Birkaç ay önce,
bir Doğu Afrika şehrini ziyaret ediyordum

ve trafikte sıkışıp kalmıştık.

Bir satıcı yarı açık pencereme

bir alfabe sayfası ile aniden yanaştı.

Alfabe sayfasına hızlı bir bakış attım

ve kızımı düşündüm.

Alfabeyi yere serip
sonra onunla oynayarak

ona alfabeyi öğretmenin

ne kadar güzel olabileceğini düşündüm.

Sonra trafik biraz açıldı 
ve bir kopyasını kaptım

ve devam etttik.

Alfabe sayfasını iyice açıp
daha detaylı bir şekilde

inceleme fırsatım olunca anladım ki

bunu kızıma öğretirken kullanmayacaktım.

Aldığım için pişman oldum.

Neden mi?

Alfabeye bakmak 
bana Afrika'daki eğitim içeriğinin

çok fazla değişmediği

gerçeğini hatırlattı.

Seneler önce benzer bir alfabe sayfası 
üzerinden bize eğitim verilmişti.

Bu yüzden yıllarca mücadele ettim.

Gerçekliğim ve gittiğim okullarda 
aldığım resmi eğitimi

bağdaştırmak için mücadele ettim.

Kimlik krizlerim vardı.

Gerçekliğime baktım.

Atalarıma baktım,
soy ağacıma saygısızca baktım.

Hayatımın bana sunacağı şeyler için 
çok az sabrım vardı.

Niçin?

"Elmanın E'si"

"Elmanın E'si"

"Elmanın E'si" 
dünyanın elma yetişen yerlerinde

yaşayan çocuklar içindi;

beslenme çantalarında elma olan çocuklar,

anneleri ile birlikte manava giden

ve renk renk 
her boyutta elma gören çocuklar.

Böyle bir alfabe sayfasıyla

çocuğu eğitimle tanıştırmak

eğitimin ana fonksiyonlarından birini
yerine getirir;

öğreneni çevresine karşı

duyarlı hale getirir

ve değer katması için merakını cezbeder.

Benim durumumda,

büyüdüğüm zaman ve yerlerde Afrika'da

elma egzotik bir meyveydi.

Yılda bir veya iki kez,

kahverengi noktalı
sarımsı elmaları yiyebilirdim;

binlerce mil ötedeki depolardan 
sınıflandırılarak

bana gelen elmalar.

Finansal durumu iyi olan ailemle

şehirde büyüdüm,

yani beni gerçeğim buydu,

tamamen aynı şekilde

"cassava fufu" veya "ugali" Amerika,
Çin veya Hint mutfağında

yaygın değiller...

Elmalar gerçekliğimin 
bir parçası sayılmazdı.

Bunun bana yaptığı etki şuydu,

"Elmanın E'si" ile eğitime adım atmam,

eğitimi soyutlaştırdı.

Ulaşamayacağım bir şey haline geldi,

yabancı bir konsept,

o şeyi bilen insanlardan 
sürekli doğrulama isteyeceğim

ancak bu şekilde

ilerleme kaydedebileceğim bir fenomen
haline geldi.

Bu bir çocuk için zordur;
herkes için zor olur.

Ben büyürken ve akademik olarak ilerlerken

benim gerçekliğim eğitimimden ayrıldı.

Tarihte bana

İskoç kaşif Mungo Park'ın 
Nijer Nehrini keşfettiği öğretildi.

Bu beni rahatsız etti.

Büyük büyük annem ve babam

Nijer Nehri kıyısına çok yakın büyümüş.

(Kahkaha)

Burunlarının dibindeki nehrin 
keşfedilmesi için binlerce mil uzaktan

Avrupa'dan birinin gelmesi mi gerekti?

(Kahkaha)

Hayır!

(Alkış ve tezahüratlar)

Onlar zamanlarında ne yaptılar?

(Kahkaha)

Oyunlar oynayıp 
taze yer elması kavurup

kabile savaşı mı yaptılar?

Anladımki eğitimim beni başka bir yere
gitmem için için hazırlıyor

o eğitimin ait olduğu başka bir çevreye
bir şeyler vermem için.

Bu benim çevrem,
büyüdüğüm yer ve zaman değildi.

Ve bu devam etti.

Bu felsefe Afrika'da okuduğum

tüm zaman boyunca 
çalışmalarımın altını çizdi.

Bir fikir değişikliğine gitmem

çok deneyim ve bazı çalışmalar gerektirdi.

Dikkat çekici birkaç tanesini 
sizlerle paylaşacağım.

Doktora eğitimim için

Washington, DC'deydim,

Dünya Bankası Afrika Bölgesi bölümünde
bir danışmanlık pozisyonunda işe girdim.

Günlerden bir gün,

ben ve yöneticim bir proje üzerinde
konuşuyorduk

ve belli bir Dünya Bankası
projesinden bahsetti.

Nijerya'da sürdürülebilirliği risk altında
ve milyonlarca dolara mal olacak

geniş ölçekli

bir sulama projesi.

Bu projenin sürdürülemediğini söyledi,

kurulan tüm paketlerin
bozulduğundan bahsetti.

Ardından başka bir özel projeden bahsetti,

Dünya Bankası projesinin başarısız olduğu 
aynı Nijer Cumhuriyetinde

daha önce başarılı olan
geleneksel bir sulama yöntemi.

Bu benim ilgimi çekti.

Detaylı bir araştırma yaparak

Tassa'yı öğrendim.

Tassa geleneksek bir sulama metodu

20-30 cm genişliğinde 
ve 20-30cm derinliğinde delikler

tarım yapılacak tarlanın üzerine kazılır.

Küçük bir baraj tarlanın çevresine yapılır

ve tarlanın yüzey alanı boyunca 
ürünler ekilir.

Yağmur yağdığında

delikler suyu depolayabilir

ve bunlar bitkilerin su ihtiyacını 
karşılayacak uygunlukta olur.

Bitki hasata kadar 
ihtiyaç duyduğu miktarda

suya ulaşabilir.

Nijerya'nın %75'i kavruk çöldür,

bu bir ölüm kalım meselesi

ve yüzyıllardır kullanılmakta.

Yapılan bir çalışmada

bir deneyde
iki benzer arazi kullanıldı,

birinci arazide

Tassa tekniği kullanılmadı.

Benzer tarlalar.

Diğeri üzerinde 
Tassa tekniği uygulandı.

Ardından her iki tarla üzerine
aynı tahıllar ekilmiştir.

Hasat zamanı boyunca,

Tassa tekniği uygulanmayan tarlada

hektar başına 11 kilogram 
akdarı hasadı yapıldı.

Tassa tekniği uygulanan tarlada ise

hektar başına 553 kilogram mahsül alındı.

(Alkışlar)

Araştırmaya ve kendime baktım.

''12 yıldır tarım üzerine okuyorum,

ilk okuldan 12. sınıfa kadar,
Doğu Afrika'da söylediğimiz gibi,

Batı Afrika'da SS3 veya 12. sınıf.

Hiç kimse bana

geleneksel Afrika'da
ürün yetiştirme ve hasat

konusunda hiçbir şey öğretmedi

ki bunlar artık
başarılı bir şekilde kullanılacak,

ayrıca Batı'dan ithal edeceğimiz
şeylerin başarılı olması çok zor.

İşte bu zorluğu öğrendiğim zaman,

Afrika' nın müfredat sorununu

hayat mücadelemi buna adamaya başladım,

Afrika'nın bilgi sistemi üzerine
çalışmaya, araştırma yapmaya

ve sektörler, sanayiler çapında

eğitim, araştırma ve siyasette

yaygınlaşmasını savunmaya.

Dünya Bankası'nda
başka bir sohbet ve deneyimimde

ne yöne gideceğim konusunda
nihai kararı vermemi sağlayan şeydi,

yapılacak en kârlı araştırma olmasa da

tamamen inandığım şeyle ilgiliydi.

Bir gün yöneticim
Afrika'ya gitmek istediğini söyledi,

Dünya Bankası kredi ve proje
müzakereleri yapmak istiyordu.

Etkilenmiştim, nedenini sordum.

Dedi ki;
''Afrika'ya gittiğim zaman

o kadar kolay ki.

Washington DC'de kredi döküman
ve proje teklifimi yazıyorum,

Afrika'ya gidiyorum ve hepsi imzalanıyor.

En iyi anlaşmayı sağlıyorum ve dönüyorum.

Patronlarım benden çok memnun.''

Sonra dedi ki:
''Asya'ya gitmekten nefret ediyorum...''

Bir ülkeden bahsetti,
Asya ve bazı Asya ülkeleri.

''Beni ülkelerine en iyi anlaşmayı 
sağlamak için tutuyorlar.

En iyisini alıyorlar.

Bana şu maddenin
bizim çevremizde işe yaramayacağını

söylüyorlar.

Bu bizim değil, Batı'nın gerçekliği.

Bana diyorlar ki
'Bunu halledecek

yeterince uzmanımız var.

Sizin yeterince uzmanınız yok.

Amacımızı biliyoruz.'

Bunlarla uğraşıp duruyorlar.

Bitirene kadar da en iyi anlaşmayı
sağlamış oluyorlar

ama çok yoruldum ve banka için
en iyi anlaşmayı almak istemiyorum

ayrıca bu iş.''

''Gerçekten mi? Peki''
dedim içimden.

Bir Afrika ülkesinde
müzakere masasında oturduğum için

ayrıcalıklıydım.

Yaz boyunca danışmanlık işini yapardım,

doktora öğrencisi olduğumdan beri.

Sonra Dünya Bankası ekibiyle
seyahat ettim,

organizasyonel konularda
yardım etmek isteyen biri olarak.

O müzakere masasına oturdum.

Yanımda genellikle
Avrupalı Amerikanlar vardı, DC'den.

Masanın diğer yanındaki
Afrikalı kardeşlerime baktım.

Gözlerindeki tedirginliği görebiliyordum.

Mungo Park'ın büyük büyük torunlarına

sunacak hiçbir şeyleri olmadığını
düşünüyorlardı,

''Elmanın E'si''ndeki elmanın sahiplerine.

Orada usulca oturdular ve
''Hadi imzalayalım.'' dediler,

''Bilgi sizde, hepsini biliyorsunuz.

Nereyi imzalıyoruz?
Gösterin imzalayalım.''

Onların sesleri yoktu,
kendilerine inanmıyorlardı.

Pardon.

Böylece

bunu 10 yıldır yapıyorum.

Afrika' nın geleneksel, otantik,
orijinal bilgi sistemi üzerinde

araştırma yapıyorum.

Bunun uygulandığı az sayıda vakada,

inanılmaz başarı oranları elde edildi.

Gacaca'yı düşünüyorum.

Soykırım sonrasında kullanılan

Rwanda'nın geleneksel yargı sistemi.

1994'te soykırım sona erdiğinde,

Rwanda'nın milli yargı sistemi
çökmüş durumdaydı:

Ne hakim ne de soykırıma ilişkin savunma
yapacak avukatlar vardı.

Rwanda hükümeti bir fikir geliştirdi,

Gacaca olarak bilinen geleneksel
yargı sistemini yeniden tedavüle soktu.

Gacaca toplum temelli bir sistem,

toplumun üyeleri bir araya gelerek

dürüstlüğü kanıtlanmış kadın ve erkekleri

işlenen suçlarda 
avukatlık yapmak üzere seçerler.

2012'de Gacaca soykırım davalarını
sonlandırana dek

12.000 toplum temelli mahkeme
1.2 milyon dava görmüştü.

Bu bir rekor.

(Alkış)

Daha da önemlisi Gacaca Rwanda'nın
geleneksel ilkelerini öne çıkardı;

uzlaşma ve yeniden bütünleşme,

Gacaca modern Batı sistemini destekleyen

ağır ceza sistemlerine karşıydı.

Karşılaştırmasam da
Rwanda'nın geleneksel felsefesini

öne çıkarttığını belirtmek istiyorum.

Tanzanya'nın eski devlet başkanı

Mwalimu Julius Nyerere -

(Alkış)

insanları geliştiremeyeceğimizi söylerdi.

İnsanlar kendilerini geliştirirler.

Ona katılıyorum.

İnanıyorum ki

Afrika'nın dönüşümü, ilerlemesi

gerek eğitim, gerek araştırma
gerek sektörel veya siyasal alanda olsun

Afrika'nın geleneksel, otantik, orijinal,
kendine özgü bilgi birikimi

bunu anlamakta, doğrulamakta
ve yaygınlaştırmada yatıyor.

Bu Afrika için kolay olmayacak.

Kendilerine ne yapması, ne düşünmesi
söylenmesine alışmış bir halk için

hiç kolay olmayacak,

uzun zaman başkalarının
entelektüel rehberliğe,

talimatlarına maruz kalmış,

bunlar ki koloni efendileri

yardım sanayisi 
ve uluslararası medyacılık.

Ancak bu ilerlememiz için 
yapmamız gereken bir görev.

Joseph Shabalala'nın 
sözleri bana güç verdi,

kendisi Laydsmith Black Mambazo
Güney Afrikan korosunun kurucusu.

Önümüzdeki görevin hiçbir zaman
içimizdeki güçten

daha büyük olmadığını söyledi.

Bunu yapabiliriz.

Kendi kendimizi küçümsemeyi 
bırakabiliriz.

Gerçekliğimiz ve bilgimiz üzerine 
değer koymayı öğrenebiliriz.

Teşekkürler.

Çok teşekkürler (Svahilice)

(Alkışlar)

Teşekkürler, teşekkürler.

(Alkışlar)