Tại sao những trạm xăng luôn ở kề bên nhau
Và đôi khi lái xe cả dặm
mà chẳng tìm được quán cafe nào
để rồi thấy ba bốn cái một lúc
ở một góc đường
Tại sao những tiệm tạp hóa, sửa xe
và cả những nhà hàng
hay tụ họp với nhau thành một khu
thay vì rải đều
trên một địa bàn dân cư
Trong khi có khá nhiều các lý do
ảnh hưởng đến quyết định
đặt địa điểm kinh doanh của bạn
hiện tượng kể trên có thể giải thích
bằng một câu chuyện đơn giản
Hotelling's Model of Spatial Competition
(Mô hình Ganh đua vị trí của Hotelling)
Hãy tưởng tượng bạn
bán kem trên bờ biển
Bãi biển của bạn dài một dặm
không ai cạnh tranh với bạn
Bạn sẽ để xe kem ở đâu
để bán được nhiều kem nhất?
Ngay chính giữa.
Đi bộ nửa dặm có thể vẫn quá xa
đối với một số người
ở hai đầu của bãi
nhưng dù sao xe kem của bạn
đã bán được nhiều người nhất có thể
Một ngày, khi bạn bắt đầu
anh họ Teddy của bạn cũng ở đó
với xe kem riêng của anh ấy
Thực tế, anh ta bán
loại kem giống hệt bạn
Bạn đồng ý chia bãi làm hai
Và để đảm bảo các khách hàng
không phải đi bộ quá xa
Bạn đặt xe kem 1/4 dặm
về phía nam trung tâm bãi
ngay chính giữa lãnh thổ của bạn
Teddy đặt 1/4 dặm về phía bắc
của trung tâm bãi
ngay chính giữa lãnh thổ của Teddy
Với thỏa thuận này, mọi người ở phía nam
của bạn sẽ mua kem của bạn
Những người bắc Teddy sẽ mua từ anh ấy
và một nửa số người còn lại ở giữa
sẽ đi đến xe kem gần hơn
Không ai phải đi hơn 1/4 dặm
và mỗi xe bán cho một nửa
số người trên bãi biển
Trong lý thuyết trò chơi (Game theory),
đây là giải pháp tối ưu cho xã hội
Nó giảm đến mức thấp nhất
quãng đường tối đa khách hàng phải đi
để đến một xe kem
Ngày tiếp theo, khi bạn đến
Teedy lại đặt xe ngay chính giữa bãi
Bạn thì về lại vị trí cũ
1/4 dặm phía nam điểm giữa
và có được 25% lượng khách,
những người phía nam bạn
Teddy vẫn có được toàn bộ khách
phía bắc anh ấy
nhưng bây giờ còn giành nửa
25% ở giữa hai người
Ngày thứ ba của chiến tranh kem
bạn đến sớm
và đặt xe ngay giữa lãnh thổ
phía bắc của Teddy
nghĩ rằng mình sẽ giành được 75%
người tắm biển phía nam
làm cho ông anh họ chỉ bán được 25%
số người còn lại về phái bắc
Teddy đến, anh ấy đặt xe
ngay cạnh bạn về phía nam
lấy đi toàn bộ khách hàng phía nam
và để cho bạn số ít khách
về phia bắc
Không chịu thua, bạn dời xe 10 bước
phía nam Teddy để đoạt lại khách hàng
Giờ nghỉ trưa, Teddy dời 10 bước
về phía nam bạn
và lần nữa. giành lại toàn bộ khách hàng
về phía đầu kia của bãi
Suốt ngày hôm đó
cả hai xe cứ lần lượt dời về phía nam
để tiếp cận phần đa số người mua
cho đến khi cả hai ở ngay chính giữa bãi
tựa lưng vào nhau, bán cho 50% khách
phía mình
Lúc này, bạn và ông anh họ
đối thủ cạnh tranh
đã đạt trạng thái Cân bằng Nash
(Nash Equilibrium) của lý thuyết trò chơi
khi mà không ai còn có thể cải thiện
kết quả của họ nữa
nếu chệch đi chiến lược hiện tại
Chiến lược ban đầu của bạn
khi mỗi người 1/4 dặm
từ giữa bãi
không bền vững, bởi vì nó
không phải cân bằng Nash
Cả hai đều không thể dời về phía người kia
để bán được nhiều kem hơn nữa
Khi mà cả hai đã đều ở chình giữa bãi
bạn không thể dời vị trí để
gần hơn những khách hàng ở xa
mà không làm giảm đi
những khách hàng hiện tại
Tuy nhiên, bạn cũng đã đánh mất
giải pháp tối ưu cho xã hội
khi mà khách hàng ở hai đầu
phải đi xa hơn cần thiết
để tận hưởng que kem mát lạnh
Giờ về những chuỗi
cửa hàng thức ăn nhanh
thời trang, điện thoại di động
ở trung tâm mua sắm
Có lẽ sẽ tốt cho khách hàng hơn
nếu chúng được rải đều trong cộng đồng
nhưng điều đó là không thể
trong sự cạnh tranh ráo riết từ đối thủ
Thực tế, khách hàng đến từ nhiều hướng
và doanh nghiệp thì tự do cạnh tranh
với chiến lược marketing
tạo sự khác biệt của dòng sản phẩm,
hay giảm giá
nhưng trong cốt lõi
doanh nghiệp thường thích
ở càng gần đối thủ càng tốt.