1
00:00:07,318 --> 00:00:09,003
Hej, čestitamo,

2
00:00:09,003 --> 00:00:10,872
upravo ste dobili na lutriji,

3
00:00:10,872 --> 00:00:14,374
samo što nagrada nije novac
ili luksuzno krstarenje.

4
00:00:14,374 --> 00:00:18,228
Već pozicija u državnom
zakonodavstvu u Vašoj zemlji.

5
00:00:18,228 --> 00:00:20,446
A niste jedino vi srećni dobitnik.

6
00:00:20,446 --> 00:00:24,547
Sve vaše kolege zakonodavci
izabrani su na isti način.

7
00:00:24,547 --> 00:00:27,666
Ovo vam se možda čini kao
čudan način upravljanja vladom,

8
00:00:27,666 --> 00:00:29,725
a kamoli demokratijom.

9
00:00:29,725 --> 00:00:32,960
Izbori su ovaploćenje demokratije, zar ne?

10
00:00:32,960 --> 00:00:37,489
Pa vidite, stari Atinjani koji su stvorili
ovu kovanicu, imali su drugačiji stav.

11
00:00:37,489 --> 00:00:42,271
U stvari, izbori su igrali samo malu
ulogu u demokratiji Atine,

12
00:00:42,271 --> 00:00:49,564
gde su građani volonteri uz pomoć
nasumične lutrije dolazili na pozicije.

13
00:00:49,564 --> 00:00:52,680
Za razliku od predstavničkih
demokratija današnjice,

14
00:00:52,680 --> 00:00:57,274
gde glasači biraju predvodnike koji donose
zakone i odlučuju u njihovo ime,

15
00:00:57,274 --> 00:01:00,903
u petom veku pre nove ere,
Atina je bila direktna demokratija

16
00:01:00,903 --> 00:01:02,965
koja je podsticala široko učešće

17
00:01:02,965 --> 00:01:07,971
pomoću principa ho boulomenos,
ili ko god želi.

18
00:01:07,971 --> 00:01:12,019
To znači da je bilo ko od oko 30000 
odgovarajućih građana

19
00:01:12,019 --> 00:01:14,261
moglo da prisustvuje Eklesiji,

20
00:01:14,261 --> 00:01:17,904
narodnoj skupštini koja se sastajala
nekoliko puta mesečno.

21
00:01:17,904 --> 00:01:22,554
U načelu, bilo ko od njih oko 6000
koji su prisustvovali svakoj sednici

22
00:01:22,554 --> 00:01:25,092
imao je prava da se obrati
svojim sugrađanima,

23
00:01:25,092 --> 00:01:26,343
da predloži zakon,

24
00:01:26,343 --> 00:01:28,745
ili da podnese javnu tužbu.

25
00:01:28,745 --> 00:01:32,766
Naravno, grupa od 6000 ljudi
koji pokušavaju da pričaju u isto vreme

26
00:01:32,766 --> 00:01:35,156
nija mogla da sačinjava
delotvornu vladu.

27
00:01:35,156 --> 00:01:40,076
Tako da se sistem u Atini oslanjao i na
500 članova koji su upravljali savetom

28
00:01:40,076 --> 00:01:41,458
zvanim Bule,

29
00:01:41,458 --> 00:01:44,606
gde su postavljali dnevni red
i ocenjivali predloge,

30
00:01:44,606 --> 00:01:49,971
uz još na stotine porotnika i sudija
koji su se bavili pravnim pitanjima.

31
00:01:49,971 --> 00:01:52,053
Umesto da budu izabrani ili postavljeni,

32
00:01:52,053 --> 00:01:57,580
ljudi na ovim pozicijama
birani su pomoću lutrije.

33
00:01:57,580 --> 00:02:03,936
Ovaj postupak nasumičnog odabira
poznat je i kao žreb.

34
00:02:03,936 --> 00:02:06,217
Jedini koji su birani na izborima

35
00:02:06,217 --> 00:02:09,564
bili su oni koji su vršili funkcije
za koje je bilo potrebno znanje,

36
00:02:09,564 --> 00:02:11,775
kao što su generali.

37
00:02:11,775 --> 00:02:16,105
Ali, smatralo se da su to aristokratije,
odnosno vladavine najboljih,

38
00:02:16,105 --> 00:02:20,698
za razliku od demokratija,
vladavine većine.

39
00:02:20,698 --> 00:02:24,106
Kako je nastao ovakav sistem?

40
00:02:24,106 --> 00:02:30,049
Demokratija se javila u Atini nakog dugog
perioda društvene i političke tenzije

41
00:02:30,049 --> 00:02:33,128
obeleženog sukobima u plemstvu.

42
00:02:33,128 --> 00:02:35,191
Moć koja je nekada pripadala eliti,

43
00:02:35,191 --> 00:02:38,750
kao što je govor u skupštini
i uvažavanje glasova,

44
00:02:38,750 --> 00:02:41,514
proširila se na obične građane.

45
00:02:41,514 --> 00:02:44,664
A sposobnost običnih građana
da izvrše ove zadatke

46
00:02:44,664 --> 00:02:48,816
s pravom je postala centralno obeležje
demokratske ideologije u Atini.

47
00:02:48,816 --> 00:02:51,121
Umesto da bude privilegija,

48
00:02:51,121 --> 00:02:54,692
učešće građana
bilo je obaveza svih građana,

49
00:02:54,692 --> 00:02:58,446
uz žrebove i stroge odrednice
koji su sprečavali formiranje

50
00:02:58,446 --> 00:03:01,757
vladajuće klase ili političkih partija.

51
00:03:01,757 --> 00:03:03,681
Po standardima XXI veka,

52
00:03:03,681 --> 00:03:08,372
atinska vladavina većine
isključivala je veliki broj ljudi.

53
00:03:08,372 --> 00:03:12,261
Žene, robovi i stranci
nisu mogli biti punopravni građani,

54
00:03:12,261 --> 00:03:15,085
a kada isključimo one
koji su premladi da bi služili,

55
00:03:15,085 --> 00:03:22,737
grupa odgovarajućih Atinjana
spada na tek 10-20% ukupnog stanovništva.

56
00:03:22,737 --> 00:03:25,436
Neki drevni filozofi,
uključujući i Platona,

57
00:03:25,436 --> 00:03:30,707
omalovažavali su ovaj oblik demokratije,
kao anarhiju kojom upravljaju budale.

58
00:03:30,707 --> 00:03:33,502
Ali danas ova reč ima
tako pozitivnu konotaciju,

59
00:03:33,502 --> 00:03:37,262
da veoma širok spektar različitih režima
polaže pravo na nju.

60
00:03:37,262 --> 00:03:42,143
Istovremeno, neki dele Platonovu
sumnjičavost u vezi sa mudrošću gomile.

61
00:03:42,143 --> 00:03:45,450
Mnoge moderne demokratije
rešavaju ovaj problem

62
00:03:45,450 --> 00:03:48,891
tako što građani biraju one
koje smatraju kvalifikovanima

63
00:03:48,891 --> 00:03:51,874
za donošenje zakona u njihovo ime.

64
00:03:51,874 --> 00:03:53,808
Ali to sa sobom nosi probleme,

65
00:03:53,808 --> 00:03:55,672
kao što je uticaj bogatstva,

66
00:03:55,672 --> 00:03:58,754
i pojava profesionalnih političara

67
00:03:58,754 --> 00:04:02,345
sa interesovanjima koja se razlikuju
od njihovih birača.

68
00:04:02,345 --> 00:04:06,362
Da li bi oživljavanje izbora pomoću žreba
moglo voditi ka efikasnijoj vladi

69
00:04:06,362 --> 00:04:09,777
uz veću raznolikost i reprezentativnost
zakononodavnog tela?

70
00:04:09,777 --> 00:04:13,536
Ili da li moderna politička služba,
kao što je atinska Vojna komanda,

71
00:04:13,536 --> 00:04:16,710
zahteva stručno znanje i veštine?

72
00:04:16,710 --> 00:04:18,594
Verovatno ne morate
držati palčeve

73
00:04:18,594 --> 00:04:21,103
kako biste osvojili mesto
u vladi svoje zemlje.

74
00:04:21,103 --> 00:04:22,940
Ali, u zavisnosti od toga gde živite,

75
00:04:22,940 --> 00:04:25,990
ipak možete bit izabrani
za učešće u poroti,

76
00:04:25,990 --> 00:04:27,661
skupštini građana,

77
00:04:27,661 --> 00:04:29,720
ili savetodavnom telu,

78
00:04:29,720 --> 00:04:33,385
što su sve primeri toga kako je
demokratski princip iza žreba

79
00:04:33,385 --> 00:04:35,692
preživeo do danas.