WEBVTT

00:00:01.080 --> 00:00:03.840
Uzay, ulaşabileceğimiz son nokta.

NOTE Paragraph

00:00:05.880 --> 00:00:09.336
Bunu ilk duyduğumda 6 yaşındaydım

00:00:09.360 --> 00:00:11.616
ve tamamen etkilenmiştim.

00:00:11.640 --> 00:00:14.016
Yabancı dünyaları keşfetmek istiyordum.

00:00:14.040 --> 00:00:15.536
Yeni bir hayatın peşindeydim.

00:00:15.560 --> 00:00:18.750
Evrenin bize sunduğu her şeyi 
görmek istiyordum.

00:00:19.630 --> 00:00:23.536
İşte bu hayaller, bu kelimeler 
beni bir yolculuğa sürükledi.

00:00:23.560 --> 00:00:24.620
Bir keşif yolculuğu,

00:00:24.620 --> 00:00:27.386
okul yılları, üniversite yılları,
hatta doktora yaparken

00:00:27.386 --> 00:00:30.680
ve en sonunda profesyonel bir astronom
olduğumda dahi süren bir yolculuk.

00:00:31.920 --> 00:00:34.936
İki harika şeyin farkına vardım,

00:00:34.960 --> 00:00:36.580
birisi biraz talihsiz bir şekilde

00:00:36.580 --> 00:00:38.576
doktora yaptığım döneme denk geldi.

00:00:38.600 --> 00:00:41.016
Şu gerçeğin farkına vardım:

00:00:41.040 --> 00:00:44.490
Yakın gelecekte bir uzay gemisi kullanmam 
pek mümkün değildi.

00:00:45.340 --> 00:00:50.056
Ancak, bunun yanında evrenin tuhaf, 
muhteşem ve engin olduğunu da fark ettim.

NOTE Paragraph

00:00:50.080 --> 00:00:52.880
Bir uzay gemisiyle
keşfedilemeyecek kadar uçsuz bucaksızdı.

00:00:53.720 --> 00:00:57.080
Ben de ilgimi astronomiye,
teleskop kullanmaya yönelttim.

NOTE Paragraph

00:00:57.750 --> 00:01:01.060
Şimdi size gece çekilmiş 
bir gökyüzü görüntüsü göstermek istiyorum.

00:01:01.060 --> 00:01:03.710
Bunu dünyanın herhangi bir yerinden
görebilirsiniz.

00:01:03.710 --> 00:01:07.050
Bütün bu yıldızlar galaksimiz
Samanyolu'nun bir parçası.

00:01:07.500 --> 00:01:10.256
Eğer gökyüzünün daha karanlık 
bir bölgesine giderseniz

00:01:10.280 --> 00:01:12.816
güzel karanlık bir bölgede,
belki bir çöldeyken,

00:01:12.840 --> 00:01:15.256
etrafınıza yayılmış yüz binlerce yıldızı,

00:01:15.280 --> 00:01:18.240
Samanyolu'nun merkezini görebilirsiniz.

00:01:18.840 --> 00:01:20.416
Bu harika bir görüntüdür.

00:01:20.440 --> 00:01:21.776
Renklidir.

00:01:21.800 --> 00:01:25.416
Ve tekrar söylüyorum, bu sadece
evrenin küçük bir köşesi.

00:01:25.440 --> 00:01:28.736
Tuhaf, karanlık bir tozun üstünde
yayıldığını görebilirsiniz.

00:01:28.760 --> 00:01:30.736
Bu toz, yıldızların ışığını gizleyen

00:01:30.760 --> 00:01:33.306
bölgesel bir toz.

00:01:33.350 --> 00:01:35.016
Ama biz iyi bir iş yapabiliyoruz.

00:01:35.040 --> 00:01:38.496
Sadece gözlerimizle, evrenin 
küçük bir bölgesini keşfedebiliyoruz.

00:01:38.520 --> 00:01:39.856
Daha iyi yapma imkanımız var

00:01:39.880 --> 00:01:43.640
Hubble Uzay Teleskobu gibi
muhteşem teleskoplar kullanabilirsiniz.

00:01:44.200 --> 00:01:46.376
Astronomlar bu resmi bir araya getirdi.

00:01:46.400 --> 00:01:48.010
Buna Hubble Derin Alanı deniyor.

00:01:48.010 --> 00:01:51.970
Astronomlar, sadece küçücük bir bölgeyi
gözlemlemek için yüzlerce saat çalıştılar.

00:01:51.970 --> 00:01:55.370
Somutlaştırmak gerekirse, kolunuza 
oranla baş parmağınızın büyüklüğü.

00:01:55.520 --> 00:01:56.776
Ve bu görüntüde,

00:01:56.800 --> 00:01:58.260
binlerce galaksi görüyorsunuz.

00:01:58.260 --> 00:02:01.236
Biliyoruz ki, evrenin geri kalanında

00:02:01.236 --> 00:02:03.506
bazıları bizimkine benzer

00:02:03.506 --> 00:02:06.170
bazıları farklı olmak üzere
milyonlarca galaksi olmalı.

00:02:06.170 --> 00:02:09.130
Şimdi düşünüyorsunuz ki,
bu yolculuğa devam edebilirim.

00:02:09.130 --> 00:02:11.416
Kolay bir iş. Güçlü bir teleskop kullanıp

00:02:11.440 --> 00:02:13.240
gökyüzüne bakabilirim, sorun yok.

00:02:13.960 --> 00:02:17.976
Eğer sadece bunu yaparsak,
bir şeyler eksik kalır.

00:02:18.000 --> 00:02:20.736
Şuana kadar konuştuklarımız,

00:02:20.760 --> 00:02:24.656
sadece görünür spekturumda, 
gözümüzle görebildiğimiz kadarı.

00:02:24.680 --> 00:02:26.096
Evrenin bize sunduğu

00:02:26.120 --> 00:02:29.480
ufacık bir kısım.

00:02:30.160 --> 00:02:34.896
Görünür ışık kullanımıyla ilgili 
iki önemli problem var.

00:02:34.920 --> 00:02:37.656
Farklı türden ışık yayan

00:02:37.680 --> 00:02:40.290
kısımları göremiyor olmak dışında

00:02:40.290 --> 00:02:42.296
iki tane daha sorun teşkil eden konu var.

NOTE Paragraph

00:02:42.320 --> 00:02:45.696
Birincisi az önce bahsettiğim
toz ile ilgili.

00:02:45.720 --> 00:02:48.656
Toz bulutları 
bize gelen görünür ışığı engelliyor.

00:02:48.680 --> 00:02:53.376
Bu yüzden uzayın derinliklerine baktıkça
daha az ışık görüyoruz.

00:02:53.400 --> 00:02:54.960
Toz bize ulaşmasını durduruyor.

00:02:55.520 --> 00:02:58.936
Fakat evreni keşfederken
görünür ışık kullanmanın

00:02:58.960 --> 00:03:00.920
çok tuhaf bir sorunu daha var.

NOTE Paragraph

00:03:01.640 --> 00:03:03.896
Şimdi bir dakika ara verelim.

00:03:03.920 --> 00:03:06.600
İşlek bir caddenin köşesinde
durduğunuzu farz edin.

00:03:07.080 --> 00:03:08.576
Arabalar geçiyor.

00:03:08.600 --> 00:03:10.000
Bir ambulans geliyor.

00:03:10.840 --> 00:03:12.216
Tiz bir sireni var.

NOTE Paragraph

00:03:12.240 --> 00:03:15.976
(Siren sesini taklit ediyor)

NOTE Paragraph

00:03:16.000 --> 00:03:18.336
Ambulans hareket ettikçe 


00:03:18.360 --> 00:03:20.440
sesin şiddeti de değişiyor.

00:03:20.960 --> 00:03:24.840
Şoför sizle dalga geçmek için
sesi azaltıp yükseltmiyor.

00:03:26.040 --> 00:03:28.616
İşte bu algınızın bir ürünü.

00:03:28.640 --> 00:03:31.376
Ambulans yaklaştıkça

00:03:31.400 --> 00:03:32.616
ses dalgaları sıkışıyor

00:03:32.640 --> 00:03:34.576
ve tizliği artıyor.

00:03:34.600 --> 00:03:37.376
Ambulans uzaklaştığında ise
dalgalar geriliyor

00:03:37.400 --> 00:03:39.456
ve tizliği azalıyor.

00:03:39.480 --> 00:03:41.480
Aynı olay ışıkta da oluyor.

00:03:42.040 --> 00:03:44.416
Bize doğru gelen cisimlerin

00:03:44.440 --> 00:03:47.616
ışık dalgaları sıkışıyor 
ve daha mavi bir hâl alıyor.

00:03:47.640 --> 00:03:49.856
Uzaklaşan cisimlerin ışık dalgaları

00:03:49.880 --> 00:03:52.536
ise genişliyor ve daha kırmızı görünüyor.

00:03:52.560 --> 00:03:55.860
Bu etkiye maviye kayma 
ve kırmızıya kayma diyoruz.

NOTE Paragraph

00:03:56.530 --> 00:03:59.376
Evrenimiz genişlediğine göre,

00:03:59.400 --> 00:04:03.576
her şey birbirinden uzaklaşıyor

00:04:03.600 --> 00:04:06.590
ve bu da her şeyin kırmızı
göründüğü anlamına geliyor.

00:04:07.040 --> 00:04:10.776
İşin garip yanı
evrenin derinliklerine indikçe

00:04:10.800 --> 00:04:14.690
daha uzak cisimlerin, daha hızlı bir 
şekilde ileri gittiğini görüyoruz.

00:04:14.690 --> 00:04:16.839
Ve daha kırmızı göründüklerini
gözlemliyoruz.

00:04:17.560 --> 00:04:20.495
Hubble Derin Alanı'na dönersek

00:04:20.519 --> 00:04:22.640
sadece Hubble'ı kullanarak

00:04:22.640 --> 00:04:24.776
evrenin derinliklerini bakmaya
devam edersek

00:04:24.800 --> 00:04:27.496
belli bir mesafe uzaklaştığımızda

00:04:27.520 --> 00:04:29.120
her şey kırmızı olacak,

00:04:29.920 --> 00:04:31.896
bu da bize bir problemi işaret ediyor.

00:04:31.920 --> 00:04:33.976
Çok uzaklara gittikçe

00:04:34.000 --> 00:04:36.976
zamanla her şey kızılötesine doğru kayar

00:04:37.000 --> 00:04:39.000
ve artık hiçbir şey göremez hâle geliriz.

NOTE Paragraph

00:04:39.680 --> 00:04:41.376
Bu sorunun bir çözümü olmalı.

00:04:41.400 --> 00:04:43.216
Yoksa yolculuğumda kısıtlanmış olurum.

00:04:43.240 --> 00:04:45.136
Ben bütün evreni keşfetmek istemiştim,

00:04:45.160 --> 00:04:49.080
kızıla kayma olayı başlamadan önce
görebildiğim kadarını değil.

00:04:50.160 --> 00:04:51.416
Radyo astronomi adında

00:04:51.440 --> 00:04:52.816
bir teknik var.

00:04:52.840 --> 00:04:55.176
Astronomlar bu tekniği 
on yıllardır kullanıyor.

00:04:55.200 --> 00:04:56.496
Harika bir yöntem.

00:04:56.520 --> 00:05:00.006
Bu, Parkes Radyo Gözlemevi.
Etkileyici ismiyle "Çanak".

00:05:00.040 --> 00:05:01.816
Filmi izlemiş olabilirsiniz.

00:05:01.840 --> 00:05:03.416
Ve radyo gerçekten çok iyi.

00:05:03.440 --> 00:05:05.976
Daha derinlere inmemizi sağlıyor.

00:05:06.000 --> 00:05:08.696
Toz onun için bir engel değil,

00:05:08.720 --> 00:05:10.976
böylece evrendeki
her şeyi görebiliyorsunuz

00:05:11.000 --> 00:05:12.856
ve kızıla kayma da o kadar sorun değil

00:05:12.880 --> 00:05:16.080
çünkü daha geniş alanı görebilen
algılayıcılar kurabiliyoruz.

NOTE Paragraph

00:05:16.600 --> 00:05:20.536
Peki Samanyolu'nun merkezine 
doğrulttuğumuz zaman Parkes ne görür?

00:05:20.560 --> 00:05:22.520
Muhteşem bir şey görüyor olmalı değil mi?

00:05:23.160 --> 00:05:26.056
Yani, ilginç bir şey görüyoruz.

00:05:26.080 --> 00:05:27.736
Bütün tozlar gitmiş.

00:05:27.760 --> 00:05:31.200
Dediğim gibi, radyo, tozu
görmezden geliyor yani sorun yok.

00:05:31.840 --> 00:05:33.736
Ama görüntü oldukça farklı.

00:05:33.760 --> 00:05:37.576
Gördüğünüz gibi 
Samanyolu'nun merkezi çok parlak

00:05:37.600 --> 00:05:39.280
fakat bu yıldız ışığı değil.

00:05:39.960 --> 00:05:43.096
Sinkrotron radyasyonu 
adını verdiğimiz bir ışık var

00:05:43.120 --> 00:05:47.720
ve bu ışık elektronların kozmik manyetik 
alanın etrafında dönmesiyle oluşur.

00:05:48.280 --> 00:05:51.376
Ve bu parlayan düzlem oluşur.

00:05:51.400 --> 00:05:54.696
Ayrıca bu çizgiden değişik fışkırmalar

00:05:54.720 --> 00:05:57.216
ve gözlerimizle görebileceğimiz 


00:05:57.240 --> 00:06:00.050
bir çizginin parçası olmayan 
nesneler de görebiliriz.

00:06:00.520 --> 00:06:02.656
Ama bu resmi yorumlamak
gerçekten zor,

00:06:02.680 --> 00:06:05.456
çünkü görebildiğiniz üzere
çok düşük çözünürlükte.

00:06:05.480 --> 00:06:07.656
Radyo dalgalarının dalgaboyları çok uzun,

00:06:07.680 --> 00:06:09.976
bu da çözünürlüğü düşürüyor.

00:06:10.000 --> 00:06:12.056
Ve ayrıca görüntü siyah beyaz,

00:06:12.080 --> 00:06:15.840
o yüzden buradaki şeylerin renklerini
de bilemiyoruz.

NOTE Paragraph

00:06:16.640 --> 00:06:18.000
Bugüne geri dönelim.

00:06:18.000 --> 00:06:19.526
Bu sorunların üstesinden gelen

00:06:19.526 --> 00:06:22.136
teleskoplar yapabiliyoruz.

00:06:22.160 --> 00:06:25.496
Karşınızda Murchison Radyo Gözlemevi'nin
bir görüntüsü,

00:06:25.520 --> 00:06:28.296
radyo teleskopları inşa etmek için
mükemmel bir yer.

00:06:28.320 --> 00:06:30.616
Düz, kuru

00:06:30.640 --> 00:06:33.616
ve en önemlisi, radyo dalgaları yok:

00:06:33.640 --> 00:06:36.736
telefon yok, wi-fi yok, hiçbir şey yok,

00:06:36.760 --> 00:06:39.256
çok, çok radyosuz

00:06:39.280 --> 00:06:42.000
ve bu yüzden de radyo teleskobu
koymak için mükemmel.

00:06:42.880 --> 00:06:45.736
Birkaç yıldır üzerinde çalıştığım 
teleskobun adı

00:06:45.760 --> 00:06:47.696
Murchison Widefield Dizisi

00:06:47.720 --> 00:06:50.736
ve şimdi size inşa sürecinin
zaman çizelgesini göstereceğim.

00:06:50.760 --> 00:06:53.306
Bu Perth'de bulunan

00:06:53.306 --> 00:06:55.296
bir grup lisans ve lisansüstü öğrencisi.

00:06:55.320 --> 00:06:57.056
Onlara Öğrenci Ordusu diyoruz

00:06:57.080 --> 00:06:59.896
ve onlar vakitlerini
radyo teleskobu inşasına adadılar.

00:06:59.920 --> 00:07:01.560
Bundan puan almıyorlar.

00:07:02.320 --> 00:07:05.216
Ve bu radyo dipollerini birleştiriyorlar.

00:07:05.240 --> 00:07:10.200
Sadece düşük frekansları algılıyorlar,
evinizdeki radyo ve televizyon gibi.

00:07:11.000 --> 00:07:14.096
Ve bunları çöllere yayıyoruz.

00:07:14.120 --> 00:07:16.536
Son teleskop Batı Avustralya Çölü'nde

00:07:16.560 --> 00:07:18.696
10 km kare alan kaplıyor.

00:07:18.838 --> 00:07:21.508
İşin ilginç yanı, 
hareket eden parçası yok.

00:07:21.720 --> 00:07:23.976
Bu küçük antenleri


00:07:24.000 --> 00:07:25.856
özellikle tavuk ağlarına kuruyoruz.

00:07:25.880 --> 00:07:27.296
Yeterince ucuz.


00:07:27.320 --> 00:07:29.296
Kablolar antenlerden

00:07:29.320 --> 00:07:31.376
sinyal alıyorlar 


00:07:31.400 --> 00:07:33.780
ve merkezi işlem ünitelerine
gönderiyorlar.

00:07:33.780 --> 00:07:35.736
Ve bu teleskobun büyüklüğü,

00:07:35.760 --> 00:07:38.416
onu bütün çöle kurmuş olmamız

00:07:38.440 --> 00:07:41.240
bize Parkes'ten 
daha yüksek bir çözünürlük sağlıyor.

NOTE Paragraph

00:07:41.880 --> 00:07:45.416
Bütün bu kablolar en sonunda verileri

00:07:45.440 --> 00:07:48.976
Perth'de bulunan 
bir süper bilgisayara gönderirler

00:07:49.000 --> 00:07:50.526
ve bu noktada ben işe giriyorum.

NOTE Paragraph

00:07:51.320 --> 00:07:52.536
(Derin nefes)

NOTE Paragraph

00:07:52.560 --> 00:07:53.776
Radyo verisi.

00:07:53.800 --> 00:07:55.616
Son beş yılımı

00:07:55.640 --> 00:07:58.496
daha önce kimsenin görmediği
çok zor verilerle

00:07:58.520 --> 00:08:00.496
çalışarak geçirdim.

00:08:00.520 --> 00:08:02.656
Onu hesaplamakla 
çok uzun zaman harcadım,

00:08:02.680 --> 00:08:06.576
süper bilgisayarlarda milyonlarca 
CPU saati harcadım

00:08:06.600 --> 00:08:08.800
ve o veriyi gerçekten anlamaya çalıştım.

00:08:09.360 --> 00:08:11.296
Ve bu teleskopla,

00:08:11.320 --> 00:08:12.576
bu veri ile,

00:08:12.600 --> 00:08:16.536
bütün güney gökyüzünde
bir inceleme yaptık,

00:08:16.560 --> 00:08:21.656
GaLactic ve Extregalactic 
All-sky MWA İncelemesi

00:08:21.680 --> 00:08:23.560
ya da benim deyişimle GLEAM.

00:08:24.440 --> 00:08:25.896
Ve çok heyecanlıyım.

00:08:25.920 --> 00:08:29.301
Bu inceleme yayınlanmak üzere
fakat henüz gösterime açılmadı,

00:08:29.325 --> 00:08:31.480
yani siz bu güney gökyüzünün incelemesini

00:08:31.480 --> 00:08:34.080
görecek olan ilk insanlarsınız.

00:08:34.799 --> 00:08:38.120
Size bu incelemeden birkaç görüntü
göstermekten mutluluk duyuyorum.

NOTE Paragraph

00:08:38.880 --> 00:08:40.769
Şimdi, Murchison'a gittiğinizi,

00:08:40.769 --> 00:08:42.649
yıldızların altında kamp yaptığınızı

00:08:42.649 --> 00:08:44.536
ve güneye doğru baktığınızı hayal edin.

00:08:44.560 --> 00:08:46.227
Güneyin göksel kutbunu gördünüz,

00:08:46.251 --> 00:08:47.456
galaksi yükseliyor.

00:08:47.480 --> 00:08:50.096
Eğer radyo ışığını düşürürsem,

00:08:50.120 --> 00:08:52.776
incelememizde bunu görürüz.

00:08:52.800 --> 00:08:55.856
Artık galaksi düzleminin toz ile
kapanmadığını görebilirsiniz.

00:08:55.880 --> 00:08:58.296
Sinkrotron radyasyonu ile parlıyor

00:08:58.320 --> 00:09:00.816
ve gökyüzünde binlerce nokta var.

00:09:00.840 --> 00:09:04.136
Geniş Macellan bulutları,
en yakın galaktik komşumuz,

00:09:04.160 --> 00:09:07.376
bizim bildiğimiz mavi-beyaz
yerine aslında turuncu.

NOTE Paragraph

00:09:07.400 --> 00:09:10.776
Yani burada çok fazla şey oluyor.
Daha yakından bakalım.

00:09:10.800 --> 00:09:13.216
Eğer galaktik merkeze tekrar bakarsak,

00:09:13.240 --> 00:09:16.456
size daha önceden gösterdiğim 
Parkes görüntüsünün olduğu yere,

00:09:16.480 --> 00:09:18.856
düşük çözünürlük, siyah beyaz

00:09:18.880 --> 00:09:20.960
ve eğer GLEAM görüntüsüne geçersek,

00:09:22.200 --> 00:09:26.056
çözünürlüğün yüz kat arttığını 
görebilirsiniz.

00:09:26.080 --> 00:09:28.936
Artık gökyüzünün 
renkli bir görüntüsüne sahibiz,

00:09:28.960 --> 00:09:30.296
technicolor bir görüntü.

00:09:30.320 --> 00:09:33.296
Yanlış bir renk görünümü değil.

00:09:33.320 --> 00:09:35.720
Bunlar gerçek radyo renkleri.

00:09:36.600 --> 00:09:39.300
Yaptığım şey düşük frekansları kırmızıyla,

00:09:39.300 --> 00:09:40.840
en yüksek frekansları maviyle

00:09:40.840 --> 00:09:42.696
ve ortancaları yeşille renklendirmekti.

00:09:42.696 --> 00:09:44.896
Bu da bize bir gökkuşağı görüntüsü verir.

00:09:44.920 --> 00:09:47.160
Ve bunlar yanlış renkler değil.

00:09:47.160 --> 00:09:50.206
Bu görüntüdeki resimler bize
evrende gerçekleşen fiziksel olaylar

00:09:50.206 --> 00:09:51.430
hakkında bilgi verir.

00:09:51.974 --> 00:09:54.736
Mesela, galaksinin olduğu düzleme bakarsak

00:09:54.760 --> 00:09:56.216
sinkrotron ile ışıldıyor

00:09:56.240 --> 00:09:58.616
ve bu da genelde kırmızımsı turuncu

00:09:58.640 --> 00:10:01.760
ama dikkatli bakarsak 
mavi noktalar görebiliriz.

00:10:02.320 --> 00:10:03.896
Şimdi, eğer yakınlaştırırsak

00:10:03.920 --> 00:10:06.456
bu mavi noktalar 
büyük yıldızların etrafındaki

00:10:06.480 --> 00:10:08.120
iyonize olmuş plazmadır

00:10:08.680 --> 00:10:11.456
ve kırmızı ışığı bloke ettikleri için

00:10:11.480 --> 00:10:13.120
mavi görünüyorlar.

00:10:13.880 --> 00:10:16.816
Ve bu da bize galaksimizdeki
yıldız oluşturan bölgeler

00:10:16.840 --> 00:10:18.096
hakkında bilgi verir.

00:10:18.120 --> 00:10:19.736
Ve onları hemen görebiliriz.

00:10:19.760 --> 00:10:22.816
Galaksiye bakarız ve renkler bize 
onların yerini söyler.

NOTE Paragraph

00:10:22.840 --> 00:10:24.416
Küçük baloncuklar görüyorsunuz,

00:10:24.440 --> 00:10:27.856
galaktik düzlemdeki
küçük yuvarlak cisimler,

00:10:27.880 --> 00:10:29.880
bunlar süpernova kalıntıları.

00:10:30.600 --> 00:10:32.296
Bir yıldız patladığı zaman,

00:10:32.320 --> 00:10:34.776
dıştaki kabuğu atar

00:10:34.800 --> 00:10:38.096
ve bu kabuk da materyal toplayarak
uzayda yolculuk eder,

00:10:38.120 --> 00:10:40.080
bu da küçük bir yapı oluşturur.

00:10:40.800 --> 00:10:43.820
Bütün bu süpernova atıklarının
nerede olduğu

00:10:43.820 --> 00:10:46.510
astronotlar arasında 
henüz çözülememiş bir gizemdir.

00:10:46.960 --> 00:10:50.470
Gördüğümüz sinkroton radyasyonunun
oluşması için düzlemde

00:10:50.470 --> 00:10:53.970
çok sayıda yüksek enerji elektronu 
olması gerektiğini biliyoruz

00:10:53.970 --> 00:10:56.830
ve bunların süper nova kalıntılarından
oluştuğunu düşünüyoruz

00:10:56.830 --> 00:10:58.406
fakat yeterince yok gibi duruyor.

00:10:58.406 --> 00:11:01.720
Neyseki GLEAM, süpernova kalıntılarını 
algılamakta çok iyi,

00:11:01.720 --> 00:11:04.800
o yüzden yakında bu konu üzerine 
bir yazı yayınlamayı umuyoruz.

NOTE Paragraph

00:11:05.800 --> 00:11:07.056
Şimdi, bu iyi.

00:11:07.080 --> 00:11:09.416
Küçük yerel evrenimizi keşfettik

00:11:09.440 --> 00:11:11.816
ama ben daha derine,
daha ileriye gitmek istedim.

00:11:11.840 --> 00:11:13.920
Samanyolu'nun da ilerisine gitmek istedim.

00:11:14.520 --> 00:11:18.296
Sağ üstte çok ilginç bir cisim görüyoruz

00:11:18.320 --> 00:11:20.536
ve bu yerel bir radyo galaksisi,

00:11:20.560 --> 00:11:21.800
Erboğa A.

00:11:22.180 --> 00:11:23.596
Eğer oraya yakından bakarsak,

00:11:23.596 --> 00:11:26.920
uzaya doğru uzanan 
iki bulut görebiliriz.

00:11:27.600 --> 00:11:30.496
Ve eğer bu iki bulutun
tam ortasına bakarsanız,

00:11:30.520 --> 00:11:32.896
aynı bizimki gibi bir galaksi görürsünüz.

00:11:32.920 --> 00:11:35.376
Sarmal şekli var. Toz çizgileri var.

00:11:35.400 --> 00:11:37.016
Bu normal bir galaksi.

00:11:37.040 --> 00:11:40.656
Ama bunlar sadece radyoda görülebiliyor.

00:11:40.680 --> 00:11:43.856
Eğer görünürden baksaydık,
orada olduklarını bile bilemezdik

00:11:43.880 --> 00:11:46.920
ve ev sahipliği yapan galaksiden
binlerce kat daha genişler.

NOTE Paragraph

00:11:47.480 --> 00:11:49.880
Neler oluyor?
Bu fışkırmaları oluşturan nedir?

00:11:51.160 --> 00:11:54.696
Bildiğimiz bütün galaksilerin merkezinde

00:11:54.720 --> 00:11:56.976
devasa bir kara delik bulunur.

00:11:57.000 --> 00:12:00.416
Karadelikler görünmezdir.
O yüzden onlara bu isim verilmiştir.

00:12:00.440 --> 00:12:03.456
Tek görebildiğiniz, etrafında sapan ışık

00:12:03.480 --> 00:12:07.776
ve bazen de bir yıldız veya gaz bulutu
yörüngesine girince oluşan,

00:12:07.800 --> 00:12:10.536
toplanma diski adını verdiğimiz,

00:12:10.560 --> 00:12:13.040
gelgit kuvvetinin oluşturduğu yapıdır.

00:12:13.640 --> 00:12:16.856
Toplanma diski x-ray ışığında
güçlü bir şekilde parlar

00:12:16.880 --> 00:12:21.296
ve devasa manyetik alan materyali

00:12:21.320 --> 00:12:23.350
neredeyse ışık hızında uzaya yollayabilir.

00:12:23.520 --> 00:12:26.680
Yani bu fışkırmalar radyoda görünür

00:12:27.030 --> 00:12:29.520
ve biz de inceleme yaparken
bunları algılarız.

NOTE Paragraph

00:12:29.840 --> 00:12:34.056
Güzel, çok iyi, bir radyo galaksisi
gördük. Bu iyi.

00:12:34.080 --> 00:12:36.230
Ama eğer görüntünün yukarısına bakarsanız,

00:12:36.230 --> 00:12:38.056
bir radyo galaksisi daha göreceksiniz.

00:12:38.056 --> 00:12:41.280
Birazcık daha küçük, 
ama bunun sebebi uzakta olması.

00:12:41.800 --> 00:12:44.456
Tamam. İki radyo galaksisi.

00:12:44.480 --> 00:12:46.056
Bunu görebiliyoruz. Bu iyi.

00:12:46.080 --> 00:12:47.816
Peki ya diğer bütün noktalar?

00:12:47.840 --> 00:12:49.400
Bunlar herhalde yıldızlardır.

00:12:49.880 --> 00:12:51.096
Hayır, değiller.

00:12:51.120 --> 00:12:52.720
Hepsi radyo galaksileri.

00:12:53.320 --> 00:12:56.216
Bu görüntüdeki her bir nokta

00:12:56.240 --> 00:12:57.976
uzaktaki bir galaksi,

00:12:58.000 --> 00:13:00.856
milyarlarca ışık yılı uzakta,

00:13:00.880 --> 00:13:03.496
merkezlerinde etrafa materyalleri
ışık hızında saçan

00:13:03.520 --> 00:13:07.096
devasa bir kara delik ile.

00:13:07.120 --> 00:13:08.880
Bu çok şaşırtıcı.

00:13:09.680 --> 00:13:13.416
Ve bu inceleme burada gösterdiğimden
çok daha geniş.

00:13:13.440 --> 00:13:15.976
Eğer incelemenin tamamına
bakacak olursak,

00:13:16.000 --> 00:13:20.096
300.000 tane radyo galaksi bulduğumu
görebilirsiniz.

00:13:20.120 --> 00:13:23.016
Yani bu gerçekten efsanevi bir yolculuk.

00:13:23.040 --> 00:13:25.696
İlk devasa karadeliklerine kadar

00:13:25.720 --> 00:13:29.280
bütün bu galaksileri keşfettik.

00:13:29.960 --> 00:13:32.740
Bununla çok gurur duyuyorum. 
Haftaya yayınlanacak.

NOTE Paragraph

00:13:33.280 --> 00:13:36.096
Ve hepsi bu kadar da değil.

00:13:36.120 --> 00:13:40.456
Bu incelemeyle birlikte galaksinin
uçsuz bucaksız köşelerini keşfettim

00:13:40.480 --> 00:13:43.440
ama daha da fazlası var.

00:13:44.320 --> 00:13:47.616
Şimdi sizi zamanın başlangıcına
geri götüreceğim.

00:13:47.640 --> 00:13:51.296
Büyük Patlama ile birlikte
evren ilk oluştuğunda,

00:13:51.320 --> 00:13:55.376
evren hidrojen denizine dönüşmüştü,

00:13:55.400 --> 00:13:56.896
nötr hidrojen.

00:13:56.920 --> 00:13:59.696
İlk yıldızlar ve ilk galaksiler
oluşmaya başlayınca,

00:13:59.720 --> 00:14:01.816
bu hidrojeni iyonize ettiler.

00:14:01.840 --> 00:14:05.280
Yani evren nötr olmaktan
iyonize olmaya geçti.

00:14:06.160 --> 00:14:09.336
Bu da her yere izini bıraktı.

00:14:09.360 --> 00:14:11.070
Bu, her yere yayıldı

00:14:11.070 --> 00:14:12.766
aynı Star Wars'daki Güç gibi.

00:14:12.766 --> 00:14:16.280
Bu çok uzun süre önce gerçekleştiği için,

00:14:17.000 --> 00:14:18.800
bu sinyal kızıla kaydı

00:14:19.560 --> 00:14:22.856
ve şuan çok düşük frekanslarda.

00:14:22.880 --> 00:14:25.336
Benim incelemem ile aynı frekansta

00:14:25.360 --> 00:14:26.736
ama çok sönük.

00:14:26.760 --> 00:14:30.640
İncelememdeki herhangi bir nesnenin
milyarlarda biri büyüklüğünde.

00:14:31.320 --> 00:14:36.216
O yüzden teleskobumuz bunu algılamak için
yeterince hassas olmayabilir.

00:14:36.240 --> 00:14:38.736
Ama, yeni bir radyo teleskobu var.

00:14:38.760 --> 00:14:40.416
Yani bir uzay gemim olmayabilir

00:14:40.440 --> 00:14:41.696
ama umarım ki

00:14:41.720 --> 00:14:44.576
dünyanın en büyük teleskoplarından 
birine sahip olabilirim.

00:14:44.600 --> 00:14:48.216
Kilometre Kilometre Dizisi adı verilen
yeni bir radyo teleskobu yapıyoruz

00:14:48.240 --> 00:14:50.976
ve MWA'dan binlerce kat daha büyük,

00:14:51.000 --> 00:14:54.216
daha hassas ve daha kaliteli 
çözünürlükte olacak.

00:14:54.240 --> 00:14:56.456
Yani on milyonlarca galaksi bulmalıyız.

00:14:56.480 --> 00:14:58.816
Ve büyük ihtimalle, 
o sinyalin derinliklerinde,

00:14:58.840 --> 00:15:03.016
ilk yıldızların ve galaksilerin oluşumunu
görebileceğim,

00:15:03.040 --> 00:15:05.400
yani zamanın başlangıcını.

NOTE Paragraph

00:15:05.920 --> 00:15:07.136
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:15:07.160 --> 00:15:09.920
(Alkışlar)