1
00:00:01,080 --> 00:00:03,840
Uzay, ulaşabileceğimiz son nokta.

2
00:00:05,880 --> 00:00:09,336
Bunu ilk duyduğumda 6 yaşındaydım

3
00:00:09,360 --> 00:00:11,616
ve tamamen etkilenmiştim.

4
00:00:11,640 --> 00:00:14,016
Yabancı dünyaları keşfetmek istiyordum.

5
00:00:14,040 --> 00:00:15,536
Yeni bir hayatın peşindeydim.

6
00:00:15,560 --> 00:00:18,750
Evrenin bize sunduğu her şeyi 
görmek istiyordum.

7
00:00:19,630 --> 00:00:23,536
İşte bu hayaller, bu kelimeler 
beni bir yolculuğa sürükledi.

8
00:00:23,560 --> 00:00:24,620
Bir keşif yolculuğu,

9
00:00:24,620 --> 00:00:27,386
okul yılları, üniversite yılları,
hatta doktora yaparken

10
00:00:27,386 --> 00:00:30,680
ve en sonunda profesyonel bir astronom
olduğumda dahi süren bir yolculuk.

11
00:00:31,920 --> 00:00:34,936
İki harika şeyin farkına vardım,

12
00:00:34,960 --> 00:00:36,580
birisi biraz talihsiz bir şekilde

13
00:00:36,580 --> 00:00:38,576
doktora yaptığım döneme denk geldi.

14
00:00:38,600 --> 00:00:41,016
Şu gerçeğin farkına vardım:

15
00:00:41,040 --> 00:00:44,490
Yakın gelecekte bir uzay gemisi kullanmam 
pek mümkün değildi.

16
00:00:45,340 --> 00:00:50,056
Ancak, bunun yanında evrenin tuhaf, 
muhteşem ve engin olduğunu da fark ettim.

17
00:00:50,080 --> 00:00:52,880
Bir uzay gemisiyle
keşfedilemeyecek kadar uçsuz bucaksızdı.

18
00:00:53,720 --> 00:00:57,080
Ben de ilgimi astronomiye,
teleskop kullanmaya yönelttim.

19
00:00:57,750 --> 00:01:01,060
Şimdi size gece çekilmiş 
bir gökyüzü görüntüsü göstermek istiyorum.

20
00:01:01,060 --> 00:01:03,710
Bunu dünyanın herhangi bir yerinden
görebilirsiniz.

21
00:01:03,710 --> 00:01:07,050
Bütün bu yıldızlar galaksimiz
Samanyolu'nun bir parçası.

22
00:01:07,500 --> 00:01:10,256
Eğer gökyüzünün daha karanlık 
bir bölgesine giderseniz

23
00:01:10,280 --> 00:01:12,816
güzel karanlık bir bölgede,
belki bir çöldeyken,

24
00:01:12,840 --> 00:01:15,256
etrafınıza yayılmış yüz binlerce yıldızı,

25
00:01:15,280 --> 00:01:18,240
Samanyolu'nun merkezini görebilirsiniz.

26
00:01:18,840 --> 00:01:20,416
Bu harika bir görüntüdür.

27
00:01:20,440 --> 00:01:21,776
Renklidir.

28
00:01:21,800 --> 00:01:25,416
Ve tekrar söylüyorum, bu sadece
evrenin küçük bir köşesi.

29
00:01:25,440 --> 00:01:28,736
Tuhaf, karanlık bir tozun üstünde
yayıldığını görebilirsiniz.

30
00:01:28,760 --> 00:01:30,736
Bu toz, yıldızların ışığını gizleyen

31
00:01:30,760 --> 00:01:33,306
bölgesel bir toz.

32
00:01:33,350 --> 00:01:35,016
Ama biz iyi bir iş yapabiliyoruz.

33
00:01:35,040 --> 00:01:38,496
Sadece gözlerimizle, evrenin 
küçük bir bölgesini keşfedebiliyoruz.

34
00:01:38,520 --> 00:01:39,856
Daha iyi yapma imkanımız var

35
00:01:39,880 --> 00:01:43,640
Hubble Uzay Teleskobu gibi
muhteşem teleskoplar kullanabilirsiniz.

36
00:01:44,200 --> 00:01:46,376
Astronomlar bu resmi bir araya getirdi.

37
00:01:46,400 --> 00:01:48,010
Buna Hubble Derin Alanı deniyor.

38
00:01:48,010 --> 00:01:51,970
Astronomlar, sadece küçücük bir bölgeyi
gözlemlemek için yüzlerce saat çalıştılar.

39
00:01:51,970 --> 00:01:55,370
Somutlaştırmak gerekirse, kolunuza 
oranla baş parmağınızın büyüklüğü.

40
00:01:55,520 --> 00:01:56,776
Ve bu görüntüde,

41
00:01:56,800 --> 00:01:58,260
binlerce galaksi görüyorsunuz.

42
00:01:58,260 --> 00:02:01,236
Biliyoruz ki, evrenin geri kalanında

43
00:02:01,236 --> 00:02:03,506
bazıları bizimkine benzer

44
00:02:03,506 --> 00:02:06,170
bazıları farklı olmak üzere
milyonlarca galaksi olmalı.

45
00:02:06,170 --> 00:02:09,130
Şimdi düşünüyorsunuz ki,
bu yolculuğa devam edebilirim.

46
00:02:09,130 --> 00:02:11,416
Kolay bir iş. Güçlü bir teleskop kullanıp

47
00:02:11,440 --> 00:02:13,240
gökyüzüne bakabilirim, sorun yok.

48
00:02:13,960 --> 00:02:17,976
Eğer sadece bunu yaparsak,
bir şeyler eksik kalır.

49
00:02:18,000 --> 00:02:20,736
Şuana kadar konuştuklarımız,

50
00:02:20,760 --> 00:02:24,656
sadece görünür spekturumda, 
gözümüzle görebildiğimiz kadarı.

51
00:02:24,680 --> 00:02:26,096
Evrenin bize sunduğu

52
00:02:26,120 --> 00:02:29,480
ufacık bir kısım.

53
00:02:30,160 --> 00:02:34,896
Görünür ışık kullanımıyla ilgili 
iki önemli problem var.

54
00:02:34,920 --> 00:02:37,656
Farklı türden ışık yayan

55
00:02:37,680 --> 00:02:40,290
kısımları göremiyor olmak dışında

56
00:02:40,290 --> 00:02:42,296
iki tane daha sorun teşkil eden konu var.

57
00:02:42,320 --> 00:02:45,696
Birincisi az önce bahsettiğim
toz ile ilgili.

58
00:02:45,720 --> 00:02:48,656
Toz bulutları 
bize gelen görünür ışığı engelliyor.

59
00:02:48,680 --> 00:02:53,376
Bu yüzden uzayın derinliklerine baktıkça
daha az ışık görüyoruz.

60
00:02:53,400 --> 00:02:54,960
Toz bize ulaşmasını durduruyor.

61
00:02:55,520 --> 00:02:58,936
Fakat evreni keşfederken
görünür ışık kullanmanın

62
00:02:58,960 --> 00:03:00,920
çok tuhaf bir sorunu daha var.

63
00:03:01,640 --> 00:03:03,896
Şimdi bir dakika ara verelim.

64
00:03:03,920 --> 00:03:06,600
İşlek bir caddenin köşesinde
durduğunuzu farz edin.

65
00:03:07,080 --> 00:03:08,576
Arabalar geçiyor.

66
00:03:08,600 --> 00:03:10,000
Bir ambulans geliyor.

67
00:03:10,840 --> 00:03:12,216
Tiz bir sireni var.

68
00:03:12,240 --> 00:03:15,976
(Siren sesini taklit ediyor)

69
00:03:16,000 --> 00:03:18,336
Ambulans hareket ettikçe 


70
00:03:18,360 --> 00:03:20,440
sesin şiddeti de değişiyor.

71
00:03:20,960 --> 00:03:24,840
Şoför sizle dalga geçmek için
sesi azaltıp yükseltmiyor.

72
00:03:26,040 --> 00:03:28,616
İşte bu algınızın bir ürünü.

73
00:03:28,640 --> 00:03:31,376
Ambulans yaklaştıkça

74
00:03:31,400 --> 00:03:32,616
ses dalgaları sıkışıyor

75
00:03:32,640 --> 00:03:34,576
ve tizliği artıyor.

76
00:03:34,600 --> 00:03:37,376
Ambulans uzaklaştığında ise
dalgalar geriliyor

77
00:03:37,400 --> 00:03:39,456
ve tizliği azalıyor.

78
00:03:39,480 --> 00:03:41,480
Aynı olay ışıkta da oluyor.

79
00:03:42,040 --> 00:03:44,416
Bize doğru gelen cisimlerin

80
00:03:44,440 --> 00:03:47,616
ışık dalgaları sıkışıyor 
ve daha mavi bir hâl alıyor.

81
00:03:47,640 --> 00:03:49,856
Uzaklaşan cisimlerin ışık dalgaları

82
00:03:49,880 --> 00:03:52,536
ise genişliyor ve daha kırmızı görünüyor.

83
00:03:52,560 --> 00:03:55,860
Bu etkiye maviye kayma 
ve kırmızıya kayma diyoruz.

84
00:03:56,530 --> 00:03:59,376
Evrenimiz genişlediğine göre,

85
00:03:59,400 --> 00:04:03,576
her şey birbirinden uzaklaşıyor

86
00:04:03,600 --> 00:04:06,590
ve bu da her şeyin kırmızı
göründüğü anlamına geliyor.

87
00:04:07,040 --> 00:04:10,776
İşin garip yanı
evrenin derinliklerine indikçe

88
00:04:10,800 --> 00:04:14,690
daha uzak cisimlerin, daha hızlı bir 
şekilde ileri gittiğini görüyoruz.

89
00:04:14,690 --> 00:04:16,839
Ve daha kırmızı göründüklerini
gözlemliyoruz.

90
00:04:17,560 --> 00:04:20,495
Hubble Derin Alanı'na dönersek

91
00:04:20,519 --> 00:04:22,640
sadece Hubble'ı kullanarak

92
00:04:22,640 --> 00:04:24,776
evrenin derinliklerini bakmaya
devam edersek

93
00:04:24,800 --> 00:04:27,496
belli bir mesafe uzaklaştığımızda

94
00:04:27,520 --> 00:04:29,120
her şey kırmızı olacak,

95
00:04:29,920 --> 00:04:31,896
bu da bize bir problemi işaret ediyor.

96
00:04:31,920 --> 00:04:33,976
Çok uzaklara gittikçe

97
00:04:34,000 --> 00:04:36,976
zamanla her şey kızılötesine doğru kayar

98
00:04:37,000 --> 00:04:39,000
ve artık hiçbir şey göremez hâle geliriz.

99
00:04:39,680 --> 00:04:41,376
Bu sorunun bir çözümü olmalı.

100
00:04:41,400 --> 00:04:43,216
Yoksa yolculuğumda kısıtlanmış olurum.

101
00:04:43,240 --> 00:04:45,136
Ben bütün evreni keşfetmek istemiştim,

102
00:04:45,160 --> 00:04:49,080
kızıla kayma olayı başlamadan önce
görebildiğim kadarını değil.

103
00:04:50,160 --> 00:04:51,416
Radyo astronomi adında

104
00:04:51,440 --> 00:04:52,816
bir teknik var.

105
00:04:52,840 --> 00:04:55,176
Astronomlar bu tekniği 
on yıllardır kullanıyor.

106
00:04:55,200 --> 00:04:56,496
Harika bir yöntem.

107
00:04:56,520 --> 00:05:00,006
Bu, Parkes Radyo Gözlemevi.
Etkileyici ismiyle "Çanak".

108
00:05:00,040 --> 00:05:01,816
Filmi izlemiş olabilirsiniz.

109
00:05:01,840 --> 00:05:03,416
Ve radyo gerçekten çok iyi.

110
00:05:03,440 --> 00:05:05,976
Daha derinlere inmemizi sağlıyor.

111
00:05:06,000 --> 00:05:08,696
Toz onun için bir engel değil,

112
00:05:08,720 --> 00:05:10,976
böylece evrendeki
her şeyi görebiliyorsunuz

113
00:05:11,000 --> 00:05:12,856
ve kızıla kayma da o kadar sorun değil

114
00:05:12,880 --> 00:05:16,080
çünkü daha geniş alanı görebilen
algılayıcılar kurabiliyoruz.

115
00:05:16,600 --> 00:05:20,536
Peki Samanyolu'nun merkezine 
doğrulttuğumuz zaman Parkes ne görür?

116
00:05:20,560 --> 00:05:22,520
Muhteşem bir şey görüyor olmalı değil mi?

117
00:05:23,160 --> 00:05:26,056
Yani, ilginç bir şey görüyoruz.

118
00:05:26,080 --> 00:05:27,736
Bütün tozlar gitmiş.

119
00:05:27,760 --> 00:05:31,200
Dediğim gibi, radyo, tozu
görmezden geliyor yani sorun yok.

120
00:05:31,840 --> 00:05:33,736
Ama görüntü oldukça farklı.

121
00:05:33,760 --> 00:05:37,576
Gördüğünüz gibi 
Samanyolu'nun merkezi çok parlak

122
00:05:37,600 --> 00:05:39,280
fakat bu yıldız ışığı değil.

123
00:05:39,960 --> 00:05:43,096
Sinkrotron radyasyonu 
adını verdiğimiz bir ışık var

124
00:05:43,120 --> 00:05:47,720
ve bu ışık elektronların kozmik manyetik 
alanın etrafında dönmesiyle oluşur.

125
00:05:48,280 --> 00:05:51,376
Ve bu parlayan düzlem oluşur.

126
00:05:51,400 --> 00:05:54,696
Ayrıca bu çizgiden değişik fışkırmalar

127
00:05:54,720 --> 00:05:57,216
ve gözlerimizle görebileceğimiz 


128
00:05:57,240 --> 00:06:00,050
bir çizginin parçası olmayan 
nesneler de görebiliriz.

129
00:06:00,520 --> 00:06:02,656
Ama bu resmi yorumlamak
gerçekten zor,

130
00:06:02,680 --> 00:06:05,456
çünkü görebildiğiniz üzere
çok düşük çözünürlükte.

131
00:06:05,480 --> 00:06:07,656
Radyo dalgalarının dalgaboyları çok uzun,

132
00:06:07,680 --> 00:06:09,976
bu da çözünürlüğü düşürüyor.

133
00:06:10,000 --> 00:06:12,056
Ve ayrıca görüntü siyah beyaz,

134
00:06:12,080 --> 00:06:15,840
o yüzden buradaki şeylerin renklerini
de bilemiyoruz.

135
00:06:16,640 --> 00:06:18,000
Bugüne geri dönelim.

136
00:06:18,000 --> 00:06:19,526
Bu sorunların üstesinden gelen

137
00:06:19,526 --> 00:06:22,136
teleskoplar yapabiliyoruz.

138
00:06:22,160 --> 00:06:25,496
Karşınızda Murchison Radyo Gözlemevi'nin
bir görüntüsü,

139
00:06:25,520 --> 00:06:28,296
radyo teleskopları inşa etmek için
mükemmel bir yer.

140
00:06:28,320 --> 00:06:30,616
Düz, kuru

141
00:06:30,640 --> 00:06:33,616
ve en önemlisi, radyo dalgaları yok:

142
00:06:33,640 --> 00:06:36,736
telefon yok, wi-fi yok, hiçbir şey yok,

143
00:06:36,760 --> 00:06:39,256
çok, çok radyosuz

144
00:06:39,280 --> 00:06:42,000
ve bu yüzden de radyo teleskobu
koymak için mükemmel.

145
00:06:42,880 --> 00:06:45,736
Birkaç yıldır üzerinde çalıştığım 
teleskobun adı

146
00:06:45,760 --> 00:06:47,696
Murchison Widefield Dizisi

147
00:06:47,720 --> 00:06:50,736
ve şimdi size inşa sürecinin
zaman çizelgesini göstereceğim.

148
00:06:50,760 --> 00:06:53,306
Bu Perth'de bulunan

149
00:06:53,306 --> 00:06:55,296
bir grup lisans ve lisansüstü öğrencisi.

150
00:06:55,320 --> 00:06:57,056
Onlara Öğrenci Ordusu diyoruz

151
00:06:57,080 --> 00:06:59,896
ve onlar vakitlerini
radyo teleskobu inşasına adadılar.

152
00:06:59,920 --> 00:07:01,560
Bundan puan almıyorlar.

153
00:07:02,320 --> 00:07:05,216
Ve bu radyo dipollerini birleştiriyorlar.

154
00:07:05,240 --> 00:07:10,200
Sadece düşük frekansları algılıyorlar,
evinizdeki radyo ve televizyon gibi.

155
00:07:11,000 --> 00:07:14,096
Ve bunları çöllere yayıyoruz.

156
00:07:14,120 --> 00:07:16,536
Son teleskop Batı Avustralya Çölü'nde

157
00:07:16,560 --> 00:07:18,696
10 km kare alan kaplıyor.

158
00:07:18,838 --> 00:07:21,508
İşin ilginç yanı, 
hareket eden parçası yok.

159
00:07:21,720 --> 00:07:23,976
Bu küçük antenleri


160
00:07:24,000 --> 00:07:25,856
özellikle tavuk ağlarına kuruyoruz.

161
00:07:25,880 --> 00:07:27,296
Yeterince ucuz.


162
00:07:27,320 --> 00:07:29,296
Kablolar antenlerden

163
00:07:29,320 --> 00:07:31,376
sinyal alıyorlar 


164
00:07:31,400 --> 00:07:33,780
ve merkezi işlem ünitelerine
gönderiyorlar.

165
00:07:33,780 --> 00:07:35,736
Ve bu teleskobun büyüklüğü,

166
00:07:35,760 --> 00:07:38,416
onu bütün çöle kurmuş olmamız

167
00:07:38,440 --> 00:07:41,240
bize Parkes'ten 
daha yüksek bir çözünürlük sağlıyor.

168
00:07:41,880 --> 00:07:45,416
Bütün bu kablolar en sonunda verileri

169
00:07:45,440 --> 00:07:48,976
Perth'de bulunan 
bir süper bilgisayara gönderirler

170
00:07:49,000 --> 00:07:50,526
ve bu noktada ben işe giriyorum.

171
00:07:51,320 --> 00:07:52,536
(Derin nefes)

172
00:07:52,560 --> 00:07:53,776
Radyo verisi.

173
00:07:53,800 --> 00:07:55,616
Son beş yılımı

174
00:07:55,640 --> 00:07:58,496
daha önce kimsenin görmediği
çok zor verilerle

175
00:07:58,520 --> 00:08:00,496
çalışarak geçirdim.

176
00:08:00,520 --> 00:08:02,656
Onu hesaplamakla 
çok uzun zaman harcadım,

177
00:08:02,680 --> 00:08:06,576
süper bilgisayarlarda milyonlarca 
CPU saati harcadım

178
00:08:06,600 --> 00:08:08,800
ve o veriyi gerçekten anlamaya çalıştım.

179
00:08:09,360 --> 00:08:11,296
Ve bu teleskopla,

180
00:08:11,320 --> 00:08:12,576
bu veri ile,

181
00:08:12,600 --> 00:08:16,536
bütün güney gökyüzünde
bir inceleme yaptık,

182
00:08:16,560 --> 00:08:21,656
GaLactic ve Extregalactic 
All-sky MWA İncelemesi

183
00:08:21,680 --> 00:08:23,560
ya da benim deyişimle GLEAM.

184
00:08:24,440 --> 00:08:25,896
Ve çok heyecanlıyım.

185
00:08:25,920 --> 00:08:29,301
Bu inceleme yayınlanmak üzere
fakat henüz gösterime açılmadı,

186
00:08:29,325 --> 00:08:31,480
yani siz bu güney gökyüzünün incelemesini

187
00:08:31,480 --> 00:08:34,080
görecek olan ilk insanlarsınız.

188
00:08:34,799 --> 00:08:38,120
Size bu incelemeden birkaç görüntü
göstermekten mutluluk duyuyorum.

189
00:08:38,880 --> 00:08:40,769
Şimdi, Murchison'a gittiğinizi,

190
00:08:40,769 --> 00:08:42,649
yıldızların altında kamp yaptığınızı

191
00:08:42,649 --> 00:08:44,536
ve güneye doğru baktığınızı hayal edin.

192
00:08:44,560 --> 00:08:46,227
Güneyin göksel kutbunu gördünüz,

193
00:08:46,251 --> 00:08:47,456
galaksi yükseliyor.

194
00:08:47,480 --> 00:08:50,096
Eğer radyo ışığını düşürürsem,

195
00:08:50,120 --> 00:08:52,776
incelememizde bunu görürüz.

196
00:08:52,800 --> 00:08:55,856
Artık galaksi düzleminin toz ile
kapanmadığını görebilirsiniz.

197
00:08:55,880 --> 00:08:58,296
Sinkrotron radyasyonu ile parlıyor

198
00:08:58,320 --> 00:09:00,816
ve gökyüzünde binlerce nokta var.

199
00:09:00,840 --> 00:09:04,136
Geniş Macellan bulutları,
en yakın galaktik komşumuz,

200
00:09:04,160 --> 00:09:07,376
bizim bildiğimiz mavi-beyaz
yerine aslında turuncu.

201
00:09:07,400 --> 00:09:10,776
Yani burada çok fazla şey oluyor.
Daha yakından bakalım.

202
00:09:10,800 --> 00:09:13,216
Eğer galaktik merkeze tekrar bakarsak,

203
00:09:13,240 --> 00:09:16,456
size daha önceden gösterdiğim 
Parkes görüntüsünün olduğu yere,

204
00:09:16,480 --> 00:09:18,856
düşük çözünürlük, siyah beyaz

205
00:09:18,880 --> 00:09:20,960
ve eğer GLEAM görüntüsüne geçersek,

206
00:09:22,200 --> 00:09:26,056
çözünürlüğün yüz kat arttığını 
görebilirsiniz.

207
00:09:26,080 --> 00:09:28,936
Artık gökyüzünün 
renkli bir görüntüsüne sahibiz,

208
00:09:28,960 --> 00:09:30,296
technicolor bir görüntü.

209
00:09:30,320 --> 00:09:33,296
Yanlış bir renk görünümü değil.

210
00:09:33,320 --> 00:09:35,720
Bunlar gerçek radyo renkleri.

211
00:09:36,600 --> 00:09:39,300
Yaptığım şey düşük frekansları kırmızıyla,

212
00:09:39,300 --> 00:09:40,840
en yüksek frekansları maviyle

213
00:09:40,840 --> 00:09:42,696
ve ortancaları yeşille renklendirmekti.

214
00:09:42,696 --> 00:09:44,896
Bu da bize bir gökkuşağı görüntüsü verir.

215
00:09:44,920 --> 00:09:47,160
Ve bunlar yanlış renkler değil.

216
00:09:47,160 --> 00:09:50,206
Bu görüntüdeki resimler bize
evrende gerçekleşen fiziksel olaylar

217
00:09:50,206 --> 00:09:51,430
hakkında bilgi verir.

218
00:09:51,974 --> 00:09:54,736
Mesela, galaksinin olduğu düzleme bakarsak

219
00:09:54,760 --> 00:09:56,216
sinkrotron ile ışıldıyor

220
00:09:56,240 --> 00:09:58,616
ve bu da genelde kırmızımsı turuncu

221
00:09:58,640 --> 00:10:01,760
ama dikkatli bakarsak 
mavi noktalar görebiliriz.

222
00:10:02,320 --> 00:10:03,896
Şimdi, eğer yakınlaştırırsak

223
00:10:03,920 --> 00:10:06,456
bu mavi noktalar 
büyük yıldızların etrafındaki

224
00:10:06,480 --> 00:10:08,120
iyonize olmuş plazmadır

225
00:10:08,680 --> 00:10:11,456
ve kırmızı ışığı bloke ettikleri için

226
00:10:11,480 --> 00:10:13,120
mavi görünüyorlar.

227
00:10:13,880 --> 00:10:16,816
Ve bu da bize galaksimizdeki
yıldız oluşturan bölgeler

228
00:10:16,840 --> 00:10:18,096
hakkında bilgi verir.

229
00:10:18,120 --> 00:10:19,736
Ve onları hemen görebiliriz.

230
00:10:19,760 --> 00:10:22,816
Galaksiye bakarız ve renkler bize 
onların yerini söyler.

231
00:10:22,840 --> 00:10:24,416
Küçük baloncuklar görüyorsunuz,

232
00:10:24,440 --> 00:10:27,856
galaktik düzlemdeki
küçük yuvarlak cisimler,

233
00:10:27,880 --> 00:10:29,880
bunlar süpernova kalıntıları.

234
00:10:30,600 --> 00:10:32,296
Bir yıldız patladığı zaman,

235
00:10:32,320 --> 00:10:34,776
dıştaki kabuğu atar

236
00:10:34,800 --> 00:10:38,096
ve bu kabuk da materyal toplayarak
uzayda yolculuk eder,

237
00:10:38,120 --> 00:10:40,080
bu da küçük bir yapı oluşturur.

238
00:10:40,800 --> 00:10:43,820
Bütün bu süpernova atıklarının
nerede olduğu

239
00:10:43,820 --> 00:10:46,510
astronotlar arasında 
henüz çözülememiş bir gizemdir.

240
00:10:46,960 --> 00:10:50,470
Gördüğümüz sinkroton radyasyonunun
oluşması için düzlemde

241
00:10:50,470 --> 00:10:53,970
çok sayıda yüksek enerji elektronu 
olması gerektiğini biliyoruz

242
00:10:53,970 --> 00:10:56,830
ve bunların süper nova kalıntılarından
oluştuğunu düşünüyoruz

243
00:10:56,830 --> 00:10:58,406
fakat yeterince yok gibi duruyor.

244
00:10:58,406 --> 00:11:01,720
Neyseki GLEAM, süpernova kalıntılarını 
algılamakta çok iyi,

245
00:11:01,720 --> 00:11:04,800
o yüzden yakında bu konu üzerine 
bir yazı yayınlamayı umuyoruz.

246
00:11:05,800 --> 00:11:07,056
Şimdi, bu iyi.

247
00:11:07,080 --> 00:11:09,416
Küçük yerel evrenimizi keşfettik

248
00:11:09,440 --> 00:11:11,816
ama ben daha derine,
daha ileriye gitmek istedim.

249
00:11:11,840 --> 00:11:13,920
Samanyolu'nun da ilerisine gitmek istedim.

250
00:11:14,520 --> 00:11:18,296
Sağ üstte çok ilginç bir cisim görüyoruz

251
00:11:18,320 --> 00:11:20,536
ve bu yerel bir radyo galaksisi,

252
00:11:20,560 --> 00:11:21,800
Erboğa A.

253
00:11:22,180 --> 00:11:23,596
Eğer oraya yakından bakarsak,

254
00:11:23,596 --> 00:11:26,920
uzaya doğru uzanan 
iki bulut görebiliriz.

255
00:11:27,600 --> 00:11:30,496
Ve eğer bu iki bulutun
tam ortasına bakarsanız,

256
00:11:30,520 --> 00:11:32,896
aynı bizimki gibi bir galaksi görürsünüz.

257
00:11:32,920 --> 00:11:35,376
Sarmal şekli var. Toz çizgileri var.

258
00:11:35,400 --> 00:11:37,016
Bu normal bir galaksi.

259
00:11:37,040 --> 00:11:40,656
Ama bunlar sadece radyoda görülebiliyor.

260
00:11:40,680 --> 00:11:43,856
Eğer görünürden baksaydık,
orada olduklarını bile bilemezdik

261
00:11:43,880 --> 00:11:46,920
ve ev sahipliği yapan galaksiden
binlerce kat daha genişler.

262
00:11:47,480 --> 00:11:49,880
Neler oluyor?
Bu fışkırmaları oluşturan nedir?

263
00:11:51,160 --> 00:11:54,696
Bildiğimiz bütün galaksilerin merkezinde

264
00:11:54,720 --> 00:11:56,976
devasa bir kara delik bulunur.

265
00:11:57,000 --> 00:12:00,416
Karadelikler görünmezdir.
O yüzden onlara bu isim verilmiştir.

266
00:12:00,440 --> 00:12:03,456
Tek görebildiğiniz, etrafında sapan ışık

267
00:12:03,480 --> 00:12:07,776
ve bazen de bir yıldız veya gaz bulutu
yörüngesine girince oluşan,

268
00:12:07,800 --> 00:12:10,536
toplanma diski adını verdiğimiz,

269
00:12:10,560 --> 00:12:13,040
gelgit kuvvetinin oluşturduğu yapıdır.

270
00:12:13,640 --> 00:12:16,856
Toplanma diski x-ray ışığında
güçlü bir şekilde parlar

271
00:12:16,880 --> 00:12:21,296
ve devasa manyetik alan materyali

272
00:12:21,320 --> 00:12:23,350
neredeyse ışık hızında uzaya yollayabilir.

273
00:12:23,520 --> 00:12:26,680
Yani bu fışkırmalar radyoda görünür

274
00:12:27,030 --> 00:12:29,520
ve biz de inceleme yaparken
bunları algılarız.

275
00:12:29,840 --> 00:12:34,056
Güzel, çok iyi, bir radyo galaksisi
gördük. Bu iyi.

276
00:12:34,080 --> 00:12:36,230
Ama eğer görüntünün yukarısına bakarsanız,

277
00:12:36,230 --> 00:12:38,056
bir radyo galaksisi daha göreceksiniz.

278
00:12:38,056 --> 00:12:41,280
Birazcık daha küçük, 
ama bunun sebebi uzakta olması.

279
00:12:41,800 --> 00:12:44,456
Tamam. İki radyo galaksisi.

280
00:12:44,480 --> 00:12:46,056
Bunu görebiliyoruz. Bu iyi.

281
00:12:46,080 --> 00:12:47,816
Peki ya diğer bütün noktalar?

282
00:12:47,840 --> 00:12:49,400
Bunlar herhalde yıldızlardır.

283
00:12:49,880 --> 00:12:51,096
Hayır, değiller.

284
00:12:51,120 --> 00:12:52,720
Hepsi radyo galaksileri.

285
00:12:53,320 --> 00:12:56,216
Bu görüntüdeki her bir nokta

286
00:12:56,240 --> 00:12:57,976
uzaktaki bir galaksi,

287
00:12:58,000 --> 00:13:00,856
milyarlarca ışık yılı uzakta,

288
00:13:00,880 --> 00:13:03,496
merkezlerinde etrafa materyalleri
ışık hızında saçan

289
00:13:03,520 --> 00:13:07,096
devasa bir kara delik ile.

290
00:13:07,120 --> 00:13:08,880
Bu çok şaşırtıcı.

291
00:13:09,680 --> 00:13:13,416
Ve bu inceleme burada gösterdiğimden
çok daha geniş.

292
00:13:13,440 --> 00:13:15,976
Eğer incelemenin tamamına
bakacak olursak,

293
00:13:16,000 --> 00:13:20,096
300.000 tane radyo galaksi bulduğumu
görebilirsiniz.

294
00:13:20,120 --> 00:13:23,016
Yani bu gerçekten efsanevi bir yolculuk.

295
00:13:23,040 --> 00:13:25,696
İlk devasa karadeliklerine kadar

296
00:13:25,720 --> 00:13:29,280
bütün bu galaksileri keşfettik.

297
00:13:29,960 --> 00:13:32,740
Bununla çok gurur duyuyorum. 
Haftaya yayınlanacak.

298
00:13:33,280 --> 00:13:36,096
Ve hepsi bu kadar da değil.

299
00:13:36,120 --> 00:13:40,456
Bu incelemeyle birlikte galaksinin
uçsuz bucaksız köşelerini keşfettim

300
00:13:40,480 --> 00:13:43,440
ama daha da fazlası var.

301
00:13:44,320 --> 00:13:47,616
Şimdi sizi zamanın başlangıcına
geri götüreceğim.

302
00:13:47,640 --> 00:13:51,296
Büyük Patlama ile birlikte
evren ilk oluştuğunda,

303
00:13:51,320 --> 00:13:55,376
evren hidrojen denizine dönüşmüştü,

304
00:13:55,400 --> 00:13:56,896
nötr hidrojen.

305
00:13:56,920 --> 00:13:59,696
İlk yıldızlar ve ilk galaksiler
oluşmaya başlayınca,

306
00:13:59,720 --> 00:14:01,816
bu hidrojeni iyonize ettiler.

307
00:14:01,840 --> 00:14:05,280
Yani evren nötr olmaktan
iyonize olmaya geçti.

308
00:14:06,160 --> 00:14:09,336
Bu da her yere izini bıraktı.

309
00:14:09,360 --> 00:14:11,070
Bu, her yere yayıldı

310
00:14:11,070 --> 00:14:12,766
aynı Star Wars'daki Güç gibi.

311
00:14:12,766 --> 00:14:16,280
Bu çok uzun süre önce gerçekleştiği için,

312
00:14:17,000 --> 00:14:18,800
bu sinyal kızıla kaydı

313
00:14:19,560 --> 00:14:22,856
ve şuan çok düşük frekanslarda.

314
00:14:22,880 --> 00:14:25,336
Benim incelemem ile aynı frekansta

315
00:14:25,360 --> 00:14:26,736
ama çok sönük.

316
00:14:26,760 --> 00:14:30,640
İncelememdeki herhangi bir nesnenin
milyarlarda biri büyüklüğünde.

317
00:14:31,320 --> 00:14:36,216
O yüzden teleskobumuz bunu algılamak için
yeterince hassas olmayabilir.

318
00:14:36,240 --> 00:14:38,736
Ama, yeni bir radyo teleskobu var.

319
00:14:38,760 --> 00:14:40,416
Yani bir uzay gemim olmayabilir

320
00:14:40,440 --> 00:14:41,696
ama umarım ki

321
00:14:41,720 --> 00:14:44,576
dünyanın en büyük teleskoplarından 
birine sahip olabilirim.

322
00:14:44,600 --> 00:14:48,216
Kilometre Kilometre Dizisi adı verilen
yeni bir radyo teleskobu yapıyoruz

323
00:14:48,240 --> 00:14:50,976
ve MWA'dan binlerce kat daha büyük,

324
00:14:51,000 --> 00:14:54,216
daha hassas ve daha kaliteli 
çözünürlükte olacak.

325
00:14:54,240 --> 00:14:56,456
Yani on milyonlarca galaksi bulmalıyız.

326
00:14:56,480 --> 00:14:58,816
Ve büyük ihtimalle, 
o sinyalin derinliklerinde,

327
00:14:58,840 --> 00:15:03,016
ilk yıldızların ve galaksilerin oluşumunu
görebileceğim,

328
00:15:03,040 --> 00:15:05,400
yani zamanın başlangıcını.

329
00:15:05,920 --> 00:15:07,136
Teşekkür ederim.

330
00:15:07,160 --> 00:15:09,920
(Alkışlar)