WEBVTT 00:00:00.240 --> 00:00:01.240 Biz insanlar ətraf 00:00:01.240 --> 00:00:02.540 aləmə baxdıqda gördüyümüz 00:00:02.540 --> 00:00:04.640 hər şeyin mürəkkəbliyi və müxtəlifliyi 00:00:04.640 --> 00:00:06.920 ulduzlar kimi kosmasdakı cismlərin 00:00:06.920 --> 00:00:10.660 ölçüsünə heyrətlənirik. 00:00:10.660 --> 00:00:12.080 Bu günəşimizin 00:00:12.080 --> 00:00:14.480 insani və mikroskopik 00:00:14.480 --> 00:00:16.630 bir ölçüyə qədər şəkilidir. 00:00:16.630 --> 00:00:19.360 Bu koronavirusun əyani görüntüsüdür. 00:00:19.360 --> 00:00:22.090 Orda sonsuz sayda cisimlər olduğu 00:00:22.090 --> 00:00:23.570 görünür. Ancaq, həmişə 00:00:23.570 --> 00:00:26.130 maraqlı sual olub, bütün bu mürəkkəbliliyi 00:00:26.130 --> 00:00:28.420 bir araya gətirə biləcəyimiz bəzi 00:00:28.420 --> 00:00:31.160 əsas tikinti daşları, cisimlər, daha kiçik 00:00:31.160 --> 00:00:35.210 bir halı, cismlərin məhdud halı varmı? 00:00:35.210 --> 00:00:36.480 Əvvələr od, su, 00:00:36.480 --> 00:00:38.710 külək düşünülürdü, 00:00:38.710 --> 00:00:41.620 ancaq indi bilirik ki. elementlər adlanan 00:00:41.620 --> 00:00:43.220 cisimlər var və elementlərin 00:00:43.220 --> 00:00:45.340 dövri cədvəlində onları qruplaşdırmışıq. 00:00:45.340 --> 00:00:48.750 Və indi 118 elementi bilirik, 00:00:48.750 --> 00:00:50.490 ancaq daha çoxunu kəşf edə bilərik. 00:00:50.490 --> 00:00:52.870 Ancaq kainatda bildiyimiz bütün 00:00:52.870 --> 00:00:55.460 maddələrin bu elementlərin birlşməsindən 00:00:55.460 --> 00:00:58.320 ibarət olması insanı düşündürür. 00:00:58.320 --> 00:01:00.470 İndi, daha da heyranedici olan odur ki, 00:01:00.470 --> 00:01:03.190 gündəlik həyatımızda tücrübə etdiyimiz 00:01:03.190 --> 00:01:06.050 şeylərin əksəriyyəti elementlərin daha da 00:01:06.050 --> 00:01:09.860 kiçik hissəsindən ibarətdir. Məsələn, yer 00:01:09.860 --> 00:01:14.160 kürəsinin hardasa 99% -i bu 8 elementdən 00:01:14.160 --> 00:01:15.670 ibarətdir. Və əgər özümüzə 00:01:15.670 --> 00:01:18.520 baxsaq, əlimizə və ya aynada baxsaq, həyat 00:01:18.520 --> 00:01:20.180 bildiyimiz kimi , əsasən 6 00:01:20.180 --> 00:01:24.530 elementdən ibarətdir: hidrogen 00:01:24.530 --> 00:01:29.060 , karbon, azot, oksigen, fosfor və kükürd. 00:01:29.060 --> 00:01:32.680 Yer kürəsi və həyat başqa elemtlərdən 00:01:32.680 --> 00:01:35.250 ibarətdir,ancaq, elementlərin dövri 00:01:35.250 --> 00:01:37.960 cədvəlində gördüyümüz cismlərin 00:01:37.960 --> 00:01:41.900 birləşmələri ilə nə qədər mürəkkəblik və 00:01:41.900 --> 00:01:43.650 çox şey əldə etmək heyrətamizdir. 00:01:43.650 --> 00:01:46.640 Növəti sual, yaxşı, bu elementlərdən 00:01:46.640 --> 00:01:48.960 nələrsə edə bilərik, ancaq bəs ya bir 00:01:48.960 --> 00:01:51.240 elementi və ya maddəni kəsməyə davam 00:01:51.240 --> 00:01:55.130 etsək necə? Elementin xassələrini hələ də 00:01:55.130 --> 00:01:58.000 saxlayan ən kiçik vahid hansıdır? 00:01:58.000 --> 00:02:01.060 Və bu vahid, yəqin ki, eşitmisiniz, 00:02:01.060 --> 00:02:04.980 atom kimi bilinir və atomlar daha da 00:02:04.980 --> 00:02:08.200 parçalana bilər. 00:02:08.200 --> 00:02:10.300 Əslində, atom nüvədən və nüvə içərisində 00:02:10.300 --> 00:02:11.690 proton və neytronların 00:02:11.690 --> 00:02:16.340 yerləşdiyi atomun hissəciklərindən 00:02:16.340 --> 00:02:19.420 ibarətdir. Və sonra 00:02:19.420 --> 00:02:22.390 ətrafda uğultu düşünün, 00:02:22.390 --> 00:02:24.940 və biz çox çox kiçik ölçüdən danışırıq və 00:02:24.940 --> 00:02:26.190 onu dəqiq müəyyən etmək 00:02:26.190 --> 00:02:28.530 çətindir. Bunları haradan tapa biləcəyiniz 00:02:28.530 --> 00:02:32.490 daha çox ehtimaldır, lakin bu nüvə boyu 00:02:32.490 --> 00:02:35.560 uğuldayan elektronlar, müsbət yüklü 00:02:35.560 --> 00:02:37.540 protonlar, yüksüz neytronlar və mənfi 00:02:37.540 --> 00:02:40.750 yüklü elektronlar var. 00:02:40.750 --> 00:02:43.350 Amma, danışdığımız hər şey bu 3 əsas 00:02:43.350 --> 00:02:46.230 hissəciyin birləşməsindən ibarətdir və 00:02:46.230 --> 00:02:47.920 xüsüsən də, maraqlı olan, verilən 00:02:47.920 --> 00:02:50.780 atomun əksərən boş olmasıdır. 00:02:50.780 --> 00:02:52.680 Nüvəniz sıxdlr, ancaq bu atomlar əsasən 00:02:52.680 --> 00:02:55.270 boş yer olduqda yalnız 00:02:55.270 --> 00:02:57.890 uğuldayır. 00:02:57.890 --> 00:03:00.960 Və əslində bir atoma müəyyən bir 00:03:00.960 --> 00:03:03.300 elementin xassələrini verən şey 00:03:03.300 --> 00:03:05.170 protonların sayıdır. 00:03:05.170 --> 00:03:06.330 Yəni, məsələn, hidrogeni 00:03:06.330 --> 00:03:10.090 atom edən bir protona sahib olmasıdır. 00:03:10.090 --> 00:03:15.090 Xloru atom edən 17 protonudur. 00:03:15.240 --> 00:03:17.210 Elektronların sayı dəyişə bilər. 00:03:17.210 --> 00:03:18.610 Bu onun yükünü dəyişəcək və 00:03:18.610 --> 00:03:21.900 digər atomlarla necə əlaqədə olduğunu 00:03:21.900 --> 00:03:26.270 dəyişə bilər, ancaq o yenə məsələn, 00:03:26.270 --> 00:03:28.640 karbon kimi nə qədər elektron olmasından 00:03:28.640 --> 00:03:30.120 asılı olmayaraq təsnif 00:03:30.120 --> 00:03:31.920 olunacaq. Və eyni ilə, neytronların 00:03:31.920 --> 00:03:34.270 sayı da onun yükünə təsir etmir, ancaq 00:03:34.270 --> 00:03:37.191 kütləsinə təsir edəcək. Lakin, 00:03:37.191 --> 00:03:39.160 neytronların sayını dəyişdirsəniz və eyni 00:03:39.160 --> 00:03:40.550 protona sahib olsanız belə, 00:03:40.550 --> 00:03:42.220 deyək ki, nə qədər neytron və ya 00:03:42.220 --> 00:03:44.450 elekrtonunuz olduğunu nəzərə almadan , 6 00:03:44.450 --> 00:03:46.280 protonunuz var, hələ də karbonun 00:03:46.280 --> 00:03:48.300 üstündə dayanırıq. Və atomların nə qədər 00:03:48.300 --> 00:03:52.910 kiçik olduğunu qiymətləndirmək həqiqətən 00:03:52.910 --> 00:03:55.160 maraqlıdır. Onu ancaq say olaraq 00:03:55.160 --> 00:03:57.230 düşünsəniz, deyək ki, karbon atomu, 00:03:57.230 --> 00:03:58.340 hidrogen və ya helium 00:03:58.340 --> 00:04:00.710 atomları kimi daha kiçik atomlar var, 00:04:00.710 --> 00:04:04.570 ancaq, karbon atomunun eni hardasa 10 üstü 00:04:04.570 --> 00:04:06.870 1 böl mənfi 10 metrdir. Bunu 00:04:06.870 --> 00:04:08.270 düşünməyin başqa bir yolu 00:04:08.270 --> 00:04:11.300 həmdə bu karbonu gördüyünüz konteksdən 00:04:11.300 --> 00:04:13.710 asılıdır, ancaq desək ki, 10 milyard 00:04:13.710 --> 00:04:16.560 karbon götürüb yan-yana qoydunuz, 1 metr 00:04:16.560 --> 00:04:19.360 enli ola bilər. Yaxud, daha irəli getmək 00:04:19.360 --> 00:04:21.210 istəyirsinizsə,10 milyard karbonunuz 00:04:21.210 --> 00:04:24.290 olsa və onları yan-yana qoysaydınız, o 00:04:24.290 --> 00:04:26.280 təqribən 1 millimetr ola bilərdi. 00:04:26.280 --> 00:04:28.170 Millimetri yuvarlaqlaşdırmağa çalışın. 00:04:28.170 --> 00:04:29.700 Millimetr ekranınızın 00:04:29.700 --> 00:04:32.630 yansımasından asılı olaraq buna bənzər 00:04:32.630 --> 00:04:35.040 bir şey ola bilər. Burda videoya necə 00:04:35.040 --> 00:04:37.530 böyük baxmağınızdan asılı olaraq 10 00:04:37.530 --> 00:04:39.970 milyard karbon ola bilərdi. Bu kifayət 00:04:39.970 --> 00:04:42.670 qədər heyrətləndirici gəlmirsə, bunu 00:04:42.670 --> 00:04:46.380 düşünmənin başqa bir yolu belədirki, qum 00:04:46.380 --> 00:04:48.450 dənəsində olan atomlar dünyanın bütün 00:04:48.450 --> 00:04:51.510 çimərliyindəki qum dənələrindən daha 00:04:51.510 --> 00:04:53.810 çoxdur. Və bu da heyrətləndirici gəlmirsə, 00:04:53.810 --> 00:04:56.570 belə deyək, alma götürsəniz və yer 00:04:56.570 --> 00:05:01.300 ölçüsündə alma düzəltsəniz, bu almadakı 00:05:01.300 --> 00:05:06.300 atom almanın ölçüsündə olacaq. Bunu 00:05:06.630 --> 00:05:09.070 yenidən eşidə və emal edə bilərsiniz.Başqa 00:05:09.070 --> 00:05:10.700 bir yolu, alma bütün dünya olduqca 00:05:10.700 --> 00:05:13.160 almanın atomu alma üçündür. Yəni atomlar 00:05:13.160 --> 00:05:17.400 çox kiçikdir. Beləliklə burada bitirirəm. 00:05:17.400 --> 00:05:20.860 Sizi heyrətləndirmək üçün bir video 00:05:20.860 --> 00:05:22.480 kifayətdir. Və gələcək videolarda 00:05:22.480 --> 00:05:24.860 atom və onları əmələ gətirən hissəciklər 00:05:24.860 --> 00:05:27.640 və müxtəlif tip maddə 00:05:27.640 --> 00:05:31.790 sinifləndirilməsi 00:05:31.790 --> 00:05:32.670 haqqında 00:05:32.670 --> 00:05:35.773 daha da danışacağıq.