0:00:15.165,0:00:17.130
Hebben hersenen een geslacht?

0:00:17.130,0:00:20.611
Dat is een fundamentele vraag

0:00:20.611,0:00:22.722
die eenieder zich stelt.

0:00:22.722,0:00:26.143
De eerste mythe:[br]vrouwen hebben kleinere hersenen

0:00:26.143,0:00:30.009
dan mannen, dus zouden ze[br]minder intelligent zijn.

0:00:30.009,0:00:33.406
Dit idee komt uit de 19e eeuw,[br]

0:00:33.406,0:00:36.633
de hoogtijdagen van de craniometrie

0:00:36.633,0:00:40.202
toen dokters onderzoek deden[br]naar het verband tussen

0:00:40.202,0:00:43.723
de grootte van de schedel, het gewicht[br]van de hersenen en intelligentie.

0:00:43.723,0:00:46.155
Het moet gezegd worden dat[br]voor de meesten van hen

0:00:46.155,0:00:48.750
het absoluut duidelijk en natuurlijk was

0:00:48.750,0:00:51.029
dat mannen grotere hersenen[br]hebben dan vrouwen,

0:00:51.029,0:00:52.818
blanken grotere dan zwarten

0:00:52.818,0:00:54.609
en bazen grotere dan arbeiders.

0:00:54.609,0:00:57.730
Een groot verdediger van deze stellingen

0:00:57.730,0:00:59.921
was de Franse arts Paul Broca

0:00:59.921,0:01:03.973
die een verschil van 150 gram[br]heeft gemeten in het gemiddelde gewicht

0:01:03.973,0:01:06.123
van hersenen van mannen en vrouwen.

0:01:06.123,0:01:08.533
Het gemiddelde gewicht[br]bij mannen is 1,350 kilogram

0:01:08.533,0:01:10.132
en bij vrouwen 1,200 kilogram.

0:01:10.132,0:01:15.511
In 1861 heeft Broca verklaard:[br]"We vroegen ons af of

0:01:15.511,0:01:19.002
de beperkte omvang van de hersenen[br]van de vrouw niet uitsluitend afhangt

0:01:19.002,0:01:22.342
van de omvang van haar lichaam,[br]maar men moet niet vergeten dat

0:01:22.342,0:01:25.279
de vrouw gemiddeld[br]minder intelligent is dan de man."

0:01:25.279,0:01:28.751
Maar, hoe dan ook,

0:01:28.751,0:01:30.763
de vraag naar het verband

0:01:30.763,0:01:34.995
tussen de omvang van de hersenen[br]en intelligentie is niet aan de orde

0:01:34.995,0:01:37.297
omdat dit verband feitelijk niet bestaat.

0:01:37.297,0:01:40.341
Wij weten dit dankzij een aantal [br]beroemde mannen, geen vrouwen,

0:01:40.341,0:01:42.836
die hun brein aan[br]de wetenschap hebben geschonken.

0:01:42.836,0:01:46.435
Bijvoorbeeld,[br]een eminent figuur als Anatole France had

0:01:46.435,0:01:50.491
een brein dat een kilo woog,[br]Toergenjev had 2 kilo hersenen,

0:01:50.491,0:01:54.096
en wat Einstein betreft, die had kleine[br]hersenen van slechts 1,250 kilogram,

0:01:54.096,0:01:57.179
dus in dezelfde orde van grootte[br]als vrouwelijke hersens.

0:01:57.179,0:02:00.015
Nog een misvatting:[br]vrouwen zijn beter in staat

0:02:00.015,0:02:02.958
om meerdere dingen tegelijk te doen[br]omdat de communicatie

0:02:02.958,0:02:06.290
tussen beide hersenhelften bij hen[br]beter ontwikkeld is dan bij mannen.

0:02:06.290,0:02:08.976
Zoals bekend kunnen zij beter multitasken.

0:02:08.976,0:02:13.072
Dit idee komt voort uit een studie[br]die gepubliceerd is in 1982,

0:02:13.072,0:02:15.548
op basis van 20 hersenen[br]bewaard in formaline

0:02:15.548,0:02:18.835
waarbij het corpus callosum, [br]de hersenbalk,

0:02:18.835,0:02:21.474
hier rood omcirkeld,[br]dus de bundel van vezels

0:02:21.474,0:02:23.946
die de verbinding vormt[br]tussen beide hersenhelften

0:02:23.946,0:02:27.241
bij vrouwen dikker was dan bij mannen

0:02:27.241,0:02:30.213
en daardoor misschien [br]beter geschikt voor communicatie.

0:02:30.213,0:02:33.454
Maar sinds 1982 is er veel gebeurd:

0:02:33.454,0:02:35.844
veel technologische vooruitgang

0:02:35.844,0:02:38.147
met name nieuwe technieken

0:02:38.147,0:02:42.193
op het gebied van neuroimaging, zoals MRI,[br]die ons eindelijk in staat stellen

0:02:42.193,0:02:45.808
om een droom te verwezenlijken, namelijk[br]het bestuderen van een levend brein

0:02:45.808,0:02:47.704
in plaats van hersenen op sterk water.

0:02:47.704,0:02:49.580
En als we ze naast elkaar leggen,

0:02:49.580,0:02:53.296
alle studies naar het corpus callosum[br]sinds de introductie van MRI,

0:02:53.296,0:02:55.233
dan zien we dat er geen verschil is

0:02:55.233,0:02:56.713
tussen mannen en vrouwen

0:02:56.713,0:02:58.243
in de dikte van de hersenbalk.

0:02:58.243,0:02:59.883
Nog een derde mythe:

0:02:59.883,0:03:01.753
"Vrouwen hebben een gave voor taal

0:03:01.753,0:03:05.021
want zij gebruiken beide hersenhelften[br]bij het praten."

0:03:05.021,0:03:06.624
Waar komt dat idee vandaan?

0:03:06.624,0:03:11.482
Dat komt uit een studie uit 1994,

0:03:11.482,0:03:15.020
een onderzoek met MRI[br]tijdens een taaltest waaruit bleek

0:03:15.020,0:03:18.760
dat mannen bij de test gebruik maakten[br]van slechts een hersenhelft,

0:03:18.760,0:03:20.948
en vrouwen beide helften activeerden.

0:03:20.948,0:03:23.916
Deze intrigerende studie, uitgevoerd[br]op 19 mannen en vrouwen,

0:03:23.916,0:03:26.554
heeft vele onderzoekers[br]aangezet tot een poging

0:03:26.554,0:03:29.485
om dit resultaat te reproduceren.

0:03:29.485,0:03:31.566
En als men nu

0:03:31.566,0:03:36.938
al deze studies samenvoegt,[br]gepubliceerd tussen 1995 en 2009,

0:03:36.938,0:03:40.714
uitgevoerd op een totaal[br]van 700 mannen en vrouwen,

0:03:40.714,0:03:44.554
dan ziet men dat er statistisch gezien[br]geen verschil is

0:03:44.554,0:03:46.024
tussen mannen en vrouwen

0:03:46.024,0:03:48.981
in de verdeling van de taalgebieden.

0:03:48.981,0:03:52.438
Bij bestudering van[br]een groot aantal proefpersonen

0:03:52.438,0:03:56.006
is er geen verschil meer [br]tussen de geslachten.

0:03:56.006,0:03:57.937
We zullen nu gaan zien waarom dat zo is.

0:03:57.937,0:04:01.969
We nemen als voorbeeld een MRI-onderzoek[br]waarbij aan de proefpersonen

0:04:01.969,0:04:04.441
werd gevraagd een som[br]uit te rekenen met het hoofd,

0:04:04.441,0:04:06.732
iets waar ze allemaal toe in staat waren.

0:04:06.732,0:04:10.073
Men kan zien dat er[br]binnen de groep vrouwen

0:04:10.073,0:04:12.824
een grote variabiliteit bestaat

0:04:12.824,0:04:15.556
in de verdeling van de hersengebieden

0:04:15.556,0:04:17.710
die gebruikt worden tijdens de berekening.

0:04:17.710,0:04:20.084
Dezelfde variabiliteit doet zich voor

0:04:20.084,0:04:22.073
binnen de groep mannen.

0:04:22.073,0:04:26.082
Uiteindelijk, om tot eenzelfde resultaat[br]te komen bij het hoofdrekenen

0:04:26.082,0:04:30.311
gebruikt elk individu een eigen methode[br]om de hersenen te activeren.

0:04:30.321,0:04:34.112
Er bestaan vele verschillende strategieën

0:04:34.112,0:04:36.954
om een berekening[br]uit te voeren in het hoofd.

0:04:36.954,0:04:40.532
Daarom is de variabiliteit[br]die men waarneemt

0:04:40.532,0:04:44.420
tussen individuen van hetzelfde geslacht[br]gelijk aan of zelfs groter dan

0:04:44.420,0:04:46.954
die tussen de geslachten.

0:04:48.284,0:04:51.566
En dan nog cliché: het verschil [br]in geestelijk vermogen

0:04:51.566,0:04:52.715
van mannen en vrouwen

0:04:52.715,0:04:54.561
zou een biologische oorsprong hebben.

0:04:54.961,0:04:57.647
Er zijn inderdaad een aantal testen

0:04:57.647,0:05:00.030
waarbij vrouwen beter worden geacht.

0:05:00.030,0:05:02.787
Zoals bij testen[br]met visuele waarneming van details,

0:05:02.787,0:05:07.354
waarbij men, in dit geval, twee [br]identieke huizen moet herkennen.

0:05:08.044,0:05:11.742
En vrouwen zijn ook beter[br]in testen met verbale vlotheid

0:05:11.742,0:05:14.857
waarbij men zoveel mogelijk woorden[br]moet noemen die beginnen

0:05:14.857,0:05:16.184
met dezelfde letter.

0:05:16.184,0:05:18.993
Dit alles is nog niet erg ingewikkeld.

0:05:18.993,0:05:22.243
Wat mannen betreft:[br]die zijn beter, of zouden beter zijn,

0:05:22.243,0:05:25.321
bij testen met mentale rotatie

0:05:25.321,0:05:27.462
van een object in[br]de driedimensionale ruimte.

0:05:27.842,0:05:30.979
Ze zijn ook beter[br]in het streven naar een doel.

0:05:30.979,0:05:33.652
Laat ons eens nadenken over de betekenis

0:05:33.652,0:05:35.553
van deze verschillen in prestatie.

0:05:35.553,0:05:38.718
De vraag kan worden gesteld:[br]zijn deze aangeboren of aangeleerd?

0:05:38.718,0:05:42.531
Men ziet dat deze verschillen

0:05:42.531,0:05:46.450
pas waarneembaar zijn[br]vanaf de adolescentie

0:05:46.450,0:05:48.833
en dat ze verdwijnen door te leren.

0:05:49.293,0:05:51.511
We kunnen dus aannemen dat het onderwijs

0:05:51.511,0:05:55.878
en de cultuur een grote rol spelen[br]bij het ontstaan van deze verschillen.

0:05:55.878,0:05:57.812
Er is nog een belangrijke factor,

0:05:57.812,0:06:00.107
en dat betreft de context

0:06:00.107,0:06:02.538
waarbinnen de betreffende testen[br]worden uitgevoerd.

0:06:03.358,0:06:06.938
Neem bijvoorbeeld nogmaals die[br]beroemde test met mentale rotatie

0:06:06.938,0:06:11.892
in drie dimensies, waarbij men[br]moet aangeven of de getoonde objecten

0:06:11.892,0:06:14.368
hetzelfde of verschillend zijn.

0:06:14.368,0:06:18.002
Als men deze aan een schoolklas voorlegt

0:06:18.002,0:06:21.796
en de leraar zegt dat[br]de test over geometrie gaat,

0:06:21.796,0:06:25.089
dan zullen de jongens[br]een beetje beter zijn dan de meisjes.

0:06:25.089,0:06:29.623
Als de leraar de test echter aankondigt[br]als een tekenoefening,

0:06:29.623,0:06:32.656
dan halen jongens en meisjes[br]een gelijke score.

0:06:32.656,0:06:35.264
Dat is een interessant resultaat

0:06:35.264,0:06:40.309
waaruit blijkt dat de uitkomsten[br]van de test beïnvloed worden

0:06:40.309,0:06:43.039
door gevoel van eigenwaarde[br]en genderstereotypen.

0:06:45.639,0:06:48.634
Nog een voorbeeld, uit Amerika,

0:06:48.634,0:06:52.138
over prestatieverschillen[br]tussen meisjes en jongens bij wiskunde.

0:06:52.138,0:06:56.536
Een groot statistisch onderzoek uit 1990,[br]met tien miljoen leerlingen,

0:06:56.536,0:07:00.575
heeft uitgewezen dat jongens,[br]gemiddeld genomen,

0:07:00.575,0:07:02.868
iets beter scoren[br]bij wiskundetesten dan meisjes.

0:07:03.228,0:07:05.910
Volgens sommigen komt dit

0:07:05.910,0:07:08.167
doordat meisjes geen[br]wiskundeknobbel hebben.

0:07:09.347,0:07:12.593
Maar in 2008 is dit onderzoek[br]nogmaals uitgevoerd

0:07:12.593,0:07:16.851
en deze keer waren de uitkomsten[br]voor jongens en meisjes gelijk.

0:07:16.851,0:07:20.321
We zien dus dat in twintig jaar tijd[br]de prestatieverschillen bij wiskunde

0:07:20.321,0:07:23.003
tussen jongens en meisjes verdwenen zijn.

0:07:23.003,0:07:26.284
Hieruit blijkt dus dat deze verschillen[br]door opvoeding en onderwijs

0:07:26.284,0:07:29.803
en niet door biologie verklaard worden.

0:07:29.813,0:07:31.733
Nu kan men zich de vraag stellen:

0:07:31.733,0:07:34.695
"Welke invloed heeft onderwijs[br]op de hersenen?"

0:07:35.625,0:07:40.054
Ons menselijk brein bestaat uit[br]honderd miljard neuronen

0:07:40.054,0:07:42.456
die met elkaar in contact staan

0:07:42.456,0:07:47.045
via een biljard kleine verbindingen.

0:07:47.045,0:07:51.541
Negentig procent van deze verbindingen[br]wordt echter na de geboorte gevormd.

0:07:51.541,0:07:55.298
En het is de wijze waarop[br]deze verbindingen worden gelegd,

0:07:55.298,0:07:58.778
en dus de netwerken[br]van neuronen worden gevormd,

0:07:58.778,0:08:02.607
die sterk wordt beïnvloed[br]door opvoeding en cultuur.

0:08:02.967,0:08:06.493
Een eerste voorbeeld: in de hersenen[br]van professionele pianisten,

0:08:06.493,0:08:09.394
en dit geldt ook voor violisten,[br]dat kan ik u verzekeren,

0:08:09.394,0:08:12.767
ziet men op de MRI een verdikking

0:08:12.767,0:08:17.414
in die hersengebieden die zowel[br]de motoriek van de vingers

0:08:17.414,0:08:19.870
als het gehoor regelen.

0:08:19.870,0:08:23.771
Deze verdikkingen zijn het gevolg van[br]de aanmaak van extra verbindingen

0:08:23.771,0:08:27.399
tussen de neuronen en ze zijn evenredig

0:08:27.399,0:08:32.260
aan de tijd die men als kind heeft besteed[br]aan het leren pianospelen.

0:08:32.260,0:08:34.799
Men gebruikt de term neuroplasticiteit

0:08:34.799,0:08:38.169
voor het beschrijven[br]van dit vermogen van de hersenen

0:08:38.169,0:08:41.832
om zich te vormen[br]al naar gelang de ervaring.

0:08:41.832,0:08:44.861
Nog een voorbeeld[br]van neurale plasticiteit bij volwassenen.

0:08:44.861,0:08:48.162
Men vraagt aan studenten van begin twintig

0:08:48.162,0:08:50.964
om te leren jongleren met drie ballen.

0:08:50.964,0:08:53.459
Al na drie maanden ziet men

0:08:53.459,0:08:56.698
verdikkingen van de hersenschors[br]in die gebieden

0:08:56.698,0:09:00.463
die de motoriek en het zicht regelen.

0:09:00.463,0:09:02.332
En wat ook uit dit experiment blijkt,

0:09:02.332,0:09:05.464
is dat zodra de studenten stoppen[br]met hun jongleeroefeningen

0:09:05.464,0:09:08.661
die verdikte gebieden[br]weer beginnen te krimpen.

0:09:08.661,0:09:14.450
Sterker nog, bij experimenten[br]met wat oudere mensen, begin zestig,

0:09:14.450,0:09:17.740
ziet men hetzelfde verschijnsel[br]van verdikking als bij jongeren.

0:09:18.750,0:09:20.935
Dat is een hele geruststelling,

0:09:20.935,0:09:24.531
het laat zien dat de neurale plasticiteit[br]niet vergaat met de leeftijd.

0:09:25.591,0:09:28.297
En dan is er nog een bijzonder voorbeeld

0:09:28.297,0:09:30.659
van de plasticiteit van het brein.

0:09:30.659,0:09:34.703
Het betreft hier een man van 44 jaar,[br]getrouwd, vader van twee kinderen,

0:09:34.703,0:09:37.214
die een geheel normaal[br]werkzaam leven leidde.

0:09:37.214,0:09:40.248
Hij had last van een verzwakt been.

0:09:40.248,0:09:43.160
Daarom heeft men hem onder de MRI gelegd.

0:09:43.160,0:09:48.155
Zo ontdekte men tot stomme verbazing[br]dat zijn schedel was gevuld met vocht

0:09:48.155,0:09:51.838
en dat zijn hersenen[br]waren teruggebracht tot een dunne laag

0:09:51.838,0:09:53.993
aan de binnenkant van de schedel.

0:09:53.993,0:09:56.183
Toen is men vragen gaan stellen.

0:09:56.183,0:09:59.849
En wat bleek, deze man had[br]bij zijn geboorte een waterhoofd.

0:09:59.849,0:10:05.935
Er was een drain aangelegd om overtollig[br]vocht uit de hersenen af te voeren,

0:10:05.935,0:10:07.781
maar deze was verstopt.

0:10:07.781,0:10:11.043
Uiteindelijk heeft het vocht

0:10:11.043,0:10:13.311
de hersenen[br]tegen de schedelwand weggedrukt.

0:10:13.311,0:10:17.164
Dit heeft geen probleem veroorzaakt[br]in het leven van de patiënt,

0:10:17.164,0:10:19.564
die dan ook niks in de gaten had.

0:10:19.564,0:10:24.069
En nu dat u[br]alles weet over neuroplasticiteit,

0:10:24.069,0:10:26.625
die er voor zorgt dat[br]de structuur en het functioneren

0:10:26.625,0:10:29.959
van de hersenen zich aanpast aan[br]ieders persoonlijke levensverhaal,

0:10:29.959,0:10:31.794
kunt u ook begrijpen waarom[br]

0:10:31.794,0:10:35.418
wij allemaal verschillende hersenen[br]hebben, onafhankelijk van ons geslacht.

0:10:35.418,0:10:37.703
Wat we echter allemaal gemeen hebben,

0:10:37.703,0:10:41.043
is die cerebrale cortex,[br]met zijn plasticiteit,

0:10:41.043,0:10:44.372
die zover ontwikkeld is[br]in de loop van de evolutie

0:10:44.372,0:10:47.999
dat deze zich moest opvouwen[br]om in de hersenpan te passen.

0:10:48.979,0:10:51.680
Hier ziet u, aan de linkerkant,[br]echte hersenen

0:10:51.680,0:10:56.139
en rechts, een computermodel[br]van de hersenen,

0:10:56.139,0:10:59.578
dat men virtueel kan ontvouwen.

0:10:59.578,0:11:01.929
En ik kan het u laten zien.

0:11:02.879,0:11:06.190
Hier onthul ik de hersenen

0:11:06.190,0:11:07.892
of eigenlijk de schedel.

0:11:08.712,0:11:10.871
Ik open deze schedel

0:11:11.261,0:11:13.310
en ik ontvouw de cerebrale cortex

0:11:13.310,0:11:16.891
die twee vierkante meter groot is,[br]en drie millimeter dik.

0:11:17.371,0:11:21.280
Het is dankzij deze cortex[br]dat wij allemaal, mannen en vrouwen,

0:11:21.280,0:11:25.501
kunnen redeneren, denken, dromen[br]en ons een voorstelling kunnen maken

0:11:25.501,0:11:27.207
van de toekomst van de mensheid.

0:11:27.207,0:11:28.827
Dank jullie wel.

0:11:28.827,0:11:33.827
(Applaus)