0:00:00.000,0:00:03.000
Jedną z niebywałych radości podróży

0:00:03.000,0:00:05.000
i jedną z przyjemności badań etnograficznych

0:00:05.000,0:00:07.000
jest możliwość życia wśród tych,

0:00:07.000,0:00:09.000
którzy nie zapomnieli tradycji,

0:00:09.000,0:00:12.000
którzy nadal czują własną przeszłość w wietrze,

0:00:12.000,0:00:15.000
dotykają ją w skałach wygładzonych deszczem,

0:00:15.000,0:00:17.000
smakują ją w gorzkich liściach roślin.

0:00:17.000,0:00:21.000
Sama świadomość, że szamani Jaguar nadal podróżują poza Drogę Mleczną,

0:00:21.000,0:00:25.000
albo że mity starszych z plemienia Inuit nadal rezonują znaczeniem,

0:00:25.000,0:00:27.000
lub że w Himalajach,

0:00:28.000,0:00:32.000
Buddyści nadal poszukują oddechu Dharmy,

0:00:32.000,0:00:35.000
to sposób na zapamiętanie głównego objawienia antropologii,

0:00:35.000,0:00:37.000
oraz, że idea, iż świat, w którym żyjemy

0:00:38.000,0:00:40.000
nie istnieje w jakimś sensie absolutnym,

0:00:40.000,0:00:41.000
a jest jedynie jednym z modeli rzeczywistości

0:00:41.000,0:00:45.000
i konsekwencją jednej z wybranych grup wyborów adaptacyjnych,

0:00:45.000,0:00:49.000
których dokonali nasi przodkowie, aczkolwiek z powodzeniem, wiele generacji temu.

0:00:50.000,0:00:54.000
Oczywiście, wszyscy mamy wspólne konieczności adaptacyjne.

0:00:54.000,0:00:56.000
Rodzimy się. Rodzimy dzieci.

0:00:56.000,0:00:58.000
Przechodzimy rytuały inicjacji.

0:00:58.000,0:01:00.000
Musimy radzić sobie z nieubłaganym rozstaniem w śmierci,

0:01:00.000,0:01:04.000
więc nie powinno nas dziwić, że wszyscy śpiewamy, tańczymy,

0:01:04.000,0:01:06.000
że wszyscy mamy sztukę.

0:01:06.000,0:01:09.000
Lecz interesująca jest unikalna intonacja pieśni,

0:01:09.000,0:01:11.000
rytm tańca w każdej kulturze.

0:01:11.000,0:01:14.000
Czy jest to Penan w lasach Borneo,

0:01:14.000,0:01:17.000
czy akolici wudu na Haiti,

0:01:18.000,0:01:22.000
albo wojownicy na pustyni Kaisut w Północnej Kenii,

0:01:24.000,0:01:26.000
Curandero w Andach,

0:01:27.000,0:01:32.000
czy karawana w środku Sahary.

0:01:32.000,0:01:34.000
A tu nawiasem mówiąc jest gość, z którym podróżowałem przez pustynie

0:01:34.000,0:01:35.000
miesiąc temu,

0:01:35.000,0:01:38.000
pasterz jaków na zboczach Qomolangma,

0:01:38.000,0:01:40.000
w górach Everestu, matki bogini świata.

0:01:40.000,0:01:43.000
Wszyscy oni ucza nas, że są inne sposoby istnienia,

0:01:43.000,0:01:44.000
inne sposoby myślenia,

0:01:44.000,0:01:46.000
inne sposoby orientacji na Ziemi.

0:01:46.000,0:01:48.000
Gdyby się nad tym zastanowić, jest to idea,

0:01:48.000,0:01:50.000
która może nas tylko napawać nadzieją.

0:01:50.000,0:01:53.000
Obecnie, niezliczoność kultur świata razem

0:01:53.000,0:01:57.000
tworzy sieć życia duchowego i kulturowego,

0:01:57.000,0:01:59.000
która otacza planetę

0:01:59.000,0:02:01.000
i jest równie ważna dla dobra planety,

0:02:01.000,0:02:04.000
jak sam biologiczny wątek życia, który znamy jako biosferę.

0:02:04.000,0:02:07.000
Możemy myśleć o tym kulturowym wątku życia

0:02:07.000,0:02:08.000
jako o etnosferze

0:02:08.000,0:02:10.000
i określić etnosferę

0:02:10.000,0:02:13.000
jako sumę wszystkich myśli i marzeń, mitów,

0:02:13.000,0:02:16.000
idei, inspiracji, intuicji narodzonych

0:02:16.000,0:02:20.000
przez wyobraźnię ludzką od zarania świadomości.

0:02:20.000,0:02:23.000
Etnosfera jest ogromną spuścizną ludzkości.

0:02:23.000,0:02:25.000
Jest symbolem wszystkiego czym jesteśmy

0:02:25.000,0:02:29.000
i wszystkiego czym możemy być jako zdumiewająco dociekliwy gatunek.

0:02:30.000,0:02:33.000
I podobnie jak biosfera została poważnie zniszczona,

0:02:33.000,0:02:35.000
etnosfera także

0:02:35.000,0:02:37.000
- i raczej w wiele szybszym tempie.

0:02:37.000,0:02:39.000
Żaden biolog, na przykład, nie ośmieliłby się zasugerować,

0:02:39.000,0:02:42.000
że 50% wszystkich gatunków lub więcej, było lub jest

0:02:42.000,0:02:44.000
na krawędzi zagłady ponieważ to nie jest prawda

0:02:44.000,0:02:46.000
i mimo że – najbardziej apokaliptyczna wizja

0:02:46.000,0:02:49.000
w zakresie biologicznego bogactwa -

0:02:49.000,0:02:52.000
ledwie bliska jest temu, co znamy jako najbardziej optymistyczną wizję

0:02:52.000,0:02:54.000
w dziedzinie kulturowego zróżnicowania.

0:02:54.000,0:02:57.000
Dużym wskaźnikiem tego jest oczywiście utrata języka.

0:02:57.000,0:03:00.000
Gdy każdy z was tu obecny na sali urodził się,

0:03:00.000,0:03:03.000
na świecie używano 6000 języków.

0:03:03.000,0:03:06.000
Lecz język nie jest jedynie zestawem słownictwa

0:03:06.000,0:03:08.000
albo zasad gramatycznych.

0:03:08.000,0:03:10.000
Język jest odblaskiem ducha ludzkiego.

0:03:10.000,0:03:13.000
Jest środkiem wyrazu, przez który dusza każdej poszczególnej kultury

0:03:13.000,0:03:14.000
wkracza w świat materialny.

0:03:14.000,0:03:17.000
Każdy język jest starym lasem umysłu,

0:03:17.000,0:03:21.000
przełomem, myślą, ekosystemem możliwości duchowych.

0:03:21.000,0:03:25.000
Z tych 6000 języków, podczas gdy siedzimy tu dzisiaj w Monterey,

0:03:25.000,0:03:29.000
dokładnie połowa nie jest przekazywana szeptem dzieciom.

0:03:29.000,0:03:32.000
Nie uczy się już ich dzieci,

0:03:32.000,0:03:34.000
co znaczy, że faktycznie, o ile nic się nie zmieni,

0:03:34.000,0:03:35.000
są one już martwe.

0:03:35.000,0:03:39.000
Cóż może być bardziej samotne niż bycie otoczonym milczeniem,

0:03:39.000,0:03:41.000
bycie ostatnim z plemienia ludzi, którzy mówią językiem ojczystym,

0:03:41.000,0:03:44.000
bez możliwości przekazania mądrości przodków

0:03:44.000,0:03:47.000
lub oczekiwania obietnicy dzieci?

0:03:47.000,0:03:50.000
A jednak ten okropny los jest rzeczywiście losem kogoś

0:03:50.000,0:03:52.000
gdzieś na ziemi, w przybliżeniu co dwa tygodnie,

0:03:52.000,0:03:54.000
gdyż co dwa tygodnie, umiera starsza osoba

0:03:54.000,0:03:56.000
i zabiera ona ze sobą do grobu ostatnie sylaby

0:03:56.000,0:03:58.000
starożytnego języka.

0:03:58.000,0:04:00.000
Wiem, że niektórzy z Was pewnie mówią: "Więc, czyż nie jest tak lepiej?

0:04:00.000,0:04:01.000
Czyż świat nie byłby lepszym miejscem,

0:04:01.000,0:04:04.000
gdybyśmy wszyscy mówili jednym językiem?" A ja odpowiadam: "Świetnie,

0:04:04.000,0:04:07.000
uczyńmy tym językiem język Yoruba. Lub język kantoński.

0:04:07.000,0:04:08.000
Ustalmy, że to język Kogi".

0:04:08.000,0:04:10.000
I nagle odkryjecie jakby to było

0:04:10.000,0:04:13.000
gdybyście nie mogli mówić własnym językiem.

0:04:13.000,0:04:16.000
To, co chciałbym dzisiaj z Wami zrobić

0:04:16.000,0:04:20.000
to w pewien sposób wziąć was w podróż poprzez etnosferę -

0:04:20.000,0:04:22.000
krótką podróż przez etnosferę,

0:04:22.000,0:04:26.000
aby spróbować dać Wam poczucie tego, co faktycznie ginie.

0:04:27.000,0:04:34.000
Jest wśród nas wielu, którzy jak gdyby zapominają,

0:04:34.000,0:04:36.000
że gdy mówię "inne sposoby istnienia",

0:04:36.000,0:04:38.000
ja naprawdę mam na myśli inne sposoby istnienia.

0:04:39.000,0:04:44.000
Weźmy na przykład to dziecko z Barasana w północno-zachodniej Amazonii,

0:04:44.000,0:04:45.000
plemię Anacondy,

0:04:45.000,0:04:47.000
które wierzy w mit, że przybyli oni rzeką mleka

0:04:47.000,0:04:50.000
ze wschodu, w brzuchu świętych węży.

0:04:50.000,0:04:53.000
Jest to plemię, które poznawczo

0:04:53.000,0:04:55.000
nie rozróżnia koloru niebieskiego od zielonego

0:04:55.000,0:04:57.000
ponieważ sklepienie niebios

0:04:57.000,0:04:58.000
zrównane jest ze sklepieniem lasu,

0:04:58.000,0:05:00.000
od którego plemie zależy.

0:05:00.000,0:05:03.000
Mają oni ciekawy język i zasadę małżeństwa,

0:05:03.000,0:05:05.000
która nazywana jest lingwistyczną eksogamią:

0:05:05.000,0:05:08.000
musisz poślubić kogoś, kto mówi innym językiem.

0:05:08.000,0:05:10.000
Wszystko to ma korzenie w mitologicznej przeszłości,

0:05:10.000,0:05:12.000
lecz ciekawe jest to, że w tych długich domach,

0:05:12.000,0:05:14.000
gdzie mówi się sześcioma, a czasami siedmioma językami

0:05:14.000,0:05:16.000
ze względu na mieszane małżeństwa,

0:05:16.000,0:05:19.000
nigdy nie słyszy się, by ktoś uczył się języka.

0:05:19.000,0:05:22.000
Oni po prostu słuchają i zaczynają mówić.

0:05:22.000,0:05:24.000
Czy też, jedno z najbardziej fascynujących plemion, wśród którego kiedykolwiek żyłem,

0:05:24.000,0:05:28.000
Waorani z północno-wschodniego Ekwadoru,

0:05:28.000,0:05:31.000
zaskakujące plemie, z którym pierwszy raz skontaktowano się pokojowo w roku 1958.

0:05:31.000,0:05:35.000
W 1957 roku, pięciu misjonarzy próbowało nawiązać kontakt

0:05:35.000,0:05:36.000
i popełnili duży błąd.

0:05:36.000,0:05:37.000
Zrzucili oni z powietrza

0:05:37.000,0:05:39.000
swoje błyszczące zdjęcia rozmiaru osiem na dziesięć cali,

0:05:39.000,0:05:41.000
co my nazwalibyśmy przyjacielskim gestem,

0:05:41.000,0:05:43.000
zapominając, że ci ludzie z lasu tropikalnego

0:05:43.000,0:05:46.000
nigdy w życiu nie widzieli niczego dwuwymiarowego.

0:05:46.000,0:05:48.000
Podnieśli oni zdjęcia ze ściółki leśnej,

0:05:48.000,0:05:51.000
starali się zobaczyć co jest za twarzą, aby ustalić kształt lub figurę,

0:05:51.000,0:05:53.000
niczego nie znaleźli i wywnioskowali, że były to wizytówki

0:05:53.000,0:05:56.000
od diabła, więc zadźgali pięciu misjonarzy dzidami na śmierć.

0:05:57.000,0:05:59.000
Waorani jednak nie tylko zadźgali dzidami obcych.

0:05:59.000,0:06:00.000
Zadźgali rownież siebie nawzajem.

0:06:00.000,0:06:03.000
54% ich śmiertelności było wynikiem zadzidowania się nawzajem.

0:06:03.000,0:06:06.000
Prześledziliśmy ich genealogie przez osiem pokoleń wstecz

0:06:06.000,0:06:08.000
i odkryliśmy dwa przypadki śmierci naturalnej,

0:06:08.000,0:06:10.000
a kiedy uporczywie wypytywaliśmy ich o dalsze informacje o tym,

0:06:10.000,0:06:12.000
przyznali, że jeden z facetów był tak stary,

0:06:12.000,0:06:16.000
że umarł ze starości, ale zadzidowali go tak czy inaczej. (Śmiech)

0:06:16.000,0:06:19.000
Jednocześnie posiadali oni wnikliwą wiedzę

0:06:19.000,0:06:20.000
o lesie, która była zdumiewająca.

0:06:20.000,0:06:23.000
Ich myśliwi mogli wyczuć mocz zwierzęcy w odległości 40 kroków

0:06:23.000,0:06:26.000
i powiedzieć, który gatunek go pozostawił.

0:06:26.000,0:06:28.000
We wczesnych latach 80 otrzymałem zaskakujące zadanie,

0:06:28.000,0:06:30.000
gdy zostałem zapytany przez mojego profesora z Harwardu

0:06:30.000,0:06:32.000
czy zainteresowany byłbym wyjazdem na Haiti

0:06:33.000,0:06:35.000
aby infiltrować tajne społeczeństwa,

0:06:35.000,0:06:37.000
które były filarami władzy Duvaliera

0:06:37.000,0:06:38.000
i Tonton Macoutes

0:06:38.000,0:06:41.000
i zabezpieczyć truciznę używaną do robienia z ludzi zombi.

0:06:41.000,0:06:44.000
Oczywiście, aby nadać sensacji znaczenie,

0:06:44.000,0:06:47.000
musiałem zrozumieć co nieco z tej niesamowitej wiary

0:06:47.000,0:06:50.000
Vodoun, a wudu nie jest kultem czarnej magii.

0:06:50.000,0:06:53.000
Wprost przeciwnie, jest to bardzo kompleksowy światopogląd metafizyczny.

0:06:53.000,0:06:54.000
Jest interesujący.

0:06:54.000,0:06:55.000
Gdybym zapytał Was o wielkie religie świata,

0:06:55.000,0:06:56.000
co byście odpowiedzieli?

0:06:56.000,0:06:59.000
Chrześcijaństwo, Islam, Buddyzm, Judaizm, cokolwiek.

0:06:59.000,0:07:01.000
Zawsze jeden kontynent zostaje pominięty,

0:07:01.000,0:07:03.000
ponieważ jest założenie, że w Afryce sub-Sahary

0:07:03.000,0:07:05.000
nie było wierzeń religijnych. Lecz, oczywiście, były

0:07:05.000,0:07:07.000
i wudu jest po prostu destylacją

0:07:08.000,0:07:09.000
tych bardzo głębokich idei religijnych,

0:07:09.000,0:07:12.000
które pojawiły się w czasie tragicznej diaspory epoki niewolnictwa.

0:07:12.000,0:07:14.000
Tym co czyni wudu tak interesującym

0:07:14.000,0:07:16.000
jest fakt, że jest to żywa relacja

0:07:16.000,0:07:17.000
między żyjącymi a zmarłymi.

0:07:17.000,0:07:18.000
Tak więc, żyjący rodzą nowe duchy.

0:07:18.000,0:07:21.000
Duchy można wywołać zza Wielkiej Wody,

0:07:21.000,0:07:23.000
reagując na rytm tańca,

0:07:23.000,0:07:25.000
aby natychmiast przenieść duszę żyjącego,

0:07:25.000,0:07:29.000
aby na tak krótką olśniewającą chwilę akolit stał się bogiem.

0:07:29.000,0:07:31.000
Dlatego też wuduiści lubią mówić,

0:07:31.000,0:07:34.000
że: "Wy, biali chodzicie do kościoła i mówicie o Bogu.

0:07:34.000,0:07:36.000
My tańczymy w świątyni i stajemy się Bogiem".

0:07:36.000,0:07:39.000
A ponieważ jesteście opętani, zostajecie zabrani przez ducha,

0:07:39.000,0:07:40.000
jak możecie zostać zranieni?

0:07:40.000,0:07:43.000
Widzicie więc te zaskakujące pokazy:

0:07:43.000,0:07:45.000
akolici wudu w stanie transu

0:07:45.000,0:07:48.000
radzący sobie bezkarnie palącymi się węgielkami,

0:07:48.000,0:07:51.000
raczej zadziwiająca demonstracja możliwości oddziaływania umysłu

0:07:51.000,0:07:52.000
na ciało, które to znosi

0:07:52.000,0:07:55.000
gdy jest skatalizowane w stanie nadzwyczajnego podniecenia.

0:07:56.000,0:07:58.000
Ze wszystkich plemion, z którymi kiedykolwiek przebywałem

0:07:58.000,0:08:00.000
niezwykłe jest plemie Kogi

0:08:00.000,0:08:03.000
z Sierra Nevada de Santa Marta w północnej Kolumbii.

0:08:03.000,0:08:06.000
Potomkowie starożytnej tyrańskiej cywilizacji,

0:08:06.000,0:08:09.000
która niegdyś pokrywała karaibską przybrzeżną równinę Kolumbii

0:08:09.000,0:08:10.000
w następstwie podboju,

0:08:10.000,0:08:13.000
wycofali się do odizolowanego wulkanicznego masywu,

0:08:13.000,0:08:15.000
który wznosi się ponad karaibską równiną przybrzeżną.

0:08:15.000,0:08:17.000
Na splamionym krwią kontynencie,

0:08:17.000,0:08:20.000
lud ten jako jedyny nigdy nie został podbity przez Hiszpanów.

0:08:20.000,0:08:23.000
Do dzisiejszego dnia pozostają pod rządami rytualnego kapłaństwa,

0:08:23.000,0:08:25.000
ale ich przygotowanie do kapłaństwa jest raczej nadzwyczajne.

0:08:26.000,0:08:28.000
Młodzi akolici zabierani są z rodzin

0:08:28.000,0:08:30.000
w wieku 3 lub 4 lat,

0:08:30.000,0:08:32.000
odosobnieni w świecie ciemności,

0:08:32.000,0:08:36.000
w kamiennych szałasach, u podnóża lodowców przez 18 lat.

0:08:36.000,0:08:37.000
Dwa dziewięcioletnie okresy

0:08:37.000,0:08:40.000
umyślnie wybrane, by imitować dziewięć miesięcy dojrzewania,

0:08:40.000,0:08:42.000
które spędzają w łonie matki,

0:08:42.000,0:08:45.000
teraz metaforycznie spędzają w łonie wielkiej matki.

0:08:45.000,0:08:46.000
Przez ten cały czas

0:08:47.000,0:08:50.000
wprowadzani są do wartości kulturowych ich społeczeństwa,

0:08:50.000,0:08:52.000
wartości, które podtrzymują przekonanie, że ich modły

0:08:52.000,0:08:55.000
i tylko ich modły, wspierają kosmiczną -

0:08:55.000,0:08:57.000
lub możemy powiedzieć ekologiczną - równowagę.

0:08:58.000,0:08:59.000
Pod koniec tej niesamowitej inicjacji,

0:08:59.000,0:09:01.000
pewnego dnia są oni nagle wyprowadzani na świat

0:09:01.000,0:09:04.000
i po raz pierwszy w życiu, w wieku 18 lat

0:09:04.000,0:09:08.000
widzą wschód słońca. W tym krystalicznym momencie ujrzenia

0:09:08.000,0:09:11.000
pierwszego światła, gdy Słońce zaczyna pokrywać zbocza

0:09:11.000,0:09:12.000
olśniewająco pięknego krajobrazu,

0:09:13.000,0:09:15.000
nagle wszystko, czego się nauczyli w abstrakcji

0:09:15.000,0:09:18.000
potwierdzone zostaje w olśniewającej chwale. Kapłan cofa się

0:09:18.000,0:09:20.000
i mówi: "Widzicie? Jest dokładnie tak jak wam mówiłem.

0:09:20.000,0:09:23.000
Jest aż tak pięknie. Waszym obowiązkiem jest tego chronić".

0:09:23.000,0:09:25.000
Nazywają siebie starszymi braćmi

0:09:25.000,0:09:28.000
i mówią, że my, którzy jesteśmy młodszymi braćmi,

0:09:28.000,0:09:31.000
jesteśmy tymi, którzy są odpowiedzialni za niszczenie świata.

0:09:32.000,0:09:34.000
Taki poziom intuicji staje się bardzo ważny.

0:09:34.000,0:09:36.000
Za każdym razem, gdy myślimy o tubylcach i krajobrazie

0:09:36.000,0:09:38.000
albo przywołujemy Rousseau

0:09:38.000,0:09:41.000
i stare wyobrażenie szlachetnego dzikusa,

0:09:41.000,0:09:43.000
co jest rasistowską ideą w swej prostocie,

0:09:43.000,0:09:46.000
lub ewentualnie przywołujemy Thoreau

0:09:46.000,0:09:48.000
i mówimy, że ludzie ci są bliźsi Ziemi niż my.

0:09:48.000,0:09:50.000
Lecz tubylcy nie są ani sentymentalni

0:09:50.000,0:09:52.000
ani osłabieni nostalgią.

0:09:52.000,0:09:54.000
Nie ma wiele miejsca na żadne z nich

0:09:54.000,0:09:56.000
na malarycznych moczarach Asmatu

0:09:56.000,0:09:59.000
lub w mroźnych wiatrach Tybetu, ale pomimo wszystko,

0:09:59.000,0:10:03.000
przez czas i rytuał, stworzyli oni tradycyjną mistykę Ziemi,

0:10:03.000,0:10:06.000
która nie jest oparta na idei świadomego bycia blisko niej,

0:10:06.000,0:10:08.000
lecz na bardziej subtelnej intuicji:

0:10:08.000,0:10:11.000
idei, że Ziemia sama może jedynie istnieć

0:10:12.000,0:10:14.000
ponieważ jest wchłonięta w istotę poprzez ludzką świadomość.

0:10:14.000,0:10:16.000
Lecz co to znaczy?

0:10:16.000,0:10:18.000
Oznacza to, że małe dziecko z Andów

0:10:18.000,0:10:20.000
wychowane w wierze, że góra jest duchem Apu,

0:10:20.000,0:10:22.000
który pokieruje jego losem

0:10:22.000,0:10:25.000
będzie zdecydowanie innym człowiekiem duchowo

0:10:25.000,0:10:28.000
z odmiennym stosunkiem do tego źródła

0:10:28.000,0:10:30.000
lub tego miejsca, niż chłopak z Montany

0:10:30.000,0:10:33.000
wychowany w wierze, że góra jest stosem kamieni

0:10:33.000,0:10:34.000
gotowych do wydobycia.

0:10:34.000,0:10:38.000
Lecz czy jest to miejsce zamieszkania ducha czy stos kamieni, nie ma znaczenia.

0:10:38.000,0:10:41.000
Interesująca jest natomiast metafora, która określa związek

0:10:41.000,0:10:43.000
między jednostką a światem naturalnym.

0:10:43.000,0:10:45.000
Wychowałem się w lasach Brytyjskiej Kolumbii,

0:10:45.000,0:10:47.000
w wierze, że lasy te istniały by zostać wycięte.

0:10:47.000,0:10:49.000
Uczyniło to ze mnie innego człowieka

0:10:49.000,0:10:51.000
niż moi przyjaciele z Kwakiutl,

0:10:51.000,0:10:53.000
którzy wierzą, że lasy te były mieszkaniem Hukuka

0:10:53.000,0:10:54.000
i że krzywy dziób niebios

0:10:54.000,0:10:57.000
i kanibalistyczne duchy, które mieszkały na północnym końcu świata

0:10:57.000,0:11:01.000
będą musiały uczestniczyć w ich inicjacji Hamatsa.

0:11:01.000,0:11:03.000
Tak więc, gdy zaczniecie zastanawiać się nad ideą,

0:11:03.000,0:11:05.000
że te kultury mogłyby stworzyć inne rzeczywistości,

0:11:05.000,0:11:06.000
moglibyście zacząć rozumieć

0:11:06.000,0:11:11.000
niektóre z ich niezwykłych odkryć. Weźmy tę roślinę tutaj.

0:11:11.000,0:11:13.000
Jest to zdjęcie, które zrobiłem w północno-zachodniej Amazonii ubiegłego kwietnia.

0:11:13.000,0:11:16.000
Jest to ayahuasca, o której wielu z was słyszało,

0:11:16.000,0:11:19.000
najbardziej psychoaktywny preparat

0:11:19.000,0:11:21.000
z repertuaru szamana.

0:11:21.000,0:11:23.000
Co sprawia, że ayahuasca jest fascynująca

0:11:23.000,0:11:27.000
to nie sam potencjał farmakologiczny tego preparatu,

0:11:27.000,0:11:31.000
lecz jego przygotowanie. Przygotowany jest on z dwóch różnych elementów.

0:11:31.000,0:11:33.000
Z jednej strony mamy drewniane liana,

0:11:33.000,0:11:35.000
które mają w sobie serie fenolowych włókien beta,

0:11:35.000,0:11:38.000
harminu, harmolin, lekko halucynogenne.

0:11:38.000,0:11:40.000
Sama winorośl

0:11:40.000,0:11:42.000
powoduje jedynie lekkie zamglenie

0:11:42.000,0:11:44.000
świadomości,

0:11:44.000,0:11:47.000
ale preparat jest mieszanką z liśćmi krzaka z gatunku kawy

0:11:47.000,0:11:49.000
pod nazwą Psychotria viridis.

0:11:49.000,0:11:52.000
Roślina ta ma w sobie bardzo silne tryptaminy,

0:11:52.000,0:11:56.000
bardzo zbliżone w działaniu do serotoniny, dimetyltryptaminy-5,

0:11:56.000,0:11:57.000
i metoksydimetyltryptaminy.

0:11:57.000,0:11:59.000
Jeśli widzieliście kiedykolwiek Yanomamów

0:11:59.000,0:12:01.000
wciągających nosem tę tabakę,

0:12:01.000,0:12:04.000
substancję, którą robią z różnych gatunków roślin,

0:12:04.000,0:12:08.000
zawiera ona także metoksydimetyltryptaminę.

0:12:08.000,0:12:10.000
Wciąganie nosem tego proszku

0:12:10.000,0:12:14.000
daje poczucie bycia wystrzelonym z magazynku strzelby

0:12:14.000,0:12:21.000
wyłożonym obrazami barokowymi i lądowania w morzu elektryczności. (Śmiech)

0:12:21.000,0:12:23.000
Nie zniekształca to rzeczywistości,

0:12:23.000,0:12:24.000
ale tworzy rozpad rzeczywistości.

0:12:24.000,0:12:27.000
Faktycznie, spierałem się z moim profesorem, Richardem Evanem Shultesem -

0:12:27.000,0:12:29.000
człowiekiem, który zapoczątkował erę psychodeliczną

0:12:29.000,0:12:31.000
odkryciem magicznych grzybów

0:12:31.000,0:12:33.000
w Meksyku w latach 1930.

0:12:33.000,0:12:35.000
Spierałem się, że nie można było zaklasyfikować tych tryptaminów

0:12:35.000,0:12:38.000
jako halucynogennych, ponieważ w chwili bycia pod ich wpływem

0:12:38.000,0:12:42.000
nikt nie jest na tyle przytomny, by przeżyć urojenie. (Śmiech)

0:12:42.000,0:12:45.000
Ale chodzi tu o to, że tryptaminów nie można zażywać doustnie,

0:12:45.000,0:12:47.000
ponieważ są denaturowane enzymem

0:12:47.000,0:12:50.000
znajdującym się naturalnie w jelitach człowieka i nazywanym utleniaczem monoaminu.

0:12:50.000,0:12:53.000
Można je jedynie zażywać ustnie w połączeniu

0:12:53.000,0:12:56.000
z inną substancją chemiczną, która denaturuje MAO.

0:12:56.000,0:12:57.000
Fascynującym jest fakt,

0:12:57.000,0:13:01.000
że beta-karboliny znajdujące się w lianach

0:13:01.000,0:13:04.000
są inhibitorami MAO, dokładnie takimi jakie są konieczne

0:13:05.000,0:13:08.000
do wzmocnienia tryptaminy. Więc zadajcie sobie pytanie,

0:13:08.000,0:13:12.000
jak we florze 80 000 gatunków roślin trujących,

0:13:12.000,0:13:16.000
znajdują oni dwa morfologicznie nie związane ze sobą rośliny,

0:13:16.000,0:13:17.000
które w połączeniu,

0:13:17.000,0:13:19.000
dały wersję biochemiczną

0:13:19.000,0:13:21.000
większą niż suma obu części?

0:13:21.000,0:13:24.000
Używamy wspaniałego eufemizmu, próba i błąd,

0:13:24.000,0:13:25.000
który okazuje się bez znaczenia.

0:13:26.000,0:13:29.000
Lecz, gdy zapytajcie Indian, oni odpowiedzą: "Rośliny do nas przemawiają".

0:13:29.000,0:13:30.000
Co to znaczy?

0:13:30.000,0:13:34.000
To plemię Cofan ma 17 odmian ayahuascy,

0:13:34.000,0:13:37.000
z których wszystkie rozpoznają z dalekiej odległości w lesie,

0:13:38.000,0:13:42.000
a z których wszystkie dla naszego oka wyglądają jak jeden gatunek.

0:13:42.000,0:13:44.000
I kiedy zapytacie ich jak ustalają taksonomię

0:13:44.000,0:13:47.000
odpowiedzą: "Myśleliśmy, że znacie się na roślinach.

0:13:47.000,0:13:49.000
Czyż nic nie wiecie?" A ja odpowiadam: "Nie".

0:13:49.000,0:13:52.000
Okazuje się, że gdy zbiera się każdy z tych 17 gatunków

0:13:52.000,0:13:55.000
przy pełni ksieżyca, każde z nich śpiewa innym tonem.

0:13:55.000,0:13:57.000
To nie da wam doktoratu na Harwardzie,

0:13:57.000,0:14:01.000
ale jest bardziej interesujące niż liczenie pręcików.

0:14:01.000,0:14:02.000
Więc,

0:14:02.000,0:14:05.000
(Oklaski)

0:14:05.000,0:14:07.000
problem, problem polega na tym, że nawet ci z nas, którzy

0:14:07.000,0:14:09.000
rozumieją trudną sytuację tubylcow

0:14:09.000,0:14:10.000
postrzegamy ich jako oryginalnych i barwnych,

0:14:10.000,0:14:12.000
ale w pewnym sensie zredukowanych do marginesu historii

0:14:12.000,0:14:15.000
w miarę gdy świat rzeczywisty, mając na myśli nasz świat, idzie do przodu.

0:14:15.000,0:14:17.000
Prawdą jest, że wiek XX, za 300 lat

0:14:17.000,0:14:20.000
nie będzie pamiętany z powodu swoich wojen

0:14:20.000,0:14:21.000
lub wynalazków technologicznych,

0:14:21.000,0:14:23.000
a raczej jako era, w której żyliśmy

0:14:24.000,0:14:26.000
i albo aktywnie zaaprobowaliśmy albo pasywnie zaakceptowaliśmy

0:14:26.000,0:14:29.000
masowe niszczenie zarówno bogactwa biologicznego, jak i kulturowego zrożnicowania

0:14:29.000,0:14:32.000
naszej planety. Problem ten nie ulegnie zmianie.

0:14:32.000,0:14:34.000
Wszystkie kultury na przestrzeni czasu

0:14:34.000,0:14:37.000
stale brały udział w tańcu

0:14:37.000,0:14:38.000
z nowymi możliwościami życia.

0:14:39.000,0:14:41.000
Problemem nie jest sama technologia.

0:14:42.000,0:14:44.000
Indianie Sioux nie przestali być Siouxami,

0:14:44.000,0:14:45.000
gdy przestali używać łuków i strzał,

0:14:45.000,0:14:47.000
tak samo jak Amerykanin nie przestał być Amerykaninem,

0:14:47.000,0:14:49.000
gdy przestał jeździć bryczką i konno.

0:14:49.000,0:14:50.000
To nie zmiana czy technologia

0:14:50.000,0:14:54.000
zagrażają integralności etnosfery, lecz potęga.

0:14:54.000,0:14:56.000
Nieokrzesane oblicze dominacji.

0:14:56.000,0:14:58.000
Gdy kiedykolwiek rozejrzymy się po świecie,

0:14:58.000,0:15:01.000
odkrywamy, że nie są to kultury skazane na wymarcie.

0:15:01.000,0:15:03.000
Są to energicznie żyjące narody

0:15:03.000,0:15:06.000
niszczone przez obecność rozpoznawalnych sił,

0:15:06.000,0:15:08.000
do których nie mają zdolności się przystosować.

0:15:08.000,0:15:10.000
Czy chodzi tu o wierutne wylesienie

0:15:11.000,0:15:13.000
w ojczyźnie Penan -

0:15:13.000,0:15:16.000
nomadów z południowo-wschodniej Azji, z Sarawak -

0:15:16.000,0:15:20.000
plemienia, które swobodnie żyło w lesie jeszcze pokolenie temu,

0:15:20.000,0:15:23.000
a teraz całkowicie zostało zredukowane do służebności i prostytucji

0:15:23.000,0:15:25.000
na brzegach rzek,

0:15:25.000,0:15:29.000
które zostały zanieczyszczone szlamem,

0:15:29.000,0:15:31.000
który wydaje się, że wymywa połowę Borneo

0:15:31.000,0:15:32.000
do Południowego Morza Chińskiego,

0:15:32.000,0:15:34.000
gdzie na horyzoncie widać japońskie frachtowce

0:15:34.000,0:15:38.000
gotowe napełnić swoje ładownie surowymi kłodami wyrwanymi z lasu.

0:15:38.000,0:15:39.000
Czy w przypadku plemienia Yanomami,

0:15:39.000,0:15:41.000
to przyniesione choroby,

0:15:41.000,0:15:43.000
w następstwie odkrycia złota.

0:15:43.000,0:15:45.000
Czy jeśli wybierzemy się w góry Tybetu,

0:15:45.000,0:15:47.000
gdzie ostatnio prowadzę dużo badań,

0:15:48.000,0:15:51.000
zobaczymy surową twarz dominacji politycznej.

0:15:51.000,0:15:53.000
Wiecie, ludobójstwo, fizyczna zagłada plemion

0:15:53.000,0:15:55.000
są powszechnie potępiane, ale eksterminacja etniczna,

0:15:56.000,0:15:59.000
niszczenie stylu życia ludzi, nie tylko nie jest potępiana,

0:15:59.000,0:16:02.000
lecz powszechnie – w wielu zakątkach - świętowana

0:16:02.000,0:16:04.000
jako część strategii rozwoju.

0:16:04.000,0:16:07.000
Nie możecie zrozumieć bólu Tybetu

0:16:07.000,0:16:09.000
dopóki nie odczujecie go osobiście.

0:16:09.000,0:16:13.000
Kiedyś przejechałem lądem 6000 mil z Chengdu w Zachodnich Chinach

0:16:13.000,0:16:16.000
przez południowo-wschodni Tybet do Lhasa

0:16:16.000,0:16:20.000
z młodszym kolegą i dopiero, gdy dotarłem do Lhasa

0:16:20.000,0:16:23.000
zrozumiałem prawdę kryjącą się za statystyką,

0:16:23.000,0:16:24.000
o której się słyszy.

0:16:24.000,0:16:28.000
6000 świętych pomników niszczonych na miał i pył.

0:16:28.000,0:16:31.000
1,2 miliona ludzi zabitych przez korpusy

0:16:31.000,0:16:32.000
podczas rewolucji kulturalnej.

0:16:33.000,0:16:35.000
Ojciec tego młodego człowieka został wciągnięty do Panchen Lama.

0:16:35.000,0:16:37.000
Oznaczało to, że został natychmiast zabity

0:16:37.000,0:16:39.000
w czasie inwazji chińskiej.

0:16:39.000,0:16:41.000
Jego wujek uciekł z Jego Świątobliwością w diasporze,

0:16:41.000,0:16:44.000
w której ludzie przeszli do Nepalu.

0:16:44.000,0:16:46.000
Jego matka została uwięziona

0:16:46.000,0:16:48.000
za to, że była zamożna.

0:16:49.000,0:16:51.000
On został przeszmuglowany do więzienia, gdy miał dwa lata,

0:16:51.000,0:16:53.000
aby ukryć się w fałdach jej spódnicy,

0:16:53.000,0:16:55.000
ponieważ nie mogła żyć bez niego.

0:16:55.000,0:16:57.000
Siostra, która dokonała tego odważnego czynu

0:16:57.000,0:16:58.000
została wzięta do obozu nauki.

0:16:58.000,0:17:00.000
Któregoś dnia przez nieuwagę nastąpiła na opaskę naramienną

0:17:01.000,0:17:03.000
Mao i za to wykroczenie

0:17:03.000,0:17:06.000
została skazana na siedem lat ciężkich robót.

0:17:06.000,0:17:09.000
Ból Tybetu może być nie do zniesienia,

0:17:09.000,0:17:12.000
lecz zbawczy duch narodu jest czymś niesamowitym.

0:17:13.000,0:17:16.000
Ostatecznie chodzi tu jedynie o wybór.

0:17:16.000,0:17:19.000
Czy chcemy żyć w monochromatycznym świecie monotonii,

0:17:19.000,0:17:22.000
czy chcemy przyjąć polichromiczny świat różnorodności.

0:17:22.000,0:17:25.000
Margaret Mead, wspaniała antropolog, powiedziała przed śmiercią,

0:17:25.000,0:17:28.000
że jej największą obawą jest, iż w miarę zmierzania ku

0:17:28.000,0:17:30.000
tej bezbarwnej amorficznej generycznej wizji świata

0:17:30.000,0:17:35.000
nie tylko będziemy świadkami redukcji całego zakresu wyobraźni ludzkiej

0:17:35.000,0:17:39.000
do zawężonej modalności myśli,

0:17:39.000,0:17:40.000
lecz, że obudzimy się z tego snu któregoś dnia

0:17:40.000,0:17:43.000
zapomniawszy, że były inne możliwości.

0:17:44.000,0:17:47.000
Upokarzająca jest świadomość, że nasz gatunek istniał, być może,

0:17:47.000,0:17:49.000
przez okolo 600 000 lat.

0:17:49.000,0:17:52.000
Rewolucja epoki Neolitu, która dała nam rolnictwo,

0:17:52.000,0:17:54.000
kiedy to ulegliśmy kultowi ziarna,

0:17:54.000,0:17:56.000
kiedy poezja szamanów została wyparta

0:17:56.000,0:17:57.000
prozą kapłaństwa

0:17:57.000,0:18:00.000
i kiedy stworzyliśmy nadwyżkę wyspecjalizowanej hierarchii,

0:18:00.000,0:18:02.000
to tylko 10 000 lat temu.

0:18:02.000,0:18:04.000
Nowoczesny świat przemysłu jaki dzisiaj znamy

0:18:04.000,0:18:06.000
ma zaledwie 300 lat.

0:18:06.000,0:18:08.000
Lecz powierzchowna historia świata nie sugeruje mi,

0:18:08.000,0:18:11.000
że mamy odpowiedzi na wszystkie wyzwania,

0:18:11.000,0:18:13.000
przed którymi staniemy w nadchodzących millenniach.

0:18:13.000,0:18:15.000
Gdy te niezliczone mnóstwa kultur na świecie

0:18:15.000,0:18:18.000
zapytywane są o znaczenie bycia człowiekiem,

0:18:18.000,0:18:20.000
odpowiadają one na 10 000 różnych głosów.

0:18:20.000,0:18:26.000
A to właśnie w tej pieśni ponownie odkryjemy możliwość

0:18:26.000,0:18:29.000
bycia kim jesteśmy: całkowicie świadomym gatunkiem,

0:18:29.000,0:18:32.000
w pełni zdającym sobie sprawę z zapewnienia, że narody i ogrody

0:18:32.000,0:18:38.000
znajdują sposoby na rozwój. To są wspaniałe momenty optymizmu.

0:18:38.000,0:18:41.000
To fotografia, którą zrobiłem na północnym przylądku wyspy Baffin,

0:18:41.000,0:18:43.000
gdzie wybrałem się na łowy narwhali z członkami plemienia Inuit

0:18:44.000,0:18:47.000
i ten człowiek, Olaya, opowiedział mi wspaniałą historię o swoim dziadku.

0:18:48.000,0:18:50.000
Rząd kanadyjski nie zawsze dobrze traktował

0:18:50.000,0:18:52.000
plemię Inuit i w latach 1950-tych,

0:18:52.000,0:18:55.000
aby wprowadzić naszą suwerenność zmusiliśmy ich do życia w osadach.

0:18:55.000,0:18:59.000
Jego dziadek odmówił przeniesienia się.

0:18:59.000,0:19:03.000
Rodzina, obawiając się o jego życie, zabrała jego całą broń,

0:19:03.000,0:19:04.000
wszystkie narzędzia.

0:19:05.000,0:19:07.000
Musicie zrozumieć, że Inuitowie nie obawiali się zimna;

0:19:07.000,0:19:08.000
a raczej je wykorzystywali.

0:19:08.000,0:19:11.000
Płozy ich sań były początkowo robione z ryb

0:19:11.000,0:19:12.000
owiniętych skórą karibu.

0:19:12.000,0:19:17.000
Więc jego dziadek nie bał się arktycznej nocy

0:19:17.000,0:19:19.000
czy wiejącej śnieżycy.

0:19:19.000,0:19:22.000
Po prostu wyszedł na dwór, spuścił spodnie ze skóry foki

0:19:23.000,0:19:26.000
i wypróżnił się w swoją dłoń. W miarę jak kał zamarzał,

0:19:26.000,0:19:29.000
uformował z niego coś w kształcie ostrza.

0:19:29.000,0:19:31.000
Napluł na brzeg noża z kału,

0:19:31.000,0:19:34.000
a gdy to w końcu zamarzło, zabił nim psa.

0:19:34.000,0:19:37.000
Zdjął z psa skórę i zrobił improwizowaną uprząż,

0:19:37.000,0:19:40.000
z klatki piersiowej psa zrobił improwizowane sanie,

0:19:41.000,0:19:42.000
przywiązał do nich drugiego psa

0:19:42.000,0:19:46.000
i zniknął jadąc po masie lodowej, z nożem z kału za pasem.

0:19:46.000,0:19:50.000
Mówimy o przeżyciu z niczym. (Śmiech)

0:19:50.000,0:19:51.000
Ale to pod wieloma względami

0:19:51.000,0:19:53.000
(Oklaski)

0:19:53.000,0:19:55.000
jest symbolem odporności plemienia Inuit

0:19:55.000,0:19:58.000
i wszystkich autochtonów na świecie.

0:19:58.000,0:20:00.000
W kwietniu 1999 roku rząd kanadyjski

0:20:00.000,0:20:03.000
oddał Inuitom całkowitą kontrolę

0:20:03.000,0:20:06.000
nad obszarem większym niż Kalifornia i Teksas razem wzięte.

0:20:06.000,0:20:08.000
To nasza nowa ojczyzna. Nazywa się Nunavut.

0:20:09.000,0:20:12.000
Jest to niezależne terytorium. Mają kontrolę nad wszystkimi zasobami mineralnymi.

0:20:12.000,0:20:14.000
Niesamowita historia w jaki sposób naród-stan

0:20:14.000,0:20:18.000
może osiągnąć - starać się zrekompensować swoich obywateli.

0:20:19.000,0:20:22.000
Na zakończenie, myślę, że jest to wyraźnie widoczne

0:20:22.000,0:20:23.000
przynajmniej dla tych wszystkich z nas, którzy podróżowali

0:20:23.000,0:20:25.000
do tych odległych zakątków świata,

0:20:27.000,0:20:28.000
zdać sobie sprawę, że one wcale nie są tak odległe.

0:20:28.000,0:20:30.000
Są czyimiś ojczyznami.

0:20:30.000,0:20:32.000
Reprezentują gałęzie wyobraźni ludzkiej

0:20:32.000,0:20:36.000
sięgające zarania czasu. Dla nas wszystkich,

0:20:36.000,0:20:39.000
marzenia tych dzieci, tak jak marzenia naszych własnych dzieci,

0:20:39.000,0:20:42.000
stają się częścią nagiej geografii nadziei.

0:20:42.000,0:20:46.000
Więc, tym co ostatecznie staramy się osiągnąć w National Geographic

0:20:46.000,0:20:50.000
jest to, że wierzymy iż politycy nigdy nie osiągną niczego.

0:20:50.000,0:20:51.000
Myślimy, że polemiki -

0:20:51.000,0:20:53.000
(Oklaski)

0:20:53.000,0:20:55.000
uważamy, że polemiki nie są przekonujące,

0:20:55.000,0:20:58.000
ale wierzymy, że opowiadanie historii ludzi może zmienić świat,

0:20:58.000,0:21:01.000
więc jesteśmy pewnie organizacją, która najlepiej na świecie opowiada historie

0:21:01.000,0:21:04.000
Naszą witrynę odwiedza 35 milionów ludzi każdego miesiąca.

0:21:04.000,0:21:07.000
156 krajów pokazuje nasz kanał telewizyjny.

0:21:08.000,0:21:10.000
Nasze tygodniki czytają miliony.

0:21:10.000,0:21:13.000
Prowadzimy serie wypraw

0:21:13.000,0:21:15.000
w etnosferę, gdzie zabieramy naszych widzów

0:21:15.000,0:21:17.000
do miejsc takich cudów kulturowych,

0:21:18.000,0:21:20.000
że są po prostu urzeczeni

0:21:20.000,0:21:22.000
tym co zobaczyli i mamy nadzieję, że dlatego też

0:21:22.000,0:21:25.000
stopniowo wspierają, jeden po drugim,

0:21:25.000,0:21:27.000
główne objawienie antropologii:

0:21:27.000,0:21:31.000
to, że świat ten zasługuje na istnienie w odmiennych formach,

0:21:31.000,0:21:32.000
że możemy znaleźć sposób życia

0:21:32.000,0:21:35.000
w prawdziwie wielokulturowym pluralistycznym świecie,

0:21:35.000,0:21:37.000
w którym wszystkie mądrości wszystkich narodów

0:21:37.000,0:21:40.000
mogą dokonać wkładu do naszego zbiorowego dobrego samopoczucia.

0:21:40.000,0:21:41.000
Bardzo dziękuję.

0:21:41.000,0:21:43.000
(Oklaski)