WEBVTT

00:00:06.542 --> 00:00:09.560
Πόσα θα πληρώνατε
για ένα μπουκέτο τουλίπες;

00:00:09.560 --> 00:00:12.292
Μερικά δολάρια; Εκατό δολάρια;

00:00:12.292 --> 00:00:14.821
Τι θα λέγατε για ένα εκατομμύριο δολάρια;

00:00:14.821 --> 00:00:16.142
Μάλλον όχι.

00:00:16.142 --> 00:00:19.002
Λοιπόν, πόσο θα πληρώνατε
για αυτό το σπίτι,

00:00:19.002 --> 00:00:23.244
ή για τη μερική ιδιοκτησία ιστοσελίδας
που πουλάει προμήθειες για κατοικίδια;

00:00:23.244 --> 00:00:25.072
Σε διαφορετικές στιγμές στον χρόνο,

00:00:25.072 --> 00:00:28.925
οι τουλίπες, τα ακίνητα και οι μετοχές
διαδικτυακής εταιρείας για κατοικίδια

00:00:28.925 --> 00:00:32.877
έχουν όλα πουληθεί
για πολύ περισσότερο απ' ό,τι αξίζουν.

00:00:32.877 --> 00:00:38.379
Σε κάθε περίπτωση, η τιμή αυξήθηκε ξανά
και ξανά και μετά κατρακύλησε απότομα.

00:00:38.379 --> 00:00:40.742
Αυτό οι οικονομολόγοι το αποκαλούν φούσκα.

00:00:40.742 --> 00:00:43.316
Άρα τι συμβαίνει ακριβώς με μια φούσκα;

00:00:43.316 --> 00:00:47.067
Ας ξεκινήσουμε με τις τουλίπες
για να αποκτήσουμε μια καλύτερη ιδέα.

00:00:47.067 --> 00:00:51.787
Τον 17ο αιώνα η Ολλανδία εισήλθε
στην ολλανδική χρυσή εποχή.

00:00:51.787 --> 00:00:57.188
Ήδη τη δεκαετία του 1630, το Άμστερνταμ
ήταν σημαντικό λιμάνι και εμπορικό κέντρο.

00:00:57.188 --> 00:01:01.203
Ολλανδικά πλοία εισήγαγαν μπαχαρικά
από την Ασία σε τεράστιες ποσότητες

00:01:01.203 --> 00:01:03.381
για να βγάλουν κέρδος στην Ευρώπη.

00:01:03.381 --> 00:01:07.983
Έτσι το Άμστερνταμ ήταν γεμάτο
με πλούσιους, ειδικευμένους εμπόρους

00:01:07.983 --> 00:01:11.350
που επιδείκνυαν την ευημερία τους
κατοικώντας σε επαύλεις

00:01:11.350 --> 00:01:14.182
περιστοιχισμένες από κήπους με λουλούδια.

00:01:14.182 --> 00:01:17.387
Και υπήρχε ένα λουλούδι
σε ιδιαιτέρως υψηλή ζήτηση:

00:01:17.387 --> 00:01:18.906
η τουλίπα.

00:01:18.906 --> 00:01:21.601
Η τουλίπα ήρθε στην Ευρώπη
με εμπορικά πλοία

00:01:21.601 --> 00:01:23.372
που απέπλεαν από την Ανατολή.

00:01:23.372 --> 00:01:26.457
Εξαιτίας αυτού, θεωρείτο εξωτικό λουλούδι

00:01:26.457 --> 00:01:28.379
που ήταν επίσης δύσκολο
να καλλιεργήσεις,

00:01:28.379 --> 00:01:32.197
αφού μπορούσε να πάρει και χρόνια
σε μία μόνο τουλίπα να ανθίσει.

00:01:32.197 --> 00:01:36.149
Στη δεκαετία του 1630,
το ξέσπασμα του ιού των τουλιπών

00:01:36.149 --> 00:01:39.324
έκανε επιλεγμένα λουλούδια
ακόμη πιο όμορφα

00:01:39.324 --> 00:01:43.377
αφού σχημάτιζε στα πέταλα
πολύχρωμες γραμμές που έμοιαζαν με φλόγες.

00:01:43.377 --> 00:01:47.070
Μια τέτοια τουλίπα ήταν πιο σπάνια
από την τυπική τουλίπα

00:01:47.070 --> 00:01:51.120
με αποτέλεσμα οι τιμές για αυτά
τα λουλούδια να αρχίσουν να ανεβαίνουν

00:01:51.120 --> 00:01:54.011
και μαζί τους,
η δημοτικότητα της τουλίπας.

00:01:54.011 --> 00:01:57.766
Δεν άργησε να γίνει ντόρος
σε εθνικό επίπεδο για την τουλίπα

00:01:57.766 --> 00:02:00.689
και η μανία για την τουλίπα γεννήθηκε.

00:02:00.689 --> 00:02:03.826
Μια μανία προκύπτει
όταν υπάρχει ανοδική κίνηση της τιμής

00:02:03.826 --> 00:02:07.268
συνδυασμένη με προθυμία
για πληρωμή μεγάλων χρηματικών ποσών

00:02:07.268 --> 00:02:11.508
για κάτι που αποτιμάται
πολύ χαμηλότερα σε εγγενή αξία.

00:02:11.508 --> 00:02:16.224
Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η μανία για
εταιρείες διαδικτύου τη δεκαετία του 1990.

00:02:16.224 --> 00:02:21.424
Μετοχές σε νέες συναρπαστικές ιστοσελίδες
ήταν σαν τις τουλίπες του 17ου αιώνα.

00:02:21.424 --> 00:02:23.584
Όλοι ήθελαν μερικές.

00:02:23.584 --> 00:02:27.240
Όσο πιο πολλοί άνθρωποι ήθελαν τουλίπες,
τόσο μπορούσε να ανέβει η τιμή.

00:02:27.240 --> 00:02:29.682
Κάποια στιγμή,
ένας και μόνο βολβός τουλίπας

00:02:29.682 --> 00:02:35.685
πουλιόταν πάνω από δέκα φορές
τον ετήσιο μισθό του ειδικευμένου τεχνίτη.

00:02:35.685 --> 00:02:36.741
Στο χρηματιστήριο,

00:02:36.741 --> 00:02:41.181
η τιμή των μετοχών βασίζεται στη προσφορά
και τη ζήτηση των επενδυτών.

00:02:41.181 --> 00:02:42.850
Οι τιμές τους τείνουν να ανεβαίνουν

00:02:42.850 --> 00:02:46.486
όταν φαίνεται πως μια εταιρεία
θα βγάλει περισσότερα στο μέλλον.

00:02:46.486 --> 00:02:49.147
Οι επενδυτές μπορεί τότε
να αγοράσουν πιο πολλές μετοχές,

00:02:49.147 --> 00:02:53.461
ανεβάζοντας τις τιμές περαιτέρω
λόγω της αυξημένης ζήτησης.

00:02:53.461 --> 00:02:57.528
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο
όπου επενδυτές παρασύρονται από τον σάλο

00:02:57.528 --> 00:03:01.766
και τελικά οδηγούν τις τιμές
μακράν πάνω από την εγγενή αξία,

00:03:01.766 --> 00:03:03.852
δημιουργώντας μια φούσκα.

00:03:03.852 --> 00:03:07.702
Το μόνο που χρειάζεται για να τελειώσει
μια μανία και να σκάσει μια φούσκα

00:03:07.702 --> 00:03:11.068
είναι η συλλογική συνειδητοποίηση
ότι η τιμή της μετοχής,

00:03:11.068 --> 00:03:14.350
ή μιας τουλίπας,
υπερβαίνει κατά πολύ την αξία της.

00:03:14.350 --> 00:03:16.691
Αυτό συνέβη και με τις δύο μανίες.

00:03:16.691 --> 00:03:19.133
Ξαφνικά η ζήτηση τελείωσε.

00:03:19.133 --> 00:03:21.674
Οι τιμές ωθήθηκαν
σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα,

00:03:21.674 --> 00:03:22.918
και μπαμ!

00:03:22.918 --> 00:03:26.038
Οι φούσκες έσκασαν και η αγορά συνετρίβει.

00:03:26.038 --> 00:03:31.278
Σήμερα οι μελετητές κοπιάζουν προσπαθώντας
να προβλέψουν τι προκαλεί μια φούσκα

00:03:31.278 --> 00:03:33.323
και πώς να τις αποφύγουν.

00:03:33.323 --> 00:03:35.736
Η μανία για τις τουλίπες είναι
μια σαφής επεξήγηση

00:03:35.736 --> 00:03:39.004
των βασικών αρχών
που λειτουργούν σε μια φούσκα

00:03:39.004 --> 00:03:42.285
και μπορούν να μας βοηθήσουν
να κατανοήσουμε πιο πρόσφατα παραδείγματα

00:03:42.285 --> 00:03:46.000
όπως η φούσκα των ακινήτων
στο τέλος της δεκαετίας του 2000.

00:03:46.000 --> 00:03:48.388
Η οικονομία θα συνεχίσει
να περνάει μέσα από φάσεις

00:03:48.388 --> 00:03:50.595
ραγδαίας οικονομικής ανόδου και πτώσης.

00:03:50.595 --> 00:03:52.952
Έτσι ενώ περιμένουμε
τη νέα μανία να ξεκινήσει,

00:03:52.952 --> 00:03:54.932
και την επόμενη φούσκα να σκάσει,

00:03:54.932 --> 00:03:57.220
αγοράστε στον εαυτό σας
ένα μπουκέτο τουλίπες,

00:03:57.220 --> 00:04:01.256
και χαρείτε που δεν χρειάστηκε
να το πληρώσετε χρυσάφι.