1
00:00:07,318 --> 00:00:09,003
Čestitamo!

2
00:00:09,003 --> 00:00:10,872
Upravo ste dobili na lutriji,

3
00:00:10,872 --> 00:00:14,374
samo što nagrada nije gotovina
ili luksuzno krstarenje.

4
00:00:14,374 --> 00:00:18,228
Nagrada je pozicija u
zakonodavnom tijelu vaše zemlje.

5
00:00:18,228 --> 00:00:20,446
I vi niste jedini sretni dobitnik.

6
00:00:20,446 --> 00:00:24,547
Svi vaši kolege zakonodavci
izabrani su na isti način.

7
00:00:24,547 --> 00:00:27,666
Ovo biste mogli smatrati
čudnim načinom za vođenje vlade,

8
00:00:27,666 --> 00:00:29,725
a kamoli demokracije.

9
00:00:29,725 --> 00:00:32,960
Izbori su utjelovljenje
demokracije, zar ne?

10
00:00:32,960 --> 00:00:37,489
Pa, stari Atenjani, koji su skovali
tu riječ, imali su drugačije mišljenje.

11
00:00:37,489 --> 00:00:42,271
Zapravo, izbori su imali
tek malu ulogu u atenskoj demokraciji,

12
00:00:42,271 --> 00:00:49,564
dok se većina pozicija popunjavala
nasumičnim odabirom građana dobrovoljaca.

13
00:00:49,564 --> 00:00:52,680
Za razliku od danas uobičajenih
reprezentativnih demokracija,

14
00:00:52,680 --> 00:00:57,274
gdje glasači izabiru vođe kako bi
u njihovo ime donosili zakone i odluke,

15
00:00:57,274 --> 00:01:00,903
Atena u 5. st. pr. Kr.
bila je direktna demokracija

16
00:01:00,903 --> 00:01:02,965
koja je poticala široku participaciju

17
00:01:02,965 --> 00:01:07,971
kroz princip ho boulomenos,
ili "svatko tko želi".

18
00:01:07,971 --> 00:01:12,019
To znači da je svaki od otprilike
30 000 građana s pravom glasa

19
00:01:12,019 --> 00:01:14,261
mogao prisustvovati ecclesiji,

20
00:01:14,261 --> 00:01:17,904
općoj skupštini koja se održavala 
nekoliko puta mjesečno.

21
00:01:17,904 --> 00:01:22,554
U načelu, svaki od otprilike 6000 građana,
koliko bi ih došlo na svaku sjednicu,

22
00:01:22,554 --> 00:01:25,092
imao je pravo obratiti se
svojim sugrađanima,

23
00:01:25,092 --> 00:01:26,343
predložiti zakon,

24
00:01:26,343 --> 00:01:28,745
ili podignuti javnu tužbu.

25
00:01:28,745 --> 00:01:32,766
Naravno, gomila od 6000 ljudi
koji svi pokušavaju istovremeno govoriti

26
00:01:32,766 --> 00:01:35,156
ne bi mogla činiti efikasnu vladu.

27
00:01:35,156 --> 00:01:40,076
Zato se atenski sustav također oslanjao
i na upravno vijeće od 500 članova,

28
00:01:40,076 --> 00:01:41,458
zvano boule,

29
00:01:41,458 --> 00:01:44,606
kako bi postavilo dnevni red i
evaluiralo prijedloge,

30
00:01:44,606 --> 00:01:49,971
uz stotine porotnika i magistrata
koji su se bavili pravnim poslovima.

31
00:01:49,971 --> 00:01:52,053
Umjesto da su bili
izabrani ili postavljeni,

32
00:01:52,053 --> 00:01:57,580
ljudi na tim pozicijama
bili su odabrani ždrijebom.

33
00:01:57,580 --> 00:02:03,936
Ovaj proces nasumične selekcije
poznat je kao sorticija.

34
00:02:03,936 --> 00:02:06,217
Jedine pozicije koje
su se popunjavale izborima


35
00:02:06,217 --> 00:02:09,564
bile su one za koje se smatralo
da zahtijevaju stručnost,

36
00:02:09,564 --> 00:02:11,775
poput generalskih pozicija.

37
00:02:11,775 --> 00:02:16,105
No, one su smatrane aristokratskima,
što je značilo vladavinu najboljih,

38
00:02:16,105 --> 00:02:20,698
nasuprot demokracijama,
vladavinama mnogih.

39
00:02:20,698 --> 00:02:24,106
Kako se ovaj sustav razvio?

40
00:02:24,106 --> 00:02:30,049
Demokracija je nastala u Ateni nakon dugih
perioda društvenih i političkih tenzija,

41
00:02:30,049 --> 00:02:33,128
obilježenih sukobom među plemićima.

42
00:02:33,128 --> 00:02:35,191
Moći koje su nekoć
bile ograničene na elite,

43
00:02:35,191 --> 00:02:38,750
poput govora u skupštini
i uvažavanja glasova,

44
00:02:38,750 --> 00:02:41,514
proširene su na obične građane.

45
00:02:41,514 --> 00:02:44,664
I mogućnost običnih građana
da adekvatno izvrše ove zadaće

46
00:02:44,664 --> 00:02:49,836
postala je središnja značajka
demokratske ideologije Atene.

47
00:02:49,836 --> 00:02:51,121
Umjesto tek privilegija,

48
00:02:51,121 --> 00:02:54,692
građanska participacija
bila je dužnost svih građana,

49
00:02:54,692 --> 00:02:58,446
dok su odabir ždrijebom i stroge 
granice mandata prevenirale formiranje

50
00:02:58,446 --> 00:03:01,757
vladajućih klasa ili političkih partija.

51
00:03:01,757 --> 00:03:03,681
Prema standardima 21. stoljeća,

52
00:03:03,681 --> 00:03:08,372
atenska vladavina mnogih
isključivala je ogroman broj ljudi.

53
00:03:08,372 --> 00:03:12,261
Ženama, robovima i strancima
bilo je zanijekano puno državljanstvo,

54
00:03:12,261 --> 00:03:15,085
a kada isključimo
one premlade da bi služili,

55
00:03:15,085 --> 00:03:22,737
broj Atenjana s pravom glasa pada
na tek 10-20% ukupne populacije.

56
00:03:22,737 --> 00:03:25,436
Neki antički filozofi,
uključujući Platona,

57
00:03:25,436 --> 00:03:30,707
odbacivali su ovakav oblik demokracije
kao anarhičan i predvođen budalama.

58
00:03:30,707 --> 00:03:33,502
No, danas ta riječ ima
toliko pozitivne asocijacije

59
00:03:33,502 --> 00:03:37,262
da veoma različiti režimi
tvrde da je utjelovljuju.

60
00:03:37,262 --> 00:03:42,143
Istovremeno, neki dijele Platonov
skepticizam u pogledu mudrosti masa.

61
00:03:42,143 --> 00:03:45,450
Mnoge moderne demokracije
nastoje pomiriti ovaj konflikt

62
00:03:45,450 --> 00:03:48,891
tako što građani biraju
one koje smatraju kvalificiranima

63
00:03:48,891 --> 00:03:51,874
da bi donosili zakone u njihovo ime.

64
00:03:51,874 --> 00:03:53,808
No, to stvara nove probleme,

65
00:03:53,808 --> 00:03:55,672
uključujući utjecaj bogatstva

66
00:03:55,672 --> 00:03:58,754
i pojavu profesionalnih političara

67
00:03:58,754 --> 00:04:02,345
s interesima različitim
od njihovih birača.

68
00:04:02,345 --> 00:04:06,362
Bi li oživljavanje izbora ždrijebom
moglo voditi do efikasnije vlade

69
00:04:06,362 --> 00:04:09,777
pomoću raznovrsnije i reprezentativnije
skupine zakonodavaca?

70
00:04:09,777 --> 00:04:13,536
Ili moderna politička služba,
poput atenskog vojnog zapovjedništva,

71
00:04:13,536 --> 00:04:16,710
zahtijeva specijalizirano
znanje i vještine?

72
00:04:16,710 --> 00:04:18,594
Vjerojatno se ne biste trebali nadati

73
00:04:18,594 --> 00:04:21,103
da ćete osvojiti mjesto
u vladi vaše zemlje.

74
00:04:21,103 --> 00:04:22,940
No, ovisno o tome gdje živite,

75
00:04:22,940 --> 00:04:25,990
možete ipak biti izabrani
da sudjelujete u poroti,

76
00:04:25,990 --> 00:04:27,661
vijeću građana,

77
00:04:27,661 --> 00:04:29,720
ili deliberativnom glasanju,

78
00:04:29,720 --> 00:04:33,385
što su sve primjeri kako
demokratski princip u pozadini sorticije

79
00:04:33,385 --> 00:04:35,692
živi i danas.