WEBVTT

00:00:15.165 --> 00:00:17.130
Hebben hersenen een geslacht?

00:00:17.130 --> 00:00:20.611
Dat is een fundamentele vraag

00:00:20.611 --> 00:00:22.722
die eenieder zich stelt.

00:00:22.722 --> 00:00:26.143
De eerste mythe:
vrouwen hebben kleinere hersenen

00:00:26.143 --> 00:00:30.009
dan mannen, dus zouden ze
minder intelligent zijn.

00:00:30.009 --> 00:00:33.406
Dit idee komt uit de 19e eeuw,


00:00:33.406 --> 00:00:36.633
de hoogtijdagen van de craniometrie

00:00:36.633 --> 00:00:40.202
toen dokters onderzoek deden
naar het verband tussen

00:00:40.202 --> 00:00:43.723
de grootte van de schedel, het gewicht
van de hersenen en intelligentie.

00:00:43.723 --> 00:00:46.155
Het moet gezegd worden dat
voor de meesten van hen

00:00:46.155 --> 00:00:48.750
het absoluut duidelijk en natuurlijk was

00:00:48.750 --> 00:00:51.029
dat mannen grotere hersenen
hebben dan vrouwen,

00:00:51.029 --> 00:00:52.818
blanken grotere dan zwarten

00:00:52.818 --> 00:00:54.609
en bazen grotere dan arbeiders.

00:00:54.609 --> 00:00:57.730
Een groot verdediger van deze stellingen

00:00:57.730 --> 00:00:59.921
was de Franse arts Paul Broca

00:00:59.921 --> 00:01:03.973
die een verschil van 150 gram
heeft gemeten in het gemiddelde gewicht

00:01:03.973 --> 00:01:06.123
van hersenen van mannen en vrouwen.

00:01:06.123 --> 00:01:08.533
Het gemiddelde gewicht
bij mannen is 1,350 kilogram

00:01:08.533 --> 00:01:10.132
en bij vrouwen 1,200 kilogram.

00:01:10.132 --> 00:01:15.511
In 1861 heeft Broca verklaard:
"We vroegen ons af of

00:01:15.511 --> 00:01:19.002
de beperkte omvang van de hersenen
van de vrouw niet uitsluitend afhangt

00:01:19.002 --> 00:01:22.342
van de omvang van haar lichaam,
maar men moet niet vergeten dat

00:01:22.342 --> 00:01:25.279
de vrouw gemiddeld
minder intelligent is dan de man."

NOTE Paragraph

00:01:25.279 --> 00:01:28.751
Maar, hoe dan ook,

00:01:28.751 --> 00:01:30.763
de vraag naar het verband

00:01:30.763 --> 00:01:34.995
tussen de omvang van de hersenen
en intelligentie is niet aan de orde

00:01:34.995 --> 00:01:37.297
omdat dit verband feitelijk niet bestaat.

00:01:37.297 --> 00:01:40.341
Wij weten dit dankzij een aantal 
beroemde mannen, geen vrouwen,

00:01:40.341 --> 00:01:42.836
die hun brein aan
de wetenschap hebben geschonken.

00:01:42.836 --> 00:01:46.435
Bijvoorbeeld,
een eminent figuur als Anatole France had

00:01:46.435 --> 00:01:50.491
een brein dat een kilo woog,
Toergenjev had 2 kilo hersenen,

00:01:50.491 --> 00:01:54.096
en wat Einstein betreft, die had kleine
hersenen van slechts 1,250 kilogram,

00:01:54.096 --> 00:01:57.179
dus in dezelfde orde van grootte
als vrouwelijke hersens.

00:01:57.179 --> 00:02:00.015
Nog een misvatting:
vrouwen zijn beter in staat

00:02:00.015 --> 00:02:02.958
om meerdere dingen tegelijk te doen
omdat de communicatie

00:02:02.958 --> 00:02:06.290
tussen beide hersenhelften bij hen
beter ontwikkeld is dan bij mannen.

00:02:06.290 --> 00:02:08.976
Zoals bekend kunnen zij beter multitasken.

00:02:08.976 --> 00:02:13.072
Dit idee komt voort uit een studie
die gepubliceerd is in 1982,

00:02:13.072 --> 00:02:15.548
op basis van 20 hersenen
bewaard in formaline

00:02:15.548 --> 00:02:18.835
waarbij het corpus callosum, 
de hersenbalk,

00:02:18.835 --> 00:02:21.474
hier rood omcirkeld,
dus de bundel van vezels

00:02:21.474 --> 00:02:23.946
die de verbinding vormt
tussen beide hersenhelften

00:02:23.946 --> 00:02:27.241
bij vrouwen dikker was dan bij mannen

00:02:27.241 --> 00:02:30.213
en daardoor misschien 
beter geschikt voor communicatie.

00:02:30.213 --> 00:02:33.454
Maar sinds 1982 is er veel gebeurd:

00:02:33.454 --> 00:02:35.844
veel technologische vooruitgang

00:02:35.844 --> 00:02:38.147
met name nieuwe technieken

00:02:38.147 --> 00:02:42.193
op het gebied van neuroimaging, zoals MRI,
die ons eindelijk in staat stellen

00:02:42.193 --> 00:02:45.808
om een droom te verwezenlijken, namelijk
het bestuderen van een levend brein

00:02:45.808 --> 00:02:47.704
in plaats van hersenen op sterk water.

00:02:47.704 --> 00:02:49.580
En als we ze naast elkaar leggen,

00:02:49.580 --> 00:02:53.296
alle studies naar het corpus callosum
sinds de introductie van MRI,

00:02:53.296 --> 00:02:55.233
dan zien we dat er geen verschil is

00:02:55.233 --> 00:02:56.713
tussen mannen en vrouwen

00:02:56.713 --> 00:02:58.243
in de dikte van de hersenbalk.

00:02:58.243 --> 00:02:59.883
Nog een derde mythe:

NOTE Paragraph

00:02:59.883 --> 00:03:01.753
"Vrouwen hebben een gave voor taal

00:03:01.753 --> 00:03:05.021
want zij gebruiken beide hersenhelften
bij het praten."

00:03:05.021 --> 00:03:06.624
Waar komt dat idee vandaan?

00:03:06.624 --> 00:03:11.482
Dat komt uit een studie uit 1994,

00:03:11.482 --> 00:03:15.020
een onderzoek met MRI
tijdens een taaltest waaruit bleek

00:03:15.020 --> 00:03:18.760
dat mannen bij de test gebruik maakten
van slechts een hersenhelft,

00:03:18.760 --> 00:03:20.948
en vrouwen beide helften activeerden.

00:03:20.948 --> 00:03:23.916
Deze intrigerende studie, uitgevoerd
op 19 mannen en vrouwen,

00:03:23.916 --> 00:03:26.554
heeft vele onderzoekers
aangezet tot een poging

00:03:26.554 --> 00:03:29.485
om dit resultaat te reproduceren.

00:03:29.485 --> 00:03:31.566
En als men nu

00:03:31.566 --> 00:03:36.938
al deze studies samenvoegt,
gepubliceerd tussen 1995 en 2009,

00:03:36.938 --> 00:03:40.714
uitgevoerd op een totaal
van 700 mannen en vrouwen,

00:03:40.714 --> 00:03:44.554
dan ziet men dat er statistisch gezien
geen verschil is

00:03:44.554 --> 00:03:46.024
tussen mannen en vrouwen

00:03:46.024 --> 00:03:48.981
in de verdeling van de taalgebieden.

00:03:48.981 --> 00:03:52.438
Bij bestudering van
een groot aantal proefpersonen

00:03:52.438 --> 00:03:56.006
is er geen verschil meer 
tussen de geslachten.

00:03:56.006 --> 00:03:57.937
We zullen nu gaan zien waarom dat zo is.

00:03:57.937 --> 00:04:01.969
We nemen als voorbeeld een MRI-onderzoek
waarbij aan de proefpersonen

00:04:01.969 --> 00:04:04.441
werd gevraagd een som
uit te rekenen met het hoofd,

00:04:04.441 --> 00:04:06.732
iets waar ze allemaal toe in staat waren.

00:04:06.732 --> 00:04:10.073
Men kan zien dat er
binnen de groep vrouwen

00:04:10.073 --> 00:04:12.824
een grote variabiliteit bestaat

00:04:12.824 --> 00:04:15.556
in de verdeling van de hersengebieden

00:04:15.556 --> 00:04:17.710
die gebruikt worden tijdens de berekening.

00:04:17.710 --> 00:04:20.084
Dezelfde variabiliteit doet zich voor

00:04:20.084 --> 00:04:22.073
binnen de groep mannen.

00:04:22.073 --> 00:04:26.082
Uiteindelijk, om tot eenzelfde resultaat
te komen bij het hoofdrekenen

00:04:26.082 --> 00:04:30.311
gebruikt elk individu een eigen methode
om de hersenen te activeren.

00:04:30.321 --> 00:04:34.112
Er bestaan vele verschillende strategieën

00:04:34.112 --> 00:04:36.954
om een berekening
uit te voeren in het hoofd.

00:04:36.954 --> 00:04:40.532
Daarom is de variabiliteit
die men waarneemt

00:04:40.532 --> 00:04:44.420
tussen individuen van hetzelfde geslacht
gelijk aan of zelfs groter dan

00:04:44.420 --> 00:04:46.954
die tussen de geslachten.

00:04:48.284 --> 00:04:51.566
En dan nog een cliché: het verschil 
in geestelijk vermogen

00:04:51.566 --> 00:04:52.715
van mannen en vrouwen

00:04:52.715 --> 00:04:54.561
zou een biologische oorsprong hebben.

00:04:54.961 --> 00:04:57.647
Er zijn inderdaad een aantal testen

00:04:57.647 --> 00:05:00.030
waarbij vrouwen beter worden geacht.

00:05:00.030 --> 00:05:02.787
Zoals bij testen
met visuele waarneming van details,

00:05:02.787 --> 00:05:07.354
waarbij men, in dit geval, twee 
identieke huizen moet herkennen.

00:05:08.044 --> 00:05:11.742
En vrouwen zijn ook beter
in testen met verbale vlotheid

00:05:11.742 --> 00:05:14.857
waarbij men zoveel mogelijk woorden
moet noemen die beginnen

00:05:14.857 --> 00:05:16.184
met dezelfde letter.

00:05:16.184 --> 00:05:18.993
Dit alles is nog niet erg ingewikkeld.

00:05:18.993 --> 00:05:22.243
Wat mannen betreft:
die zijn beter, of zouden beter zijn,

00:05:22.243 --> 00:05:25.321
bij testen met mentale rotatie

00:05:25.321 --> 00:05:27.462
van een object in
de driedimensionale ruimte.

00:05:27.842 --> 00:05:30.979
Ze zijn ook beter
in het streven naar een doel.

00:05:30.979 --> 00:05:33.652
Laat ons eens nadenken over de betekenis

00:05:33.652 --> 00:05:35.553
van deze verschillen in prestatie.

00:05:35.553 --> 00:05:38.718
De vraag kan worden gesteld:
zijn deze aangeboren of aangeleerd?

00:05:38.718 --> 00:05:42.531
Men ziet dat deze verschillen

00:05:42.531 --> 00:05:46.450
pas waarneembaar zijn
vanaf de adolescentie

00:05:46.450 --> 00:05:48.833
en dat ze verdwijnen door te leren.

00:05:49.293 --> 00:05:51.511
We kunnen dus aannemen dat het onderwijs

00:05:51.511 --> 00:05:55.878
en de cultuur een grote rol spelen
bij het ontstaan van deze verschillen.

00:05:55.878 --> 00:05:57.812
Er is nog een belangrijke factor,

00:05:57.812 --> 00:06:00.107
en dat betreft de context

00:06:00.107 --> 00:06:02.538
waarbinnen de betreffende testen
worden uitgevoerd.

00:06:03.358 --> 00:06:06.938
Neem bijvoorbeeld nogmaals die
beroemde test met mentale rotatie

00:06:06.938 --> 00:06:11.892
in drie dimensies, waarbij men
moet aangeven of de getoonde objecten

00:06:11.892 --> 00:06:14.368
hetzelfde of verschillend zijn.

00:06:14.368 --> 00:06:18.002
Als men deze aan een schoolklas voorlegt

00:06:18.002 --> 00:06:21.796
en de leraar zegt dat
de test over geometrie gaat,

00:06:21.796 --> 00:06:25.089
dan zullen de jongens
een beetje beter zijn dan de meisjes.

00:06:25.089 --> 00:06:29.623
Als de leraar de test echter aankondigt
als een tekenoefening,

00:06:29.623 --> 00:06:32.656
dan halen jongens en meisjes
een gelijke score.

00:06:32.656 --> 00:06:35.264
Dat is een interessant resultaat

00:06:35.264 --> 00:06:40.309
waaruit blijkt dat de uitkomsten
van de test beïnvloed worden

00:06:40.309 --> 00:06:43.039
door gevoel van eigenwaarde
en genderstereotypen.

00:06:45.639 --> 00:06:48.634
Nog een voorbeeld, uit Amerika,

00:06:48.634 --> 00:06:52.138
over prestatieverschillen
tussen meisjes en jongens bij wiskunde.

00:06:52.138 --> 00:06:56.536
Een groot statistisch onderzoek uit 1990,
met tien miljoen leerlingen,

00:06:56.536 --> 00:07:00.575
heeft uitgewezen dat jongens,
gemiddeld genomen,

00:07:00.575 --> 00:07:02.868
iets beter scoren
bij wiskundetesten dan meisjes.

00:07:03.228 --> 00:07:05.910
Volgens sommigen komt dit

00:07:05.910 --> 00:07:08.167
doordat meisjes geen
wiskundeknobbel hebben.

00:07:09.347 --> 00:07:12.593
Maar in 2008 is dit onderzoek
nogmaals uitgevoerd

00:07:12.593 --> 00:07:16.851
en deze keer waren de uitkomsten
voor jongens en meisjes gelijk.

00:07:16.851 --> 00:07:20.321
We zien dus dat in twintig jaar tijd
de prestatieverschillen bij wiskunde

00:07:20.321 --> 00:07:23.003
tussen jongens en meisjes verdwenen zijn.

00:07:23.003 --> 00:07:26.284
Hieruit blijkt dus dat deze verschillen
door opvoeding en onderwijs

00:07:26.284 --> 00:07:29.803
en niet door biologie verklaard worden.

00:07:29.813 --> 00:07:31.733
Nu kan men zich de vraag stellen:

00:07:31.733 --> 00:07:34.695
"Welke invloed heeft onderwijs
op de hersenen?"

00:07:35.625 --> 00:07:40.054
Ons menselijk brein bestaat uit
honderd miljard neuronen

00:07:40.054 --> 00:07:42.456
die met elkaar in contact staan

00:07:42.456 --> 00:07:47.045
via een biljard kleine verbindingen.

00:07:47.045 --> 00:07:51.541
Negentig procent van deze verbindingen
wordt echter na de geboorte gevormd.

00:07:51.541 --> 00:07:55.298
En het is de wijze waarop
deze verbindingen worden gelegd,

00:07:55.298 --> 00:07:58.778
en dus de netwerken
van neuronen worden gevormd,

00:07:58.778 --> 00:08:02.607
die sterk wordt beïnvloed
door opvoeding en cultuur.

00:08:02.967 --> 00:08:06.493
Een eerste voorbeeld: in de hersenen
van professionele pianisten,

00:08:06.493 --> 00:08:09.394
en dit geldt ook voor violisten,
dat kan ik u verzekeren,

00:08:09.394 --> 00:08:12.767
ziet men op de MRI een verdikking

00:08:12.767 --> 00:08:17.414
in die hersengebieden die zowel
de motoriek van de vingers

00:08:17.414 --> 00:08:19.870
als het gehoor regelen.

00:08:19.870 --> 00:08:23.771
Deze verdikkingen zijn het gevolg van
de aanmaak van extra verbindingen

00:08:23.771 --> 00:08:27.399
tussen de neuronen en ze zijn evenredig

00:08:27.399 --> 00:08:32.260
aan de tijd die men als kind heeft besteed
aan het leren pianospelen.

00:08:32.260 --> 00:08:34.799
Men gebruikt de term neuroplasticiteit

00:08:34.799 --> 00:08:38.169
voor het beschrijven
van dit vermogen van de hersenen

00:08:38.169 --> 00:08:41.832
om zich te vormen
al naar gelang de ervaring.

00:08:41.832 --> 00:08:44.861
Nog een voorbeeld
van neurale plasticiteit bij volwassenen.

00:08:44.861 --> 00:08:48.162
Men vraagt aan studenten van begin twintig

00:08:48.162 --> 00:08:50.964
om te leren jongleren met drie ballen.

00:08:50.964 --> 00:08:53.459
Al na drie maanden ziet men

00:08:53.459 --> 00:08:56.698
verdikkingen van de hersenschors
in die gebieden

00:08:56.698 --> 00:09:00.463
die de motoriek en het zicht regelen.

00:09:00.463 --> 00:09:02.332
En wat ook uit dit experiment blijkt,

00:09:02.332 --> 00:09:05.464
is dat zodra de studenten stoppen
met hun jongleeroefeningen

00:09:05.464 --> 00:09:08.661
die verdikte gebieden
weer beginnen te krimpen.

00:09:08.661 --> 00:09:14.450
Sterker nog, bij experimenten
met wat oudere mensen, begin zestig,

00:09:14.450 --> 00:09:17.740
ziet men hetzelfde verschijnsel
van verdikking als bij jongeren.

00:09:18.750 --> 00:09:20.935
Dat is een hele geruststelling,

00:09:20.935 --> 00:09:24.531
het laat zien dat de neurale plasticiteit
niet vergaat met de leeftijd.

00:09:25.591 --> 00:09:28.297
En dan is er nog een bijzonder voorbeeld

00:09:28.297 --> 00:09:30.659
van de plasticiteit van het brein.

00:09:30.659 --> 00:09:34.703
Het betreft hier een man van 44 jaar,
getrouwd, vader van twee kinderen,

00:09:34.703 --> 00:09:37.214
die een geheel normaal
werkzaam leven leidde.

00:09:37.214 --> 00:09:40.248
Hij had last van een verzwakt been.

00:09:40.248 --> 00:09:43.160
Daarom heeft men hem onder de MRI gelegd.

00:09:43.160 --> 00:09:48.155
Zo ontdekte men tot stomme verbazing
dat zijn schedel was gevuld met vocht

00:09:48.155 --> 00:09:51.838
en dat zijn hersenen
waren teruggebracht tot een dunne laag

00:09:51.838 --> 00:09:53.993
aan de binnenkant van de schedel.

00:09:53.993 --> 00:09:56.183
Toen is men vragen gaan stellen.

00:09:56.183 --> 00:09:59.849
En wat bleek, deze man had
bij zijn geboorte een waterhoofd.

00:09:59.849 --> 00:10:05.935
Er was een drain aangelegd om overtollig
vocht uit de hersenen af te voeren,

00:10:05.935 --> 00:10:07.781
maar deze was verstopt.

00:10:07.781 --> 00:10:11.043
Uiteindelijk heeft het vocht

00:10:11.043 --> 00:10:13.311
de hersenen
tegen de schedelwand weggedrukt.

00:10:13.311 --> 00:10:17.164
Dit heeft geen probleem veroorzaakt
in het leven van de patiënt,

00:10:17.164 --> 00:10:19.564
die dan ook niks in de gaten had.

00:10:19.564 --> 00:10:24.069
En nu dat u
alles weet over neuroplasticiteit,

00:10:24.069 --> 00:10:26.625
die er voor zorgt dat
de structuur en het functioneren

00:10:26.625 --> 00:10:29.959
van de hersenen zich aanpast aan
ieders persoonlijke levensverhaal,

00:10:29.959 --> 00:10:31.794
kunt u ook begrijpen waarom


00:10:31.794 --> 00:10:35.418
wij allemaal verschillende hersenen
hebben, onafhankelijk van ons geslacht.

00:10:35.418 --> 00:10:37.703
Wat we echter allemaal gemeen hebben,

00:10:37.703 --> 00:10:41.043
is die cerebrale cortex,
met zijn plasticiteit,

00:10:41.043 --> 00:10:44.372
die zover ontwikkeld is
in de loop van de evolutie

00:10:44.372 --> 00:10:47.999
dat deze zich moest opvouwen
om in de hersenpan te passen.

00:10:48.979 --> 00:10:51.680
Hier ziet u, aan de linkerkant,
echte hersenen

00:10:51.680 --> 00:10:56.139
en rechts, een computermodel
van de hersenen,

00:10:56.139 --> 00:10:59.578
dat men virtueel kan ontvouwen.

00:10:59.578 --> 00:11:01.929
En ik kan het u laten zien.

00:11:02.879 --> 00:11:06.190
Hier onthul ik de hersenen

00:11:06.190 --> 00:11:07.892
of eigenlijk de schedel.

00:11:08.712 --> 00:11:10.871
Ik open deze schedel

00:11:11.261 --> 00:11:13.310
en ik ontvouw de cerebrale cortex

00:11:13.310 --> 00:11:16.891
die twee vierkante meter groot is,
en drie millimeter dik.

00:11:17.371 --> 00:11:21.280
Het is dankzij deze cortex
dat wij allemaal, mannen en vrouwen,

00:11:21.280 --> 00:11:25.501
kunnen redeneren, denken, dromen
en ons een voorstelling kunnen maken

00:11:25.501 --> 00:11:27.207
van de toekomst van de mensheid.

00:11:27.207 --> 00:11:28.827
Dank jullie wel.

00:11:28.827 --> 00:11:33.827
(Applaus)