WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.450
Tarihimizin çoğunda, insan teknolojisi

00:00:02.450 --> 00:00:06.730
beyinlerimizden, ateşten ve
mızraklardan meydana geldi.

00:00:06.730 --> 00:00:10.480
Ateş ve mızraklar, enerji santralleri ve
nükleer silahlara dönüşürken

00:00:10.480 --> 00:00:13.521
en büyük gelişme beynimize oldu.

00:00:13.521 --> 00:00:17.666
1960'lardan beri, beyin makinelerimizin
güçleri üslü şekilde büyümeye devam ederek

00:00:17.677 --> 00:00:22.243
bilgisayarların aynı anda hem daha küçük
hem de daha hızlı olmalarını sağladı.

00:00:22.243 --> 00:00:25.800
Ama bu işlem fiziksel sınırlarına ulaşmak
üzere.

00:00:25.800 --> 00:00:28.887
Bilgisayar parçaları bir atomun boyutuna
yaklaşıyor.

00:00:28.887 --> 00:00:32.966
Bunun neden bir sorun olduğunu anlamak
için, bazı temel kavramlara bakmalıyız.

00:00:32.966 --> 00:00:38.666
(Jenerik)
Özetle - Kurzgesagt tarafından

00:00:38.666 --> 00:00:42.536
Bir bilgisayar çok basit şeyleri yapan çok
basit parçalardan oluşmuştur.

00:00:42.536 --> 00:00:48.503
Bu parçalar bilgiyi sunar, işler ve
mekanizmaları kontrol eder.

00:00:48.523 --> 00:00:50.473
Bilgisayar çipleri modüller içerir,

00:00:50.473 --> 00:00:54.523
bu modüller mantık kapılarını ve
mantık kapıları da transistörleri içerir.

00:00:54.523 --> 00:00:58.510
Bir transistör bilgisayarlardaki
bilgi işlemcisinin en basit formudur.

00:00:58.510 --> 00:01:03.148
Temel olarak, gelen bilginin yolunu açıp
kapatabilen bir anahtar işlevi görür.

00:01:03.148 --> 00:01:08.595
Bu bilgi "sıfır" veya "bir" olarak
ayarlanabilen "bit"lerden oluşur.

00:01:08.595 --> 00:01:13.549
Bitlerin kombinasyonları da daha 
karmaşık bilgileri temsil etmede kullanılır.

00:01:13.549 --> 00:01:18.146
Transistörler, basit şeyler yapan mantık 
kapıları oluşturmak için bir araya gelirler.

00:01:18.146 --> 00:01:22.785
Örneğin, bir "VE" kapısının tüm girişleri
bir ise çıktısı bir olur,

00:01:22.785 --> 00:01:25.575
ve tam tersi durumunda sıfır olur.

00:01:25.575 --> 00:01:29.255
Mantık geçitlerinin birleşimleri nihayet
anlamlı modüller meydana getirir,

00:01:29.265 --> 00:01:31.368
örneğin, iki sayıyı toplamak için.

00:01:31.368 --> 00:01:35.368
Toplamaya yapabildiğinizde çarpma da
yapabilirsiniz, ve çarpmaya yapabildiğinizde de

00:01:35.368 --> 00:01:37.408
esasen her şeyi yapabilirsiniz.

00:01:37.411 --> 00:01:41.016
Tüm temel işlemler tam anlamıyla
birinci sınıf matematiğinden daha basit

00:01:41.016 --> 00:01:44.076
olduğu için, bir bilgisayarı çok basit
matematik soruları cevaplayan

00:01:44.076 --> 00:01:46.877
bir grup yedi yaşındaki çocuk olarak
hayal edebilirsiniz.

00:01:46.877 --> 00:01:50.877
Yeterince büyük bir grubu astrofizikten
Zelda'ya her şeyi hesaplayabilir.

00:01:50.877 --> 00:01:56.497
Ancak, parçalar sürekli küçüldükçe
kuantum fiziği olayı zorlaştırır.

00:01:56.497 --> 00:01:59.857
Özetle, bir transistör sadece bir
elektrik düğmesidir.

00:01:59.857 --> 00:02:03.297
Elektrik elektronların bir yerden başka bir
yere hareket etmesidir,

00:02:03.297 --> 00:02:08.477
böylece düğme elektronların tek yönde
hareket etmesini engelleyebilen bir geçittir.

00:02:08.477 --> 00:02:11.862
Bugün, transistörlerin tipik boyutu
14 nanometredir,

00:02:11.862 --> 00:02:15.722
bu da HIV Virüsünün çapından
sekiz kat,

00:02:15.722 --> 00:02:18.722
ve de bir beyaz kan hücresinden 500
kat daha küçüktür.

00:02:18.722 --> 00:02:21.381
Transistörler birkaç atom
boyutuna küçüldükçe elektronlar kendilerini

00:02:21.381 --> 00:02:25.381
(Burada gücün yok!)
engellenmiş bir yolun diğer tarafına
kuantum tünelleme denilen bir

00:02:25.381 --> 00:02:27.951
yöntemle transfer edebilir.

00:02:27.951 --> 00:02:31.951
(Merhaba dostum! Naber?)
Kuantum dünyasında, fizik alıştığımız
tahmin edilebilir şekillerden farklı işler

00:02:31.951 --> 00:02:36.911
(Çark savaşlarına tam olarak ne kadar alışkınsın?) (Ne...?)
ve geleneksel bilgisayarlar artık
mantıklı gelmez.

00:02:36.911 --> 00:02:40.901
Teknolojik ilerlememizin önündeki
gerçek bir fiziksel duvara yaklaşıyoruz.

00:02:40.902 --> 00:02:44.902
Bu sorunu çözmek için, bilim insanları
kuantum bilgisayarları inşa ederek

00:02:44.902 --> 00:02:49.752
bu olağandışı kuantum özelliklerini
kendi lehlerine çevirmeyi deniyorlar.

00:02:49.752 --> 00:02:53.736
Normal bilgisayarlarda bitler bilginin
en küçük birimidir.

00:02:53.736 --> 00:02:58.266
Kuantum bilgisayarları iki değerden birine ayarlanabilen kübitler kullanır.

00:02:58.266 --> 00:03:02.258
Bir kübit herhangi bir iki düzeyli
kuantum sistemi olabilir,

00:03:02.258 --> 00:03:04.698
manyetik alandaki bir
dönüş veya bir foton gibi.

00:03:04.698 --> 00:03:08.128
Fotonun yatay veya düşey polarizasyonu
gibi,

00:03:08.128 --> 00:03:10.988
sıfır ve bir bu sistemin muhtemel
durumlarıdır.

00:03:10.988 --> 00:03:14.988
Kuantum dünyasında, kübit bunlardan
sadece biri olmak zorunda değildir,

00:03:14.988 --> 00:03:18.068
aynı anda iki durumdan da bir miktar
olabilir.

00:03:18.068 --> 00:03:20.648
Buna süperpozisyon denmektedir.

00:03:20.648 --> 00:03:24.648
Ancak siz değerini, mesela fotonu
bir filtreden geçirerek test ettikten sonra

00:03:24.648 --> 00:03:28.648
fotonun yatay veya düşey polarizasyondan
birini seçmesi gerekir.

00:03:28.648 --> 00:03:32.648
İzlenmediği sürece kübit sıfır ve bir
ihtimallerininden oluşan bir

00:03:32.648 --> 00:03:36.648
süperpozisyonun içindedir, ve hangisi
olacağını tahmin edemezsiniz.

00:03:36.648 --> 00:03:41.788
Ama ölçtüğünüz anda iki belirli
durumdan birine geçer.

00:03:41.788 --> 00:03:45.168
Süperpozisyon burada bir
oyun değiştiricidir.

00:03:45.168 --> 00:03:50.128
Dört klasik bit tek seferde iki üzeri dört
farklı durumun birinde bulunabilir.

00:03:50.128 --> 00:03:54.128
Bu 16 muhtemel kombinasyon eder, bunlardan
tek seferde birini kullanabilirsiniz.

00:03:54.128 --> 00:04:00.178
Ancak süperpozisyon halindeki dört kübit, aynı anda 
bu 16 kombinasyonun hepsinde bulunabilir!

00:04:00.178 --> 00:04:04.178
Bu sayı eklenen her kübit için üslü
şekilde artar.

00:04:04.178 --> 00:04:08.178
Yirmi tanesi aynı anda bir milyon
değer saklayabilir.

00:04:08.178 --> 00:04:12.178
Kübitlerin sezgisel olmayan gerçekten
tuhaf başka bir özelliği de

00:04:12.178 --> 00:04:16.178
dolanık olmalarıdır; bu kübitlerin ne
kadar uzakta olursa olsun

00:04:16.178 --> 00:04:20.178
herhangi birinin aynı anda diğerinin durumuna
da tepki göstermesini sağlayan yakın bir bağlantıdır.

00:04:20.178 --> 00:04:24.178
Bunun anlamı tek bir dolanık
kübiti ölçtüğünüzde eşlerine bakmadan

00:04:24.178 --> 00:04:28.178
bu kübitin özelliklerini direkt
bir şekilde anlayabilirsiniz.

00:04:28.178 --> 00:04:31.198
(Çok... fazla... bilgi...)
Kübit manipülasyonu da kafa karıştırıcı bir şeydir.

00:04:31.198 --> 00:04:34.428
Normal bir mantık kapısı
girişlerin basit bir kümesini

00:04:34.428 --> 00:04:36.988
alır ve tek bir belirli sonuç çıkarır.

00:04:36.988 --> 00:04:40.078
Bir kuantum kapısı süperpozisyonların
girişini yönlendirir, ihtimalleri

00:04:40.078 --> 00:04:44.998
dolanır ve sonuç olarak başka bir
süperpozisyon çıkarır.

00:04:44.998 --> 00:04:48.998
Yani bir kuantum bilgisayarı birkaç kübit
ayarlar, ihtimalleri yönlendirmek

00:04:48.998 --> 00:04:52.998
ve onları dolanık hale getirmek
için geçitleri uygular ve sonra süperpozisyonları

00:04:52.998 --> 00:04:57.928
sıfır ve birlere çevirerek nihayet
sonucu çıkarır.


00:04:57.928 --> 00:05:04.368
Bunun anlamı var olan sisteminizle hepsi
aynı anda yapılan bir sürü hesap alırsınız.

00:05:04.368 --> 00:05:08.368
Sonunda çıkan tüm sonuçların sadece birini
ölçebilirsiniz ve bu sadece muhtemelen

00:05:08.368 --> 00:05:12.368
istediğiniz sonuçtur, yani sağlamasını
alıp tekrar denemeniz gerekebilir.

00:05:12.368 --> 00:05:16.958
Ama süperpozisyon ve dolanıklığın
ince noktalarını zekice açığa vurarak bu olay

00:05:16.958 --> 00:05:21.908
normal bir bilgisayarda yapılabileceğinden
katbekat daha etkili yapabilir.

00:05:21.908 --> 00:05:25.888
Kuantum bilgisayarları muhtemelen
evimizdeki bilgisayarların yerini alamayacak fakat

00:05:25.888 --> 00:05:29.248
bazı alanlarda oldukça üstünlük sağlamaktadır.

00:05:29.248 --> 00:05:31.218
(Hangisi benim favorim?)
Bunlardan biri veritabanı aramasıdır.

00:05:31.218 --> 00:05:32.768
(Bu değil...)
Bir veritabanında birşeyi bulabilmek
için,

00:05:32.768 --> 00:05:35.598
(Bu değil...) (...)
normal bir bilgisayar verilerin her birini
teker teker test etmek zorunda kalabilir.

00:05:35.598 --> 00:05:39.248
(Hangisi benim favorim?) (..?) (!!!) (Oha, bu hızlıydı)
Kuantum algoritmaları bu zamanın
sadece kareköküne ihtiyaç duyarlar

00:05:39.248 --> 00:05:42.798
ve büyük veribankaları için bu çok büyük
bir fark eder.

00:05:42.798 --> 00:05:46.798
Kuantum bilgisayarlarının en meşhur 
kullanım alanı BT güvenliğini mahvetmektir.

00:05:46.798 --> 00:05:50.798
Şu anda, tarama, e-posta ve bankacılık
bilgileriniz herkese verdiğiniz açık bir

00:05:50.798 --> 00:05:54.448
anahtarla sadece sizin çözebileceğiniz
mesajları oluşturan bir şifreleme yöntemi

00:05:54.448 --> 00:05:56.868
sayesinde korunmaktadır.

00:05:56.868 --> 00:06:01.958
Sorun bu açık anahtar aslında sizin
özel anahtarınızı hesaplamak için kullanılabilir.

00:06:01.958 --> 00:06:05.958
Ne şanslı ki bunu normal bir bilgisayarda
yapmak tam anlamıyla deneme ve yanılmayla

00:06:05.958 --> 00:06:07.638
geçen yıllar sürer.

00:06:07.638 --> 00:06:10.888
(Kolay oyun...)
Ancak üslü hızlarda çalışan
bir kuantum bilgisayarında

00:06:10.888 --> 00:06:12.768
(...kolay hayat.)
bunu kolaylıkla yapabilirsiniz.

00:06:12.770 --> 00:06:16.000
Diğer bir heyecan verici yeni kullanım
alanı ise simülasyonlardır.

00:06:16.000 --> 00:06:19.530
Kuantum dünyalarının simülasyonları
çok fazla sistem gücüne gereksinim duyar,

00:06:19.530 --> 00:06:24.130
(Bu benim iç karmaşıklığımı yansıtmıyor!)
ve moleküller gibi çok daha büyük
yapılarda sıkça kesinlikten noksandırlar.

00:06:24.130 --> 00:06:28.130
O zaman neden kuantum fiziğini
gerçek kuantum fiziğiyle simüle etmeyelim?

00:06:28.130 --> 00:06:32.130
Kuantum simülasyonları proteinlerle ilgili
ilaçlarda devrim yapmamızı sağlayacak

00:06:32.130 --> 00:06:34.600
bilgiler kazanmamızı sağlayabilir.

00:06:34.600 --> 00:06:38.600
(Beyler, bu ineğe bakın!)
Şu anda kuantum bilgisayarlarının
sadece özel alanlarda çalışan bir

00:06:38.600 --> 00:06:41.100
araç mı yoksa insanlık için büyük bir
devrim mi olacağını bilemiyoruz.

00:06:41.100 --> 00:06:44.550
Sınırların nerede olduğuyla ilgili
hiçbir fikrimiz yok, ve bulmanın sadece

00:06:44.550 --> 00:06:45.930
tek yolu var!

00:06:47.479 --> 00:06:51.479
Bu video Avusturalya Bilim Akademisi
tarafından desteklenmiştir,

00:06:51.479 --> 00:06:54.079
onlar da bilimde mükemmeliği destekleyip
yayan bir kuruluştur.

00:06:54.079 --> 00:06:57.679
Bu konu ve benzer diğer konuları
http://nova.org.au/ adresinden daha

00:06:57.679 --> 00:06:59.119
fazla öğrenebilirsiniz.

00:06:59.119 --> 00:07:01.979
Onlarla çalışmak harikaydı, yani
sitelerine bir bakın!

00:07:01.979 --> 00:07:05.979
Videolarımız ayrıca patreon.com 'daki
desteklerinizle mümkün olabilmiştir.

00:07:05.979 --> 00:07:09.979
Eğer bizi destekleyip Kurzgesagt kuş
ordusunun bir parçası olmak istiyorsanız

00:07:09.979 --> 00:07:13.279
Patreon sayfamıza bir göz atın!

00:07:12.661 --> 00:07:15.761
Türkçe çeviriyi yapan: ArdyArd https://goo.gl/YjJNcg