br]ve robotlar milyonlarca insanın

0:53:10.436,0:53:12.805
işini elinden alırsa,

0:53:12.829,0:53:15.954
İsviçrelilerden çok Gana'daki veya

0:53:15.978,0:53:19.583
Bangladeş'teki insanlar[br]için endişe duyacağım.

0:53:19.607,0:53:24.835
Dolayısıyla, tarih[br]adaletsiz olduğu için,

0:53:24.859,0:53:29.205
bir felaketin sonucu da

0:53:29.229,0:53:31.597
herkes tarafından[br]eşitçe paylaşılmayacağı için,

0:53:31.621,0:53:36.054
iklim değişikliğinin en kötü[br]sonuçlarından kaçmanın bir

0:53:36.078,0:53:39.550
yolunu zenginler bulabilecekken,

0:53:39.574,0:53:42.419
fakirler de bulamayacaklar.

0:53:43.347,0:53:46.755
CA: Facebook'ta Cameron[br]Taylor'dan güzel bir soru var:

0:53:46.779,0:53:48.900
"'Sapiens'in sonunda şu soruyu

0:53:48.924,0:53:50.987
sormamız gerektiğini söylediniz,

0:53:51.011,0:53:53.367
'Ne istemeyi istiyoruz?'

0:53:53.391,0:53:56.378
Ne istemeyi istememiz[br]gerektiğini düşünüyorsunuz?"

0:53:56.402,0:53:59.933
YNH: Bence, gerçekliği[br]anlamak için, doğruyu anlamayı

0:53:59.957,0:54:02.607
istemeyi istememiz gerekiyor.

0:54:03.207,0:54:08.321
İstediğimiz çoğu şey[br]gerçekliği değiştirmek,

0:54:08.345,0:54:12.063
onu kendi arzularımıza,[br]dileklerimize uydurmak ve

0:54:12.087,0:54:15.807
öncelikle onu anlamamız gerekiyor.

0:54:15.831,0:54:19.595
Tarihin uzun süreli[br]yörüngesine bakarsanız, gördüğünüz şey

0:54:19.619,0:54:22.355
yüzyıllar boyunca[br]bizlerin, insanların dış dünyanın

0:54:22.379,0:54:25.715
kontrolünü kazanması ve arzularına göre

0:54:25.739,0:54:29.233
şekillendirmeye çalışmasını görürüz.

0:54:29.257,0:54:32.445
Diğer hayvanların,[br]nehirlerin, ormanların kontrolünü de

0:54:32.469,0:54:34.000
elde ettik ve

0:54:34.024,0:54:37.517
onları tamamen, yeniden şekillendirdik,

0:54:37.541,0:54:40.902
kendimizi tatmin etmeksizin ekolojik

0:54:40.926,0:54:44.104
bir zarara sebep olduk.

0:54:44.128,0:54:47.930
Bir sonraki adım, içimize[br]dönerek tamam, dış dünyanın

0:54:47.954,0:54:52.502
kontrolünü ele geçirmek bizi

0:54:52.526,0:54:54.390
tatmin etmedi demektir.

0:54:54.414,0:54:57.113
Şimdi içimizdeki[br]dünyanın kontrolünü ele geçirelim.

0:54:57.137,0:54:59.300
21. yüzyılda bu bilimde, teknolojide

0:54:59.324,0:55:03.620
ve endüstride gerçekten büyük bir proje --

0:55:03.644,0:55:07.166
içimizdeki dünyanın[br]kontrolünü ele geçirmeyi denemek ve

0:55:07.190,0:55:12.113
nasıl bedenler, beyinler ve zihinler[br]oluşturulacağını, üretileceğini öğrenmek.

0:55:12.137,0:55:16.779
Bunlar muhtemelen 21. yüzyılın[br]ekonomisinin ana ürünleri olacak.

0:55:16.803,0:55:20.624
İnsanlar geleceği düşündüğünde[br]çok nadiren şöyle düşünüyorlar,

0:55:20.648,0:55:24.595
"Ah, bedenimin ve beynimin[br]kontrolünü ele geçireceğim."

0:55:24.619,0:55:27.429
Bunun çok tehlikeli olduğunu düşünüyorum.

0:55:27.453,0:55:30.719
Bir önceki tarihimizden[br]öğrendiğim bir şey varsa eğer, o da şu;

0:55:30.743,0:55:34.656
evet, yönlendirme gücü[br]kazanıyoruz, fakat ekolojik sistemin

0:55:34.680,0:55:37.470
karmaşıklığını[br]gerçekten anlamadığımız için,

0:55:37.494,0:55:39.299
şu anda ekolojik bir

0:55:39.323,0:55:43.013
erimeyle yüzleşiyoruz.

0:55:43.037,0:55:48.443
Ve içimizdeki dünyayı da,[br]onu tam olarak anlamadan

0:55:48.467,0:55:50.599
yeniden şekillendirmeye çalışırsak,

0:55:50.623,0:55:54.939
özellikle de ruhsal[br]sistemimizin karmaşıklığını anlamadan,

0:55:54.963,0:55:59.623
içsel ekolojik bir[br]felakete yol açabiliriz ve içimizde

0:55:59.647,0:56:03.190
ruhsal bir erimeyle karşılaşırız.

0:56:04.270,0:56:06.712
CA: Parçaları birleştirirsek --

0:56:06.736,0:56:09.416
mevcut politika,[br]gelişmekte olan teknoloji,

0:56:09.440,0:56:11.590
az önce bahsettiğim türden endişeler --

0:56:11.614,0:56:14.709
yani, geleceği düşündüğün[br]zaman sen de oldukça umutsuz

0:56:14.733,0:56:16.354
bir yerdesin gibi görünüyor.

0:56:16.378,0:56:17.960
Oldukça endişeleniyorsun.

0:56:17.984,0:56:19.176
Doğru mu?

0:56:19.200,0:56:25.888
Ve umut için bir neden varsa[br]eğer, bunu nasıl ifade ederdin?

0:56:25.912,0:56:30.075
YNH: En tehlikeli olasılıklara[br]odaklanmanın nedeni kısmen

0:56:30.099,0:56:33.120
bir tarih bilimci ve sosyal[br]eleştirmen olarak bunun işim veya

0:56:33.144,0:56:34.925
sorumluluğum olması.

0:56:34.949,0:56:39.711
Yani, endüstri genelde[br]pozitif yanlara odaklanır, yani

0:56:39.735,0:56:43.096
tüm bu yeni teknolojilerin daha[br]tehlikeli olasılıklarının altını çizmek

0:56:43.120,0:56:47.561
tarih bilimcilerin,[br]filozofların, sosyologların işidir.

0:56:47.585,0:56:50.068
Bunların kaçınılmaz[br]olduğunu düşünmüyorum.

0:56:50.092,0:56:53.131
Teknoloji asla belirleyici değildir.

0:56:53.155,0:56:54.872
Aynı teknolojiyi çok farklı

0:56:54.896,0:56:57.887
toplum türleri[br]üretmekte kullanabilirsiniz.

0:56:57.911,0:56:59.949
20. yüzyıla bakarsanız,

0:56:59.973,0:57:02.754
Endüstri Devrimi'nin teknolojilerine,

0:57:02.778,0:57:05.835
trenler, elektrik ve bunların hepsi

0:57:05.859,0:57:08.911
komünist bir diktatörlük,[br]faşist bir rejim ya da liberal bir

0:57:08.935,0:57:11.740
demokrasi yaratmak için kullanılabilirdi.

0:57:11.764,0:57:14.292
Trenler size onlarla[br]ne yapacağınızı söylemediler.

0:57:14.316,0:57:18.768
Benzer şekilde, şu anda, yapay[br]zekâ, biyomühendislik ve tüm bunlar --

0:57:18.792,0:57:22.306
tek bir neticeyi önceden belirleyemezler.

0:57:22.886,0:57:26.063
İnsanlar mücadele edebilir ve

0:57:26.087,0:57:27.778
insanların yeni bir teknolojiye

0:57:27.802,0:57:31.542
karşı ayaklanmalarının en güzel örneği

0:57:31.566,0:57:33.289
nükleer silahlar.

0:57:33.313,0:57:36.322
1940 ve 50'lerin sonlarında

0:57:36.346,0:57:38.485
çoğu insan Soğuk Savaş'ın er ya da geç

0:57:38.509,0:57:42.815
nükleer bir kargaşayla biteceğine[br]ve medeniyetlerini yok edeceğine

0:57:42.839,0:57:44.614
ikna olmuştu.

0:57:44.638,0:57:46.118
Bu gerçekleşmedi.

0:57:46.142,0:57:52.562
Nükleer silahlar aslında tüm[br]dünyada insanları, uluslararası

0:57:52.586,0:57:57.327
politikalarını yönetme[br]biçimlerini değiştirerek şiddeti azaltmaya

0:57:57.351,0:57:59.720
teşvik etti.

0:57:59.744,0:58:02.983
Ve birçok ülke, politik araçlarından

0:58:03.007,0:58:04.881
savaşı çıkardılar.

0:58:04.905,0:58:09.175
Artık isteklerini savaşla yürütmüyorlar.

0:58:09.580,0:58:12.850
Tüm ülkeler bunu[br]yapmadı, ama çoğu yaptı.

0:58:12.874,0:58:16.808
Uluslararası şiddetin[br]1945'ten bu yana çarpıcı bir şekilde

0:58:16.832,0:58:22.934
inişe geçmesinin en[br]önemli nedeni bu olabilir ve

0:58:22.958,0:58:26.296
günümüzde, söylediğim gibi,[br]savaşta ölen insan sayısından çok

0:58:26.320,0:58:28.527
intihar eden insan var.

0:58:28.551,0:58:33.380
Bu da sanırım bize insanların

0:58:33.404,0:58:37.246
en korkunç teknoloji olsa bile ayaklanıp

0:58:37.270,0:58:39.805
bir şeyler yapabileceğinin ve bundan

0:58:39.829,0:58:42.852
aslında iyi bir şey[br]çıkabileceğinin örneğini veriyor.

0:58:42.876,0:58:47.163
Sorun, hata için[br]çok az sınırımızın olması.

0:58:47.187,0:58:49.396
Eğer doğru yapmazsak,

0:58:49.420,0:58:53.091
tekrar denemek için[br]ikinci bir şansımız olmayabilir.

0:58:54.337,0:58:55.904
CA: Bu çok etkileyici bir nottu

0:58:55.928,0:58:58.733
ve sanırım bunu[br]bir sonuca bağlayabiliriz.

0:58:58.757,0:59:01.868
Toparlamadan önce burada ve[br]evrensel TED topluluğunda izleyen

0:59:01.892,0:59:07.438
veya çevrim içi izleyen tüm[br]seyircilere şunu söyleyeceğim:

0:59:07.462,0:59:10.355
Söyleşilerde bize yardımcı olun.

0:59:10.379,0:59:12.929
Bizim gibi, sizler de farklı

0:59:12.953,0:59:15.933
bir sohbet türü bulmamız[br]gerektiğine her zamankinden daha

0:59:15.957,0:59:18.190
çok inanırsanız, bize yardımcı olun.

0:59:18.214,0:59:20.237
Diğer insanlara ulaşın,

0:59:21.269,0:59:24.009
aynı fikirde olmadığınız[br]insanlarla sohbet etmeyi,

0:59:24.033,0:59:25.216
onları anlamayı,

0:59:25.240,0:59:26.770
parçaları birleştirmeyi deneyin

0:59:26.794,0:59:30.686
ve bu sohbetleri nasıl[br]ileriye taşıyabileceğimizi düşünmemizde

0:59:30.710,0:59:32.964
bizlere yardımcı olun, böylece şu anda

0:59:32.988,0:59:35.733
dünyada olup bitene[br]gerçek bir katkı sağlayabiliriz.

0:59:35.757,0:59:39.076
Bana kalırsa şu anda herkes

0:59:39.100,0:59:41.410
politika konusunda daha canlı,

0:59:41.434,0:59:43.963
daha ilgili, daha bağlı hissediyor.

0:59:43.987,0:59:46.441
Riskler oldukça yüksek görünüyor,

0:59:46.465,0:59:50.977
bu yüzden ona akıllıca[br]bir tepki vermemizde yardımcı olun.

0:59:51.001,0:59:52.596
Yuval Harari, teşekkürler.

0:59:52.620,0:59:55.928
(Alkış)