در فرهنگ اسلامی، هندسه همه جا هست

میتوانید آن را در مساجد، حوزهها، کاخها
و منازل شخصی ببینید

این سنت از قرن هشتام میلادی،
در ابتدای تاریخ اسلام، آغاز شد

زمانی که هنرمندان معانی موجود در
فرهنگ رُمی و ایرانی را به کار بردند

و به شکلهای جدید بصری گسترش دادند.

این دوره از تاریخ، عصر طلائی
فرهنگ اسلامی بود

که در طی آن بسیاری از دستاوردهای
تمدنهای پیشین

حفظ شد و توسعه یافت،

که نتیجه آن پیشرفتهای بنیادین در
مطالعات علمی و ریاضیات بود.

به همراه آن استفاده از انتزاع و

هندسهی پیچیده در هنر اسلامی افزایش یافت،

از طرحهای پیچیدهی گل که قالیها و پارچهها
را جلوه میدادند

تا طرح کاشی کاریها که به نظر میرسید
تا بینهایت تکرار میشوند

همه الهام بخش شگفتی و تفکر
در نظم بی پایان بودند

علیرغم پیچیدگی مثالزدنی این طرحها

این طرحها را فقط با یک پرگار برای رسم دایره

و یک خطکش برای رسم خط در این دایرهها،
می توان خلق کرد

و از این وسایل ساده، زنجیرهی طرحهای متنوع
و تکرار شونده بیرون میآید

چگونه این کار ممکن است

خب، همه چیز با یک دایره آغاز میشود

اولین تصمیم مهم این است که چطور
آن را قسمت بندی کنید

اکثر نقشها دایره را به چهار، پنج یا شش
بخش مساوی تقسیم میکنند

هر بخش بندی به یک طرح متفاوت ختم میشود

یک راه ساده برای تعیین اینکه یک طرح
بر اساس تقارنِ چهارتایی

پنج تایی

یا شش تایی است وجود دارد

اغلب طرحها شامل یک ستاره هستند
که با طرحهای شبیه گلبرگ احاطه شدهاند

با شمردن تعداد شعاعهای ستاره

یا تعداد گلبرگهای اطراف آن

میتوان فهمید که مربوط به کدام دسته است.

یک ستاره با شش شعاع یا محصور در شش گلبرگ

متعلق به دسته شش تایی است

ستارهای با هشت گلبرگ مربوط به دسته
چهارتایی است و الی آخر

یک جزء پنهان دیگر هم در این طرحها هست:

شبکهای که در زیر طرح پنهان است

این شبکه که دیده نمیشود 
ولی برای هر طرحی مهم است

پیش از شروع کار به تعیین اندازهی 
ترکیب بندی کمک میکند

نقش را دقیق نگه میدارد

و ابداع نقشهای باورنکردنی را
ممکن میکند

بگذارید به مثالی که نشان میدهد چگونه این
جزئیات کنار هم قرار میگیرند نگاهی بیندازیم

با یک دایرهی محاط در مربع شروع میکنیم و
آن را به هشت قسمت مساوی تقسیم میکنیم

سپس یک جفت خط متقاطع رسم میکنیم

و دو جفت دیگر هم از روی آنها عبور میدهیم.

این خطوط "خط ساخت" نام دارند

و با انتخاب یک دسته از آنها

پایهی طرح تکرار شونده خود را
شکل میدهیم

از یک دسته "خط ساخت"، طرحهای بسیاری

فقط با انتخاب یک بخش متفاوت شکل میگیرند

و بالاخره طرح کامل

وقتی که شبکهای از تکرار این طرح اولیه را

طی فرایندی به نام "کاشی کاری" بسازیم
بیرون میآید

با انتخاب یک دسته "خط ساخت"های متفاوت

میتوانیم این طرح

یا این طرح را بسازیم

این انتخابها تقریبا بی پایان هستند

میتوانیم مراحل یکسانی را برای ساخت
طرحهای ششتایی دنبال کنیم،

با رسم "خط ساخت"ها روی دایرهای که
شش قسمت شده است

و سپس "کاشی کاری" آن
میتوانیم طرحی مثل این خلق کنیم.

این طرح ششتایی دیگری است که در طول
قرنها

و در تمام جهان اسلام

از جمله مراکش، آگره، قونیه و الحمرا
نمود داشته است

طرحهای چهارتایی در یک شبکه مربعی جا میگیرند
و طرحهای ششتایی در یک شبکه شش ضلعی.

ولی "کاشی کاری" طرحهای پنجتایی
دشوارتر است

زیرا پنج ضلعی، یک سطح را درست
پوشش نمیدهد

پس به جای ساخت یک طرح در پنج ضلعی

شکلهای دیگری هم باید اضافه شوند تا
یک طرح تکرار شونده بسازند،

که نتیجه آن طرحهایی هستند که
به نحو حیرت آوری پیچیدهاند

اما همچنان ساخت آنها ساده است

"کاشی کاری" به شکلهای ساده هندسی
محدود نمیشود

چنانکه کارهای موریس اشر نشان میدهند

با وجود اینکه سنتِ طراحی اسلامی

تمایلی به استفاده از ماهی و صورت ندارد

گاهی اوقات از چندین شکل برای ساخت
طرحهای پیچیده استفاده میکند

این سنت با بیش از هزار سال قدمت
هندسه پایه را با مهارت به کار برده

تا کارهای ظریفِ تزئینی و چشم نواز
تولید کند

و این هنرمندان ثابت کردهاند که چه کارهایی

با درک هنری، خلاقیت، پشتکار و
یک پرگار و خطکش خوب ممکن است