WEBVTT 00:00:06.542 --> 00:00:09.560 Hoeveel ben je bereid te betalen voor een bosje tulpen? 00:00:09.560 --> 00:00:12.292 Een paar euro? Honderd euro? 00:00:12.292 --> 00:00:14.821 Wat zou je zeggen van een miljoen euro? 00:00:14.821 --> 00:00:16.142 Waarschijnlijk niet. 00:00:16.142 --> 00:00:18.922 Hoeveel ben je bereid voor dit huis te betalen 00:00:18.942 --> 00:00:23.104 of voor een aandeel in een website die huisdierartikelen verkoopt? 00:00:23.104 --> 00:00:25.142 Op verschillende punten in de geschiedenis 00:00:25.142 --> 00:00:28.925 zijn tulpen, onroerend goed en aandelen in huisdier.nl 00:00:28.925 --> 00:00:32.767 voor veel meer verkocht dan wat ze werkelijk waard waren. 00:00:32.787 --> 00:00:38.379 In elk van die gevallen bleef de prijs alsmaar stijgen, tot ze plots instortte. 00:00:38.409 --> 00:00:40.742 Economen spreken hierbij van een 'zeepbel'. 00:00:40.742 --> 00:00:43.316 Wat gebeurt er precies in zo'n zeepbel? 00:00:43.316 --> 00:00:46.987 Laten we de tulpen als voorbeeld nemen. 00:00:47.007 --> 00:00:51.787 In de 17e eeuw beleefden de Nederlanden haar Gouden Eeuw. 00:00:51.807 --> 00:00:57.168 In de jaren 1630 was Amsterdam belangrijk als haven en als handelscentrum. 00:00:57.188 --> 00:01:01.203 Nederlandse schepen importeerden grote hoeveelheden kruiden vanuit Azië 00:01:01.203 --> 00:01:03.381 om in Europa grote winsten te behalen. 00:01:03.381 --> 00:01:07.983 Hierdoor woelde het in Amsterdam van rijke, kundige kooplieden en handelaren, 00:01:07.983 --> 00:01:11.350 die hun welvaart toonden met hun grote herenhuizen 00:01:11.350 --> 00:01:14.182 omringd door bloemperken. 00:01:14.182 --> 00:01:17.387 Er was in het bijzonder grote vraag naar één bloemsoort: 00:01:17.387 --> 00:01:18.906 de tulp. 00:01:18.906 --> 00:01:21.511 De tulp werd door handelsschepen naar Europa gebracht 00:01:21.511 --> 00:01:23.372 die vanuit het Oosten waren vertrokken. 00:01:23.372 --> 00:01:26.487 Zodoende werd de tulp als exotische bloem beschouwd 00:01:26.487 --> 00:01:28.379 die nog lastig groeide ook, 00:01:28.379 --> 00:01:32.197 omdat het jaren kon duren voordat een bloembol een bloem zou voortbrengen. 00:01:32.197 --> 00:01:36.149 In de jaren 1630 zorgde de uitbraak van een tulpenvirus ervoor 00:01:36.149 --> 00:01:39.324 dat bepaalde bloemen nog mooier werden 00:01:39.324 --> 00:01:43.377 door de bloemblaadjes van kleurrijke en vlammige contouren te voorzien. 00:01:43.377 --> 00:01:47.070 Een dergelijke tulp was schaarser dan een normale tulp 00:01:47.070 --> 00:01:51.120 en de prijzen van deze tulpen begonnen als gevolg hiervan te stijgen 00:01:51.120 --> 00:01:54.011 en hiermee ook de populariteit van de tulp. 00:01:54.011 --> 00:01:57.766 Het duurde niet lang voordat de tulp een nationale sensatie werd 00:01:57.766 --> 00:02:00.689 en de tulpengekte was begonnen. 00:02:00.689 --> 00:02:03.826 Een manie doet zich voor bij opwaartse prijstrends 00:02:03.826 --> 00:02:07.268 in combinatie met de bereidheid grote sommen geld te betalen 00:02:07.268 --> 00:02:11.508 voor iets dat een veel lagere intrinsieke waarde heeft. 00:02:11.508 --> 00:02:16.224 Een recentelijk voorbeeld is de dotcomgekte van de jaren 90. 00:02:16.224 --> 00:02:21.424 Aandelen in nieuwe, veelbelovende websites waren als de tulpen van de 17e eeuw. 00:02:21.424 --> 00:02:23.584 Iedereen wilde ze. 00:02:23.584 --> 00:02:27.240 Des te meer mensen de tulp wilden, des te hoger de prijs. 00:02:27.240 --> 00:02:30.052 Op een bepaald moment werd één enkele tulpenbol verkocht 00:02:30.052 --> 00:02:35.685 voor meer dan 10 keer het jaarsalaris van een kundig handwerker. 00:02:35.685 --> 00:02:36.741 Op de aandelenmarkt 00:02:36.741 --> 00:02:41.201 is de prijs van een aandeel gebaseerd op de vraag en het aanbod van beleggers. 00:02:41.201 --> 00:02:42.990 De prijs van een aandeel stijgt vaak 00:02:42.990 --> 00:02:46.706 wanneer het erop lijkt dat een bedrijf in de toekomst meer gaat verdienen. 00:02:46.706 --> 00:02:49.147 Beleggers kopen dan meer van die aandelen, 00:02:49.147 --> 00:02:53.461 waardoor de prijs van het aandeel verder toeneemt als gevolg van gestegen vraag. 00:02:53.461 --> 00:02:57.528 Dit kan resulteren in een vicieuze cirkel waar beleggers in verstrikt raken 00:02:57.528 --> 00:03:01.766 en ervoor zorgen dat prijzen ver boven de intrinsieke waarde stijgen. 00:03:01.766 --> 00:03:03.852 Op deze manier vormen zij de zeepbel. 00:03:03.852 --> 00:03:07.702 Het enige wat nodig is om een einde aan de gekte en de zeepbel te maken, 00:03:07.702 --> 00:03:11.068 is het gemeenschappelijk besef dat de prijs van het aandeel of de tulp 00:03:11.068 --> 00:03:14.350 ver boven de werkelijke waarde ligt. 00:03:14.350 --> 00:03:16.691 Dit gebeurde in het geval van beide gektes. 00:03:16.691 --> 00:03:19.133 Plotseling stagneerde de vraag. 00:03:19.133 --> 00:03:21.674 De prijzen stortten naar beneden 00:03:21.674 --> 00:03:22.918 en plop! 00:03:22.918 --> 00:03:26.038 De zeepbellen spatten uit elkaar en de markten stortten ineen. 00:03:26.038 --> 00:03:31.278 Vandaag de dag proberen geleerden ijverig de oorzaak van een zeepbel te voorspellen 00:03:31.278 --> 00:03:33.323 opdat ze vermeden kunnen worden. 00:03:33.323 --> 00:03:35.736 De tulpengekte is een doeltreffend voorbeeld 00:03:35.736 --> 00:03:39.414 van de onderliggende mechanismen in een zeepbel 00:03:39.414 --> 00:03:42.285 en kan ons helpen meer recente voorbeelden te begrijpen 00:03:42.285 --> 00:03:46.100 zoals de vastgoedzeepbel in het vorige decennium. 00:03:46.100 --> 00:03:48.388 De economie zal zich altijd door fases bewegen 00:03:48.388 --> 00:03:50.595 van hoog- en laagconjunctuur. 00:03:50.595 --> 00:03:52.952 Dus terwijl je wacht op de volgende gekte, 00:03:52.952 --> 00:03:54.932 de volgende zeepbel om uiteen te spatten, 00:03:54.932 --> 00:03:57.220 doe jezelf dan een bosje bloemen cadeau 00:03:57.220 --> 00:04:01.256 en wees blij dat het geen financiële aderlating was.