0:00:01.103,0:00:04.228
Jak społeczeństwo może dziś działać

0:00:04.253,0:00:06.420
bez użycia paliw kopalnych?

0:00:06.944,0:00:09.120
To wielkie wyzwanie,

0:00:09.920,0:00:14.400
ale wierzę, że kraje rozwijające się[br]mogą być pionierami tej zmiany.

0:00:15.120,0:00:17.680
Wiem, że to kontrowersyjna opinia,

0:00:18.440,0:00:23.736
ale stawka jest ogromna,

0:00:23.760,0:00:28.640
jeśli pozostawimy paliwa kopalne[br]podstawą naszego rozwoju.

0:00:29.240,0:00:31.080
Jest inna droga.

0:00:32.200,0:00:35.456
Już najwyższy czas

0:00:35.480,0:00:38.176
obalić mit odnośnie wyboru

0:00:38.200,0:00:43.256
pomiędzy rozwojem kraju

0:00:43.280,0:00:48.680
a ochroną środowiska,[br]odnawialną energią i jakością życia.

0:00:49.800,0:00:52.560
Pochodzę z Kostaryki,[br]gospodarki rozwijającej się.

0:00:52.680,0:00:55.380
Jesteśmy pięciomilionowym narodem

0:00:56.200,0:00:58.776
dokładnie pomiędzy dwoma Amerykami,

0:00:58.800,0:01:01.660
więc łatwo zapamiętać, gdzie żyjemy.

0:01:03.080,0:01:09.360
Niemal 100% naszej energii elektrycznej

0:01:10.400,0:01:12.790
pochodzi z surowców odnawialnych,

0:01:12.790,0:01:14.146
dokładnie z pięciu źródeł.

0:01:14.146,0:01:16.240
(Brawa)

0:01:18.800,0:01:22.656
Energia wodna, geotermalna,

0:01:22.680,0:01:26.600
energia wiatru, słoneczna i z biomasy.

0:01:27.000,0:01:29.136
Czy wiecie, że w zeszłym roku

0:01:29.160,0:01:32.616
przez 299 dni

0:01:32.640,0:01:35.856
nie użyliśmy żadnych paliw kopalnych

0:01:35.880,0:01:39.360
do produkcji elektryczności?

0:01:40.240,0:01:43.200
To fantastyczne osiągnięcie,

0:01:44.360,0:01:48.440
ale kryje się w nim paradoks.

0:01:51.080,0:01:54.136
Niemal 70%

0:01:54.160,0:01:58.760
konsumpcji energii stanowi ropa.

0:01:59.880,0:02:01.530
Dlaczego?

0:02:01.800,0:02:04.536
Przyczyną jest system transportowy

0:02:04.560,0:02:07.816
w pełni oparty na paliwach kopalnych,

0:02:07.840,0:02:10.159
jak to ma miejsce w większości krajów.

0:02:10.479,0:02:14.016
Spojrzymy na transformację[br]energetyczną jak na maraton.

0:02:14.040,0:02:17.936
Pytanie brzmi, jak dotrzeć do mety?

0:02:17.960,0:02:21.080
Jak pozbyć się węgla z całej gospodarki?

0:02:21.880,0:02:24.776
Mogę powiedzieć, że jeśli nie nasz kraj,

0:02:24.800,0:02:26.606
to trudno stwierdzić, kto tego dokona.

0:02:26.606,0:02:29.720
Dlatego chcę wam opowiedzieć o Kostaryce,

0:02:30.160,0:02:32.856
ponieważ wierzę, że jest wielkim pionierem

0:02:32.880,0:02:37.280
wizji rozwoju nieopartego[br]na paliwach kopalnych.

0:02:39.200,0:02:42.456
Jak wam zapewne wiadomo,

0:02:42.480,0:02:45.090
Kostaryka nie ma własnej armii.

0:02:45.440,0:02:48.930
Cofniemy się teraz do roku 1948.

0:02:49.400,0:02:53.120
Wówczas kraj zbliżał się[br]do końca wojny domowej.

0:02:54.360,0:02:57.936
Tysiące Kostarykan zginęło,

0:02:57.960,0:03:00.670
rodziny brutalnie rozdzielono.

0:03:01.240,0:03:06.256
Jednak pojawił się niecodzienny pomysł:

0:03:06.280,0:03:08.936
zbudujmy nasz kraj od nowa, bez wojska,

0:03:08.936,0:03:11.256
Drugą Republikę Kostaryki.

0:03:11.280,0:03:12.980
Zlikwidowaliśmy wojsko.

0:03:13.360,0:03:16.016
Ówczesny prezydent,

0:03:16.040,0:03:18.216
José Figueres,

0:03:18.240,0:03:23.560
dosłownie wyburzył mury bazy wojskowej.

0:03:25.010,0:03:28.046
Rok później, w 1949 roku,

0:03:28.220,0:03:32.046
decyzję uprawomocniliśmy konstytucją.

0:03:32.606,0:03:37.350
Dziś, blisko 70 lat później, jestem tu,[br]żeby opowiedzieć naszą historię.

0:03:37.520,0:03:39.536
Jestem wdzięczna,

0:03:39.560,0:03:42.520
że ta decyzja zapadła[br]zanim się urodziłam,

0:03:43.170,0:03:45.516
bo dzięki temu ja i miliony ludzi

0:03:45.516,0:03:48.780
możemy żyć w tak stabilnym kraju.

0:03:49.200,0:03:52.136
Ktoś mógłby powiedzieć, że to fart.

0:03:52.160,0:03:53.656
Nic z tych rzeczy.

0:03:53.680,0:03:56.720
To skutek świadomych wyborów.

0:03:58.080,0:04:04.136
W latach 40. wprowadzono[br]darmową edukację i służbę zdrowia

0:04:04.160,0:04:06.540
jako gwarancje socjalne.

0:04:06.760,0:04:08.376
Likwidując wojsko,

0:04:08.400,0:04:13.336
zyskaliśmy więcej środków[br]na pomoc socjalną,

0:04:13.360,0:04:15.280
co doprowadziło do stabilizacji.

0:04:16.120,0:04:17.375
W latach 50.

0:04:17.399,0:04:19.480
(Brawa)

0:04:22.600,0:04:25.976
W latach 50. zaczęliśmy[br]inwestować w energię wodną,

0:04:26.000,0:04:28.656
i to uchroniło nas od pułapki

0:04:28.680,0:04:31.736
wykorzystywania paliw kopalnych[br]do generowania energii,

0:04:31.760,0:04:34.590
pułapki, z którą zmaga się dziś[br]większość państw.

0:04:35.160,0:04:38.696
W latach 70. inwestowaliśmy[br]w parki narodowe.

0:04:39.170,0:04:43.330
Dzięki temu uniknęliśmy spaczonej logiki

0:04:43.330,0:04:46.296
nakazującej dążenie do wzrostu[br]niezależnie od kosztów,

0:04:46.320,0:04:50.000
której tak często ulegają[br]kraje rozwijające się.

0:04:50.800,0:04:54.896
W latach 90. jako pierwsi[br]wprowadziliśmy podatek ekologiczny,

0:04:54.920,0:04:56.856
który pomógł odwrócić proces wylesiania

0:04:56.880,0:05:00.640
i przyciągnąć ekoturystów,[br]którzy dziś napędzają gospodarkę.

0:05:01.000,0:05:03.936
Inwestycje w ochronę środowiska

0:05:03.960,0:05:06.176
nie zaszkodziły naszej gospodarce,

0:05:06.200,0:05:07.456
a wręcz przeciwnie.

0:05:07.480,0:05:09.496
Nie twierdzę, że jesteśmy idealni,

0:05:09.520,0:05:11.856
ani że żyjemy w zupełnej harmonii.

0:05:11.880,0:05:13.640
Nie o to tu chodzi.

0:05:13.720,0:05:17.216
Chodzi o to, że podejmując[br]świadome wybory,

0:05:17.240,0:05:22.200
rozwinęliśmy pewną odporność[br]wobec problemów rozwojowych.

0:05:24.080,0:05:27.656
W podobnych państwach

0:05:27.680,0:05:31.576
PKB wynosi około[br]11 tys. dolarów na mieszkańca,

0:05:31.600,0:05:33.730
w zależności od przyjętej miary.

0:05:33.930,0:05:35.980
Tymczasem według[br]Indeksu Rozwoju Społecznego

0:05:35.980,0:05:38.080
Kostaryka wiedzie prym

0:05:38.080,0:05:41.200
w przekuwaniu PKB w rozwój społeczny.

0:05:42.000,0:05:43.536
Rezygnacja z wojska

0:05:43.560,0:05:45.426
i inwestycje w ludzi i środowisko

0:05:45.426,0:05:48.670
przyniosło coś bardzo ważnego.

0:05:49.120,0:05:51.100
Dało podwaliny historii.

0:05:52.000,0:05:54.616
Historii małego kraju o wielkich ideach.

0:05:54.640,0:05:58.000
Dorastanie wśród tej historii[br]bardzo mnie wzmocniło.

0:05:59.520,0:06:02.276
Pytanie brzmi, jaką kolejną ideę

0:06:02.330,0:06:05.410
zrealizuje obecne pokolenie?

0:06:06.320,0:06:08.696
Myślę, że teraz przyszedł czas

0:06:08.720,0:06:14.260
na dobre pozbyć się paliw kopalnych,

0:06:15.470,0:06:17.840
tak, jak zrobiliśmy to z wojskiem.

0:06:18.400,0:06:20.696
Paliwa kopalne prowadzą do zmian klimatu.

0:06:20.720,0:06:22.096
Wiemy to od dawna,

0:06:22.120,0:06:26.616
tak jak wiemy, że jesteśmy[br]na te zmiany podatni.

0:06:26.640,0:06:30.296
W naszym najlepszym interesie

0:06:30.320,0:06:32.296
leży rozwój wolny od paliw kopalnych,

0:06:32.320,0:06:35.290
które przede wszystkim szkodzą nam samym.

0:06:36.880,0:06:38.690
Przede wszystkim

0:06:39.000,0:06:41.840
po co nadal importować ropę

0:06:43.800,0:06:45.536
na potrzeby transportu,

0:06:45.560,0:06:48.070
skoro mamy napędy elektryczne?

0:06:48.720,0:06:50.536
Pamiętajmy,

0:06:50.560,0:06:52.456
że mówimy o kraju,

0:06:52.480,0:06:58.536
w którym elektryczność[br]czerpie się z wody rzecznej,

0:06:58.560,0:07:01.056
ciepła wulkanów,

0:07:01.080,0:07:04.416
turbin wiatrowych, solarów,

0:07:04.440,0:07:06.210
czy bioodpadów.

0:07:06.560,0:07:12.856
Odejście od paliw kopalnych[br]wymaga transportowej rewolucji

0:07:12.880,0:07:18.216
zasilania naszych samochodów,[br]autobusów i pociągów elektrycznością

0:07:18.240,0:07:20.290
zamiast trujących paliw.

0:07:20.290,0:07:22.816
Podkreślę, że kwestia transportu

0:07:22.840,0:07:26.896
dla Kostarykan stała się wręcz kluczową,

0:07:26.920,0:07:29.336
ponieważ obecny model się nie sprawdza.

0:07:29.360,0:07:31.400
Jest szkodliwy dla ludzi,

0:07:31.480,0:07:33.216
dla biznesu

0:07:33.240,0:07:35.216
i dla naszego zdrowia.

0:07:35.240,0:07:39.976
Kiedy polityka i infrastruktura zawodzą,

0:07:40.000,0:07:43.240
dzień w dzień dzieje się to.

0:07:44.800,0:07:46.376
Dwie godziny rano

0:07:46.400,0:07:48.216
i dwie wieczorem.

0:07:48.240,0:07:51.920
Nie rozumiem, dlaczego[br]mamy się na to godzić.

0:07:52.800,0:07:54.740
To poniżej godności

0:07:55.040,0:07:58.960
marnować czas w ten sposób[br]dzień w dzień.

0:07:59.920,0:08:01.816
Ten zator nie jest najgorszy

0:08:01.840,0:08:03.896
w porównaniu do korków w innych krajach,

0:08:03.920,0:08:06.010
gdzie ruch wciąż nieopanowanie rośnie.

0:08:06.010,0:08:08.900
Na Kostaryce nazywamy to "presa".

0:08:09.280,0:08:12.330
"Presa", czyli "w więzieniu".

0:08:12.360,0:08:15.336
I tak ludzie ulegają agresji

0:08:15.360,0:08:19.730
w kraju, który w innych okolicznościach[br]kultywuje swoje pura vida.

0:08:20.040,0:08:21.720
Tak właśnie jest.

0:08:21.880,0:08:23.980
Stawka jest niebagatelna.

0:08:24.560,0:08:27.356
Dobra wiadomość jest taka,

0:08:27.380,0:08:29.456
że gdy mówimy o ekologicznym transporcie

0:08:29.480,0:08:30.736
i nowej mobilności,

0:08:30.760,0:08:35.775
nie rozważamy jedynie[br]wizji odległej utopii.

0:08:35.799,0:08:39.558
Mowa o transporcie elektrycznym,[br]a to już się dzieje.

0:08:41.039,0:08:46.496
Do 2022 roku samochody[br]elektryczne i konwencjonalne

0:08:46.520,0:08:48.600
mają kosztować tyle samo,

0:08:49.520,0:08:52.880
a miasta testują już autobusy elektryczne.

0:08:53.800,0:08:55.840
Te świetne maszyny

0:08:56.760,0:08:58.460
oszczędzają pieniądze,

0:08:59.000,0:09:01.340
a przy tym są niskoemisyjne.

0:09:01.480,0:09:05.456
Możemy więc uniezależnić[br]transport od ropy,

0:09:05.480,0:09:08.096
mamy alternatywy, których dotąd nie było.

0:09:08.120,0:09:09.940
To ekscytujące.

0:09:10.760,0:09:12.890
Oczywiście znajdą się tacy,

0:09:13.280,0:09:15.960
którym ten pomysł nie będzie na rękę,

0:09:17.760,0:09:20.936
przyjdą was przekonać,

0:09:20.960,0:09:25.776
że nie ma ucieczki od ropy,[br]nawet dla Kostaryki, więc szkoda zachodu.

0:09:25.800,0:09:27.056
Tak mówią.

0:09:27.080,0:09:29.416
Czy wiecie, jak brzmi[br]odpowiedź na ich argument?

0:09:29.440,0:09:33.016
W 1948 roku nie powiedzieliśmy,[br]że nie ma ucieczki od zbrojeń,

0:09:33.040,0:09:35.036
musimy mieć własną armię jak inni.

0:09:35.036,0:09:37.960
Nie, dokonaliśmy wówczas[br]odważnego wyboru,

0:09:38.640,0:09:41.280
i ten wybór zrobił wielką różnicę.

0:09:41.600,0:09:45.976
Czas by obecne pokolenie[br]również podjęło wybór

0:09:46.000,0:09:47.946
i pozbyło się paliw kopalnych na dobre.

0:09:47.946,0:09:50.780
Są trzy powody,[br]dla których musimy się ich pozbyć.

0:09:51.240,0:09:52.740
Po pierwsze,

0:09:53.120,0:09:56.856
nasz model transportu[br]i urbanizacji się załamał,

0:09:56.880,0:10:01.320
a więc to najlepszy moment,[br]żeby ukuć nową wizję na przyszłość.

0:10:02.520,0:10:05.336
Nie chcemy miast dla samochodów.

0:10:05.360,0:10:07.696
Chcemy miast dla ludzi.

0:10:07.720,0:10:11.576
Chcemy spacerować i jeździć rowerem.

0:10:11.600,0:10:13.736
Chcemy publicznego transportu,

0:10:13.760,0:10:15.256
wielu połączeń,

0:10:15.280,0:10:18.320
publicznego transportu[br]w formie czystej i godnej.

0:10:19.200,0:10:23.120
Jeśli nie przestaniemy[br]powiększać liczby konwencjonalnych aut,

0:10:24.760,0:10:27.670
nasze miasta staną się nieznośne.

0:10:28.000,0:10:29.736
Po drugie, potrzebujemy zmian,

0:10:29.760,0:10:33.240
ale stopniowe poprawki nie wystarczą.

0:10:34.720,0:10:37.350
Potrzebujemy transformacji.

0:10:37.600,0:10:40.456
Są w moim kraju takie stopniowe projekty

0:10:40.480,0:10:43.340
i naprawdę mnie to cieszy.

0:10:43.800,0:10:46.176
Ale nie oszukujmy się.

0:10:46.200,0:10:50.096
Nie chodzi oto, żebyśmy mieli[br]piękne elektryczne samochody

0:10:50.120,0:10:52.736
i kilka elektrycznie[br]zasilanych autobusów,

0:10:52.760,0:10:56.136
a wciąż inwestowali[br]w tę samą infrastrukturę,

0:10:56.160,0:10:58.656
więcej samochodów,[br]więcej dróg, więcej ropy.

0:10:58.680,0:11:02.976
Mowa o uwolnieniu się od ropy,

0:11:03.000,0:11:06.320
a tego nie dokonamy[br]metodą małych kroków.

0:11:08.360,0:11:11.520
Po trzecie, jak pewnie już wiecie,

0:11:13.080,0:11:16.680
świat łaknie inspiracji.

0:11:18.120,0:11:21.216
Pragnie historii sukcesów

0:11:21.240,0:11:23.016
w walce z trudnymi sprawami,

0:11:23.040,0:11:26.160
zwłaszcza w krajach rozwijających się.

0:11:27.400,0:11:30.680
Wierzę, że Kostaryka[br]może zainspirować inne państwa

0:11:31.720,0:11:34.456
tak jak rok temu, gdy ogłosiliśmy,

0:11:34.480,0:11:38.456
że przez tak wiele dni[br]nie użyliśmy paliw kopalnych

0:11:38.480,0:11:43.336
do produkcji energii.

0:11:43.360,0:11:46.720
Wiadomość szybko obiegła świat.

0:11:47.640,0:11:50.756
Jestem też niezmiernie dumna,

0:11:50.760,0:11:54.600
że Kostarykanka, Christina Figueres,

0:11:55.480,0:12:01.280
odegrała decydującą rolę w negocjacjach[br]paryskiego porozumienia klimatycznego.

0:12:02.600,0:12:06.320
Musimy chronić to dziedzictwo[br]i być przykładem.

0:12:07.400,0:12:09.580
Co dalej?

0:12:10.240,0:12:11.760
Ludzie.

0:12:12.280,0:12:14.840
Jak tego dokonać?

0:12:15.760,0:12:17.856
Jak przekonać ludzi,

0:12:17.880,0:12:20.296
że możliwe jest funkcjonowanie

0:12:20.320,0:12:22.960
społeczeństwa bez paliw kopalnych?

0:12:24.040,0:12:27.360
Potrzeba dużo pracy u podstaw.

0:12:29.120,0:12:32.640
Dlatego w 2014 roku[br]powołaliśmy Costa Rica Limpia.

0:12:33.720,0:12:36.416
"Limpia" znaczy "czysta",

0:12:36.440,0:12:40.080
i tym chcemy wzmocnić[br]i zainspirować mieszkańców miast.

0:12:40.760,0:12:43.680
Bez ich zaangażowania

0:12:45.080,0:12:49.736
decyzje o ekotransporcie[br]utkną na niekończących się

0:12:49.760,0:12:52.736
technicznych dyskusjach,

0:12:52.760,0:12:58.180
z lawiną nacisków ze strony[br]wszelkiego rodzaju lobbystów.

0:13:00.720,0:13:04.576
Chęć zostania ekologicznym krajem

0:13:04.600,0:13:07.176
ukształtowało naszą historię.

0:13:07.200,0:13:10.670
Nie powinniśmy pozwolić jej sobie odebrać.

0:13:12.080,0:13:16.536
W zeszłym roku zebraliśmy[br]przedstawicieli siedmiu prowincji,

0:13:16.560,0:13:20.410
żeby dyskutować nad zmianą klimatu[br]w kontekście ich interesów.

0:13:20.720,0:13:23.616
W tym roku znów zwołaliśmy

0:13:23.640,0:13:25.696
inną grupę Kostarykan,

0:13:25.720,0:13:27.816
żeby porozmawiać o odnawialnej energii.

0:13:27.840,0:13:29.096
I wiecie co?

0:13:29.120,0:13:31.376
Nie zgadzają się niemal w niczym,

0:13:31.400,0:13:34.056
oprócz spraw dotyczących[br]odnawialnej energii,

0:13:34.080,0:13:36.286
ekologicznego transportu[br]i czystego powietrza.

0:13:36.286,0:13:38.176
To właśnie ich łączy.

0:13:38.200,0:13:41.056
Klucz do prawdziwego zaangażowania

0:13:41.080,0:13:43.296
to pomóc ludziom poczuć się ważnymi.

0:13:43.320,0:13:44.656
Ludzie czują się bezsilni,

0:13:44.656,0:13:47.630
są zmęczeni tym, że nikt ich nie słucha.

0:13:49.000,0:13:51.376
Dlatego działamy konkretnie,

0:13:51.400,0:13:55.896
przekładamy techniczne sprawy[br]na język mieszkańców,

0:13:55.920,0:14:00.220
żeby im pokazać, że mają rolę[br]do odegrania i mogą to zrobić wspólnie.

0:14:00.480,0:14:03.696
Po raz pierwszy śledzimy obietnice,[br]które złożono w zakresie

0:14:03.720,0:14:05.276
niskoemisyjnego transportu

0:14:05.276,0:14:07.856
a politycy wiedzą, że muszą ich dotrzymać,

0:14:07.880,0:14:11.380
ponieważ kulminacyjny punkt[br]nastąpi, gdy połączymy siły,

0:14:11.960,0:14:13.816
mieszkańcy miast, firmy,

0:14:13.840,0:14:16.016
liderzy publicznego transportu,

0:14:16.040,0:14:18.816
żeby uczynić elektryczną mobilność[br]nowym standardem,

0:14:18.840,0:14:22.080
zwłaszcza w kraju rozwijającym się.

0:14:22.560,0:14:26.256
Mam nadzieję, że do kolejnych wyborów

0:14:26.280,0:14:29.696
każdy kandydat będzie musiał[br]wskazać, jak się odnosi

0:14:29.720,0:14:31.616
do zakazu paliw kopalnych.

0:14:31.640,0:14:36.120
To zagadnienie musi stać się[br]częścią polityki głównego nurtu.

0:14:36.520,0:14:39.976
Pamiętajcie, to nie tylko kwestia[br]polityki klimatycznej

0:14:40.000,0:14:41.760
czy ochrony środowiska.

0:14:42.760,0:14:45.870
Chodzi o państwo, jakiego chcemy,

0:14:46.160,0:14:48.256
o miasta, jakie mamy

0:14:48.280,0:14:49.936
i miasta, jakich pragniemy.

0:14:49.960,0:14:52.136
Chodzi o to, kto decyduje.

0:14:52.160,0:14:55.336
Ostatecznie chcemy pokazać,

0:14:55.360,0:14:58.496
że rozwój w oparciu o energie odnawialne

0:14:58.520,0:15:00.820
jest dla nas dobry,

0:15:01.440,0:15:03.856
dla dzisiejszych Kostarykan,

0:15:03.880,0:15:07.510
zwłaszcza tych jeszcze nienarodzonych.

0:15:09.560,0:15:12.616
Tak dziś wygląda[br]Muzeum Narodowe Kostaryki.

0:15:12.640,0:15:14.336
Jest jasne i spokojne.

0:15:14.360,0:15:17.056
Kiedy stoisz przed budynkiem,

0:15:17.080,0:15:20.376
trudno uwierzyć, że w latach 40.

0:15:20.400,0:15:22.576
stały tam wojskowe baraki.

0:15:22.600,0:15:26.416
Rozpoczęliśmy nowe życie,[br]pozbywając się stąd wojska,

0:15:26.440,0:15:30.296
a pewnego dnia z tego miejsca ogłosimy

0:15:30.320,0:15:33.216
niezależność od paliw kopalnych

0:15:33.240,0:15:35.536
i znów zapiszemy się na kartach historii.

0:15:35.560,0:15:36.776
Dziękuję.

0:15:36.800,0:15:38.922
(Brawa)