WEBVTT

00:00:06.804 --> 00:00:10.722
Trong văn hóa Hồi giáo,
hình học có ở khắp mọi nơi.

00:00:10.722 --> 00:00:15.934
Bạn có thể tìm thấy hình học ở nhà thờ,
trường học, cung điện và cả nhà riêng.

00:00:16.124 --> 00:00:19.141
Truyền thống này bắt đầu từ thế kỉ thứ 8
sau công nguyên,

00:00:19.141 --> 00:00:21.871
trong thời kì đầu lịch sử Hồi giáo,

00:00:22.141 --> 00:00:24.700
Khi đó các nhà điêu khắc đã 
lấy các họa tiết có sẵn

00:00:24.700 --> 00:00:26.710
từ văn hóa La Mã và Ba Tư,

00:00:26.710 --> 00:00:30.768
và phát triển chúng thành những
dạng hình họa mới.

00:00:31.218 --> 00:00:35.159
Đây là thời đại hoàng kim 
của văn hóa Hồi giáo,

00:00:35.159 --> 00:00:38.044
khi rất nhiều thành tựu 
của các nền văn minh trước đây

00:00:38.044 --> 00:00:40.740
được lưu giữ và phát triển,

00:00:40.740 --> 00:00:45.872
tạo nên những tiến bộ cơ bản
trong nghiên cứu khoa học và toán học.

00:00:46.522 --> 00:00:49.500
Kèm với đó là việc tăng cường sử dụng 
một cách đầy tinh tế

00:00:49.500 --> 00:00:50.860
các hình ảnh trừu tượng,

00:00:50.860 --> 00:00:53.979
và các hình học phức tạp 
trong nghệ thuật Hồi giáo,

00:00:53.979 --> 00:00:57.740
từ những họa tiết hoa tinh xảo
tô điểm trên thảm và vải,

00:00:57.740 --> 00:01:01.887
cho đến các mẫu vẽ trên đá lát nền
tưởng chừng như lặp lại đến vô tận,

00:01:01.887 --> 00:01:03.230
tạo nên cảm giác kỳ ảo

00:01:03.230 --> 00:01:05.700
và sự chiêm nghiệm 
về một trật tự vĩnh hằng

00:01:06.340 --> 00:01:09.135
Dù các họa tiết này rất phức tạp,

00:01:09.135 --> 00:01:12.380
người ta chỉ cần dùng tới
một chiếc compa để vẽ các hình tròn,

00:01:12.380 --> 00:01:14.953
và một chiếc thước kẻ
để vẽ các đường thẳng bên trong,

00:01:14.953 --> 00:01:20.456
và từ những công cụ đơn giản này
vô số các họa tiết kỳ ảo đã hiện ra.

00:01:20.836 --> 00:01:22.506
Vậy người ta đã làm thế nào?

00:01:22.506 --> 00:01:25.290
Mọi thứ bắt đầu bằng một hình tròn.

00:01:25.370 --> 00:01:28.946
Quyết định quan trọng đầu tiên
là chia hình tròn thế nào?

00:01:28.946 --> 00:01:34.222
Hầu hết các mẫu vẽ chia hình tròn thành
bốn, năm hoặc sáu phần bằng nhau.

00:01:34.222 --> 00:01:37.684
Và mỗi cách chia tạo nên 
những mẫu vẽ khác nhau.

00:01:37.964 --> 00:01:41.810
Có một cách rất dễ để biết được
một mẫu vẽ dựa trên đối xứng bậc 4.

00:01:41.810 --> 00:01:43.029
bậc 5.

00:01:43.029 --> 00:01:45.001
hay bậc 6.

00:01:45.001 --> 00:01:48.215
Hầu hết đều có hình cánh hoa 
bao quanh ngôi sao.

00:01:48.215 --> 00:01:51.074
Đếm số lượng cánh sao,

00:01:51.074 --> 00:01:53.117
hay số lượng cánh hoa xung quanh ngôi sao,

00:01:53.117 --> 00:01:56.626
chúng ta sẽ biết được 
mẫu vẽ thuộc loại gì.

00:01:56.626 --> 00:02:00.315
Một ngôi sao có 6 cánh
hay có 6 cánh hoa xung quanh

00:02:00.315 --> 00:02:03.468
sẽ thuộc loại đối xứng bậc 6

00:02:03.468 --> 00:02:06.841
Ngôi sao có 8 cánh hoa 
là một phần của đối xứng bậc 4,

00:02:06.841 --> 00:02:08.301
và vân vân.

00:02:08.301 --> 00:02:11.228
Có một thành phần bí mật khác 
trong những họa tiết này:

00:02:11.228 --> 00:02:13.328
một hệ thống đường kẻ bên dưới.

00:02:13.328 --> 00:02:16.044
Vô hình, nhưng lại thiết yếu 
với mọi mẫu vẽ ,

00:02:16.044 --> 00:02:21.190
các đường kẻ giúp xác định tỉ lệ 
của tác phẩm trước khi thực hiện,

00:02:21.190 --> 00:02:22.839
giữ cho mẫu vẽ được chính xác,

00:02:22.839 --> 00:02:26.700
và tạo thuận lợi cho việc sáng tác
những mẫu vẽ mới đẹp không tưởng

00:02:26.700 --> 00:02:30.673
Hãy xem một ví dụ về
cách thức kết hợp các yếu tố này.

00:02:30.673 --> 00:02:33.343
Đầu tiên ta sẽ vẽ một hình tròn
bên trong một hình vuông,

00:02:33.343 --> 00:02:35.943
rồi chia hình tròn thành 8 phần bằng nhau.

00:02:35.943 --> 00:02:39.041
Sau đó chúng ta có thể vẽ
một cặp đường đan chéo,

00:02:39.041 --> 00:02:41.895
rồi vẽ chồng lên 2 đường nữa.

00:02:41.895 --> 00:02:44.488
Các đường kẻ này gọi là 
các đường cấu trúc,

00:02:44.488 --> 00:02:46.902
và bằng việc lựa chọn
một tập hợp các đoạn thẳng,

00:02:46.902 --> 00:02:50.321
chúng ta sẽ có được nền tảng
cho mẫu vẽ lặp lại của mình.

00:02:50.711 --> 00:02:54.508
Nhiều họa tiết khác nhau được tạo ra 
từ cùng một tập hợp các đường cấu trúc

00:02:54.508 --> 00:02:57.107
chỉ bằng việc lựa chọn
những đoạn thẳng khác nhau.

00:02:57.307 --> 00:02:59.457
Và rồi mẫu vẽ hoàn chỉnh hiện ra

00:02:59.457 --> 00:03:04.428
khi chúng ta tạo ra một mạng lưới 
lặp đi lặp từ một "phiến đá lát"

00:03:04.428 --> 00:03:07.150
theo một quy trình gọi là "lát đá hoa"

00:03:07.150 --> 00:03:09.856
Bằng việc lựa chọn một tập hợp
các đường cấu trúc khác,

00:03:09.856 --> 00:03:12.752
chúng ta có thể tạo ra mẫu vẽ này,

00:03:12.752 --> 00:03:14.225
hay mẫu vẽ này

00:03:14.225 --> 00:03:17.243
Khả năng kết hợp gần như là vô hạn.

00:03:17.243 --> 00:03:21.037
Chúng ta có thể lặp lại các bước 
y hệt như trên để tạo ra mẫu vẽ bậc 6

00:03:21.037 --> 00:03:25.083
bằng cánh vẽ các đường cấu trúc
trên một đường tròn có 6 phần bằng nhau,

00:03:25.083 --> 00:03:29.931
rồi sau đó "lát gạch bông",
chúng ta có thể tạo ra thứ này.

00:03:29.931 --> 00:03:33.458
Đây là một mẫu vẽ bậc 6
đã xuất hiện qua nhiều thế kỷ,

00:03:33.458 --> 00:03:35.531
trên khắp thế giới Hồi giáo,

00:03:35.531 --> 00:03:40.499
bao gồm Marrakesh, Agra, Konya
và Alhambra.

00:03:41.239 --> 00:03:44.347
Các mẫu vẽ bậc 4 nằm trong 
một mạng lưới hình vuông,

00:03:44.347 --> 00:03:48.997
và các mẫu vẽ bậc 6 nằm trong
một mạng lưới hình lục giác.

00:03:49.447 --> 00:03:53.282
Song các mẫu vẽ bậc 5 
thì khó "lát gạch" hơn

00:03:53.282 --> 00:03:57.487
bởi vì các hình ngũ giác 
không lấp kín một bề mặt,

00:03:57.487 --> 00:04:00.421
vậy nên thay vì tạo ra một mẫu vẽ
nằm trong một hình ngũ giác,

00:04:00.421 --> 00:04:04.084
người ta phải thêm các hình khác vào
để hoạt tiết có thể lặp lại được,

00:04:04.084 --> 00:04:08.129
khiến cho các mẫu vẽ trông có vẻ như
rất rắc rối, phức tạp,

00:04:08.129 --> 00:04:11.521
nhưng để tạo ra thì 
vẫn tương đối đơn giản.

00:04:11.881 --> 00:04:16.886
Ngoài ra, "lát gạch" trông không tự nhiên
đối với các hình đơn giản,

00:04:16.886 --> 00:04:19.681
như tác phẩm của M.C. Escher 
đã chứng minh.

00:04:19.681 --> 00:04:22.189
Trong khi truyền thống thiết kế
hình học Hồi giáo

00:04:22.189 --> 00:04:25.782
không có xu hướng sử dụng
các yếu tố như cá hay mặt người,

00:04:25.782 --> 00:04:31.262
thì đôi khi lại sử dụng các hình ghép
để tạo ra các mẫu vẽ phức tạp.

00:04:31.912 --> 00:04:36.260
Truyền thống hơn 1000 năm tuổi này
đã sử dụng hình học cơ bản

00:04:36.260 --> 00:04:41.489
để tạo ra các tác phẩm trang trí 
phức tạp, đầy mãn nhãn.

00:04:41.489 --> 00:04:44.457
Và những người thợ thủ công này 
đã cho thấy tài năng của họ

00:04:44.459 --> 00:04:46.399
chỉ với chút ít trực giác nghệ thuật,

00:04:46.399 --> 00:04:47.469

sự sáng tạo,

00:04:47.469 --> 00:04:48.359
sự tận tụy,

00:04:48.359 --> 00:04:51.319
và một chiếc compa
cùng với một chiếc thước tốt.