0:00:00.000,0:00:03.000
Bilirsiniz, seyahatlerin büyük zevklerinden biri

0:00:03.000,0:00:05.000
ve etnografik araştırmaların güzelliklerinden biri

0:00:05.000,0:00:07.000
eski adetlerini unutmayanların,

0:00:07.000,0:00:09.000
geçmişlerini hala rüzgarın esmesinde,

0:00:09.000,0:00:12.000
yağmurun parlattığı taşlarda,

0:00:12.000,0:00:15.000
bitkilerin acı yapraklarında hissedenlerin

0:00:15.000,0:00:17.000
arasında yaşayabilme imkanıdır.

0:00:17.000,0:00:21.000
Şaman jaguarların halen Samanyolu’nun ötesine seyahat ettiğini

0:00:21.000,0:00:25.000
veya İnuitlerin ataları ile ilgili mitlerin halen anlamlı şekilde yankılandığını,

0:00:25.000,0:00:27.000
veya Himalaya’da

0:00:28.000,0:00:32.000
Budistlerin halen Dharma’nın nefesini aramalarını bilmek

0:00:32.000,0:00:35.000
antropolojinin temel ilhamını hatırlamak içindir,

0:00:35.000,0:00:37.000
ve bu, yaşadığımız dünyanın,

0:00:38.000,0:00:40.000
mutlak anlamda var olmadığı,

0:00:40.000,0:00:41.000
sadece gerçeğin bir örneği olduğu,

0:00:41.000,0:00:45.000
neslimizin pek çok kuşak önce başarıyla yapmış olduğu

0:00:45.000,0:00:49.000
bir takım uygun seçimlerin sonucu oluştuğu anlamına gelmektedir.

0:00:50.000,0:00:54.000
Elbette ki hepimiz aynı uyum zorunluluğunu paylaşıyoruz.

0:00:54.000,0:00:56.000
Hepimiz dünyaya geldik. Hepimiz dünyaya çocuk getiriyoruz.

0:00:56.000,0:00:58.000
Başlama ritüellerini yaşıyoruz.

0:00:58.000,0:01:00.000
Ölümün değiştirilemez ayırıcılığıyla yaşamak zorundayız,

0:01:00.000,0:01:04.000
bu yüzden hepimizin şarkı söylemesi, hepimizin dans etmesi,

0:01:04.000,0:01:06.000
hepimizin birer sanatkar olması bizi şaşırtmamalı.

0:01:06.000,0:01:09.000
Esas ilginç olan şarkıların benzersiz ritmidir,

0:01:09.000,0:01:11.000
dansın bütün kültürlerdeki ritmidir.

0:01:11.000,0:01:14.000
Ve bu ister Borneo ormanlarındaki Penan halkı olsun,

0:01:14.000,0:01:17.000
ister Haiti’deki vudu rahip yardımcıları olsun,

0:01:18.000,0:01:22.000
ister Kuzey Kenya’da Kaisut Çölü’ndeki savaşçılar olsun,

0:01:24.000,0:01:26.000
ister Andes Dağları’ndaki Curandero’lar olsun,

0:01:27.000,0:01:32.000
ister Sahra’nın ortasındaki kervansaraylar olsun.

0:01:32.000,0:01:34.000
Bu, bir ay önce çölde

0:01:34.000,0:01:35.000
birlikte gezdiğim kişi,

0:01:35.000,0:01:38.000
dünyanın tanrıça anası olan Everest,

0:01:38.000,0:01:40.000
Qomolangma’nın eteklerinde birlikte gezdiğim yak çobanı.

0:01:40.000,0:01:43.000
Tüm bu insanlar bize başka varoluş şekilleri,

0:01:43.000,0:01:44.000
başka düşünme şekilleri,

0:01:44.000,0:01:46.000
kendinizi Dünya’da yönlendirmenin başka şekilleri olduğunu öğretiyor.

0:01:46.000,0:01:48.000
Ve eğer düşünürseniz, bu fikir

0:01:48.000,0:01:50.000
sizi ümitlendirebilir.

0:01:50.000,0:01:53.000
Günümüzde, dünyanın sayısız kültürleri

0:01:53.000,0:01:57.000
gezegeni kuşatan dinsel ve kültürel bir

0:01:57.000,0:01:59.000
yaşam ağı oluşturuyor,

0:01:59.000,0:02:01.000
ve bu gezegenin refahı için önemli,

0:02:01.000,0:02:04.000
tıpkı biyosfer olarak bildiğiniz yaşamın biyolojik ağının önemli olduğu gibi.

0:02:04.000,0:02:07.000
Ve bu kültürel yaşam ağını

0:02:07.000,0:02:08.000
bir etnosfer olarak düşünebilirsiniz

0:02:08.000,0:02:10.000
ve etnosferi,

0:02:10.000,0:02:13.000
bilincin doğuşundan beri insanın hayalgücü tarafından üretilen

0:02:13.000,0:02:16.000
tüm düşüncelerin ve rüyaların, mitlerin

0:02:16.000,0:02:20.000
fikirlerin, ilhamların, sezgilerin toplamı olarak tanımlayabilirsiniz.

0:02:20.000,0:02:23.000
Etnosfer insanlığın büyük mirasıdır.

0:02:23.000,0:02:25.000
Şaşılacak derecede meraklı bir tür olan bizlerin ne olduğumuzun

0:02:25.000,0:02:29.000
ve ne olabileceğimizin bir sembolü.

0:02:30.000,0:02:33.000
Tıpkı biyosferin ciddi oranda erozyona uğradığı gibi

0:02:33.000,0:02:35.000
etnosfer de erozyona uğruyor.

0:02:35.000,0:02:37.000
ve belki de daha da hızlı bir şekilde.

0:02:37.000,0:02:39.000
Örneğin hiçbir biyolog,

0:02:39.000,0:02:42.000
bütün türlerin %50’sinin veya daha fazlasının tükenmenin eşiğinde

0:02:42.000,0:02:44.000
olduğunu ileri sürmeye cesaret edemez çünkü bu doğru değil,

0:02:44.000,0:02:46.000
ve yinede bu, biyolojik çeşitlilik alanındaki

0:02:46.000,0:02:49.000
en apokaliptik senaryo,

0:02:49.000,0:02:52.000
kültürel çeşitlilik alanında en iyimser senaryo olarak bildiğimiz

0:02:52.000,0:02:54.000
senaryoya pek yaklaşmıyor.

0:02:54.000,0:02:57.000
Ve bunun en büyük göstergesi elbette, dillerin kaybolmasıdır.

0:02:57.000,0:03:00.000
Bu odada bulunan sizler dünyaya geldiğiniz zaman,

0:03:00.000,0:03:03.000
gezegende 6:00 dil konuşulmaktaydı.

0:03:03.000,0:03:06.000
Şimdi, bir dil sadece sözcük yığınları değildir

0:03:06.000,0:03:08.000
veya bir takım gramer kuralları değildir.

0:03:08.000,0:03:10.000
Dil, insan ruhunun bir kıvılcımıdır.

0:03:10.000,0:03:13.000
Her kültürün ruhunu maddi dünyaya

0:03:13.000,0:03:14.000
getiren bir araçtır.

0:03:14.000,0:03:17.000
Her dil, ruhun asırlık ormanıdır,

0:03:17.000,0:03:21.000
bir sınır, bir düşüncedir, ruhsal olanakların bir ekosistemidir.

0:03:21.000,0:03:25.000
Ve biz bugün Monterey’deyken, bu 6:00 dilin

0:03:25.000,0:03:29.000
neredeyse yarısı artık çocukların kulaklarına fısıldanmıyor.

0:03:29.000,0:03:32.000
Artık bebeklere öğretilmiyor,

0:03:32.000,0:03:34.000
ve bu, gerçekten bir şeyler değişmediği sürece,

0:03:34.000,0:03:35.000
bu dillerin öldüğü anlamına geliyor.

0:03:35.000,0:03:39.000
Sessizliğe boğulmak,

0:03:39.000,0:03:41.000
halkının dilini konuşan son kişi olmak,

0:03:41.000,0:03:44.000
atalarının bilgeliğini aktaramamak

0:03:44.000,0:03:47.000
veya bunu bekleyen çocuklar olmamasından daha yalnız nasıl hisseder insan?

0:03:47.000,0:03:50.000
Hal böyleyken, bu korkunç kader her iki haftada bir

0:03:50.000,0:03:52.000
dünyanın herhangi bir yerinden bir kişinin ümitsizliği,

0:03:52.000,0:03:54.000
çünkü her iki haftada bir, bir ihtiyar ölüyor

0:03:54.000,0:03:56.000
ve eski bir dilin son hecelerini kendisiyle birlikte

0:03:56.000,0:03:58.000
mezara götürüyor.

0:03:58.000,0:04:00.000
Ve biliyorum ki aranızda bazılarınız: “Daha iyi değil mi?

0:04:00.000,0:04:01.000
Hepimiz bir tek dil konuşsaydık eğer,

0:04:01.000,0:04:04.000
dünya çok daha iyi bir yer haline gelmez miydi?” diyor. Ben de diyorum ki: “Harika,

0:04:04.000,0:04:07.000
o dil o zaman Yoruba dili olsun. Kanton dili olsun.

0:04:07.000,0:04:08.000
Kogi dili olsun.”

0:04:08.000,0:04:10.000
Ve sizler de birden kendi dilinizi konuşamamanın

0:04:10.000,0:04:13.000
ne demek olduğunu anlarsınız.

0:04:13.000,0:04:16.000
Bugün sizlerle beraber yapmak istediğim

0:04:16.000,0:04:20.000
sizleri etnosferde bir çeşit yolculuğa çıkarmak,

0:04:20.000,0:04:22.000
etnosferde kısa bir yolculuk yapmak,

0:04:22.000,0:04:26.000
sizlere aslında neyin kaybolduğunu anlatmaya çalışmak istiyorum.

0:04:27.000,0:04:34.000
Şimdi, aramızda bazılarımız,

0:04:34.000,0:04:36.000
“varoluşun farklı şekilleri” dediğim zaman,

0:04:36.000,0:04:38.000
gerçekten de varoluşun farklı şekillerini anlatmak istediğimi unutuyor.

0:04:39.000,0:04:44.000
Örneğin, kuzeybatı Amazon’da Barasana’daki çocuğu düşünün,

0:04:44.000,0:04:45.000
anakonda halkını,

0:04:45.000,0:04:47.000
mitolojik olarak süt nehrinden geldiklerine,

0:04:47.000,0:04:50.000
doğudan aziz yılanların karnından çıktıklarına inanan halkı düşünün.

0:04:50.000,0:04:53.000
Şimdi, bu halk bilişsel olarak

0:04:53.000,0:04:55.000
mavi ile yeşil renk arasında ayrım yapmıyor

0:04:55.000,0:04:57.000
çünkü gökyüzünün örtüsü

0:04:57.000,0:04:58.000
ormanın örtüsüne eşit tutuluyor

0:04:58.000,0:05:00.000
ve halk buna bağlı.

0:05:00.000,0:05:03.000
İlginç bir dil ve evlilik kuralları var

0:05:03.000,0:05:05.000
ve buna dilbilimsel dış evlilik deniyor:

0:05:05.000,0:05:08.000
başka bir dil konuşan biriyle evlenmek zorundasın.

0:05:08.000,0:05:10.000
Ve bunun kökleri mitolojik geçmişte

0:05:10.000,0:05:12.000
ancak ilginç olan, bu uzun evlerde

0:05:12.000,0:05:14.000
yabancılarla yapılan evliliklerden dolayı

0:05:14.000,0:05:16.000
altı veya yedi tane dil konuşulmakta.

0:05:16.000,0:05:19.000
asla kimsenin dil çalıştığını duyamazsınız.

0:05:19.000,0:05:22.000
Sadece dinliyorlar ve sonra konuşmaya başlıyorlar.

0:05:22.000,0:05:24.000
Veya birlikte yaşadığım en ilginç kabilelerinden biri

0:05:24.000,0:05:28.000
Ekvator’un kuzeydoğusundaki Waorani halkı,

0:05:28.000,0:05:31.000
ilk kez 1958 yılında irtibat kurulan hayret verici bir halk.

0:05:31.000,0:05:35.000
1957 yılında beş misyoner irtibat kurmaya çalışmış

0:05:35.000,0:05:36.000
ve tehlikeli bir hata yapmıştır.

0:05:36.000,0:05:37.000
Havadan kendilerine ait

0:05:37.000,0:05:39.000
sekiz ila on fotoğraf atmışlar,

0:05:39.000,0:05:41.000
dostane jest olarak nitelendirebileceğimiz bir çabayla,

0:05:41.000,0:05:43.000
ama bu yağmur ormanı halkının

0:05:43.000,0:05:46.000
hayatlarında asla iki boyutlu bir şey görmediğini düşünmemişler.

0:05:46.000,0:05:48.000
Ormanın zeminine düşen fotoğrafları almışlar,

0:05:48.000,0:05:51.000
herhangi bir şekil veya figür bulabilmek için simalara bakmaya çalışmışlar,

0:05:51.000,0:05:53.000
hiç bir şey bulamamışlar ve bunların şeytan tarafından gönderilen kartlar olduğuna

0:05:53.000,0:05:56.000
karar vermişler, sonra da beş misyoneri mızraklarıyla öldürmüşler.

0:05:57.000,0:05:59.000
Ama Waorani’ler sadece yabancıları mızrakla vurmazlarmış.

0:05:59.000,0:06:00.000
Birbirlerini de mızrakla vururlarmış.

0:06:00.000,0:06:03.000
Ölümlerin %54’ü birbirlerini mızrakla vurmaktan kaynaklanırmış.

0:06:03.000,0:06:06.000
Sekiz kuşak öncesine kadar soy araştırması yaptık

0:06:06.000,0:06:08.000
ve iki doğal ölüm vakasına rastladık.

0:06:08.000,0:06:10.000
Halkı konuşmaya biraz zorladıktan sonra

0:06:10.000,0:06:12.000
kişilerden birinin çok yaşlandığını ve yaşlılıktan dolayı öldüğünü

0:06:12.000,0:06:16.000
ve onu buna rağmen mızrakla vurduklarını itiraf ettiler. (Gülüşmeler.)

0:06:16.000,0:06:19.000
Ama aynı zamanda orman hakkında şaşırtıcı derecede

0:06:19.000,0:06:20.000
akıllıca bilgilere sahipler.

0:06:20.000,0:06:23.000
Avcılar, 40 adım öteden hayvan idrarını koklayabiliyor

0:06:23.000,0:06:26.000
ve size bunun hangi tür tarafından bırakıldığını söyleyebiliyor.

0:06:26.000,0:06:28.000
80’li yılların başlarında hayret verici bir görev aldım;

0:06:28.000,0:06:30.000
Harvard’daki profesörüm bana

0:06:30.000,0:06:32.000
Haiti’ye gidip

0:06:33.000,0:06:35.000
Duvalier’in gücü

0:06:35.000,0:06:37.000
ve Tonton Macoute’lerin kurucuları olan

0:06:37.000,0:06:38.000
gizli toplumların arasına sızmaya

0:06:38.000,0:06:41.000
ve zombi yaratmak için kullanılan zehri ele geçirmeye ilgi duyup duymadığımı sormuştu.

0:06:41.000,0:06:44.000
Elbette, bu duygudan bir anlam çıkarmak amacıyla

0:06:44.000,0:06:47.000
Vodoun’un bu tuhaf inancını anlamam gerekirdi.

0:06:47.000,0:06:50.000
Vudu bir kara büyü inancı değil.

0:06:50.000,0:06:53.000
Tam aksine, karışık bir doğaüstü dünya görüşü.

0:06:53.000,0:06:54.000
Enteresan.

0:06:54.000,0:06:55.000
Sizden dünyanın büyük dinlerini söylemenizi istesem,

0:06:55.000,0:06:56.000
ne dersiniz?

0:06:56.000,0:06:59.000
Hristiyanlık, İslam, Budizm, Yahudilik vs.

0:06:59.000,0:07:01.000
Her zaman bir kıta unutuluyor,

0:07:01.000,0:07:03.000
Sahra altı Afrika’nın dini inançları

0:07:03.000,0:07:05.000
olmadığı varsayılıyor. Hoş, elbette ki var

0:07:05.000,0:07:07.000
ve vudu çok basit bir şekilde,

0:07:08.000,0:07:09.000
kölelik döneminde yapılan trajik diaspora zamanında oluşan

0:07:09.000,0:07:12.000
çok derin dini fikirlerin damıtılmış hali.

0:07:12.000,0:07:14.000
Ama vuduyu bu kadar ilginç yapan

0:07:14.000,0:07:16.000
canlılar ile ölüler arasındaki

0:07:16.000,0:07:17.000
bu canlı ilişkidir.

0:07:17.000,0:07:18.000
Yani, canlılar ruhları doğuruyor.

0:07:18.000,0:07:21.000
Ruhlar “Büyük Sular”dan çağrılıyor,

0:07:21.000,0:07:23.000
dansın ritmine cevap veriyorlar

0:07:23.000,0:07:25.000
ve bir an için canlıların ruhlarının yerine geçiyorlar

0:07:25.000,0:07:29.000
ve o kısa nurani an boyunca rahip yardımcısı tanrı oluyor.

0:07:29.000,0:07:31.000
Vuducular bu yüzden şöyle demeyi severler:

0:07:31.000,0:07:34.000
”Siz beyaz insanlar, kiliseye gidin, Tanrı hakkında konuşun.

0:07:34.000,0:07:36.000
Biz tapınağımızda dans ediyoruz ve Tanrı oluyoruz.”

0:07:36.000,0:07:39.000
Ve ruh sizin içinize girdikten sonra, ruh tarafından ele geçirilmenizden sonra,

0:07:39.000,0:07:40.000
nasıl zarar görebilirsiniz?

0:07:40.000,0:07:43.000
Bu hayret verici gösterileri görüyorsunuz;

0:07:43.000,0:07:45.000
Vudu rahip yardımcıları trans halinde

0:07:45.000,0:07:48.000
yanan közleri rahatça ellerinde tutuyorlar,

0:07:48.000,0:07:51.000
oldukça şaşırtıcı olan bu gösteri,

0:07:51.000,0:07:52.000
aşırı uyarım halinde katalize edilmiş iken buna dayanan

0:07:52.000,0:07:55.000
bedeni nasıl etkilediğini gösteriyor.

0:07:56.000,0:07:58.000
Beraber yaşadığım insanlardan

0:07:58.000,0:08:00.000
en olağanüstü olanı Kogi’lerdi,

0:08:00.000,0:08:03.000
Kuzey Kolombiya’da bulunan Sierra Nevada de Santa Marta’da yaşıyorlar.

0:08:03.000,0:08:06.000
Bunlar bir zamanlar fethin ardından

0:08:06.000,0:08:09.000
Kolombiya’nın Karayip kıyılarına yerleşen

0:08:09.000,0:08:10.000
eski zalim toplumun torunları,

0:08:10.000,0:08:13.000
bu toplum, Karayip kıyılarına yükselen

0:08:13.000,0:08:15.000
tenha bir yanardağa çekilmiş.

0:08:15.000,0:08:17.000
Kana bulanmış olan bu kıtada,

0:08:17.000,0:08:20.000
bu toplum asla İspanyol’lar tarafından ele geçirilememiş.

0:08:20.000,0:08:23.000
Bugüne dek hep törensel bir rahiplik tarafından yönetilmişler

0:08:23.000,0:08:25.000
ama rahiplik eğitimleri oldukça olağanüstü.

0:08:26.000,0:08:28.000
Genç rahip yardımcıları üç veya dört yaşlarında iken

0:08:28.000,0:08:30.000
ailelerinin yanlarından alınıp,

0:08:30.000,0:08:32.000
kör ve karanlık bir dünyaya götürülür,

0:08:32.000,0:08:36.000
buzulların eteğinde taştan yapılmış evlerde 18 yaşına kadar tutulurlar.

0:08:36.000,0:08:37.000
Her biri, iki dokuz yıllık bir dönemi kapsayan

0:08:37.000,0:08:40.000
doğal annelerinin rahminde geçirdikleri dokuz aylık gebelik süresini

0:08:40.000,0:08:42.000
bilinçli olarak taklit etmeyi seçerler.

0:08:42.000,0:08:45.000
Şimdi artık mecazi olarak büyük annelerinin rahminde bulunuyorlar.

0:08:45.000,0:08:46.000
Ve tüm bu süre boyunca,

0:08:47.000,0:08:50.000
kendilerine toplumlarının değerleri öğretiliyor,

0:08:50.000,0:08:52.000
onların dualarının ve de sadece onların dualarının

0:08:52.000,0:08:55.000
evrensel veya belki ekolojik dengeyi

0:08:55.000,0:08:57.000
ayakta tuttuğunu savunan değerler.

0:08:58.000,0:08:59.000
Ve bu ilginç başlangıcın sonunda,

0:08:59.000,0:09:01.000
günün birinde birden dışarı çıkarılıyorlar

0:09:01.000,0:09:04.000
ve hayatlarında ilk kez, 18 yaşında,

0:09:04.000,0:09:08.000
güneşin doğuşunu görüyorlar. Ve güneşin,

0:09:08.000,0:09:11.000
o nefes kesici güzel manzaranın eteklerine

0:09:11.000,0:09:12.000
vurduğu ilk ışıkları gördükleri o berrak anda,

0:09:13.000,0:09:15.000
karanlıkta öğrendikleri her şey birden

0:09:15.000,0:09:18.000
çarpıcı bir mutlulukla onaylanıyor. Ve rahip geri adım atıp

0:09:18.000,0:09:20.000
“Görüyor musunuz? Gerçekten size anlattığım gibi.

0:09:20.000,0:09:23.000
O kadar güzel. Bunu korumak sizin göreviniz.” diyor.

0:09:23.000,0:09:25.000
Kendilerine abiler adını veriyorlar

0:09:25.000,0:09:28.000
ve diyorlar ki; küçük kardeşler olan bizler,

0:09:28.000,0:09:31.000
dünyada yıkımdan sorumlu olan kişileriz.

0:09:32.000,0:09:34.000
Sezginin bu seviyesi oldukça önemli oluyor.

0:09:34.000,0:09:36.000
Ne zaman yerli halkı ve manzaraları düşünsek,

0:09:36.000,0:09:38.000
ya Rousseau’yu ve

0:09:38.000,0:09:41.000
soylu vahşilerin eski oyunlarını hatırlıyoruz

0:09:41.000,0:09:43.000
ki bu basit ifadesiyle ırkçı bir fikir,

0:09:43.000,0:09:46.000
veya alternatif olarak, Thoreau’yu hatırlıyoruz

0:09:46.000,0:09:48.000
ve bu insanlar dünyaya bizden daha yakın diyoruz.

0:09:48.000,0:09:50.000
Yerli halk duygusal değil,

0:09:50.000,0:09:52.000
nostaljiden dolayı da güçsüzleşmemiş.

0:09:52.000,0:09:54.000
Her ikisi içinde fazla yer yok;

0:09:54.000,0:09:56.000
ne Asmat’ların sıtmalı bataklıklarında

0:09:56.000,0:09:59.000
ne de Tibet’in dondurucu rüzgarlarında ama onlar yinede,

0:09:59.000,0:10:03.000
zamanla ve törenlerinden dolayı, Dünya hakkında geleneksel bir sır oluşturmuşlar

0:10:03.000,0:10:06.000
ve bu sır, Dünya’ya bilinçli olarak yakın olma fikrine değil de,

0:10:06.000,0:10:08.000
daha çok ince bir sezgiye dayanıyor.

0:10:08.000,0:10:11.000
Dünya’nın sadece insan bilinci

0:10:12.000,0:10:14.000
sayesinde var olabileceğine dayanan bir varsayım.

0:10:14.000,0:10:16.000
Şimdi, bu ne anlama geliyor?

0:10:16.000,0:10:18.000
Bu, dağın Apu’nun ruhu olduğu

0:10:18.000,0:10:20.000
ve kaderini onun belirleyeceği

0:10:20.000,0:10:22.000
inancıyla büyütülen And Dağları’ndan küçük bir çocuğun,

0:10:22.000,0:10:25.000
Montana’da dağın, maden olarak kazılmaya hazır bir taş yığını olduğu

0:10:25.000,0:10:28.000
inancıyla büyütülen küçük bir çocuktan

0:10:28.000,0:10:30.000
tamamen farklı bir insan olacağı ve o kaynağa

0:10:30.000,0:10:33.000
veya o yere karşı farklı bir ilişkisi olacağı

0:10:33.000,0:10:34.000
anlamına geliyor.

0:10:34.000,0:10:38.000
Bir ruhun meskeni veya maden yığını olması konu dışı.

0:10:38.000,0:10:41.000
İlginç olan, şahıs ile doğal dünya

0:10:41.000,0:10:43.000
arasındaki ilişkiyi tanımlayan mecazdır.

0:10:43.000,0:10:45.000
Ben İngiliz Kolombiyası’nın ormanlarında

0:10:45.000,0:10:47.000
ormanların kesilmek için var oldukları inancıyla büyütüldüm.

0:10:47.000,0:10:49.000
Bu beni Kwagiulth’lu

0:10:49.000,0:10:51.000
arkadaşlarımdan daha farklı bir insan yaptı.

0:10:51.000,0:10:53.000
Onlar bu ormanların, Hukuk’un meskeni olduğuna

0:10:53.000,0:10:54.000
ve göğün eğri gagası olduğuna

0:10:54.000,0:10:57.000
ve dünyanın kuzeyinde yaşayan, Hamatsa törenleri boyunca

0:10:57.000,0:11:01.000
kullanmaları gereken ruhlar olan yamyam ruhların meskeni olduğuna inanırlar.

0:11:01.000,0:11:03.000
Bu kültürlerin farklı gerçekler yaratabilecekleri

0:11:03.000,0:11:05.000
fikrini düşünmeye başlarsanız eğer,

0:11:05.000,0:11:06.000
onların olağanüstü

0:11:06.000,0:11:11.000
buluşlarını anlamaya başlarsınız. Örneğin bu bitki.

0:11:11.000,0:11:13.000
Geçen nisan ayında Amazon’un kuzeybatısında çektiğim bir fotoğraf.

0:11:13.000,0:11:16.000
Çoğunuzun duymuş olduğu gibi bu bir ayahuskadır,

0:11:16.000,0:11:19.000
şamanların dağarcığının

0:11:19.000,0:11:21.000
en güçlü psikoaktif preparatı.

0:11:21.000,0:11:23.000
Ayahuskayı büyüleyici kılan

0:11:23.000,0:11:27.000
sadece preparatın farmakolojik gücü değil,

0:11:27.000,0:11:31.000
karmaşık ayrıntılarıdır. İki farklı kaynaktan yapılır.

0:11:31.000,0:11:33.000
Bir yandan, bu odunsu sarmaşık,

0:11:33.000,0:11:35.000
içinde beta karbolinler,

0:11:35.000,0:11:38.000
harmin, harmalin serisi bulunur ve hafif halüsinojeniktir.

0:11:38.000,0:11:40.000
Sadece ana sapına bakarsak eğer,

0:11:40.000,0:11:42.000
sanki daha çok şuurunuzun içine akan

0:11:42.000,0:11:44.000
bir çeşit ince duman gibidir,

0:11:44.000,0:11:47.000
ama Psychotria viridis diye adlandırılan bir kahve ailesinin

0:11:47.000,0:11:49.000
ağaç yapraklarıyla karıştırılır.

0:11:49.000,0:11:52.000
Bu bitkinin içinde bir takım çok güçlü triptaminler var,

0:11:52.000,0:11:56.000
beyin serotoninine, dimetiltriptamin-5’e,

0:11:56.000,0:11:57.000
metoksidimetiltriptamine çok benziyor.

0:11:57.000,0:11:59.000
Yanomami’leri o otu burunlarına

0:11:59.000,0:12:01.000
çekerken görmüşsünüzdür belki,

0:12:01.000,0:12:04.000
çeşit çeşit baharatlardan hazırladıkları o madde

0:12:04.000,0:12:08.000
içinde aynı zamanda metoksidimetiltriptamine de bulunduruyor.

0:12:08.000,0:12:10.000
O tozu burnuna çekmek

0:12:10.000,0:12:14.000
sanki etrafı barok resimleriyle çevrilmiş olan

0:12:14.000,0:12:21.000
bir tüfek namlusundan fırlatılıp, bir elektrik denizine düşmeye benziyor. (Gülüşmeler.)

0:12:21.000,0:12:23.000
Gerçeği çarpıtmıyor,

0:12:23.000,0:12:24.000
sadece gerçeği dağıtıyor.

0:12:24.000,0:12:27.000
Aslında, hocam Richard Evan Shultes ile eskiden tartışırdım,

0:12:27.000,0:12:29.000
kendisi, Meksiko’da 1930 yılında

0:12:29.000,0:12:31.000
yapmış olduğu sihirli mantar buluşuyla

0:12:31.000,0:12:33.000
psikedelik dönemi başlatmıştır.

0:12:33.000,0:12:35.000
Eskiden bu triptaminleri sanrıya sebep olarak sınıflandıramayacağınızı

0:12:35.000,0:12:38.000
iddia ederdim, çünkü etkisi altına girdikten sonra

0:12:38.000,0:12:42.000
evde halüsinasyon görecek kimse kalmıyor. (Gülüşmeler.)

0:12:42.000,0:12:45.000
Ama bu triptaminler ağızdan alınamıyor

0:12:45.000,0:12:47.000
çünkü bunlar insanın bağırsaklarında doğal olarak bulunan

0:12:47.000,0:12:50.000
monoamin oksidiz isminde bir enzim tarafından denatüre ediliyorlar.

0:12:50.000,0:12:53.000
Oral olarak sadece MAO’yu denatüre

0:12:53.000,0:12:56.000
eden bazı kimyasallar ile birlikte alınabilirler.

0:12:56.000,0:12:57.000
Şimdi, ilginç olan,

0:12:57.000,0:13:01.000
sarmaşığın içinde bulunan beta-karbolinler

0:13:01.000,0:13:04.000
triptaminin gücünü arttırmak için gerekli olan belirli

0:13:05.000,0:13:08.000
bir çeşidin MAO inhibitörleridir. Kendinize bir soru sorun.

0:13:08.000,0:13:12.000
Nasıl oluyor da 80:00 çeşit kısıtlı bitki barındıran bir bitki örtüsünde

0:13:12.000,0:13:16.000
hiç bir morfolojik benzerliği olmayan iki bitki bulunuyor

0:13:16.000,0:13:17.000
ve bunlar bu şekilde birleştirildikleri zaman

0:13:17.000,0:13:19.000
bir çeşit biyokimyasal tür oluşturuyorlar

0:13:19.000,0:13:21.000
ve bu bütün, her iki parçanın toplamından daha da önemli oluyor?

0:13:21.000,0:13:24.000
Hemen o kolaycı ifadeye başvururuz, anlamsızlığı ifade eden

0:13:24.000,0:13:25.000
deneme-yanılma yöntemi.

0:13:26.000,0:13:29.000
Ama Kızılderililere sorarsanız, onlar “bitkiler bizimle konuşuyor” der.

0:13:29.000,0:13:30.000
Peki bu ne anlama geliyor?

0:13:30.000,0:13:34.000
Bu sınıf, Cofangiller, 17 çeşit ayahuska barındırıyor.

0:13:34.000,0:13:37.000
Tüm bunları ormanın en uzak derinliklerinden ayırt edebiliyorlar.

0:13:38.000,0:13:42.000
Bunlar bizim gözümüze tek bir çeşitmiş gibi görünür.

0:13:42.000,0:13:44.000
Ve ardından türüne göre sınıflandırmasını nasıl yaptıklarını sorduğum zaman

0:13:44.000,0:13:47.000
“Bitkiler hakkında bir şeyler bildiğinizi sanıyordum.

0:13:47.000,0:13:49.000
Yani, hiçbir şey bilmiyor musunuz?” dediler. Ve ben “hayır” dedim.

0:13:49.000,0:13:52.000
Aslında, dolunaylı bir gecede bu 17 çeşidin her birini ele alırsınız

0:13:52.000,0:13:55.000
çıkardıkları melodilerin farklı olduğunu görürsünüz.

0:13:55.000,0:13:57.000
Hoş, bu şekilde Harvard Üniversitesinde doktora derecesi alamazsınız

0:13:57.000,0:14:01.000
ama bu, stamenleri saymaktan çok daha ilginç.

0:14:01.000,0:14:02.000
Şimdi,

0:14:02.000,0:14:05.000
(Alkış.)

0:14:05.000,0:14:07.000
sorun, aramızda yerli halkın

0:14:07.000,0:14:09.000
zor durumlarına acıyan bazılarımız bile,

0:14:09.000,0:14:10.000
onları garip ve rengarenk buluyor

0:14:10.000,0:14:12.000
ve gerçek dünya, yani bizim dünyamız, dönmeye devam ederken

0:14:12.000,0:14:15.000
onları tarihin sınırlarına gömüyor.

0:14:15.000,0:14:17.000
Gerçek şu ki bundan 300 yıl sonra 20. asır,

0:14:17.000,0:14:20.000
savaşları ile

0:14:20.000,0:14:21.000
veya teknolojik buluşları ile hatırlanmayacak,

0:14:21.000,0:14:23.000
daha çok içinde yaşamış olduğumuz bir çağ olarak

0:14:24.000,0:14:26.000
ve gezegendeki hem biyolojik hem kültürel çeşitliliğin

0:14:26.000,0:14:29.000
muazzam tükenişini ya aktif olarak destekleyen, ya da pasif olarak kabul eden

0:14:29.000,0:14:32.000
bir çağ olarak hatırlanacak. Günümüzdeki sorun değişim değil.

0:14:32.000,0:14:34.000
Zamanla bütün kültürler

0:14:34.000,0:14:37.000
sürekli hayatın yeni imkanlarını içeren bir dansa

0:14:37.000,0:14:38.000
katılmışlardır.

0:14:39.000,0:14:41.000
Ve sorun teknolojinin kendisi değildir.

0:14:42.000,0:14:44.000
Sioux Kızılderililer yay ve oklarını terk etmeleriyle

0:14:44.000,0:14:45.000
Sioux olmaktan vazgeçmemiştir,

0:14:45.000,0:14:47.000
Amerikalılar at ve at arabalarını terk etmeleriyle

0:14:47.000,0:14:49.000
Amerikalılıktan çıkmamıştır.

0:14:49.000,0:14:50.000
Etnosferin bütünlüğünü tehdit eden

0:14:50.000,0:14:54.000
değişim veya teknoloji değil. Bunu yapan güç.

0:14:54.000,0:14:56.000
Egemenliğin sert yüzüdür.

0:14:56.000,0:14:58.000
Ve dünyaya baktığınız zaman bunların yok olmaya

0:14:58.000,0:15:01.000
mahkum kültürler olmadıklarını görürsünüz.

0:15:01.000,0:15:03.000
Bu canlı, dinamik insanlar,

0:15:03.000,0:15:06.000
uyum kapasitesini aşan belirli güçler

0:15:06.000,0:15:08.000
tarafından hayattan çıkarılıyorlar.

0:15:08.000,0:15:10.000
Bu, Penan’ların anavatanlarındaki korkunç

0:15:11.000,0:15:13.000
ormansızlaştırma faaliyetleri olsun…

0:15:13.000,0:15:16.000
Penan’lar Güneydoğu Asya’dan, Sarawak’tan gelen bir göçebe toplum.

0:15:16.000,0:15:20.000
Bir kuşak öncesine kadar ormanlarda özgürce yaşayan bir toplum idi,

0:15:20.000,0:15:23.000
ve şimdi nehirlerin kıyılarında

0:15:23.000,0:15:25.000
köleliğe ve fuhşa düşürülmüşler.

0:15:25.000,0:15:29.000
Orada nehrin çamurla kirlenmişliğini görürsünüz

0:15:29.000,0:15:31.000
ve sanki bunun Borneo’nun yarısını

0:15:31.000,0:15:32.000
Çin’in güneyindeki denize götürdüğü hissine kapılırsınız,

0:15:32.000,0:15:34.000
ve orada Japonya’nın yük gemileri ufuğa açılmış

0:15:34.000,0:15:38.000
ormandan kesilen ağaçları ambarlarına yüklemeyi bekliyorlar.

0:15:38.000,0:15:39.000
Veya Yanomami’lerin durumunda,

0:15:39.000,0:15:41.000
altının bulunuşunun ardından

0:15:41.000,0:15:43.000
aniden çıkan bir hastalık söz konusudur.

0:15:43.000,0:15:45.000
Ya da şu anda birçok araştırma yaptığım

0:15:45.000,0:15:47.000
Tibet dağlarına gitsek,

0:15:48.000,0:15:51.000
politik egemenliğin sert yüzünü görürsünüz.

0:15:51.000,0:15:53.000
Bilirsiniz, soykırım, insanların fiziksel olarak yok edilmesi

0:15:53.000,0:15:55.000
dünyaca kınanıyor ama etnosit,

0:15:56.000,0:15:59.000
insanların hayat biçimlerinin yok edilmesi, sadece kınanmamakla kalmıyor

0:15:59.000,0:16:02.000
aynı zamanda gelişim stratejisinin bir parçası varsayılarak

0:16:02.000,0:16:04.000
birçok yerde, evrensel olarak kutlanılıyor.

0:16:04.000,0:16:07.000
Tibetlilerin acısını, ta ki en son seviyesini

0:16:07.000,0:16:09.000
görene kadar anlayamazsınız.

0:16:09.000,0:16:13.000
Bir zamanlar genç bir arkadaşla beraber, Batı Çin’deki Chengdu’dan

0:16:13.000,0:16:16.000
Tibet’in güneydoğusundaki Lhasa’ya kadar 6:00 mil karadan seyahat ettim

0:16:16.000,0:16:20.000
ve Lhasa’ya vardığım zaman

0:16:20.000,0:16:23.000
bizlere anlatılan istatistiklerin arkasında

0:16:23.000,0:16:24.000
yatanları anladım.

0:16:24.000,0:16:28.000
6:00 kutsal anıt paramparça toz duman edilmiş.

0:16:28.000,0:16:31.000
Kültür İhtilali esnasında kadroların

0:16:31.000,0:16:32.000
öldürdüğü 1,2 milyon insan.

0:16:33.000,0:16:35.000
Bu genç adamın babası Panchen Lama’ya ithaf edilmiş.

0:16:35.000,0:16:37.000
Yani Çin kuşatması başlatıldığı zaman

0:16:37.000,0:16:39.000
hemen öldürülmüş.

0:16:39.000,0:16:41.000
Amcası, insanları Nepal’a götüren papaz cenaplarının

0:16:41.000,0:16:44.000
başlattıkları diaspora ile kaçmış.

0:16:44.000,0:16:46.000
Annesi, zengin olmak

0:16:46.000,0:16:48.000
suçundan hapse atılmış.

0:16:49.000,0:16:51.000
O da iki yaşlarındayken hapse girmiş,

0:16:51.000,0:16:53.000
annesinin eteklerinin arkasına saklanmış,

0:16:53.000,0:16:55.000
çünkü annesi onsuz kalmaya dayanamamış.

0:16:55.000,0:16:57.000
O cesur hareketi yapan kız kardeşi ise

0:16:57.000,0:16:58.000
bir eğitim kampına gönderilmiş.

0:16:58.000,0:17:00.000
Günün birinde yanlışlıkla Mao’nun bileziğinin üstüne basmış

0:17:01.000,0:17:03.000
ve bu kuralı çiğnemesinden dolayı

0:17:03.000,0:17:06.000
yedi yıl ağır çalışma cezasına çarptırılmış.

0:17:06.000,0:17:09.000
Tibetlilerin acısına dayanmak imkansız olabilir

0:17:09.000,0:17:12.000
ama yine de insanların kurtarıcı ruhu dikkate alınması gereken bir şeydir.

0:17:13.000,0:17:16.000
Ve sonuç olarak, bir seçim yapılması gerekiyor.

0:17:16.000,0:17:19.000
Tek renkli bir dünyada mı yaşamak istiyoruz

0:17:19.000,0:17:22.000
yoksa çeşitlilik içeren çok renkli bir dünyaya mı sarılmak istiyoruz?

0:17:22.000,0:17:25.000
Büyük antropolog Margaret Mead ölmeden önce

0:17:25.000,0:17:28.000
en büyük korkusunun, bizler bu sıkıcı

0:17:28.000,0:17:30.000
düzensiz genel dünya bakışına kaydıkça

0:17:30.000,0:17:35.000
sadece insanın hayalgücünün çok daha

0:17:35.000,0:17:39.000
dar görüşlü bir düşünce şekline dönüşeceğini görmekle kalmayıp

0:17:39.000,0:17:40.000
günün birinde uykudan uyandığımızda

0:17:40.000,0:17:43.000
başka imkanların var olduğunu da unutmamız olduğunu söylemiş.

0:17:44.000,0:17:47.000
Ve türümüzün belki 600:00 yıldır var olduğunu

0:17:47.000,0:17:49.000
hatırlamak aşağılayıcı.

0:17:49.000,0:17:52.000
Tohuma taptığımız zamanda

0:17:52.000,0:17:54.000
bizlere tarımcılığı getiren,

0:17:54.000,0:17:56.000
şamanların şiirlerinin yerine

0:17:56.000,0:17:57.000
papazların nesrini geçiren,

0:17:57.000,0:18:00.000
hiyerarşide uzmanlığı arttıran Neolitik İhtilal

0:18:00.000,0:18:02.000
sadece 10:00 yıl önceydi.

0:18:02.000,0:18:04.000
Bildiğimiz modern endüstriyel dünya

0:18:04.000,0:18:06.000
daha sadece 300 yaşında.

0:18:06.000,0:18:08.000
Şimdi, bu sığ tarih

0:18:08.000,0:18:11.000
gelecek milenyumlarda önümüze çıkacak olan tüm zorluklara

0:18:11.000,0:18:13.000
cevabımız olduğu anlamına gelmiyor.

0:18:13.000,0:18:15.000
Dünyadaki bu sayısız kültürlere

0:18:15.000,0:18:18.000
insan olmanın anlamı nedir diye sorulduğu zaman

0:18:18.000,0:18:20.000
10:00 farklı sesle cevap vereceklerdir.

0:18:20.000,0:18:26.000
Ve biz hepimiz o şarkı içinde ne olduğumuzun ihtimallerini

0:18:26.000,0:18:29.000
yeniden bulacağız: Tamamen bilinçli bir tür,

0:18:29.000,0:18:32.000
bütün toplumların ve bütün bahçelerin gelişmek için bir yol bulmalarını

0:18:32.000,0:18:38.000
sağlayacak kadar bilinçli bir tür. Ve iyimserlik diz boyu.

0:18:38.000,0:18:41.000
Bu fotoğrafı Baffin Adası’nın kuzey uç noktasında

0:18:41.000,0:18:43.000
bir takım İnuit fertleriyle denizgergedanı avlamaya gittiğim zaman çekmiştim.

0:18:44.000,0:18:47.000
Bu adam, Olayuk, bana büyükbabası hakkında muhteşem bir hikaye anlatmıştı.

0:18:48.000,0:18:50.000
Kanada hükümeti İnuit halkına hep iyi davranmamış,

0:18:50.000,0:18:52.000
ve 1950’li yıllarda,

0:18:52.000,0:18:55.000
egemenliğimizi kabul ettirmek için onları zorla kolonize ettik.

0:18:55.000,0:18:59.000
Bu yaşlı adamın büyükbabası gitmeyi reddetmiş.

0:18:59.000,0:19:03.000
Hayatından endişe eden aile bütün silahlarını

0:19:03.000,0:19:04.000
ve bütün aletlerini almış.

0:19:05.000,0:19:07.000
Böylece, İnuitlerin soğuktan korkmadıklarını anlamalısınız;

0:19:07.000,0:19:08.000
soğuktan faydalanmışlar.

0:19:08.000,0:19:11.000
Kızaklarının ayakları ren geyiği

0:19:11.000,0:19:12.000
derisiyle sarılan balıktan yapılırmış.

0:19:12.000,0:19:17.000
Ve bu adamın büyükbabası kutup gecesinden

0:19:17.000,0:19:19.000
veya kar fırtınasından korkmuyormuş.

0:19:19.000,0:19:22.000
Dışarı çıkmış, fok kürkünden pantolonunu indirmiş

0:19:23.000,0:19:26.000
ve eline büyük tuvaletini yapmış. Dışkı donmaya başladığında,

0:19:26.000,0:19:29.000
bunu bir bıçak şekline sokmuş.

0:19:29.000,0:19:31.000
Bu bok bıçağının kenarına tükürmüş

0:19:31.000,0:19:34.000
ve nihayet donup katılaştıktan sonra, bununla bir köpeği kesmiş.

0:19:34.000,0:19:37.000
Köpeğin derisini soymuş ve bir zırh geliştirmiş,

0:19:37.000,0:19:40.000
köpeğin göğüs kafesini almış ve bir kızak geliştirmiş,

0:19:41.000,0:19:42.000
başka bir köpeği kızağa bağlamış

0:19:42.000,0:19:46.000
ve beline taktığı bok bıçağıyla buz kütleleri üzerinden kayarak kaybolmuş.

0:19:46.000,0:19:50.000
Hiç bir şeysiz çekip gitmekten bahsederiz bir de. (Gülüşmeler.)

0:19:50.000,0:19:51.000
Ve bu, her şekilde,

0:19:51.000,0:19:53.000
(Alkış.)

0:19:53.000,0:19:55.000
İnuit halkının ve dünyadaki

0:19:55.000,0:19:58.000
tüm yerli halkların direnç sembolüdür.

0:19:58.000,0:20:00.000
Kanada hükümeti 1999 yılının Nisan ayında

0:20:00.000,0:20:03.000
İnuitler’e, California ve Teksas’ın toplam

0:20:03.000,0:20:06.000
büyüklüğünden daha büyük bir arazi verdi.

0:20:06.000,0:20:08.000
Burası bizim yeni yurdumuz. Adı Nunavut.

0:20:09.000,0:20:12.000
Bağımsız bir bölge. Tüm madeni kaynaklar onların elinde.

0:20:12.000,0:20:14.000
Bir ülkenin devletinin halkının üzerinde nasıl egemenlik kurduğunun, halkı ile nasıl

0:20:14.000,0:20:18.000
yeniden kaynaşacağını araştırmasına ilişkin muhteşem bir örnek.

0:20:19.000,0:20:22.000
Ve sonuç olarak, sanıyorum ki çok açık,

0:20:22.000,0:20:23.000
en azından aramızda gezegenin bu uzak noktalarında

0:20:23.000,0:20:25.000
seyahat edenler için oraların hiç de

0:20:27.000,0:20:28.000
uzak olmadığını anlamak zor değil.

0:20:28.000,0:20:30.000
Oralar birilerinin anavatanı.

0:20:30.000,0:20:32.000
İnsanın hayalgücünün

0:20:32.000,0:20:36.000
ilk çağlara giden dallarını temsil ediyorlar. Ve hepimiz için

0:20:36.000,0:20:39.000
bu çocukların hayalleri, tıpkı kendi çocuklarınızın hayalleri gibi

0:20:39.000,0:20:42.000
umudun yalın coğrafyasının bir parçası haline geliyor.

0:20:42.000,0:20:46.000
Yani, neticede National Geographic’de yapmaya çalıştığımız şey şu,

0:20:46.000,0:20:50.000
siyasilerin asla bir şey yapacaklarına inanmıyoruz.

0:20:50.000,0:20:51.000
Polemiklerin,

0:20:51.000,0:20:53.000
(Alkış.)

0:20:53.000,0:20:55.000
polemiklerin ikna edici olmadığını düşünüyoruz,

0:20:55.000,0:20:58.000
ama hikayeler anlatmanın dünyayı değiştirebileceğini düşünüyoruz,

0:20:58.000,0:21:01.000
ve sanırım biz dünya üzerindeki en iyi hikaye anlatan

0:21:01.000,0:21:04.000
kuruluşuz. Her ay web sayfamız 35 milyon ziyaretçiye ulaşıyor.

0:21:04.000,0:21:07.000
Televizyon kanalımız 156 ülkede yayın yapıyor.

0:21:08.000,0:21:10.000
Dergilerimiz milyonlarca insan tarafından okunuyor.

0:21:10.000,0:21:13.000
Ve etnosfere bir takım yolculuklar yapıyoruz,

0:21:13.000,0:21:15.000
dinleyicilerimizi kültürel harikalar diyarlarına

0:21:15.000,0:21:17.000
götürüyoruz

0:21:18.000,0:21:20.000
ve bu gördükleri onları, ellerinde olmadan, büyülüyor

0:21:20.000,0:21:22.000
ve umuyoruz ki, bu sebepten dolayı,

0:21:22.000,0:21:25.000
her biri, antropolojinin

0:21:25.000,0:21:27.000
temel ilhamını giderek anlayacak:

0:21:27.000,0:21:31.000
Bu dünyanın bütün çeşitlikleriyle var olmayı hak ediyor

0:21:31.000,0:21:32.000
ve ortak refahımıza katkıda bulunabilen

0:21:32.000,0:21:35.000
bütün toplumların bilgeliğini barındıran

0:21:35.000,0:21:37.000
gerçekten çok kültürlü çoğulcu dünyada

0:21:37.000,0:21:40.000
yaşayabilmenin bir yolunu bulabiliriz.

0:21:40.000,0:21:41.000
Çok teşekkür ederim.

0:21:41.000,0:21:43.000
(Alkış.)