0:00:00.000,0:00:03.000
Znate, jedno od najvećih zadovoljstava u putovanjima

0:00:03.000,0:00:05.000
i užitaka u etnografskim istraživanjima

0:00:05.000,0:00:07.000
je prilika živjeti među onima

0:00:07.000,0:00:09.000
koji nisu zaboravili stare načine,

0:00:09.000,0:00:12.000
koji još osjećaju svoju prošlost u vjetru,

0:00:12.000,0:00:15.000
dodiruju je u kamenju ispoliranom kišom,

0:00:15.000,0:00:17.000
mogu je okusiti u gorkom lišću biljaka.

0:00:17.000,0:00:21.000
Samo znanje da jaguarski šamani još uvijek putuju iznad Mliječne staze,

0:00:21.000,0:00:25.000
ili da mitovi inuitskih starješina još uvijek odjekuju značenjem,

0:00:25.000,0:00:27.000
ili da u Himalajima,

0:00:28.000,0:00:32.000
budisti još uvijek traže dah Dharme,

0:00:32.000,0:00:35.000
podsjeća nas na glavno otkriće antropologije,

0:00:35.000,0:00:37.000
a to je misao da svijet u kojem živimo

0:00:38.000,0:00:40.000
ne postoji u jednom apsolutnom smislu,

0:00:40.000,0:00:41.000
već je samo jedan od modela stvarnosti,

0:00:41.000,0:00:45.000
posljedica jednog određenog seta prilagodljivih izbora

0:00:45.000,0:00:49.000
koje je naš rod stvorio, čak uspješno, prije mnogo generacija.

0:00:50.000,0:00:54.000
Naravno, svi mi dijelimo iste prilagodljive imperative.

0:00:54.000,0:00:56.000
Svi smo rođeni. Svi donosimo našu djecu na svijet.

0:00:56.000,0:00:58.000
Prolazimo kroz inicijacijske obrede.

0:00:58.000,0:01:00.000
Moramo se nositi s neumoljivim odvajanjem smrti,

0:01:00.000,0:01:04.000
pa nas ne bi trebalo iznenaditi da svi pjevamo, svi plešemo,

0:01:04.000,0:01:06.000
da svi imamo umjetnost.

0:01:06.000,0:01:09.000
Ali ono što je zanimljivo je jedinstvena kadenca pjesme,

0:01:09.000,0:01:11.000
ritma plesa u svakoj kulturi.

0:01:11.000,0:01:14.000
I bilo da su to Penani u šumama Bornea,

0:01:14.000,0:01:17.000
ili Voodoo sljedbenici u Haitima,

0:01:18.000,0:01:22.000
ili ratnici u pustinji Kaisut u sjevernoj Keniji,

0:01:24.000,0:01:26.000
Kurandero narod u planinama Anda,

0:01:27.000,0:01:32.000
ili karavan-saraji u srcu Sahare

0:01:32.000,0:01:34.000
ovo je momak s kojim sam sasvim slučajno putovao po pustinji

0:01:34.000,0:01:35.000
prije mjesec dana --

0:01:35.000,0:01:38.000
ili pastir jakova na padinama Qomolangme,

0:01:38.000,0:01:40.000
Everesta, majke boginje svijeta.

0:01:40.000,0:01:43.000
Svi ovi ljudi nas uče da postoje i drugi načini života,

0:01:43.000,0:01:44.000
drugi načini razmišljanja,

0:01:44.000,0:01:46.000
drugi načini usmjerenja sebe na Zemlji.

0:01:46.000,0:01:48.000
Ovo je ideja, ako o njoj razmislite,

0:01:48.000,0:01:50.000
može vas samo ispuniti nadom.

0:01:50.000,0:01:53.000
E sada, zajedno ove bezbrojne kulture svijeta

0:01:53.000,0:01:57.000
čine mrežu duhovnog i kulturnog života

0:01:57.000,0:01:59.000
koja obuhvaća planet,

0:01:59.000,0:02:01.000
i jednako je važna za dobrobit planete

0:02:01.000,0:02:04.000
kao i biološka mreža života koju znate kao biosferu.

0:02:04.000,0:02:07.000
I možete zamisliti ovu kulturološku mrežu života

0:02:07.000,0:02:08.000
kao etnosferu,

0:02:08.000,0:02:10.000
i možete definirati etnosferu

0:02:10.000,0:02:13.000
kao skup svih misli i snova, mitova,

0:02:13.000,0:02:16.000
ideja, inspiracija, intuicija koje su uvedene

0:02:16.000,0:02:20.000
od strane ljudske imaginacije još od samog nastanka svijeta.

0:02:20.000,0:02:23.000
Etnosfera je najvrednije ljudsko nasljeđe.

0:02:23.000,0:02:25.000
Ona je simbol svega što jesmo

0:02:25.000,0:02:29.000
i svega što možemo biti kao nevjerojatno znatiželjna vrsta.

0:02:30.000,0:02:33.000
I kao što je biosfera prilično uništena,

0:02:33.000,0:02:35.000
tako je i etnosfera

0:02:35.000,0:02:37.000
i, štoviše, čak u većoj mjeri.

0:02:37.000,0:02:39.000
Nijedan biolog, na primjer, se ne bi usudio reći

0:02:39.000,0:02:42.000
da je 50% od svih vrsta ili više istrebljeno

0:02:42.000,0:02:44.000
ili su na rubu istrebljenja, jednostavno zato što to nije istina,

0:02:44.000,0:02:46.000
ali ipak -- najapokaliptičniji scenarij

0:02:46.000,0:02:49.000
na polju biološke raznolikosti --

0:02:49.000,0:02:52.000
jedva se približava onome što znamo kao najoptimističniji scenarij

0:02:52.000,0:02:54.000
na polju kulturološke raznolikosti.

0:02:54.000,0:02:57.000
A najbolji pokazatelj toga je, naravno, izumiranje jezika.

0:02:57.000,0:03:00.000
Kada je svatko od vas u ovoj prostoriji rođen,

0:03:00.000,0:03:03.000
pričalo se 6.000 jezika na planeti.

0:03:03.000,0:03:06.000
Jezik nije samo tijelo rječnika

0:03:06.000,0:03:08.000
ili skup gramatičkih pravila.

0:03:08.000,0:03:10.000
Jezik je odraz ljudskog duha.

0:03:10.000,0:03:13.000
To je vozilo kojim duša svake određene kulture

0:03:13.000,0:03:14.000
dolazi u materijalni svijet.

0:03:14.000,0:03:17.000
Svaki jezik je stara šuma svijesti,

0:03:17.000,0:03:21.000
razvođe, misao, ekosustav duhovnih mogućnosti.

0:03:21.000,0:03:25.000
Pola od tih 6.000 jezika, dok sjedimo ovdje u Montereyu,

0:03:25.000,0:03:29.000
puna polovica se više ne šapuće na uši djeci.

0:03:29.000,0:03:32.000
Više se ne podučavaju bebama,

0:03:32.000,0:03:34.000
što znači, učinkovito, ako se nešto ne promijeni,

0:03:34.000,0:03:35.000
oni su već izumrli.

0:03:35.000,0:03:39.000
Što bi moglo biti usamljenije od toga da si umotan u tišinu,

0:03:39.000,0:03:41.000
da budeš posljednji čovjek koji govori tvojim jezikom,

0:03:41.000,0:03:44.000
da ne postoji način da preneseš mudrost predaka

0:03:44.000,0:03:47.000
ili da očekuješ obećanja djece?

0:03:47.000,0:03:50.000
No ipak, ta užasna sudbina je zaista neprilika nekoga

0:03:50.000,0:03:52.000
negdje na Zemlji skoro svaka dva tjedna,

0:03:52.000,0:03:54.000
zato što svaka dva tjedna, neki starac umre

0:03:54.000,0:03:56.000
noseći sa sobom u grob posljednje slogove

0:03:56.000,0:03:58.000
prastarog jezika.

0:03:58.000,0:04:00.000
I znam da će neki od vas reći: "Pa, zar ne bi bilo bolje,

0:04:00.000,0:04:01.000
zar svijet ne bi bio bolje mjesto

0:04:01.000,0:04:04.000
kad bi svi pričali jednim jezikom?" I ja ću reći: "Odlično,

0:04:04.000,0:04:07.000
neka taj jezik bude yoruba. Neka bude kantonski.

0:04:07.000,0:04:08.000
Neka bude kogski."

0:04:08.000,0:04:10.000
I vi ćete odjednom otkriti kako bi bilo

0:04:10.000,0:04:13.000
da niste u mogućnosti pričati vlastitim jezikom.

0:04:13.000,0:04:16.000
I tako, ono što bih htio s vama danas je

0:04:16.000,0:04:20.000
na neki način povesti vas na putovanje kroz etnosferu,

0:04:20.000,0:04:22.000
kratko putovanje kroz etnosferu,

0:04:22.000,0:04:26.000
da vam pokušavam predočiti što se zapravo gubi.

0:04:27.000,0:04:34.000
Mnogi od nas na neki način zaborave

0:04:34.000,0:04:36.000
da kad ja kažem 'različiti načini postojanja',

0:04:36.000,0:04:38.000
zaista mislim na različite načine postojanja.

0:04:39.000,0:04:44.000
Uzmite, na primjer, ovo dijete iz Barasane u sjevernozapadnom Amazonu,

0:04:44.000,0:04:45.000
ljudi anakonde

0:04:45.000,0:04:47.000
koji vjeruju po mitologiji da su potekli iz mliječne rijeke

0:04:47.000,0:04:50.000
na istoku iz utrobe svetih zmija.

0:04:50.000,0:04:53.000
E sad, ovo su ljudi koji kognitivno

0:04:53.000,0:04:55.000
ne razlikuju plavu boju od zelene boje

0:04:55.000,0:04:57.000
jer je nebeski svod

0:04:57.000,0:04:58.000
ustvari šumski svod

0:04:58.000,0:05:00.000
od kojih ljudi zavise.

0:05:00.000,0:05:03.000
Imaju zanimljiv jezik i pravila braka

0:05:03.000,0:05:05.000
koji se zove 'lingvistička egzogamija':

0:05:05.000,0:05:08.000
moraš se vjenčati za osobu koja govori drugim jezikom.

0:05:08.000,0:05:10.000
A sve to ima svoje korijene u mitologiji,

0:05:10.000,0:05:12.000
pa ipak zanimljivo je to što u ovim dugačkim kućama,

0:05:12.000,0:05:14.000
u kojima se govori po šest ili sedam jezika

0:05:14.000,0:05:16.000
zbog takvih brakova,

0:05:16.000,0:05:19.000
nikada nećete čuti da netko vježba jezik.

0:05:19.000,0:05:22.000
Oni jednostavno slušaju i počnu govoriti.

0:05:22.000,0:05:24.000
Ili, jedno od najfascinantnijih plemena s kojima sam ikada živio,

0:05:24.000,0:05:28.000
Waorani u sjevernoistočnom Ekvadoru,

0:05:28.000,0:05:31.000
zadivljujući ljudi s kojima je prvi kontakt mirno ostvaren 1958.

0:05:31.000,0:05:35.000
1957. pet misionara je pokušalo uspostaviti kontakt

0:05:35.000,0:05:36.000
i učinili su kritičnu pogrešku.

0:05:36.000,0:05:37.000
Spustili su iz zraka

0:05:37.000,0:05:39.000
8 x 10 sjajnih fotografija njih samih

0:05:39.000,0:05:41.000
što bismo mi nazvali prijateljskom gestom,

0:05:41.000,0:05:43.000
zaboravljajući da ovi ljudi iz kišnih šuma

0:05:43.000,0:05:46.000
nisu nikad vidjeli ništa dvodimenzionalno u svojim životima.

0:05:46.000,0:05:48.000
Podigli su ove fotografije sa šumskog tla,

0:05:48.000,0:05:51.000
pokušali su pogledati iza lica da pronađu oblik figure,

0:05:51.000,0:05:53.000
ništa nisu pronašli, i zaključili su da su ove kartice

0:05:53.000,0:05:56.000
od vraga, potom su kopljima ubili pet misionara.

0:05:57.000,0:05:59.000
Ali Waorani nisu samo ubili pridošlice.

0:05:59.000,0:06:00.000
Ubijali su se i međusobno.

0:06:00.000,0:06:03.000
54% njihove smrtnosti posljedica je međusobnog ubijanja kopljima.

0:06:03.000,0:06:06.000
Pratili smo genealogiju unazad osam generacija,

0:06:06.000,0:06:08.000
i pronašli smo dva slučaja prirodne smrti

0:06:08.000,0:06:10.000
i kada smo malo pritisnuli ljude oko toga,

0:06:10.000,0:06:12.000
priznali su da je jedan od njih toliko ostario

0:06:12.000,0:06:16.000
da je umro od starosti, ali su ga svejedno proboli kopljima. (Smijeh)

0:06:16.000,0:06:19.000
Ali u isto vrijeme oni su imali vrlo pronicljivo znanje

0:06:19.000,0:06:20.000
o šumi koje je bilo zadivljujuće.

0:06:20.000,0:06:23.000
Njihovi lovci su bili u stanju namirisati životinjski urin na 40 koraka

0:06:23.000,0:06:26.000
i reći vam o kojoj se vrsti radi.

0:06:26.000,0:06:28.000
U ranim 80-im, imao sam stvarno zadivljujući zadatak

0:06:28.000,0:06:30.000
kad me je moj profesor na Harvardu upitao

0:06:30.000,0:06:32.000
jesam li zainteresiran za odlazak na Haiti,

0:06:33.000,0:06:35.000
da se uključim u tajna društva

0:06:35.000,0:06:37.000
koja su bila osnova Duvalijerovih snaga

0:06:37.000,0:06:38.000
i Tontona Macoutesa,

0:06:38.000,0:06:41.000
kako bih došao do otrova koji se koristi za stvaranje zombija.

0:06:41.000,0:06:44.000
Da bih našao smisao u ovome, naravno,

0:06:44.000,0:06:47.000
morao sam razumjeti ponešto u vezi s nevjerovatnom

0:06:47.000,0:06:50.000
voodoo vjerom. I voodoo nije kult crne magije.

0:06:50.000,0:06:53.000
Naprotiv, to je složeni metafizički svjetonazor.

0:06:53.000,0:06:54.000
Zanimljiv je.

0:06:54.000,0:06:55.000
Kada bih vas pitao da navedete najveće religije svijeta,

0:06:55.000,0:06:56.000
što biste rekli?

0:06:56.000,0:06:59.000
Kršćanstvo, islam, budizam, judizam, što god.

0:06:59.000,0:07:01.000
Uvijek je jedan kontinent izostavljen,

0:07:01.000,0:07:03.000
pretpostavlja se da podsaharska Afrika

0:07:03.000,0:07:05.000
nije imala religijska vjerojvanja. Pa, naravno, da su imali

0:07:05.000,0:07:07.000
i voodoo je jednostavno destilacija

0:07:08.000,0:07:09.000
veoma dubokih religijskih ideja

0:07:09.000,0:07:12.000
koje su nastale tokom tragičnog robovlasničkog razdoblja u dijaspori.

0:07:12.000,0:07:14.000
Ali, ono što čini voodo tako zanimljivim

0:07:14.000,0:07:16.000
je to da je to aktivan odnos

0:07:16.000,0:07:17.000
između živućih i mrtvih.

0:07:17.000,0:07:18.000
Živi oživljavaju duhove.

0:07:18.000,0:07:21.000
Duhovi mogu biti prizvani iz Velike Vode,

0:07:21.000,0:07:23.000
odgovarajući na ritam plesa

0:07:23.000,0:07:25.000
oni trenutno zamijenjuju duše živih,

0:07:25.000,0:07:29.000
tako da u kratkom blistavom trenutku, sljedbenik postaje bog.

0:07:29.000,0:07:31.000
Zbog toga voodooisti vole reći:

0:07:31.000,0:07:34.000
"Vi bijeli ljudi idete u crkvu i pričate o Bogu.

0:07:34.000,0:07:36.000
Mi plešemo u hramu i postajemo Bog."

0:07:36.000,0:07:39.000
I zato što se opsjednuti, preuzeti od strane duha --

0:07:39.000,0:07:40.000
kako možete biti povrijeđeni?

0:07:40.000,0:07:43.000
Vidite ove zapanjujuće demonstracije:

0:07:43.000,0:07:45.000
voodoo sljedbenici u stanju transa

0:07:45.000,0:07:48.000
nose žar na svojim rukama bez posljedica,

0:07:48.000,0:07:51.000
to je nevjerojatna demonstracija sposobnosti uma

0:07:51.000,0:07:52.000
da utječe na tijelo koje to podnosi

0:07:52.000,0:07:55.000
kada doživi uzbuđenje ekstremnih granica.

0:07:56.000,0:07:58.000
E sad, od svih ljudi s kojima sam ikada bio,

0:07:58.000,0:08:00.000
najneobičniji su Kogi

0:08:00.000,0:08:03.000
sa Sierra Nevada planina Santa Marte na sjeveru Kolumbije.

0:08:03.000,0:08:06.000
Potomci drevne civilizacije Tairona

0:08:06.000,0:08:09.000
koji su nekada nastanjivali karipsko priobalje Kolumbije,

0:08:09.000,0:08:10.000
u jeku osvajačkih pohoda,

0:08:10.000,0:08:13.000
povukli su se na izolirane vulkanske masive

0:08:13.000,0:08:15.000
koji se uzdižu iznad karipskih priobalnih ravnica.

0:08:15.000,0:08:17.000
Na krvavom kontinentu,

0:08:17.000,0:08:20.000
jedino ove ljude nikada nisu pokorili Španjolci.

0:08:20.000,0:08:23.000
Do danas, njima upravljaju rituali svećenstva

0:08:23.000,0:08:25.000
ali obuka ovih svećenika je vrlo neobična.

0:08:26.000,0:08:28.000
Mlade sljedbenike razdvoje od njihovih porodica

0:08:28.000,0:08:30.000
u dobi od tri do četiri godine,

0:08:30.000,0:08:32.000
izoliraju ih u sjenoviti svijet tame

0:08:32.000,0:08:36.000
u kamenim kolibama u podnožju glečera na 18 godina:

0:08:36.000,0:08:37.000
dva devetogodišnja perioda

0:08:37.000,0:08:40.000
namjerno odabrana da imitiraju devet mjeseci trudnoće

0:08:40.000,0:08:42.000
koje prevedu u prirodnoj utrobi majke;

0:08:42.000,0:08:45.000
oni su tako metaforički u utrobi velike majke.

0:08:45.000,0:08:46.000
Za sve to vrijeme,

0:08:47.000,0:08:50.000
objašnjavaju im vrijednosni sustav njihovog društva,

0:08:50.000,0:08:52.000
vrijednosti koje podrazumijevaju da njihove molitve

0:08:52.000,0:08:55.000
i samo njihove molitve održavaju kozmičku,

0:08:55.000,0:08:57.000
mogli bismo reći ekološku, ravnotežu.

0:08:58.000,0:08:59.000
Na kraju ove nevjerojatne inicijacije,

0:08:59.000,0:09:01.000
jednog dana su iznenadno izvedeni van

0:09:01.000,0:09:04.000
i po prvi put u svojim životima, u dobi od 18 godina,

0:09:04.000,0:09:08.000
oni vide izlazak sunca. U tom kristalnom trenutku svijesti

0:09:08.000,0:09:11.000
o prvom zraku svjetlosti dok Sunce počinje obasipati padine

0:09:11.000,0:09:12.000
zapanjujuće lijepog pejzaža,

0:09:13.000,0:09:15.000
odjednom se sve što su ikada naučili u teoriji

0:09:15.000,0:09:18.000
potvrđuje u zadivljujućoj ljepoti. I svećenik zakorači unazad

0:09:18.000,0:09:20.000
i kaže, "Vidite li? Zaista je onako kao što sam vam rekao.

0:09:20.000,0:09:23.000
Tako je prekrasno. Na vama je da to štitite."

0:09:23.000,0:09:25.000
Oni sebe nazivaju "starijom braćom"

0:09:25.000,0:09:28.000
i kažu da smo mi, mlađa braća,

0:09:28.000,0:09:31.000
odgovorni za uništavanje svijeta.

0:09:32.000,0:09:34.000
E sad, ova razina intuicije postaje vrlo važna.

0:09:34.000,0:09:36.000
Kad god razmišljamo o domorodačkim narodima i predijelima,

0:09:36.000,0:09:38.000
mi se ili pozivamo na Rousseaua

0:09:38.000,0:09:41.000
i staru priču o "dobrom divljaku,"

0:09:41.000,0:09:43.000
što je rasistička ideja u svojoj suštini,

0:09:43.000,0:09:46.000
ili alternativno, pozivamo se na Thoreaua

0:09:46.000,0:09:48.000
i kažemo da su ti ljudi bliže Zemlji od nas.

0:09:48.000,0:09:50.000
Domoroci nisu ni sentimentalni,

0:09:50.000,0:09:52.000
niti podložni nostalgiji.

0:09:52.000,0:09:54.000
Nema dovoljno mjesta za nijedno

0:09:54.000,0:09:56.000
u malarijskim barama Asmata

0:09:56.000,0:09:59.000
ili u hladnim vjetrovima Tibeta, ali su oni, ipak,

0:09:59.000,0:10:03.000
kroz vrijeme i rituale, prenosili tradicionalne tajne Zemlje

0:10:03.000,0:10:06.000
koje nisu utemeljene na ideji o samo-svjesnoj bliskoj vezi s planetom,

0:10:06.000,0:10:08.000
već na mnogo suptilnijoj intuiciji:

0:10:08.000,0:10:11.000
ideja da Zemlja može postojati jedino

0:10:12.000,0:10:14.000
ako joj ljudska svijest udahne život.

0:10:14.000,0:10:16.000
E sad, što to znači?

0:10:16.000,0:10:18.000
To znači da će dijete s Anda

0:10:18.000,0:10:20.000
koje je odraslo u uvjerenju da je planina Apu duh

0:10:20.000,0:10:22.000
koji će odrediti njegovu ili njenu sudbinu

0:10:22.000,0:10:25.000
biti suštinski drugačije ljudsko biće

0:10:25.000,0:10:28.000
i imati drugačiji odnos prema tom izvoru

0:10:28.000,0:10:30.000
ili tom mjestu nego dijete iz Montane

0:10:30.000,0:10:33.000
odgojeno u uvjerenju da je planina gomila kamenja

0:10:33.000,0:10:34.000
spremna da bude minirana.

0:10:34.000,0:10:38.000
Nevažno, je li to prebivalište duha ili gomila rude.

0:10:38.000,0:10:41.000
Ono što je zanimljivo je metafora koja definira vezu

0:10:41.000,0:10:43.000
između pojedinca i prirode.

0:10:43.000,0:10:45.000
Ja sam odrastao u šumama Britanske Kolumbije

0:10:45.000,0:10:47.000
u uvjerenju da te šume postoje da budu sasječene.

0:10:47.000,0:10:49.000
To me je učinilo drugačijim ljudskim bićem

0:10:49.000,0:10:51.000
od mojih prijatelja među Kwagiulthima

0:10:51.000,0:10:53.000
koji vjeruju da su te šume prebivalište Huxwhukwa

0:10:53.000,0:10:54.000
i Vijugavog kljuna raja

0:10:54.000,0:10:57.000
i kanibalskih duša koje žive na sjevernom kraju svijeta,

0:10:57.000,0:11:01.000
duša s kojima moraju sudjelovati tokom njihovog Hamatsa obreda.

0:11:01.000,0:11:03.000
E sad, ako počnete razmatrati ideju

0:11:03.000,0:11:05.000
da bi ove kulture mogle stvoriti drugačiju realnost,

0:11:05.000,0:11:06.000
počeli biste shvaćati

0:11:06.000,0:11:11.000
neke od njihovih izvanrednih otkrića. Uzmite za primjer ovu biljku.

0:11:11.000,0:11:13.000
To je fotografija koju sam uslikao na sjeverozapadnom Amazonu prošlog travnja.

0:11:13.000,0:11:16.000
Ovo je ayahuasca, za koju su mnogi od vas čuli,

0:11:16.000,0:11:19.000
jedna od najsnažnijih psihoaktivnih smjesa

0:11:19.000,0:11:21.000
u repertoaru šamana.

0:11:21.000,0:11:23.000
Ono što ayahuascu čini izuzetnom

0:11:23.000,0:11:27.000
nije čisti farmaloški potencijal ove smjese,

0:11:27.000,0:11:31.000
već kako se sintetizira. Napravljena je od dva različita izvora:

0:11:31.000,0:11:33.000
s jedne strane, ova drvena lijana

0:11:33.000,0:11:35.000
koja u sebi ima čitav niz beta-karbolina,

0:11:35.000,0:11:38.000
harmina, harmalina, blagih halucinogena --

0:11:38.000,0:11:40.000
uzmete li samo ovu biljku

0:11:40.000,0:11:42.000
osjetili biste kao da plavi magloviti dim

0:11:42.000,0:11:44.000
struji kroz vašu svijest --

0:11:44.000,0:11:47.000
ali je pomiješana s lišćem grmlja iz porodice kave

0:11:47.000,0:11:49.000
nazvan Psychotria viridis.

0:11:49.000,0:11:52.000
Ova biljka u sebi sadrži neke vrlo moćne triptamine,

0:11:52.000,0:11:56.000
jako slične serotoninu, dimetiltriptaminu,

0:11:56.000,0:11:57.000
5-metoksidimetiltriptaminu.

0:11:57.000,0:11:59.000
Ako ste ikada vidjeli Yanomame

0:11:59.000,0:12:01.000
kako ušrmakavaju poprašeni duhan,

0:12:01.000,0:12:04.000
ta supstanca koju prave od različitih vrsta biljaka također

0:12:04.000,0:12:08.000
sadrži metodimetriltriptamin.

0:12:08.000,0:12:10.000
Kada ušmrkavate taj prah

0:12:10.000,0:12:14.000
to je kao da ste upucani iz puške

0:12:14.000,0:12:21.000
zajedno s baroknim slikama i pri tom slijećete na more električne struje. (Smijeh)

0:12:21.000,0:12:23.000
To ne stvara izvrtanje stvarnosti;

0:12:23.000,0:12:24.000
to stvara ukidanje stvarnosti.

0:12:24.000,0:12:27.000
Ustvari, znao sam raspravljati sa svojim profesorom, Richardom Evanom Shultesom --

0:12:27.000,0:12:29.000
čovjekom koji je izazvao psihodeličnu eru

0:12:29.000,0:12:31.000
sa svojim otkrićem magičnih gljiva

0:12:31.000,0:12:33.000
u Meksiku u 1930-im --

0:12:33.000,0:12:35.000
Tvrdio sam da se ovi triptamini ne mogu klasificirati

0:12:35.000,0:12:38.000
u red halucinogena zato što u vrijeme kad ste pod efektima

0:12:38.000,0:12:42.000
nema nikog kod kuće tko bi doživio tu halucinaciju. (Smijeh)

0:12:42.000,0:12:45.000
Ali stvar s triptaminima je da se oni ne mogu uzimati oralno

0:12:45.000,0:12:47.000
zato što ih razgrađuju enzimi

0:12:47.000,0:12:50.000
koji su prirodni sastojak crijeva ljudi, to su monoaminske oksidaze.

0:12:50.000,0:12:53.000
Mogu se uzimati oralno samo ako se uzmu zajedno

0:12:53.000,0:12:56.000
s nekim drugim kemikalijama koje mijenjaju MAO.

0:12:56.000,0:12:57.000
Zadivljujuće je

0:12:57.000,0:13:01.000
da su beta-karboini sastojci lijana

0:13:01.000,0:13:04.000
zapravo MAO inhibitori upravo one vrste

0:13:05.000,0:13:08.000
koja aktivira triptamine. Onda se zapitate.

0:13:08.000,0:13:12.000
Kako su u flori od 80.000 vrsta vaskularnih biljaka

0:13:12.000,0:13:16.000
ovi ljudi pronašli ove dvije morfološki različite biljke koje,

0:13:16.000,0:13:17.000
kada se kombiniraju na ovaj način,

0:13:17.000,0:13:19.000
stvaraju vrstu biokemijske smjese

0:13:19.000,0:13:21.000
koja je više od jednostavnog skupa njenih dijelova?

0:13:21.000,0:13:24.000
U redu, mi koristimo poznati eufemizam "pokušaja i pogreške"

0:13:24.000,0:13:25.000
koji se ispostavio kao beznačajan.

0:13:26.000,0:13:29.000
Ali ako pitate Indijance, oni će reći: "Biljke pričaju s nama."

0:13:29.000,0:13:30.000
Pa, što to znači?

0:13:30.000,0:13:34.000
Ovo pleme, Kofan, ima 17 vrsta ayahuasca,

0:13:34.000,0:13:37.000
i sve ih razlikuju čak na velikim udaljenostima u šumi,

0:13:38.000,0:13:42.000
a mi ih prepoznajemo kao jednu istu vrstu.

0:13:42.000,0:13:44.000
I onda ih pitate kako su uspijeli uspostaviti njihovu taksonomiju

0:13:44.000,0:13:47.000
oni kažu, "Mislio sam da ti znaš nešto o biljkama.

0:13:47.000,0:13:49.000
Mislim, zar baš ništa ne znaš?" A ja odgovorim, "Ne."

0:13:49.000,0:13:52.000
Pa, ispostavilo se da je potrebno da uzmeš svaku od 17 vrsta

0:13:52.000,0:13:55.000
u noći punog mjeseca, i one ti pjevaju u drugačijem tonalitetu.

0:13:55.000,0:13:57.000
To ti neće donijeti doktorat na Harvardu,

0:13:57.000,0:14:01.000
ali svakako je zanimljivije od brojanja prašnika. (Smijeh)

0:14:01.000,0:14:02.000
Sad --

0:14:02.000,0:14:05.000
(Pljesak) --

0:14:05.000,0:14:07.000
problem -- problem je što iako neki od nas

0:14:07.000,0:14:09.000
suosjećaju s nevoljama domorodaca

0:14:09.000,0:14:10.000
shvaćaju ih kao neobične i raznolike

0:14:10.000,0:14:12.000
ali nekako povučene na margine povijesti

0:14:12.000,0:14:15.000
kao stvarnog svijeta, a naš svijet, ide dalje.

0:14:15.000,0:14:17.000
Istina je, pak, da će 20. stoljeće, za 300 godina,

0:14:17.000,0:14:20.000
biti zapamćeno, ne po ratovima

0:14:20.000,0:14:21.000
ili tehnološkim inovacijama,

0:14:21.000,0:14:23.000
već kao razdoblje u kojem smo stajali

0:14:24.000,0:14:26.000
i aktivno podržavali ili pasivno prihvatili

0:14:26.000,0:14:29.000
masivno uništenje i biološke, i kulturološke raznolikosti

0:14:29.000,0:14:32.000
na planetu. E pa problem se neće promijeniti.

0:14:32.000,0:14:34.000
Sve kulture su kroz vrijeme

0:14:34.000,0:14:37.000
stalno bile angažirane u plesu

0:14:37.000,0:14:38.000
s novim mogućnostima života.

0:14:39.000,0:14:41.000
Problem nije tehnologija sama po sebi.

0:14:42.000,0:14:44.000
Sioux indijanci nisu prestali biti Sioux

0:14:44.000,0:14:45.000
kad su prestali koristiti luk i strijelu

0:14:45.000,0:14:47.000
ništa više nego što su Amerikanci prestali biti Amerikanci

0:14:47.000,0:14:49.000
kada su prestali koristiti konja i kočije.

0:14:49.000,0:14:50.000
Nije ni promjena, ni tehnologija to

0:14:50.000,0:14:54.000
što ugrožava integritet etnosfere. Nego moć,

0:14:54.000,0:14:56.000
okrutno lice dominacije.

0:14:56.000,0:14:58.000
Gdje god pogledate po svijetu,

0:14:58.000,0:15:01.000
otkrit ćete da sudbina ovih kultura nije osuđena na nestanak,

0:15:01.000,0:15:03.000
to su ljudi koji vode dinamičan život

0:15:03.000,0:15:06.000
ljudi čije je postojanje ugroženo poznatim silama

0:15:06.000,0:15:08.000
koje su izvan njihove moći prilagođavanja:

0:15:08.000,0:15:10.000
bilo da je u pitanju uništenje šuma

0:15:11.000,0:15:13.000
u zemlji Penana --

0:15:13.000,0:15:16.000
nomadski narod s jugoistoka Afrike, iz Sarawaka --

0:15:16.000,0:15:20.000
ljudi koji su slobodno živjeli u šumama do prije jedne generacije,

0:15:20.000,0:15:23.000
a sada su u potpunosti svedeni na ropstvo i prostituciju

0:15:23.000,0:15:25.000
na obalama rijeka,

0:15:25.000,0:15:29.000
gdje možete videti da je i sama rijeka zagađena muljem

0:15:29.000,0:15:31.000
koji izgleda kao da odnosi pola Bornea

0:15:31.000,0:15:32.000
do Južnog kineskog mora,

0:15:32.000,0:15:34.000
gdje japanski teretni brodovi čekaju sa svjetlima uprtima

0:15:34.000,0:15:38.000
u horizont da napune svoje nosače sirovim stablima iščupanim iz šume --

0:15:38.000,0:15:39.000
ili, u slučaju Yanomama,

0:15:39.000,0:15:41.000
to su bolesti koje su se pojavile,

0:15:41.000,0:15:43.000
u periodu zlatne groznice.

0:15:43.000,0:15:45.000
Ili ako odemo do planina Tibeta,

0:15:45.000,0:15:47.000
gdje mnogo istražujem u posljednje vrijeme,

0:15:48.000,0:15:51.000
vidjet ćete kako je u pitanju surovo lice političke dominacije.

0:15:51.000,0:15:53.000
Znate, genocid, fizičko istrebljenje ljudi

0:15:53.000,0:15:55.000
je globalno osuđeno, ali etnocid,

0:15:56.000,0:15:59.000
uništavanje načina na koji ljudi žive, ne samo da nije osuđeno,

0:15:59.000,0:16:02.000
već globalno, na mnogim dijelovima, slavljeno

0:16:02.000,0:16:04.000
kao dio razvojne strategije.

0:16:04.000,0:16:07.000
I ne možete razumjeti bol Tibeta

0:16:07.000,0:16:09.000
sve dok ne prođete kroz taj predio na najnižim razinama.

0:16:09.000,0:16:13.000
Jednom sam putovao 6.000 milja od Chengdua u zapadnoj Kini

0:16:13.000,0:16:16.000
zemljanim putem kroz jugoistočni Tibet do Lhase

0:16:16.000,0:16:20.000
s mladim kolegom, i tek kad sam došao do Lhase

0:16:20.000,0:16:23.000
razumio sam lice koje se krije iza statistika

0:16:23.000,0:16:24.000
o kojima slušate.

0:16:24.000,0:16:28.000
6.000 svetih spomenika pretvoreno u prah i pepeo,

0:16:28.000,0:16:31.000
1,2 milijuna koje su ubili regruti

0:16:31.000,0:16:32.000
u periodu Kulturne revolucije.

0:16:33.000,0:16:35.000
Otac ovog mladog čovjeka je bio dodijeljen Panchen Lami.

0:16:35.000,0:16:37.000
To znači da je bio odmah ubijen

0:16:37.000,0:16:39.000
u vrijeme kineske invazije.

0:16:39.000,0:16:41.000
Njegov ujak je pobjegao sa Njegovom Svetošću u Dijasporu

0:16:41.000,0:16:44.000
koja je odvela narod u Nepal.

0:16:44.000,0:16:46.000
Njegova majka je bila zatvorena,

0:16:46.000,0:16:48.000
a njen zločin je bio njeno bogatstvo.

0:16:49.000,0:16:51.000
On je bio prokrijumčaren u zatvor u dobi od dvije godine

0:16:51.000,0:16:53.000
gdje je bio skriven u njenim haljinama

0:16:53.000,0:16:55.000
jer nije mogla podnijeti da bude odvojena od njega.

0:16:55.000,0:16:57.000
Sestra koja je učinila to hrabro djelo

0:16:57.000,0:16:58.000
je odvedena u obrazovni kamp.

0:16:58.000,0:17:00.000
Jednog dana je nenamjerno stala na traku na ruci

0:17:01.000,0:17:03.000
Maoa, i zbog tog prestupa,

0:17:03.000,0:17:06.000
osuđena je na sedam godina teškog rada.

0:17:06.000,0:17:09.000
Bol Tibeta bilo bi nemoguće podnijeti,

0:17:09.000,0:17:12.000
ali pravednički duh ovih ljudi je nešto što treba vidjeti.

0:17:13.000,0:17:16.000
I na kraju, zaista se sve svede na izbor:

0:17:16.000,0:17:19.000
želimo li živjeti u monokromatskom svijetu monotonije

0:17:19.000,0:17:22.000
ili želimo prigrliti polikromatski svijet različitosti?

0:17:22.000,0:17:25.000
Margaret Mead, čuvena antropologinja, rekla je, prije no što je umrla,

0:17:25.000,0:17:28.000
da je njen najveći strah da ćemo kretajući se prema

0:17:28.000,0:17:30.000
ovom apatičnom bezobličnom generičkom svjetonazoru

0:17:30.000,0:17:35.000
ne samo vidjeti kako se čitav spektar ljudske mašte

0:17:35.000,0:17:39.000
svodi na jednoličan način mišljenja,

0:17:39.000,0:17:40.000
već da ćemo se jednog dana probuditi iz sna

0:17:40.000,0:17:43.000
i zaboraviti da su nekada postojale druge mogućnosti.

0:17:44.000,0:17:47.000
Potrebno je s poštovanjem se sjetiti da je naša vrsta ovdje, možda,

0:17:47.000,0:17:49.000
oko 150.000 godina.

0:17:49.000,0:17:52.000
Neolitička revolucija koja nam je donijela agrikulturu,

0:17:52.000,0:17:54.000
tada smo pali pod utjecaj kulta sjemena;

0:17:54.000,0:17:56.000
tada je poezija šamana zamijenjena

0:17:56.000,0:17:57.000
prozom svećenstva;

0:17:57.000,0:18:00.000
tada smo stvorili hijerarhiju specijaliziranih višaka --

0:18:00.000,0:18:02.000
se dogodila tek prije 10.000 godina.

0:18:02.000,0:18:04.000
Moderni industrijski svijet kakvog znamo

0:18:04.000,0:18:06.000
star je jedva 300 godina.

0:18:06.000,0:18:08.000
Ta površna povijest mi ne nagoviještava

0:18:08.000,0:18:11.000
kako imamo sve odgovore na sve izazove

0:18:11.000,0:18:13.000
koji će nas snaći u nadolazećem tisućljeću.

0:18:13.000,0:18:15.000
Kad je bezbroj ovih kultura na svijetu

0:18:15.000,0:18:18.000
upitano šta znači biti ljudsko biće,

0:18:18.000,0:18:20.000
odgovorili su s 10.000 različitih glasova.

0:18:20.000,0:18:26.000
U toj pjesmi ćemo svi ponovno otkriti mogućnost

0:18:26.000,0:18:29.000
da budemo to što jesmo: potpuno svjesna vrsta,

0:18:29.000,0:18:32.000
potpuno svjesna da svi ljudi i svi vrtovi pronalaze svoj

0:18:32.000,0:18:38.000
način da cvjetaju. Postoje sjajni trenuci optimizma.

0:18:38.000,0:18:41.000
Ovo je fotografija koju sam uslikao na sjevernom vrhu otoka Baffin

0:18:41.000,0:18:43.000
kada sam išao u lov narvala s nekim Inuitima,

0:18:44.000,0:18:47.000
i ovaj čovek, Olayuk, mi je ispričao predivnu priču svog djeda.

0:18:48.000,0:18:50.000
Kanadska vlada nije oduvijek bila draga

0:18:50.000,0:18:52.000
prema Inuitima, i tijekom 1950-ih

0:18:52.000,0:18:55.000
kako bismo uspostavili naš suverenitet, prisilili smo ih na seljenje.

0:18:55.000,0:18:59.000
Djed ovog starog čovjeka odbio je ići.

0:18:59.000,0:19:03.000
Porodica, zabrinuta za njegov život, oduzela mu je svo oružje,

0:19:03.000,0:19:04.000
sav njegov alat.

0:19:05.000,0:19:07.000
Sad, trebate razumjeti da se Inuiti ne boje hladnoće;

0:19:07.000,0:19:08.000
oni je iskorištavaju.

0:19:08.000,0:19:11.000
Klizači na njihovim sanjkama su prvotno bili napravljeni od ribe

0:19:11.000,0:19:12.000
zamotane u jelenju kožu.

0:19:12.000,0:19:17.000
Dakle, djed ovog čovjeka nije bio zastrašen arktičkom noći

0:19:17.000,0:19:19.000
niti mećavom koja je puhala.

0:19:19.000,0:19:22.000
On se jednostavno izvukao van, svukao hlače od tuljanovog krzna

0:19:23.000,0:19:26.000
i pokakao u svoju ruku. I dok se fekalija smrzavala,

0:19:26.000,0:19:29.000
on ju je oblikovao u oštricu.

0:19:29.000,0:19:31.000
Zatim je pljunuo na kraj ovog fekalijskog noža

0:19:31.000,0:19:34.000
i kada se napokon zaledio, ubio je psa s njim.

0:19:34.000,0:19:37.000
Ogulio je kožu s psa i improvizovao opremu,

0:19:37.000,0:19:40.000
uzeo je rebra psa i improvizovao klizače na sanjkama,

0:19:41.000,0:19:42.000
upregao je drugog psa,

0:19:42.000,0:19:46.000
i nestao preko ledenih santi, s fekalijskim nožem za pojasom.

0:19:46.000,0:19:50.000
Kako ni od čega napraviti nešto. (Smijeh)

0:19:50.000,0:19:51.000
Ovo je, na mnogo načina --

0:19:51.000,0:19:53.000
(Pljesak) --

0:19:53.000,0:19:55.000
simbol izdržljivosti Inuita

0:19:55.000,0:19:58.000
i svih domorodaca širom svijeta.

0:19:58.000,0:20:00.000
Kanadska vlada je u travnju 1999.

0:20:00.000,0:20:03.000
dala Inuitima potpunu kontrolu

0:20:03.000,0:20:06.000
nad zemljom površine koja je veća od Kalifornije i Teksasa zajedno.

0:20:06.000,0:20:08.000
To je naša nova domovina. Nazvana Nunavut.

0:20:09.000,0:20:12.000
To je nezavisni teritorij. Oni kontroliraju sve mineralne izvore.

0:20:12.000,0:20:14.000
Ovo je zadivljujući primjer kako država

0:20:14.000,0:20:18.000
može riješiti problem vraćanja imovine svom narodu.

0:20:19.000,0:20:22.000
I konačno, na kraju, mislim da je poprilično očito

0:20:22.000,0:20:23.000
makar svima nama koji smo putovali

0:20:23.000,0:20:25.000
u ove udaljene dijelove naše planete,

0:20:27.000,0:20:28.000
da shvatimo da oni uopće nisu udaljeni.

0:20:28.000,0:20:30.000
Oni su nečije domovine.

0:20:30.000,0:20:32.000
Predstavljaju ogranke ljudske mašte

0:20:32.000,0:20:36.000
koja seže do početka vremena.I za sve nas,

0:20:36.000,0:20:39.000
snovi ove djece, kao snovi naše djece,

0:20:39.000,0:20:42.000
postaju dijelovi ogoljene geografije nade.

0:20:42.000,0:20:46.000
Dakle, ono što mi pokušavamo u National Geographicu, konačno,

0:20:46.000,0:20:50.000
pa, mi mislimo da političari nikada neće ništa postići.

0:20:50.000,0:20:51.000
Mislimo da polemike --

0:20:51.000,0:20:53.000
(Pljesak) --

0:20:53.000,0:20:55.000
mislimo da polemike nisu uvjerljive,

0:20:55.000,0:20:58.000
ali mislimo da pričanje priča može promijeniti svijet,

0:20:58.000,0:21:01.000
a mi smo vjerojatno najbolja institucija za pričanje priča

0:21:01.000,0:21:04.000
na svijetu. Bilježimo 35 milijuna ulazaka na našu web stranicu svakog mjeseca.

0:21:04.000,0:21:07.000
156 zemalja prenosi naš televizijski kanal.

0:21:08.000,0:21:10.000
Naše časopise čitaju milijuni.

0:21:10.000,0:21:13.000
A mi idemo na brojna putovanja

0:21:13.000,0:21:15.000
u etnosferu i tako odvodimo našu publiku

0:21:15.000,0:21:17.000
na mjesta takvih kulturnih čuda

0:21:18.000,0:21:20.000
da si ne mogu pomoći nego ostanu bez daha

0:21:20.000,0:21:22.000
od onog što su vidjeli, i nadamo se, na taj način,

0:21:22.000,0:21:25.000
da postepeno prihvate, jedan po jedan,

0:21:25.000,0:21:27.000
samu suštinu antropologije:

0:21:27.000,0:21:31.000
da ovaj svijet zaslužuje postojati na različite načine,

0:21:31.000,0:21:32.000
da možemo način da živimo

0:21:32.000,0:21:35.000
u istinskom multikulturalnom, pluralističkom svijetu

0:21:35.000,0:21:37.000
gdje se sva mudrost svih ljudi

0:21:37.000,0:21:40.000
može pridonijeti našem kolektivnom blagostanju.

0:21:40.000,0:21:41.000
Hvala vam puno.

0:21:41.000,0:21:43.000
(Pljesak)